শীতল যুদ্ধৰ যুগ Class 12 Question Answer | Part I | প্ৰশ্ন উত্তৰ দ্বাদশ শ্ৰেণী

শীতল যুদ্ধৰ যুগ Class 12 Question Answer | Part I | প্ৰশ্ন উত্তৰ দ্বাদশ শ্ৰেণী Class 12 Political Science Chapter 1 Question Answer Assamese

শীতল যুদ্ধৰ যুগ Class 12

{ অধ্যায়টোৰ সাৰাংশ }

শীতল যুদ্ধৰ আৰম্ভণি:
দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ (১৯৩৯-১৯৪৫) সমাপ্তিৰ লগে লগে বিশ্ব ৰাজনীতিত দুটা নতুন মহাশক্তিৰ উত্থান হয় – আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ আৰু ছোভিয়েট ইউনিয়ন। এই দুই শক্তিৰ মাজত আৰম্ভ হোৱা প্ৰতিদ্বন্দ্বিতা, উত্তেজনা আৰু আদৰ্শগত সংঘৰ্ষৰ যুগটোকে “শীতল যুদ্ধ” বুলি কোৱা হয়। এই যুদ্ধত দুয়ো পক্ষই কেতিয়াও প্ৰত্যক্ষ সামৰিক সংঘৰ্ষত লিপ্ত হোৱা নাছিল, কিন্তু বিশ্বৰ বিভিন্ন প্ৰান্তত তেওঁলোকে পৰোক্ষ যুদ্ধত (proxy wars) লিপ্ত হৈছিল।

দুই ক্ষমতা গোষ্ঠীৰ আবিৰ্ভাৱ:
শীতল যুদ্ধৰ সময়ত বিশ্বখন দুটা প্ৰধান সামৰিক আৰু আদৰ্শগত শিবিৰত বিভক্ত হৈছিল।
• পশ্চিমীয়া শিবিৰ (Western Bloc): আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ নেতৃত্বত গঠিত এই শিবিৰে উদাৰনৈতিক গণতন্ত্ৰ আৰু পুঁজিবাদৰ আদৰ্শ সমৰ্থন কৰিছিল। এই শিবিৰৰ সামৰিক সংগঠনটো আছিল নাটো (NATO – North Atlantic Treaty Organisation), যি ১৯৪৯ চনত গঠন হৈছিল।
• পূবৰ শিবিৰ (Eastern Bloc): ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ নেতৃত্বত গঠিত এই শিবিৰে সমাজবাদ আৰু সাম্যবাদৰ আদৰ্শ সমৰ্থন কৰিছিল। ইয়াৰ সামৰিক সংগঠনটো আছিল ৱাৰ্শ্ব চুক্তি (Warsaw Pact), যি ১৯৫৫ চনত গঠন হৈছিল।

শীতল যুদ্ধৰ ৰণক্ষেত্ৰ:
শীতল যুদ্ধৰ সময়ত কেইবাবাৰো সংকটৰ সৃষ্টি হৈছিল যিয়ে বিশ্বক তৃতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ মুখলৈ ঠেলি দিছিল। ইয়াৰ ভিতৰত কিউবাৰ ক্ষেপণাস্ত্ৰ সংকট (Cuban Missile Crisis, 1962) আছিল আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ। কোৰিয়া, ভিয়েটনাম, আৰু আফগানিস্তানৰ দৰে দেশবোৰত দুয়ো মহাশক্তিয়ে পৰোক্ষভাৱে যুদ্ধত লিপ্ত হৈছিল।

দুইমেৰুতাৰ প্ৰতি প্ৰত্যাহ্বান: গোষ্ঠী নিৰপেক্ষ আন্দোলন (NAM):
শীতল যুদ্ধৰ সময়ত এছিয়া, আফ্ৰিকা আৰু লেটিন আমেৰিকাৰ বহুতো দেশে উপনিবেশিক শাসনৰ পৰা স্বাধীনতা লাভ কৰিছিল। এই নৱ-স্বাধীন দেশবোৰে দুই মহাশক্তিৰ কোনো শিবিৰতে যোগদান নকৰি এক পৃথক পথ বাছি লৈছিল। এইটোৱেই আছিল গোষ্ঠী নিৰপেক্ষ আন্দোলন (Non-Aligned Movement – NAM)। ভাৰতৰ জৱাহৰলাল নেহৰু, যুগোশ্লাভিয়াৰ জোচেফ ব্ৰজ টিটো, আৰু ইজিপ্তৰ গামাল আব্দেল নাচেৰ ইয়াৰ প্ৰধান প্ৰতিষ্ঠাপক আছিল। ইয়াৰ উদ্দেশ্য আছিল দুই মহাশক্তিৰ পৰা আঁতৰি থাকি নিজৰ স্বতন্ত্ৰ বৈদেশিক নীতি বজাই ৰখা।

নতুন আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অৰ্থনৈতিক শৃঙ্খলা (NIEO):

গোষ্ঠী নিৰপেক্ষ দেশবোৰ অৰ্থনৈতিকভাৱে দুৰ্বল আছিল। তেওঁলোকে অনুভৱ কৰিছিল যে বিশ্ব অৰ্থনৈতিক ব্যৱস্থাটোৱে ধনী দেশবোৰকহে সহায় কৰে। সেয়েহে, তেওঁলোকে ১৯৭২ চনত ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ বাণিজ্য আৰু বিকাশ সন্মিলনত (UNCTAD) এক নতুন আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অৰ্থনৈতিক শৃঙ্খলা (New International Economic Order – NIEO) স্থাপনৰ প্ৰস্তাৱ দিছিল। ইয়াৰ উদ্দেশ্য আছিল অনুন্নত দেশবোৰক তেওঁলোকৰ প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ ওপৰত নিয়ন্ত্ৰণ দিয়া, পশ্চিমীয়া বজাৰত প্ৰৱেশাধিকাৰ দিয়া, আৰু প্ৰযুক্তিৰ খৰচ কমোৱা।

শীতল যুদ্ধ আৰু ভাৰত:
গোষ্ঠী নিৰপেক্ষ আন্দোলনৰ নেতা হিচাপে ভাৰতে শীতল যুদ্ধৰ সময়ত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল। ভাৰতৰ নীতি আছিল দুই মহাশক্তিৰ পৰা আঁতৰি থকা আৰু বিশ্বশান্তিৰ বাবে কাম কৰা। এই নীতিয়ে ভাৰতক দুয়োটা শিবিৰৰ পৰা সাহায্য লাভ কৰাত সহায় কৰিছিল আৰু নিজৰ স্বাৰ্থ অনুসৰি আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সিদ্ধান্ত ল’বলৈ সুবিধা দিছিল।
________________________________________

অনুশীলনীৰ প্ৰশ্নোত্তৰ

১। শীতল যুদ্ধ সম্পৰ্কে তলৰ উক্তিসমূহৰ কোনটো অশুদ্ধ?
উত্তৰ: (ঘ) আমেৰিকা আৰু ছোভিয়েট যুক্তৰাষ্ট্ৰ প্ৰত্যক্ষ যুদ্ধত অৱতীৰ্ণ হৈছিল।

২। তলৰ কোনটো উক্তিয়ে গোষ্ঠী নিৰপেক্ষ আন্দোলনৰ উদ্দেশ্য প্ৰতিফলন নকৰে?
উত্তৰ: (গ) গোলকীয় বিষয়সমূহত ‘নিৰপেক্ষতা’ নীতি অনুসৰণ কৰা।

৩। তলৰ বৃহৎ শক্তিসমূহৰ দ্বাৰা গঠিত সেনা বাহিনীৰ বিশেষত্বসূচক কিছুমান উক্তি দিয়া হৈছে। প্ৰত্যেক উক্তিৰ বিপক্ষে শুদ্ধ বা অশুদ্ধ লিখা।
• (ক) গোটবন্ধনৰ সদস্য ৰাষ্ট্ৰসমূহে নিজৰ নিজৰ দেশত বৃহৎ শক্তিসমূহক ভেটি বনাবলৈ দিব লাগিব। – শুদ্ধ
• (খ) সদস্য ৰাষ্ট্ৰসমূহে আদৰ্শ আৰু সামৰিক কৌশল দুয়োটাতে বৃহৎ শক্তিসমূহক সমৰ্থন দিব লাগিব। – শুদ্ধ
• (গ) যেতিয়া কোনো ৰাষ্ট্ৰই কোনো সদস্য ৰাষ্ট্ৰক আক্ৰমণ কৰে, ইয়াক সকলো সদস্য দেশৰ ওপৰত আক্ৰমণ বুলি গণ্য কৰা হ’ব। – শুদ্ধ
• (ঘ) বৃহৎ শক্তিসমূহে সকলো সদস্য দেশক তেওঁলোকৰ নিজৰ আণৱিক অস্ত্ৰ নিৰ্মাণ কৰিবলৈ সহায় কৰে। – অশুদ্ধ

৪। তলত কিছুমান দেশৰ এখন তালিকা দিয়া হৈছে। শীতল যুদ্ধৰ সময়ত তেওঁলোক কোনটো গোটৰ লগত আছিল প্ৰতিটোৰ বিপক্ষে লিখা।
• (ক) পোলেণ্ড – পূবৰ শিবিৰ (ৱাৰ্শ্ব চুক্তি)
• (খ) ফ্ৰান্স – পশ্চিমীয়া শিবিৰ (নাটো)
• (গ) জাপান – পশ্চিমীয়া শিবিৰ (নাটোৰ সৈতে মিত্ৰতা)
• (ঘ) নাইজেৰিয়া – গোষ্ঠী নিৰপেক্ষ
• (ঙ) উত্তৰ কোৰিয়া – পূবৰ শিবিৰ
• (চ) শ্ৰীলংকা – গোষ্ঠী নিৰপেক্ষ

৫। শীতল যুদ্ধই অস্ত্ৰ প্ৰতিযোগিতা আৰু অস্ত্ৰ নিয়ন্ত্ৰণ দুয়োটা সৃষ্টি কৰিছিল। এনে হোৱাৰ কাৰণসমূহ কি আছিল?
উত্তৰ:
• অস্ত্ৰ প্ৰতিযোগিতা: শীতল যুদ্ধৰ সময়ত আমেৰিকা আৰু ছোভিয়েট সংঘই ইজনে সিজনক বিশ্বাস কৰা নাছিল। দুয়ো পক্ষই নিজৰ সামৰিক শক্তি বৃদ্ধি কৰি আন পক্ষৰ ওপৰত প্ৰাধান্য বিস্তাৰ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল। ইয়াৰ ফলত এক ভয়ংকৰ অস্ত্ৰ প্ৰতিযোগিতাৰ সূচনা হৈছিল, বিশেষকৈ পাৰমাণৱিক অস্ত্ৰৰ ক্ষেত্ৰত।
• অস্ত্ৰ নিয়ন্ত্ৰণ: কিন্তু, দুয়ো পক্ষই বুজি পাইছিল যে এক পূৰ্ণাংগ পাৰমাণৱিক যুদ্ধই দুয়োজনকে ধ্বংস কৰিব। এই “পাৰস্পৰিক নিশ্চিত ধ্বংস” (Mutually Assured Destruction – MAD) ৰ ধাৰণাই তেওঁলোকক সংযত কৰিছিল। যুদ্ধৰ আশংকা কমাবলৈ আৰু ভুলবশতঃ যুদ্ধ আৰম্ভ হোৱাৰ পৰা বাচিবলৈ তেওঁলোকে কিছুমান অস্ত্ৰ নিয়ন্ত্ৰণ চুক্তি, যেনে LTBT আৰু SALT, স্বাক্ষৰ কৰিবলৈ বাধ্য হৈছিল।

৬। বৃহৎ শক্তিসমূহে ক্ষুদ্ৰ ৰাষ্ট্ৰৰ সৈতে সামৰিক সহযোগিতা ৰক্ষা কৰি চলাৰ কাৰণ কি আছিল? তিনিটা কাৰণ লিখা।
উত্তৰ:
1. গুৰুত্বপূৰ্ণ সম্পদ: ক্ষুদ্ৰ ৰাষ্ট্ৰবোৰ তেল আৰু খনিজৰ দৰে গুৰুত্বপূৰ্ণ সম্পদৰ উৎস আছিল।
2. ভূখণ্ড: বৃহৎ শক্তিসমূহে এই দেশবোৰৰ ভূখণ্ড নিজৰ অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰ আৰু সেনা সঞ্চালনৰ বাবে ঘাটি হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰিছিল।
3. অৰ্থনৈতিক সাহায্য: মিত্ৰগোষ্ঠীৰ অন্তৰ্ভুক্ত বহুতো সৰু সৰু দেশে একেলগে সামৰিক ব্যয় বহন কৰাত সহায় কৰিছিল।

৭। কেতিয়াবা কোৱা হয় যে শীতল যুদ্ধ ক্ষমতাৰ যুদ্ধ মাথোন আছিল আৰু আদৰ্শৰ লগত ইয়াৰ কোনো সম্বন্ধ নাছিল। তুমি এই কথাত একমত নে? তোমাৰ স্থিতিৰ সমৰ্থনত এটা উদাহৰণ দিয়া।
উত্তৰ: মই এই কথাত সম্পূৰ্ণৰূপে একমত নহওঁ। শীতল যুদ্ধ কেৱল ক্ষমতাৰ যুদ্ধই নাছিল, ই এক গভীৰ আদৰ্শগত সংঘৰ্ষও আছিল।
• ক্ষমতাৰ যুদ্ধ: শীতল যুদ্ধত আমেৰিকা আৰু ছোভিয়েট সংঘই বিশ্বত নিজৰ প্ৰভাৱ আৰু নিয়ন্ত্ৰণ বিস্তাৰ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল। তেওঁলোকে সামৰিক মিত্ৰজোঁট গঠন কৰিছিল, অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰৰ প্ৰতিযোগিতাত লিপ্ত হৈছিল আৰু বিশ্বৰ বিভিন্ন প্ৰান্তত নিজৰ ক্ষমতা প্ৰতিষ্ঠা কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল।
• আদৰ্শগত সংঘৰ্ষ: কিন্তু এই ক্ষমতাৰ যুদ্ধৰ আঁৰত দুটা বিপৰীতমুখী আদৰ্শ আছিল। আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰই উদাৰনৈতিক গণতন্ত্ৰ আৰু পুঁজিবাদৰ প্ৰতিনিধিত্ব কৰিছিল, আনহাতে ছোভিয়েট ইউনিয়নে সমাজবাদ আৰু সাম্যবাদৰ আদৰ্শ প্ৰতিনিধিত্ব কৰিছিল।
উদাহৰণ: ভিয়েটনাম যুদ্ধক এটা উৎকৃষ্ট উদাহৰণ হিচাপে ল’ব পাৰি। এই যুদ্ধত আমেৰিকাই দক্ষিণ ভিয়েটনামৰ পুঁজিবাদী চৰকাৰক সমৰ্থন কৰিছিল, আনহাতে ছোভিয়েট সংঘই উত্তৰ ভিয়েটনামৰ সাম্যবাদী চৰকাৰক সমৰ্থন কৰিছিল। ই কেৱল ক্ষমতাৰ বাবে হোৱা সংঘৰ্ষ নাছিল, ই আছিল দুটা ভিন্ন আদৰ্শৰ মাজৰ যুদ্ধ।

৮। শীতল যুদ্ধৰ যুগত আমেৰিকা আৰু ছোভিয়েট যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ প্ৰতি ভাৰতৰ বৈদেশিক নীতি কি আছিল? ই ভাৰতৰ স্বাৰ্থ ৰক্ষা কৰা বুলি তুমি ভাবানে?
উত্তৰ: শীতল যুদ্ধৰ যুগত ভাৰতৰ বৈদেশিক নীতি আছিল গোষ্ঠী নিৰপেক্ষতা (Non-Alignment)। ইয়াৰ অৰ্থ আছিল যে ভাৰতে আমেৰিকা বা ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ নেতৃত্বত থকা কোনো সামৰিক শিবিৰতে যোগদান কৰা নাছিল আৰু এক স্বতন্ত্ৰ বৈদেশিক নীতি গ্ৰহণ কৰিছিল।
হয়, মই ভাবো যে এই নীতিয়ে ভাৰতৰ স্বাৰ্থ ৰক্ষা কৰিছিল। কাৰণ:
1. স্বতন্ত্ৰ সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ: এই নীতিয়ে ভাৰতক আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বিষয়ত নিজৰ স্বাৰ্থ অনুসৰি স্বতন্ত্ৰভাৱে সিদ্ধান্ত লোৱাৰ ক্ষমতা দিছিল, কোনো মহাশক্তিৰ হেঁচাত নহয়।
2. দুই পক্ষৰ পৰা সাহায্য লাভ: ভাৰতে দুয়োটা মহাশক্তিৰ পৰা অৰ্থনৈতিক আৰু সামৰিক সাহায্য লাভ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল। যেতিয়া এটা শিবিৰে সহায় কৰা নাছিল, তেতিয়া আনটো শিবিৰৰ পৰা সহায় লোৱাৰ বিকল্প আছিল।
3. আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মৰ্যাদা: এই নীতিৰ বাবে ভাৰতে বিশ্ব মঞ্চত এক সন্মানীয় স্থান লাভ কৰিছিল আৰু নৱ-স্বাধীন দেশসমূহৰ নেতা হিচাপে আত্মপ্ৰকাশ কৰিছিল।

৯। তৃতীয় বিশ্বৰ দেশবোৰত গোষ্ঠী নিৰপেক্ষ আন্দোলনক ‘তৃতীয় বিকল্প’ বুলি বিবেচনা কৰা হৈছিল। এই বিকল্পই শীতল যুদ্ধৰ চৰম পৰ্যায়ত তাৰ বিকাশক কেনেকৈ সহায় কৰিছিল?
উত্তৰ: হয়, তৃতীয় বিশ্বৰ দেশবোৰৰ বাবে গোষ্ঠী নিৰপেক্ষ আন্দোলন এক ‘তৃতীয় বিকল্প’ আছিল। ই তেওঁলোকক আমেৰিকা বা ছোভিয়েট শিবিৰত যোগদান নকৰাকৈ এক স্বতন্ত্ৰ পথ বাছি লোৱাৰ সুযোগ দিছিল।
এই বিকল্পই শীতল যুদ্ধৰ চৰম পৰ্যায়ত তাৰ বিকাশক তলত দিয়া ধৰণে সহায় কৰিছিল:
1. সংঘৰ্ষৰ পৰিসৰ সীমিতকৰণ: গোষ্ঠী নিৰপেক্ষ আন্দোলনে বহুতো নৱ-স্বাধীন দেশক সামৰিক মিত্ৰজোঁটৰ পৰা আঁতৰত ৰাখিছিল। ইয়াৰ ফলত শীতল যুদ্ধৰ প্ৰতিদ্বন্দ্বিতাৰ পৰিসৰ কিছু পৰিমাণে সীমিত হৈছিল।
2. মধ্যস্থতাৰ ভূমিকা: গোষ্ঠী নিৰপেক্ষ দেশবোৰে, বিশেষকৈ ভাৰতে, দুই মহাশক্তিৰ মাজত হোৱা সংঘাতত মধ্যস্থতাকাৰীৰ ভূমিকা পালন কৰিছিল। তেওঁলোকে উত্তেজনা কমাবলৈ আৰু ভুল বুজাবুজি দূৰ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল, যাৰ ফলত শীতল যুদ্ধ এক পূৰ্ণাংগ যুদ্ধলৈ পৰিৱৰ্তিত হোৱাত বাধা পৰিছিল।

১০। গোষ্ঠী নিৰপেক্ষ আন্দোলন বৰ্তমান অপ্ৰাসংগিক? এই কথাত তুমি একমতনে? তোমাৰ মতৰ সমৰ্থনত যুক্তি দৰ্শোৱা।
উত্তৰ: মই এই কথাত একমত নহওঁ যে গোষ্ঠী নিৰপেক্ষ আন্দোলন বৰ্তমান সম্পূৰ্ণৰূপে অপ্ৰাসংগিক। যদিও শীতল যুদ্ধ আৰু দুই মেৰুৰ বিশ্বৰ সমাপ্তিৰ লগে লগে ইয়াৰ মূল প্ৰাসংগিকতা কমিছে, তথাপিও ইয়াৰ কিছুমান নীতি আজিও গুৰুত্বপূৰ্ণ।
মোৰ মতৰ সমৰ্থনত যুক্তি:

1. স্বতন্ত্ৰ বৈদেশিক নীতি: গোষ্ঠী নিৰপেক্ষতাৰ মূল আদৰ্শ হৈছে সদস্য ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ স্বতন্ত্ৰ বৈদেশিক নীতি বজাই ৰখা। আজিও, যেতিয়া বিশ্বত নতুন ক্ষমতা কেন্দ্ৰৰ উত্থান হৈছে, তেতিয়া এখন দেশৰ বাবে নিজৰ স্বাৰ্থ অনুসৰি সিদ্ধান্ত লোৱাৰ স্বাধীনতা অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ।

2. উন্নয়নশীল দেশৰ ঐক্য: গোষ্ঠী নিৰপেক্ষ আন্দোলন এতিয়াও উন্নয়নশীল দেশসমূহৰ বাবে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ মঞ্চ, য’ত তেওঁলোকে বিশ্ব বাণিজ্য, জলবায়ু পৰিৱৰ্তন, আৰু সন্ত্ৰাসবাদৰ দৰে উমৈহতীয়া বিষয়ত একত্ৰিতভাৱে মাত মাতিব পাৰে।

3. গণতান্ত্ৰিক বিশ্ব ব্যৱস্থাৰ দাবী: ই এতিয়াও এক অধিক গণতান্ত্ৰিক আৰু ন্যায়সংগত বিশ্ব ব্যৱস্থাৰ বাবে মাত মাতে, য’ত কোনো এখন দেশে আনৰ ওপৰত আধিপত্য বিস্তাৰ কৰিব নোৱাৰে।
গতিকে, ইয়াৰ ৰূপ আৰু কাৰ্যসূচী সলনি হ’লেও, গোষ্ঠী নিৰপেক্ষ আন্দোলনৰ মূল আদৰ্শ আৰু নীতিসমূহ বৰ্তমানৰ বিশ্ব ৰাজনীতিত এতিয়াও প্ৰাসংগিক।
________________________________________

পূৰ্ববৰ্ষৰ AHSEC পৰীক্ষাৰ প্ৰশ্নোত্তৰ (২০১৫-২০২৪)

চমু প্ৰশ্ন (Short Questions)

•  ২০১৫: নাটো (NATO) কেতিয়া গঠন হৈছিল? (১ নম্বৰ)
  উত্তৰ: ১৯৪৯ চনত।
•  ২০১৬: শীতল যুদ্ধ কি? (২ নম্বৰ)
  উত্তৰ: দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ পিছত আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ আৰু ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ মাজত আৰম্ভ হোৱা প্ৰতিদ্বন্দ্বিতা, উত্তেজনা আৰু আদৰ্শগত সংঘৰ্ষকে শীতল যুদ্ধ বোলা হয়।
•  ২০১৭: কিউবাৰ ক্ষেপণাস্ত্ৰ সংকট কেতিয়া হৈছিল? (১ নম্বৰ)
  উত্তৰ: ১৯৬২ চনত।
•  ২০১৮: ৱাৰ্শ্ব চুক্তি কেতিয়া স্বাক্ষৰিত হৈছিল? (১ নম্বৰ)
  উত্তৰ: ১৯৫৫ চনত।
•  ২০১৯: দুই মেৰুতা বুলিলে কি বুজা? (২ নম্বৰ)
  উত্তৰ: শীতল যুদ্ধৰ সময়ত বিশ্বখন যেতিয়া আমেৰিকা আৰু ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ নেতৃত্বত দুটা পৃথক আৰু বিপৰীতমুখী শিবিৰত বিভক্ত হৈছিল, সেই অৱস্থাটোকে দুই মেৰুতা বোলা হয়।
• ২০২০: গোষ্ঠী নিৰপেক্ষ আন্দোলনৰ (NAM) প্ৰথম সন্মিলন ক’ত অনুষ্ঠিত হৈছিল? (১ নম্বৰ)
  উত্তৰ: ১৯৬১ চনত যুগোশ্লাভিয়াৰ বেলগ্ৰেডত।
• ২০২২: SEATO ৰ সম্পূৰ্ণ ৰূপটো লিখা। (১ নম্বৰ)
  উত্তৰ: Southeast Asian Treaty Organisation (দক্ষিণ-পূব এছিয়া চুক্তি সংগঠন)।
• ২০২৩: শীতল যুদ্ধৰ সময়ত ভাৰতে কোনটো শিবিৰত যোগদান কৰিছিল? (১ নম্বৰ)
  উত্তৰ: ভাৰতে কোনো শিবিৰতে যোগদান কৰা নাছিল; ই গোষ্ঠী নিৰপেক্ষ আন্দোলনৰ নেতা আছিল।
• ২০২৪: NIEO ৰ সম্পূৰ্ণ ৰূপটো লিখা। (১ নম্বৰ)
  উত্তৰ: New International Economic Order (নতুন আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অৰ্থনৈতিক শৃঙ্খলা)।
  
  

দীঘল প্ৰশ্ন (Long Questions)

• প্ৰশ্ন: শীতল যুদ্ধৰ কাৰণসমূহ আলোচনা কৰা। (৪/৬ নম্বৰ)

•  

  উত্তৰ: শীতল যুদ্ধৰ মূল কাৰণসমূহ হ’ল:
  1. আদৰ্শগত পাৰ্থক্য: আমেৰিকাৰ পুঁজিবাদী আৰু গণতান্ত্ৰিক আদৰ্শ আৰু ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ সাম্যবাদী আদৰ্শৰ মাজত থকা মৌলিক বিৰোধ।
  2. পাৰস্পৰিক সন্দেহ: দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ শেষৰ ফালে দুয়ো পক্ষই ইজনে সিজনক সন্দেহৰ চকুৰে চাবলৈ লৈছিল। আমেৰিকাই ছোভিয়েটৰ বিশ্বব্যাপী সাম্যবাদ প্ৰসাৰৰ উদ্দেশ্যক লৈ চিন্তিত আছিল, আনহাতে ছোভিয়েটে পশ্চিমীয়া শক্তিসমূহক পুঁজিবাদী সাম্ৰাজ্যবাদৰ প্ৰতীক হিচাপে গণ্য কৰিছিল।
  3. পাৰমাণৱিক অস্ত্ৰৰ প্ৰতিযোগিতা: হিৰোশ্বিমা আৰু নাগাচাকিত আমেৰিকাই কৰা পাৰমাণৱিক বোমা বিস্ফোৰণে ছোভিয়েট ইউনিয়নক নিজৰ শক্তি প্ৰদৰ্শন কৰিবলৈ বাধ্য কৰাইছিল, যাৰ ফলত এক ভয়ংকৰ অস্ত্ৰ প্ৰতিযোগিতাৰ সূচনা হৈছিল।
  4. ক্ষমতাৰ ভাৰসাম্যহীনতা: দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ পিছত জাৰ্মানী আৰু জাপানৰ পতনৰ ফলত বিশ্বত এক ক্ষমতাৰ শূন্যতাৰ সৃষ্টি হৈছিল, যিটো পূৰণ কৰিবলৈ আমেৰিকা আৰু ছোভিয়েট সংঘই প্ৰতিদ্বন্দ্বিতাত লিপ্ত হৈছিল।

প্ৰশ্ন: গোষ্ঠী নিৰপেক্ষ আন্দোলনত ভাৰতৰ ভূমিকা মূল্যায়ন কৰা। (৪/৬ নম্বৰ)
উত্তৰ: গোষ্ঠী নিৰপেক্ষ আন্দোলনত ভাৰতৰ ভূমিকা অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ আছিল।
1. প্ৰতিষ্ঠাপক নেতা: ভাৰতৰ প্ৰথম প্ৰধানমন্ত্ৰী জৱাহৰলাল নেহৰু এই আন্দোলনৰ অন্যতম প্ৰতিষ্ঠাপক আৰু প্ৰধান স্থপতি আছিল।
2. সক্ৰিয় মধ্যস্থতাকাৰী: ভাৰতে দুই মহাশক্তিৰ মাজত থকা দূৰত্ব কমাবলৈ আৰু বিশ্বশান্তি স্থাপনৰ বাবে সক্ৰিয়ভাৱে মধ্যস্থতাকাৰীৰ ভূমিকা পালন কৰিছিল। কোৰিয়া যুদ্ধৰ দৰে সংঘাতত ভাৰতে শান্তি স্থাপনৰ বাবে চেষ্টা কৰিছিল।
3. ৰাষ্ট্ৰীয় স্বাৰ্থ পূৰণ: এই নীতিয়ে ভাৰতক দুয়োটা শিবিৰৰ পৰা আঁতৰি থাকি নিজৰ স্বতন্ত্ৰ বৈদেশিক নীতি গ্ৰহণ কৰাত সহায় কৰিছিল। ই ভাৰতক দুয়োটা শিবিৰৰ পৰাই অৰ্থনৈতিক আৰু সামৰিক সাহায্য লাভ কৰিবলৈ সক্ষম কৰিছিল।
4. বিশ্ব মঞ্চত ভূমিকা: ই ভাৰতক আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যায়ত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰাৰ সুযোগ দিছিল, য’ত ই নৱ-স্বাধীন দেশসমূহৰ স্বাৰ্থক প্ৰতিনিধিত্ব কৰিছিল।
অৱশ্যে, ১৯৭১ চনত ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ সৈতে কৰা বন্ধুত্বৰ চুক্তিৰ বাবে ভাৰতৰ গোষ্ঠী নিৰপেক্ষ নীতি কিছু পৰিমাণে সমালোচিতও হৈছিল।
________________________________________

অতিৰিক্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰশ্নোত্তৰ

1. দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ মিত্ৰশক্তি আৰু অক্ষশক্তিত কোন কোন দেশ আছিল?
উত্তৰ: মিত্ৰশক্তিত আমেৰিকা, ছোভিয়েট ইউনিয়ন, ব্ৰিটেইন আৰু ফ্ৰান্স আছিল। অক্ষশক্তিত জাৰ্মানী, ইটালী আৰু জাপান আছিল।

2. ‘অপৰোধ’ (Deterrence) ৰ যুক্তি কি?
উত্তৰ: যেতিয়া দুয়ো পক্ষৰ হাতত ইজনে সিজনক ধ্বংস কৰিব পৰাকৈ পাৰমাণৱিক অস্ত্ৰ থাকে, তেতিয়া কোনো পক্ষই যুদ্ধ আৰম্ভ কৰিবলৈ সাহস নকৰে। এই অৱস্থাটোকে অপৰোধৰ যুক্তি বোলা হয়।

3. নাটো (NATO) ৰ মূল উদ্দেশ্য কি?
উত্তৰ: ইয়াৰ মূল উদ্দেশ্য আছিল যে যদি কোনো সদস্য ৰাষ্ট্ৰক আক্ৰমণ কৰা হয়, তেন্তে তাক সকলো সদস্য ৰাষ্ট্ৰৰ ওপৰত কৰা আক্ৰমণ বুলি গণ্য কৰা হ’ব আৰু সকলোৱে মিলি প্ৰতিৰোধ কৰিব।

4. কিউবাৰ ক্ষেপণাস্ত্ৰ সংকটৰ সময়ত আমেৰিকা আৰু ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ নেতা কোন আছিল?
উত্তৰ: আমেৰিকাৰ ৰাষ্ট্ৰপতি আছিল জন এফ. কেনেডী আৰু ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ নেতা আছিল নিকিটা খুশ্চেভ।

5. CENTO ৰ সম্পূৰ্ণ ৰূপ কি?
উত্তৰ: Central Treaty Organisation (কেন্দ্ৰীয় চুক্তি সংগঠন)।

6. গোষ্ঠী নিৰপেক্ষতাৰ অৰ্থ নিৰপেক্ষতাবাদ (Neutrality) নেকি?
উত্তৰ: নহয়। নিৰপেক্ষতাবাদ মানে যুদ্ধৰ পৰা আঁতৰি থকা, কিন্তু গোষ্ঠী নিৰপেক্ষ দেশবোৰে যুদ্ধ সমাপ্ত কৰিবলৈ আৰু বিশ্বশান্তিৰ বাবে সক্ৰিয়ভাৱে কাম কৰিছিল।

7. UNCTAD ৰ সম্পূৰ্ণ ৰূপ কি?
উত্তৰ: United Nations Conference on Trade and Development (ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ বাণিজ্য আৰু বিকাশ সন্মিলন)।

8. LTBT ৰ সম্পূৰ্ণ ৰূপ কি?
উত্তৰ: Limited Test Ban Treaty (সীমিত পৰীক্ষা নিষিদ্ধকৰণ চুক্তি)।

9. ১৯৭১ চনত ভাৰতে কোন দেশৰ সৈতে ২০ বছৰীয়া বন্ধুত্বৰ চুক্তি স্বাক্ষৰ কৰিছিল?
উত্তৰ: ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ সৈতে।

10. শীতল যুদ্ধৰ সমাপ্তি কেতিয়া হৈছিল?
উত্তৰ: ১৯৯১ চনত ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ পতনৰ লগে লগে শীতল যুদ্ধৰ সমাপ্তি হৈছিল।

প্রঃ ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ চনদত কিমানখন সদস্য ৰাষ্ট্ৰই স্বাক্ষৰ কৰিছিল? (Final-15)
উ : ৫১ খন ৰাষ্ট্রই।

প্র : শীতল যুদ্ধৰ যুগত দুই বৃহৎ গােষ্ঠীৰ বাহিৰেও উদ্ভৱ হােৱা তৃতীয় গােষ্ঠীটো কি আছিল? (Final-15)
উঃ গােষ্ঠী নিৰপেক্ষ গােট।

প্রঃ কোন চনত পাৰমাণৱিক অস্ত্র সম্প্রসাৰণ বিৰােধ চুক্তি সাক্ষৰিত হৈছিল? (Final-15)
উঃ ১৯৬৮ চনত।

প্র : গােষ্ঠী নিৰপেক্ষ আন্দোলনৰ তিনিগৰাকী প্রধান নেতাৰ নাম লিখা। (Final-15)
উঃ (১) ভাৰতৰ জৱাহৰলাল নেহৰু (২) যুগােশ্লোভিয়াৰ যােচেফ ব্রজ টিটো (৩) ইজিপ্তৰ গামাল আব্দুল নাচেৰ।

প্র : ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ প্ৰথমগৰাকী সচিবপ্রধান কোন আছিল? (Final-16)
উঃ নৰৱেৰ ট্রিগ ভিলি।

প্র : WTOৰ সম্পূৰ্ণ ৰূপটো লিখা। (Final-16)
উঃ World Trade Organisation.

প্রঃ গোষ্ঠী নিৰপেক্ষ আন্দোলন (NAM)ৰ সফলতাৰ বিষয়ে লিখা। (Final-16)
উঃ (১) গােষ্ঠী নিৰপেক্ষই ভাৰতক আন্তর্জাতিক সিদ্ধান্ত লােৱাৰ ক্ষেত্ৰত পথ মুকলি কৰিছিল।

(২) ভাৰতকে ধৰি গােষ্ঠী নিৰপেক্ষ দেশবোৰে শান্তি আৰু স্থিৰতা ৰক্ষার্থে দুই‌ প্রতিদ্বন্দ্বী মিত্রগােষ্ঠীৰ মাজত সক্রিয় মধ্যস্থতাকাৰীৰ ভূমিকা পালন কৰিছিল।
(৩) আন্দোলনৰ ফলত বিশ্ব বাণিজ্য প্রথাৰ সংস্কাৰৰ প্ৰস্তাৱ লােৱা হয়।

(৪) এই আন্দোলনৰ ফলত বিশেষকৈ তৃতীয় বিশ্বৰ স্বাধীনতা লাভ কৰা দেশবোৰে স্বাধীনভাৱে নিজৰ আভ্যন্তৰীণ আৰু বৈদেশিক নীতি-নির্ধাৰণ কৰিব পাৰিছিল।
(৫) আন্তর্জাতিক ক্ষেত্ৰত শান্তি আৰু নিৰাপত্তাক সুনিশ্চিত কৰাৰ ক্ষেত্ৰত সহায়ক হৈছিল। এনে আন্দোলনে তৃতীয় বিশ্বযুদ্ধ সংগঠিত নােহােৱাৰ ক্ষেত্ৰত যথেষ্ট বৰঙনি আগবঢ়াইছে।

প্র : কিউবাৰ ক্ষেপণাস্ত্ৰ সংকটৰ বিষয়ে এটা টোকা লিখা। (Final-16)
উ : ১৯৬১ চনৰ এপ্রিল মাহত সংযুক্ত সমাজবাদী ছােভিয়েট গণৰাজ্যই যিকোনাে সময়ত পুঁজিবাদী আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰই সাম্যবাদী কিউবাক আক্রমণ কৰিব বুলি আশংকা কৰিছিল। কিউবা ছােভিয়েট ৰাছিয়াৰ মিত্ৰৰাষ্ট্ৰ আছিল। ছােভিয়েট ৰাছিয়াই উপকূলীয় সৰুৰাষ্ট্ৰ কিউবাৰ ৰাষ্ট্রপতি ফিডেল কেষ্টোক‌ উৎখাত কৰিব বুলি আশংকা কৰিছিল। ছােভিয়েট ইউনিয়নৰ নেতা নিকিটা  ক্ৰুশ্বেভে কিউবাক ৰাছিয়াৰ ভেঁটি হিচাপে গঢ়ি তুলিব বিচাৰিছিল। সেয়েহে সাম্যবাদী ৰাষ্ট্ৰৰ সমর্থক হিচাপে কিউবাক ৰক্ষণাবেক্ষণৰ দায়িত্ব ৰাছিয়াই লৈছিল। সেয়েহে কিউবাক এনে সংকটৰ পৰা ৰক্ষা কৰিবলৈ ১৯৬২ চনত কিউবাত আণৱিক ক্ষেপণাস্ত্র স্থাপন কৰিছিল। এই বিষয়ে আমেৰিকাই তিনিসপ্তাহৰ পাছত জানিব পাৰিছিল। সেয়েহে ৰাষ্ট্রপতি জন.এফ কেনেডীয়ে কিউবাৰ পৰা ক্ষেপণাস্ত্ৰ আৰু আণৱিক অস্ত্র-শস্ত্র আঁতৰাই নিবলৈ ছােভিয়েট ইউনিয়ন নেতা ক্রুশ্বেভক বাধ্য কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল।

এই অস্ত্রসমূহৰ সংস্থাপনে পােন প্রথমবাৰৰ বাবে আমেৰিকাক আসন্ন বিপদৰ সন্মুখীন কৰিছিল। কেনেডীয়ে কিউবা অভিমুখী যিকোনাে ৰুচ জাহাজক বাধা দিবলৈ আমেৰিকাৰ যুদ্ধ জাহাজবােক নির্দেশ দিছিল। এই নির্দেশ ৰাছিয়াৰ প্রতি আমেৰিকাৰ ভাবুকি আছিল যিটোৱে এক সংঘৰ্ষৰ সম্ভাৱনাৰ সৃষ্টি কৰিছিল। এই সংঘৰ্ষৰ সম্ভাৱনাই সমগ্র বিশ্বক পাৰমাণৱিক যুদ্ধৰ আশংকাত শংকিত কৰিছিল। সৌভাগ্যক্রমেই কেতিয়াও এই দুই শক্তিৰ পূৰ্ণাংগ যুদ্ধ নহ’ল আৰু সকলাে ৰাষ্ট্ৰই যুদ্ধৰপৰা ৰক্ষা পৰিল। ইয়াকে কিউবাৰ ক্ষেপণাস্ত্ৰৰ সংকট বােলা হয়।

শীতল যুদ্ধৰ যুগ Class 12

প্র : NIEOৰ সম্পূৰ্ণ ৰূপটো লিখা। (Final-17)

ডঃ NIEOৰ সম্পূৰ্ণ ৰূপটো হ’ল- New International Econimic Order.

প্র : মহাশক্তিৰ বাবে ক্ষুদ্রৰাষ্ট্ৰবােৰ কিয় সহায়ক/উপযােগী হৈছিল? (Final-17)
নাইবা
বৃহৎ শক্তিৰ ৰাষ্ট্ৰসমূহক সৰু সৰু ৰাষ্ট্রসমূহৰ মিত্ৰতাৰ কিয় প্রয়ােজন? চাৰিটা কাৰণ লিখা।
উ : নিম্নলিখিত কাৰণসমূহৰ বাবে বিশ্বৰ সৰু দেশবােৰ বৃহৎ শক্তিৰ বাবে অতি উপযােগী —
(ক) প্রমুখ বা মূল সম্পদসমূহ যেনে— তেল আৰু খনি।
(খ) ভূ-ক্ষেত্র (য’ৰ পৰা বৃহৎ শক্তিসমূহে নিজৰ অস্ত্র-শস্ত্ৰ আৰু সেনা সঞ্চালন কৰিব পাৰে)।

(গ) অৱস্থান য’ৰ পৰা তেওঁলােকে পৰস্পৰৰ ওপৰত গুপ্তচৰী কৰিব পাৰে, আৰু
(ঘ) আর্থিক সাহায্য (মিত্ৰগােষ্ঠীৰ অন্তর্ভুক্ত বহুত সৰু সৰু দেশে একেলগে সামৰিক ব্যয় কৰিবলৈ সহায় কৰিব পাৰে। এই কাৰণবােৰে সৰু দেশসমূহক বৃহৎ শক্তিসমূহৰ বাবে প্রয়ােজনীয় কৰি তুলিছিল।

প্রঃ গােষ্ঠী নিৰপেক্ষ আন্দোলনৰ প্ৰতিষ্ঠাপক কোন আছিল? এই আন্দোলনৰ প্ৰথমখন সন্মিলন কেতিয়া আৰু ক’ত হৈছিল? (Final-14/17)
উ : গােষ্ঠী নিৰপেক্ষ আন্দোলনৰ প্ৰতিষ্ঠাপক আছিল যােচেফ ব্রজ টিটো। এই আন্দোলনৰ প্ৰথমখন সম্মিলন ১৯৬১ চনত বেলগ্রেডত হৈছিল।

প্রঃ দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ পিছত মূৰ দাঙি উঠা দুই মহাশক্তিৰ নাম লিখা। (Final-18)
উঃ দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ পিছত দুটা মহাশক্তিৰ সৃষ্টি হয়। সেই দুটা হ’ল—আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ আৰু ছােভিয়েট ৰাছিয়া। এটা শক্তিগােষ্ঠীৰ নেতৃত্ব বহন কৰিছিল পুঁজিবাদী আমেৰিকাই আৰু আনটো গােষ্ঠীৰ নেতৃত্ব দিছিল সাম্যবাদী ৰাছিয়াই।

প্রঃ SEATOৰ সম্পূৰ্ণ ৰূপটো লিখা। (Final-18/19)
উঃ Southeast Asia Treaty Organization.

প্রঃ শীতল যুদ্ধৰ যুগত ভাৰতৰ স্থিতি কেনেধৰণৰ আছিল? আলােচনা কৰা। (Final-18)
নাইবা
গােষ্ঠীনিৰপেক্ষ আন্দোলন (NAM) ৰ নেতা হিচাপে ভাৰতৰ ভূমিকা কেনে আছিল? (Final-13)
উঃ শীতল যুদ্ধৰ কালছােৱাত ভাৰতবৰ্ষৰ ভূমিকাঃ শীতল যুদ্ধ ১৯৪৫ চনৰ পৰা ১৯৯১ চনলৈ চলিছিল। আনহাতে, ভাৰতবৰ্ষই স্বাধীনতা লাভ কৰিছিল ১৯৪৭ চনত সম্পূর্ণ অহিংস উপায়েৰে। ভাৰতে পূৰ্বৰে পৰাই আন্তৰ্জাতিক ব্যৱস্থাত শান্তিপূর্ণ সহাৱস্থান নীতিৰ পােষকতা কৰি অহিংস উপায়েৰে সমস্যা সমাধানৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিছিল। গােষ্ঠীনিৰপেক্ষ আন্দোলনৰ লগত ভাৰতে সক্রিয়ভাৱে পূৰ্বৰে পৰা জড়িত আছিল আৰু দুই মহাশক্তি ক্রমে আমেৰিকা আৰু ছােভিয়েট ইউনিয়নৰ পৰা সমদূৰত্ব বজাই ৰাখিছিল। সেই সময়ছােৱাত শীতল যুদ্ধই সৃষ্টি কৰা উত্তেজনামূলক আন্তর্জাতিক পৰিৱেশৰ পৰা তৃতীয় বিশ্বৰ দেশসমূহৰ আঁতৰাই অনাৰ বাবে ভাৰতবৰ্ষই অহৰহ চেষ্টা কৰিছিল। যাতে এই দেশসমূহে নতুনকৈ লাভ কৰা স্বাধীনতা হেৰুৱাবলগীয়া নহয়। দুই মহাশক্তিৰ ভিন্ন মতাদৰ্শৰ সংমিশ্রণেৰে ভাৰতে গণতান্ত্রিক সমাজবাদ গঢ়ি তােলাৰ চেষ্টা কৰিছিল। আনহাতে, এইখিনি সময়ছােৱাত ভাৰতবৰ্ষই নিজৰ আর্থিক স্থিতি, জাতীয় স্বার্থ আৰু দুয়ােপক্ষৰ পৰা ৰাজনৈতিক সমর্থন লাভৰ কাৰণে অহৰহ চেষ্টা কৰিছিল। ভাৰতে দুই মহাশক্তিয়ে নেতৃত্ব দিয়া সামৰিক মৈত্রীত অন্তর্ভুক্ত হােৱা নাছিল যদিও ই ছােভিয়েট ইউনিয়নৰ বেছি ঘনিষ্ঠ আছিল। ১৯৭১ চনৰ ভাৰত-পাকিস্তান যুদ্ধৰ সময়ত ৰাছিয়াৰ সহযােগত ভাৰতে পাকিস্তানৰ পৰা এখন স্বাধীন বাংলাদেশ জন্ম দিছিল। ১৯৮০ চন মানৰ পৰা ছােভিয়েট ইউনিয়ন ক্রমাগতভাৱে দুৰ্বল হৈ আহে আৰু ১৯৯১ চনত ই ভাঙি যায়। ইয়াৰ ফলত ইয়াৰ মৈত্রী ৰাষ্ট্ৰসমূহ আৰু নতুনকৈ স্বাধীনতা লাভ কৰা দেশসমূহে পুঁজিবাদী ব্যৱস্থাৰ ফালে গতি কৰিলে। ভাৰত ইয়াৰ ব্যতিক্ৰম নহয় আৰু আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট একমাত্র মহাশক্তি হিচাপে নিজকে প্রতিষ্ঠা কৰিবলৈ সক্ষম হয়।

শীতল যুদ্ধৰ যুগ Question Answer

প্রঃ NATOৰ সম্পূৰ্ণ ৰূপটো কি? (Final- 20)

উঃ NATOৰ সম্পূৰ্ণ ৰূপটো হ’ল– North Atlantic, Treaty Organisation উত্তৰ আটলান্টিক চুক্তি সস্থা।

প্রঃ প্রথম গােষ্ঠীনিৰপেক্ষ সন্মিলন ক’ত অনুষ্ঠিত হৈছিল? (Final- 20)
উ : ১৯৬১ চনত বেলগ্রেডত অনুষ্ঠিত হৈছিল।

প্রঃ নতুন আন্তৰাষ্ট্ৰীয় অর্থনৈতিক শৃংখলাৰ দুটা নীতি লিখা। (Final- 20)
উ : নতুন আন্তৰাষ্ট্রীয় অর্থনৈতিক শৃংখলাৰ দুটা নীতি হ’ল-

(ক) ভৱিষ্যত প্রজন্মৰ বাবে শান্তি আৰু ন্যায়ৰ ওপৰত প্রতিষ্ঠিত এক আন্তর্জাতিক অর্থব্যৱস্থা গঢ়ি তােলা।
(খ) আন্তর্জাতিক অর্থনীতিত চলি থকা অসমতা আৰু অন্যায় দূৰীকৰণৰ লগতে উন্নত আৰু উন্নয়নশীল দেশবােৰৰ মাজৰ ব্যৱধান দূৰ কৰা।

প্রঃ ৱাৰশ্ব চুক্তি (Warsaw Pact) প্রধান কার্য কি আছিল?
উঃ ৱাৰশ্ব চুক্তি(Warsaw Pact)ৰ প্ৰধান কাম আছিল NATO শক্তিক প্রতিৰােধ কৰা।

প্র: SATOৰ সম্পূৰ্ণ ৰূপটো কি?
উ : Southern Asia Treaty Organisation দক্ষিণ এছিয়া চুক্তি সংগঠন।

প্রঃ শীতল যুদ্ধ’ কেতিয়া আৰম্ভ আৰু কেতিয়া অন্ত হৈছিল? (Final- 12)
উ : শীতল যুদ্ধ ১৯৪৫ চনত আৰম্ভ হৈ ১৯৯১ চনত অন্ত পৰে।

প্রঃ দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ সময়ত বােমা পৰা দুখন ঠাইৰ নাম লিখা। (Final- 12)
উঃ জাপানৰ হিৰোশ্বিমা আৰু নাগাছাকি।

প্রঃ শীতল যুদ্ধ কাক বােলে? শীতল যুদ্ধৰ তিনিটা কাৰণ লিখা।
উঃ দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ সমাপ্তিৰ পিছত নতুনকৈ উঠি অহা দুই মহাশক্তি ক্রমে আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট আৰু ছােভিয়েট ইউনিয়ন মাজত আধিপত্য স্থাপনক লৈ আৰম্ভ হােৱা সংঘাতকে শীতল যুদ্ধ বুলি কোৱা হয়।

শীতল যুদ্ধৰ কাৰণ তিনিটা হ’ল—
(১) আমেৰিকাৰ পুঁজিবাদী আৰু ছােভিয়েট ৰাছিয়াৰ সমাজবাদী আদৰ্শৰ সংঘাত।
(২) দুই মহাশক্তিৰ প্ৰভুত্ব স্থাপনৰ সংঘাত।

(৩) আণৱিক অস্ত্র নির্মাণ প্রতিযােগিতা।

প্রঃ দুই মহাশক্তিৰ দ্বাৰা স্বাক্ষৰিত অস্ত্র নিয়ন্ত্ৰণৰ চুক্তি তিনিখনৰ নাম কি? (Final- 12)
উঃ(১) সীমিত পৰীক্ষা নিষিদ্ধকৰণ চুক্তি-Limited Test Ban Treaty
(২) পাৰমাণৱিক অস্ত্র সম্প্রসাৰণ বিৰােধ  চুক্তি—Nuclear Non-Proliferation Treaty.
(3) Anti-Ballistic Missile Treaty মিছাইল পদ্ধতিৰ সীমিতকৰণ চুক্তি।

প্রঃ কিউবা ক্ষেপণাস্ত্র সংকট ____ হৈছিল।
উঃ১৯৬২ চনত

প্রঃ কোন চনত আমেৰিকাই জাপানৰ হিৰােশ্বিমা আৰু নাগাছাকিত আণবিক বােমা নিক্ষেপ কৰিছিল?
উঃ ১৯৪৫ চনত।

প্রঃ ৱাৰশ্ব চুক্তি (Warsaw Pact) ৰ প্রধান কার্য কি আছিল?
উঃ ৱাৰশ্ব চুক্তি (Warsaw Pact)ৰ প্রধান কাম আছিল NATO শক্তিক প্রতিবাৰোধ কৰা।।

প্রঃ NAMৰ সম্পূৰ্ণ ৰূপটো কি?
উঃ Non-Aligned Movement.

প্রঃ CENTOৰ সম্পূৰ্ণ ৰূপটো কি?
উঃ CENTOৰ সম্পূৰ্ণ ৰূপটো হ’ল – Central Treaty Organisation বা কেন্দ্রীয় চুক্তি সংগঠন।

প্ৰঃ NATO ৰাষ্ট্ৰসমুহৰ ঘোষণাপত্র কি?
উঃ NATOৰ সদস্যৰাষ্ট্রসমুহে ঘােষণা কৰে যে তেওঁলােকৰ যিকোনো সদস্য ৰাষ্ট্ৰত আক্রমণ হ’লে তেওঁলােকে সামূহিকভাৱে সেই আক্রমণ প্রতিহত কৰিব NATOৰ সদস্য দেশবোৰে পৰস্পৰে পৰস্পৰক সহায় কৰিব।

প্ৰঃ গােষ্ঠী নিৰপেক্ষ আন্দোলনৰ প্ৰথম অধিৱেশনত কেইখন সদস্য ৰাষ্ট্ৰ উপস্থিত আছিল?
উঃ ২৫ খন।

প্রঃ গােষ্ঠী নিৰপেক্ষতা নির্লিপ্তবাদ নহয়, কিয়নাে নির্লিপ্তবাদ মানে ঘটনাক্ৰমৰ পৰা আঁতৰি থকা বুজায়। ‘কথাষাৰ সঁচানে?
উ : সঁচা।

প্রঃ ৱাৰশ্ব চুক্তি (Warsaw Pact) বুলিলে কি বুজা?
উঃ ৱৰশ্ব চুক্তি (Warsaw Pact) হ’ল ১৯৫৫ চনত ছােভিয়েট ৰাছিয়াৰ নেতৃত্বত পােলেণ্ড, পূর্ব জার্মানী, হাঙ্গেৰী আৰু চেকশ্লোভিয়াকে ধৰি ৮খন ৰাষ্ট্ৰই লগ হৈ NATOক প্রত্যাহ্বান জনাবলৈ সম্পাদন কৰা এক সামৰিক চুক্তি।

প্রঃ দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ মিত্রশক্তি আৰু অক্ষীয় শক্তি বুলিলে কি বুজা? । (Final- 14)
উঃ দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ মিত্রশক্তি বুলিলে আমেৰিকা, ব্রিটেইন,‌ ফ্রান্স, ছােভিয়েট ৰাছিয়া আদি ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ জোঁটক বুজায়। আনহাতে, অক্ষীয় শক্তি বুলিলে জাপান, ইটালী আৰু জাৰ্মানীক বুজায়।

প্র : অপৰোধৰ যুক্তি কাক বােলে?
উঃ যদি কোনাে এটা শক্তিয়ে নিজৰ শত্রুক আক্রমণ কৰি তাৰ পৰমাণু শক্তি ধ্বংস কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে তেতিয়াও তাক ধ্বংস কৰিব পৰা অস্ত্র-শস্ত্র বিপক্ষ শক্তিৰ হাতত মজুত থাকিব। ইয়াক ‘অপৰােধ’ৰ যুক্তি বুলি কোৱা হয়। অপৰােধ সম্বন্ধই যুদ্ধ প্রতিৰোধ কৰে কিন্তু শক্তিসমূহৰ প্রতিদ্বন্দ্বিতা প্রতিৰোধ নকৰে।

প্র : নব্য-আন্তর্জাতিক অর্থব্যৱস্থা কি?
উ: (NIEO) New International Economic Order 1970ৰ দশকৰ গােষ্ঠী নিৰপেক্ষ আন্দোলনৰ সদস্যভুক্ত দেশসমুহৰ নেতৃত্বত বিশ্বৰ অনুন্নত আৰু দুখীয়া দেশসমূহৰ চলিত আর্থিক ব্যৱস্থাৰ অর্থনৈতিক সমতা, পৰস্পৰ নিৰ্ভৰশীলতা, সার্বভৌমত্ব, সহযােগিতাৰ ভিত্তিত পৰিৱর্তন বিচাৰি আৰু বিশ্বশান্তি আৰু নিৰাপত্তাৰ হকে তথা উন্নত পশ্চিমীয়া দেশসমূহৰ শোষণৰ বিৰােধিতা কৰি যিটো নতুন আর্থিক ব্যৱস্থাৰ ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ মজিয়াত সন্ধান কৰা হৈছিল তাকেই নব্য-আন্তর্জাতিক অর্থ ব্যৱস্থা বােলে।

Class 12 Political Science Chapter 1 Question Answer Assamese

প্রঃ দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধ কেতিয়া সমাপ্তি হয়। শীতল যুদ্ধ কিয় এক শীতল যুদ্ধ হৈ থাকিল ই কিয় গৰম বা উত্তপ্ত যুদ্ধলৈ পৰিৱর্তন নহ’ল?
উঃ ১৯৪৫ চনত আমেৰিকা, ছােভিয়েট ইউনিয়ন, বৃিটেইন‌ আৰু ফ্ৰান্সৰ নেতৃত্বত মিত্র শক্তিয়ে জার্মানী, ইটালী আৰু জাপানে নেতৃত্ব দিয়া অক্ষ শক্তিক পৰাস্ত কৰি দ্বিতীয় মহাযুদ্ধৰ সমাপ্তি ঘটায়। এই যুদ্ধৰ পাছত বিশ্বৰ ৰাজনীতিৰ মঞ্চত দুটা নতুন শক্তিৰ জন্ম হল। ইউৰােপ আৰু বিশ্বৰ বিভিন্ন অংশৰ
পতনৰ লগে লগে আমেৰিকা আৰু ছােভিয়েট ইউনিয়ন বিশ্বৰ সবাতােকৈ বৃহৎ শক্তিৰূপে পৰিগণিত হয়। দুয়ােখন দেশেই বিশ্বৰ ৰাজনীতিত প্ৰভাৱ পেলাবলৈ চেষ্টা কৰিছিল। লাহে লাহে দুয়ােখন দেশৰ মাজত শীতল যুদ্ধ আৰম্ভ হ’ল। অর্থাৎ শীতল যুদ্ধ আছিল আমেৰিকা আৰু ছােভিয়েট ৰাছিয়া পৰস্পৰৰ প্রতিদ্বন্দ্বী বৃহৎ শক্তি হিচাপে উদয় হােৱাৰ পৰিণাম। দুয়ােখন দেশেই পাৰমাণৱিক শক্তি সমৃদ্ধ দেশ আছিল বাবে যুদ্ধ কৰিব বিচৰা নাছিল। যুদ্ধ হ’লে দুয়ােখন দেশৰে ক্ষতি হ’ব বুলি ভাবি যুদ্ধৰ পৰা বিৰত থাকিছিল। আণৱিক যুদ্ধ হলে দুয়ােপক্ষ ইমান বেয়াকৈ ক্ষতিগ্রস্ত হ’ব যে কোনাে এটা পক্ষকে বিজেতা বুলি ঘােষণা কৰিব পৰা নাযাব। যদি কোনােবা এটা শক্তিয়ে শত্রুক আক্রমণ কৰি তাৰ পৰমাণু শক্তি ধ্বংস কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে তেতিয়াও তাক ধ্বংস কৰিবপৰা অস্ত্রশস্ত্র বিপক্ষ শক্তিৰ হাতত মজুত থাকিব। সেয়েহে যুদ্ধ আৰম্ভ কৰিবলৈ দুয়ােপক্ষই সাহস কৰা নাছিল সেই বাবেই দুই শক্তিৰ মাজত তীব্র প্রতিদ্বন্দ্বিতা থকা স্বতেও শীতল যুদ্ধই ৰক্তাক্ত যুদ্ধৰ ৰূপ ল’ব নােৱাৰিলে। শীতল যুদ্ধ “শীতল” হৈয়ে থাকিল ।

প্রঃ গােষ্ঠী নিৰপেক্ষ আন্দোলনৰ প্ৰতিষ্ঠাপক কোন আছিল? ইয়াৰ প্ৰথম, সন্মিলনত কিমানখন ৰাষ্ট্ৰই যােগদান কৰিছিল? এই আন্দোলনৰ বিষয়ে লিখা।
উ: গােষ্ঠী নিৰপেক্ষ আন্দোলনৰ মূলতে আছিল যুগােশ্লোভিয়াৰ যােচেফ ব্রজ টিটো, ভাৰতৰ জৱাহৰলাল নেহৰু আৰু ইজিপ্তৰ নেতা গামাল আব্দুল নাচেৰ, এই তিনি নেতাই ১৯৪৬ চনত এক সফল অধিৱেশন অনুষ্ঠিত কৰে। ইণ্ডোনেছিয়াৰ সুকার্ণো আৰু ঘানাৰ এন. ক্ৰুমা এওঁলােকৰ প্রবল সমর্থক আছিল। এই পাঁচজন নেতাক গােষ্ঠী নিৰপেক্ষ আন্দোলনৰ পাঁচজন প্রতিষ্ঠাপক বুলি কোৱা হয়। প্রথম গােষ্ঠী নিৰপেক্ষ সন্মিলন ১৯৬১ চনত বেলগ্রেডত অনুষ্ঠিত হয়। এই সন্মিলন অন্ততঃ ৩ টা কথাৰ পৰিণতি আছিল।
(১) পাঁচখন দেশৰ মাজৰ সহযােগিতা।
(২) শীতল যুদ্ধৰ প্ৰসাৰ আৰু ইয়াৰ বর্ধিত পৰিসৰ আৰু
(৩) ঔপনিৱেশিক শাসনৰ পৰা নতুনকৈ মুক্তি লাভ কৰা বহুতাে আফ্রিকীয় দেশৰ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় ৰণক্ষেত্ৰত নাটকীয় প্রৱেশ। ১৯৬০ চনৰ ভিতৰত ৰাষ্ট্ৰসংঘত ১৬ খন নতুন আফ্রিকীয় সদস্য দেশ আছিল।

প্রথম গােষ্ঠী নিৰপেক্ষ অধিৱেশনত ২৫ খন সদস্য ৰাষ্ট্র উপস্থিত আছিল। সময় যােৱাৰ লগে লগে গােষ্ঠী নিৰপেক্ষ আন্দোলনৰ সদস্য সংখ্যা বাঢ়ি গ’ল। ২০০৬ চনত কিউবাৰ হাভানাত হােৱা সন্মিলনত ১১৬ খন সদস্য ৰাষ্ট্ৰ আৰু ১৫ খন পর্যবেক্ষক দেশ চামিল হয়। গােষ্ঠী নিৰপেক্ষ আন্দোলন জনপ্রিয় হৈ পৰাৰ লগে লগে বেলেগে বেলেগ ৰাজনৈতিক পদ্ধতি আৰু স্বার্থই ইয়াত যােগদান কৰিলে। ইয়াৰ দ্বাৰা গােষ্ঠী নিৰপেক্ষ আন্দোলনৰ মূল নীতিলৈ পৰিৱৰ্তন আহিল।