‘বিহগী কবি’ ৰঘুনাথ চৌধাৰীৰ দ্বাৰা ৰচিত “প্ৰশস্তি” এটি প্ৰকৃতি-বিষয়ক আৰু আধ্যাত্মিক ভাৱধাৰাৰ কবিতা। কবিতাটোত কবিয়ে প্ৰকৃতিৰ অপৰূপ সৌন্দৰ্যৰ মাজেৰে সুন্দৰৰ সৃষ্টিকৰ্তা অৰ্থাৎ ভগৱানৰ গুণানুকীৰ্তন কৰিছে।
কবিতাটোৰ আৰম্ভণিতে ঊষাৰ ৰঙা আভাৰে পৃথিৱীখন পোহৰাই তোলাৰ এক মনোমোহা ছবি অংকন কৰা হৈছে। গছৰ নতুন পাতবোৰে (কিশলয়) প্ৰকৃতিক এনেদৰে আদৰি আনিছে যেন চামৰহে ধুলাইছে। ফুলি থকা ফুলবোৰৰ সৌন্দৰ্যত কবিৰ প্ৰাণ আনন্দত মতলীয়া হৈছে। আনকি মন্দিৰত অৱহেলিত হৈ থকা ৰবাব ফুলেও নিজৰ প্ৰেম আৰু সুগন্ধি বিলাই দিছে।
গছৰ ডালত চৰাই-চিৰিকটিৰ মধুৰ গানে জল, স্থল আৰু আকাশত দেৱতাৰ আগমনৰ বতৰা কঢ়িয়াইছে। কবিয়ে পুঞ্জীভূত অন্ধকাৰ আৰু জৰাজীৰ্ণতাৰূপী ‘মহা কালৰাত্ৰি’ শেষ হোৱা বুলি ঘোষণা কৰিছে। তেওঁ ‘অমৃতৰ পুত্ৰ’ অৰ্থাৎ মানৱ জাতিক আৰু মুক্তিৰ পথৰ যাত্ৰীসকলক জাগি উঠিবলৈ আহ্বান জনাইছে। কীচক বাঁহৰ বেণুৱে (বাঁহী) অদৃশ্য মহামহিমৰ গান গাইছে। সেয়ে, কবিয়ে ভক্তসকলক মায়া-মোহৰূপী টোপনি ত্যাগ কৰি সেই সুন্দৰৰ (ভগৱানৰ) ৰূপ ধ্যান কৰিবলৈ আহ্বান জনাইছে। কবিতাটোত প্ৰকৃতিৰ ৰূপ-আৰাধনাৰ আঁৰত গভীৰ ঈশ্বৰ ভক্তি আৰু এক ৰহস্যবাদী আধ্যাত্মিক সুৰ ফুটি উঠিছে।
পাঠ্যপুথিৰ প্ৰশ্নাৱলী (Chapter End Excises)
ভাব-বিষয়ক
১। অতি চমু উত্তৰ দিয়া:
(ক) ৰঘুনাথ চৌধাৰীক কি কবি বুলি জনা যায়?
উত্তৰ: ৰঘুনাথ চৌধাৰীক ‘বিহগী কবি’ বুলি জনা যায়।
(খ) ৰঘুনাথ চৌধাৰীৰ কবিতা-পুথি দুখনৰ নাম লিখা।
উত্তৰ: ৰঘুনাথ চৌধাৰীৰ কবিতা-পুথি দুখন হ’ল ‘সাদৰী’ (১৯১০) আৰু ‘কেতেকী’ (১৯১৮)।
(গ) প্ৰকৃতিক কোনে সাদৰি আনিলে বুলি কবিয়ে কৈছে?
উত্তৰ: গছৰ নতুন পাতবোৰে (নৱ কিশলয়) চামৰ ধুলাই প্ৰকৃতিক সাদৰি আনিছে বুলি কবিয়ে কৈছে।
(ঘ) মন্দিৰৰ উপেক্ষিত কি ফুলে প্ৰেম পৰিমল যচা বুলি কবিয়ে কৈছে?
উত্তৰ: মন্দিৰৰ উপেক্ষিত ৰবাব ফুলে প্ৰেম পৰিমল (সুগন্ধি) যচা বুলি কবিয়ে কৈছে।
(ঙ) জল, স্থল আৰু ক’ত দেৱতাৰ মহা অভিযান চলিছে?
উত্তৰ: জল, স্থল আৰু অন্তৰীক্ষত দেৱতাৰ মহা অভিযান চলিছে।
(চ) মহামহিমৰ গান কিহে গায় বুলি কবিয়ে কৈছে?
উত্তৰ: মোহন কীচক বেণুৱে (বাঁহী) মহামহিমৰ গান গায় বুলি কবিয়ে কৈছে।
২। কবিতাটোত কবিয়ে প্ৰকৃতিৰ কি কি বস্তু আনিছে লিখা।
উত্তৰ: কবিতাটোত কবিয়ে প্ৰকৃতিৰ বিভিন্ন উপাদান যেনে— ঊষাৰ ৰঙা কিৰণ, গছৰ নৱ কিশলয়, ফুল্ল কুসুম (ফুল), ৰবাব ফুল, বন-বিহগ (চৰাই), কীচক বেণু (বাঁহী) আদিৰ কথা উল্লেখ কৰিছে।
৩। কবিতাটোত কবিয়ে কিয় আৰু কাৰ প্ৰশস্তি কৰিছে?
উত্তৰ: কবিতাটোত কবিয়ে প্ৰকৃতিৰ মনোমোহা সৌন্দৰ্যৰ মাজেৰে সেই সুন্দৰৰ সৃষ্টিকৰ্তা অৰ্থাৎ ভগৱান বা মহামহিমৰ প্ৰশস্তি (গুণানুকীৰ্তন) কৰিছে। প্ৰকৃতিৰ প্ৰতিটো উপাদানতে তেওঁ সৃষ্টিকৰ্তাৰ অস্তিত্ব অনুভৱ কৰিছে, সেয়ে তেওঁ প্ৰকৃতিৰ বৰ্ণনাৰ জৰিয়তে ভগৱানৰেই প্ৰশস্তি গাইছে।
৪। কবিতাটোত প্ৰকৃতিৰ সুধাৰ মাজত কিদৰে সুন্দৰৰ সাধনা লুকাই আছে বিৱৰি লিখা।
উত্তৰ: “প্ৰশস্তি” কবিতাটোত কবিয়ে প্ৰকৃতিৰ সৌন্দৰ্যৰ মাজত সৃষ্টিকৰ্তাৰ অস্তিত্ব অনুভৱ কৰিছে। ঊষাৰ ৰক্তিম আভা, ফুলৰ সুগন্ধি, চৰাইৰ মধুৰ তান— এই সকলোবোৰৰ মাজত তেওঁ এক ঐশ্বৰিক শক্তিৰ উপস্থিতি দেখিছে। প্ৰকৃতিৰ এই মনোমোহা ৰূপৰ আঁৰত থকা ‘সুন্দৰ’ জনৰেই তেওঁ সাধনা কৰিছে। সেয়ে, তেওঁ ভক্তবৃন্দক মায়া-মোহ ত্যাগ কৰি সেই ‘সুন্দৰ’ৰ ৰূপ ধ্যান কৰিবলৈ আহ্বান জনাইছে। এইদৰে, প্ৰকৃতিৰ ৰূপ-আৰাধনাৰ আঁৰত কবিতাটোত ঈশ্বৰ ভক্তিৰ স্বৰূপ অৰ্থাৎ সুন্দৰৰ সাধনা লুকাই আছে।
৫। ‘প্ৰশস্তি’ কবিতাটোৰ মূলভাৱ লিখা।
উত্তৰ: ‘প্ৰশস্তি’ কবিতাটোৰ মূলভাৱ হ’ল প্ৰকৃতিৰ অপৰূপ সৌন্দৰ্যৰ মাজেৰে সৃষ্টিকৰ্তাৰ মহিমা কীৰ্তন কৰা। কবিয়ে ঊষাৰ আগমনৰ লগে লগে প্ৰকৃতিয়ে কেনেদৰে নতুন ৰূপ লয়, তাৰ এক সুন্দৰ বৰ্ণনা দিছে। ফুল, চৰাইৰ গান, বাঁহীৰ সুৰ— এই সকলোতে তেওঁ দেৱতাৰ অভিযান দেখিছে। কবিয়ে মানৱ জাতিক অন্ধকাৰ আৰু জৰাজীৰ্ণতা ত্যাগ কৰি মুক্তিৰ পথত আগবাঢ়িবলৈ আহ্বান জনাইছে। শেষত, তেওঁ সকলোকে মায়া-মোহৰ টোপনিৰ পৰা জাগি উঠি সেই পৰম সুন্দৰৰ ৰূপ ধ্যান কৰিবলৈ কৈছে। কবিতাটোত প্ৰকৃতি প্ৰেম আৰু আধ্যাত্মিক ভাৱনাৰ এক সুন্দৰ সমন্বয় ঘটিছে।
৬। ‘উঠা হে ঋত্বিক ধ্যানী অমৃতৰ পুত্ৰ, উঠা যত মুক্তি পথযাত্ৰী।’ — কবিয়ে কিয় এনেদৰে আহ্বান জনাইছে বুজাই লিখা।
উত্তৰ: কবিয়ে ‘মহা কালৰাত্ৰি’ অৰ্থাৎ অজ্ঞানতা, জৰাজীৰ্ণতা আৰু পৰাধীনতাৰূপী অন্ধকাৰৰ অৱসান ঘটা বুলি কৈছে। নতুন দিনৰ পোহৰত এক নতুন যুগৰ সূচনা হৈছে। সেয়ে, তেওঁ ‘অমৃতৰ পুত্ৰ’ অৰ্থাৎ মানৱ জাতিক আৰু মুক্তিৰ পথত আগবঢ়া যাত্ৰীসকলক এই নতুন পুৱাত জাগি উঠিবলৈ আহ্বান জনাইছে, যাতে তেওঁলোকে পুৰণি জৰাজীৰ্ণতা ত্যাগ কৰি এক নতুন, পোহৰ আৰু মুক্তিৰ পথেৰে আগবাঢ়ি যাব পাৰে।
৭। ব্যাখ্যা কৰা:
(ক) উঠে তৰু শিৰে শিৰে বন বিহঙ্গৰ ছন্দভৰা সুমধুৰ তান, জল স্থল অন্তৰীক্ষ সকলোতে যেন দেৱতাৰ মহা অভিযান।
উত্তৰ: উক্ত কবিতাফাঁকি আমাৰ পাঠ্যপুথি ‘অসমীয়া সাহিত্য চয়নিকা’ৰ অন্তৰ্গত ৰঘুনাথ চৌধাৰীৰ দ্বাৰা ৰচিত ‘প্ৰশস্তি’ নামৰ কবিতাটিৰ পৰা তুলি অনা হৈছে। এই কবিতাফাঁকিৰ জৰিয়তে কবিয়ে প্ৰকৃতিৰ মাজত এক ঐশ্বৰিক সত্তাৰ উপস্থিতিৰ কথা বৰ্ণনা কৰিছে।
পুৱাৰ আগমনৰ লগে লগে গছৰ ডালে ডালে চৰাই-চিৰিকটিয়ে ছন্দময় মধুৰ গীত গাবলৈ আৰম্ভ কৰিছে। এই মধুৰ তান শুনি কবিৰ এনে লাগিছে যেন জল, স্থল আৰু আকাশ— সকলোতে দেৱতাৰ এক মহান অভিযানহে চলিছে। অৰ্থাৎ, প্ৰকৃতিৰ প্ৰতিটো উপাদানৰ মাজতে কবিয়ে ভগৱানৰ উপস্থিতি অনুভৱ কৰিছে।
(খ) কৰি দীৰ্ণ জৰাজীৰ্ণ পুঞ্জীভূত ক্লেদ শেষ হ’ল মহা কালৰাত্ৰি, উঠা হে ঋত্বিক ধ্যানী অমৃতৰ পুত্ৰ উঠা যত মুক্তি পথযাত্ৰী।
উত্তৰ: উক্ত কবিতাফাঁকি আমাৰ পাঠ্যপুথি ‘অসমীয়া সাহিত্য চয়নিকা’ৰ অন্তৰ্গত ৰঘুনাথ চৌধাৰীৰ দ্বাৰা ৰচিত ‘প্ৰশস্তি’ নামৰ কবিতাটিৰ পৰা তুলি অনা হৈছে। এই কবিতাফাঁকিৰ জৰিয়তে কবিয়ে মানৱ সমাজক এক নতুন যুগৰ বাবে জাগ্ৰত হ’বলৈ আহ্বান জনাইছে।
কবিয়ে কৈছে যে পুৰণি, জৰাজীৰ্ণ আৰু গোট মৰা লেতেৰা বস্তুবোৰক বিদীৰ্ণ কৰি ‘মহা কালৰাত্ৰি’ অৰ্থাৎ ভয়ংকৰ অন্ধকাৰৰ যুগ শেষ হৈছে। সেয়ে, তেওঁ ‘অমৃতৰ পুত্ৰ’ মানৱ জাতিক আৰু মুক্তিৰ পথৰ যাত্ৰীসকলক এই নতুন পুৱাত জাগি উঠিবলৈ আহ্বান জনাইছে, যাতে তেওঁলোকে এক নতুন পোহৰৰ দিশে আগবাঢ়ি যাব পাৰে।
(গ) মোহন কীচক বেণু অনাহত ছন্দে গায় মহামহিমৰ গান, মোহ তন্দ্ৰালস তেজি উঠা ভক্তবৃন্দ! সুন্দৰৰ কৰা ৰূপধ্যান।
উত্তৰ: উক্ত কবিতাফাঁকি আমাৰ পাঠ্যপুথি ‘অসমীয়া সাহিত্য চয়নিকা’ৰ অন্তৰ্গত ৰঘুনাথ চৌধাৰীৰ দ্বাৰা ৰচিত ‘প্ৰশস্তি’ নামৰ কবিতাটিৰ পৰা তুলি অনা হৈছে। এই কবিতাফাঁকিৰ জৰিয়তে কবিয়ে ভক্তসকলক মায়া-মোহ ত্যাগ কৰি ভগৱানৰ ৰূপ ধ্যান কৰিবলৈ আহ্বান জনাইছে।
কবিয়ে কৈছে যে কীচক বাঁহৰ মনোমোহা বাঁহীয়ে কোনো আঘাত নোপোৱাকৈ (অনাহত) ছন্দেৰে সেই মহামহিম অৰ্থাৎ ভগৱানৰ গান গাইছে। সেয়ে, তেওঁ ভক্তসকলক মায়া-মোহৰূপী টোপনি আৰু এলাহ ত্যাগ কৰি সেই পৰম সুন্দৰৰ (ভগৱানৰ) ৰূপ ধ্যান কৰিবলৈ আহ্বান জনাইছে।
ভাষা-বিষয়ক
১। অৰ্থ লিখা:
- কিশলয়: কুঁহিপাত, নতুন পাত।
- চিত্তহাৰী: মন হৰণ কৰা, মনোমোহা।
- অন্তৰীক্ষ: আকাশ, পৃথিৱী আৰু স্বৰ্গৰ মাজৰ ঠাই।
- তন্দ্ৰালস: টোপনিৰ বাবে অহা এলাহ, শ্ৰান্ত।
২। বাক্য ৰচনা কৰা:
- দশোদিশ: পূজাৰ সময়ত ঢোলৰ শব্দই দশোদিশ মুখৰিত কৰি তুলিছিল।
- উপেক্ষিত: সমাজৰ উপেক্ষিত লোকসকলক সহায় কৰাটো আমাৰ কৰ্তব্য।
- জৰাজীৰ্ণ: গাঁৱৰ জৰাজীৰ্ণ নামঘৰটো ৰাইজে মিলি নতুনকৈ সজালে।
- অমৃত: সাধুৰ মুখৰ অমৃত বাণী শুনি সকলো মুগ্ধ হ’ল।
- মোহ: সংসাৰৰ মোহ ত্যাগ কৰি তেওঁ সন্ন্যাস গ্ৰহণ কৰিলে।
৩। সমাৰ্থক শব্দ লিখা:
- তৰু: গছ, বৃক্ষ।
- মুক্তি: মোক্ষ, পৰিত্ৰাণ।
- সুমধুৰ: মিঠা, সুমధుৰ।
- অভিযান: যাত্ৰা, আগ্ৰাসন।
- ধ্যানী: যোগী, তপস্বী।
HSLC পৰীক্ষাৰ পূৰ্ববৰ্ষৰ প্ৰশ্নোত্তৰ (২০১৫-২০২৫)
চমু প্ৰশ্ন:
- ৰঘুনাথ চৌধাৰীক কি নামেৰে জনা যায়? (HSLC 2016)
উত্তৰ: ৰঘুনাথ চৌধাৰীক ‘বিহগী কবি’ নামেৰে জনা যায়। - ‘প্ৰশস্তি’ কবিতাটোৰ কবি কোন? (HSLC 2017)
উত্তৰ: ‘প্ৰশস্তি’ কবিতাটোৰ কবি ৰঘুনাথ চৌধাৰী। - ‘কিশলয়’ শব্দৰ অৰ্থ কি? (HSLC 2018)
উত্তৰ: ‘কিশলয়’ শব্দৰ অৰ্থ হ’ল কুঁহিপাত বা নতুন পাত। - কবিয়ে কাক ‘অমৃতৰ পুত্ৰ’ বুলি কৈছে? (HSLC 2019)
উত্তৰ: কবিয়ে মানৱ জাতিক ‘অমৃতৰ পুত্ৰ’ বুলি কৈছে। - ‘কেতেকী’ কবিতা পুথিখনৰ ৰচক কোন? (HSLC 2020)
উত্তৰ: ‘কেতেকী’ কবিতা পুথিখনৰ ৰচক ৰঘুনাথ চৌধাৰী। - ‘কীচক বেণু’ কি? (HSLC 2022)
উত্তৰ: ‘কীচক বেণু’ হ’ল কীচক বাঁহেৰে তৈয়াৰ কৰা বাঁহী।
দীঘল প্ৰশ্ন:
- ‘প্ৰশস্তি’ কবিতাটোৰ মূলভাৱ লিখা। (HSLC 2017, 2020)
উত্তৰ: (ওপৰৰ ৫ নং প্ৰশ্নৰ উত্তৰ চাওক) - “উঠা হে ঋত্বিক ধ্যানী অমৃতৰ পুত্ৰ, উঠা যত মুক্তি পথযাত্ৰী।” — ব্যাখ্যা কৰা। (HSLC 2018, 2022)
উত্তৰ: (ওপৰৰ ৬ নং প্ৰশ্নৰ উত্তৰ চাওক) - ৰঘুনাথ চৌধাৰীৰ কবি প্ৰতিভাৰ চমু পৰিচয় দিয়া। (HSLC 2019)
উত্তৰ: ‘বিহগী কবি’ ৰঘুনাথ চৌধাৰী অসমীয়া ৰোমাণ্টিক কবিতাৰ এগৰাকী উল্লেখযোগ্য কবি। তেওঁৰ কবিতাত প্ৰকৃতি প্ৰেম, সৌন্দৰ্য চেতনা আৰু আধ্যাত্মিক ভাৱধাৰাৰ সুন্দৰ প্ৰকাশ ঘটিছে। চৰাইক কেন্দ্ৰ কৰি বহুতো কবিতা ৰচনা কৰাৰ বাবে তেওঁক ‘বিহগী কবি’ আখ্যা দিয়া হয়। ‘সাদৰী’, ‘কেতেকী’, ‘দহিকতৰা’ আদি তেওঁৰ উল্লেখযোগ্য কাব্যগ্ৰন্থ। তেওঁৰ কবিতাত সহজ-সৰল ভাষা আৰু গভীৰ অনুভূতিৰ প্ৰকাশ দেখা যায়। ১৯৩৫ চনত তেওঁ অসম সাহিত্য সভাৰ সভাপতিও আছিল। - “মোহন কীচক বেণু অনাহত ছন্দে গায় মহামহিমৰ গান…” — তাৎপৰ্য ব্যাখ্যা কৰা। (HSLC 2021)
উত্তৰ: এই কবিতাফাঁকিৰ জৰিয়তে কবিয়ে বুজাব বিচাৰিছে যে প্ৰকৃতিৰ প্ৰতিটো উপাদানেই সেই পৰম সৃষ্টিকৰ্তাৰ মহিমা গান গাইছে। কীচক বাঁহৰ পৰা তৈয়াৰী বাঁহীৰ পৰা আপোনা-আপুনি ওলোৱা মধুৰ সুৰে যেন সেই মহামহিম ভগৱানৰেই গুণানুকীৰ্তন কৰিছে। ইয়াৰ দ্বাৰা কবিয়ে প্ৰকৃতি আৰু ঈশ্বৰৰ মাজত থকা গভীৰ সম্পৰ্কক প্ৰকাশ কৰিছে আৰু মানুহক সেই ঐশ্বৰিক সঙ্গীত শুনিবলৈ আহ্বান জনাইছে।
অতিৰিক্ত ১০টা সম্ভাৱ্য গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰশ্নোত্তৰ
- ‘প্ৰশস্তি’ শব্দৰ অৰ্থ কি?
উত্তৰ: ‘প্ৰশস্তি’ শব্দৰ অৰ্থ হ’ল গুণানুকীৰ্তন বা স্তুতি। - কবিয়ে কাক ‘মুক্তি পথযাত্ৰী’ বুলি কৈছে?
উত্তৰ: যিসকল লোকে অজ্ঞানতা আৰু বন্ধনৰ পৰা মুক্তি বিচাৰি জ্ঞান আৰু পোহৰৰ পথত আগবাঢ়িছে, তেওঁলোকক কবিয়ে ‘মুক্তি পথযাত্ৰী’ বুলি কৈছে। - ‘মহা কালৰাত্ৰি’ বুলিলে কবিয়ে কি বুজাইছে?
উত্তৰ: ‘মহা কালৰাত্ৰি’ বুলিলে কবিয়ে অজ্ঞানতা, জৰাজীৰ্ণতা, দুখ-দুৰ্দশা আৰু পৰাধীনতাৰূপী ভয়ংকৰ অন্ধকাৰ সময়ক বুজাইছে। - কবিতাটোত উল্লেখ থকা ‘ৰবাব ফুল’ কি?
উত্তৰ: ৰবাব টেঙাৰ ফুলক ‘ৰবাব ফুল’ বুলি কোৱা হয়। - ‘ঋত্বিক’ শব্দৰ অৰ্থ কি?
উত্তৰ: ‘ঋত্বিক’ শব্দৰ অৰ্থ হ’ল যজ্ঞ কৰা পুৰোহিত। - কবিতাটোত পুৱাৰ দৃশ্য কেনেদৰে বৰ্ণনা কৰা হৈছে?
উত্তৰ: কবিতাটোত ঊষাৰ ৰঙা আভাৰে দশোদিশ পোহৰাই তোলা, গছৰ নতুন পাতে প্ৰকৃতিক আদৰণি জনোৱা আৰু ফুল-চৰাইৰ আনন্দমুখৰ পৰিৱেশৰ মাজেৰে পুৱাৰ এক মনোমোহা দৃশ্য বৰ্ণনা কৰা হৈছে। - ‘সুন্দৰৰ কৰা ৰূপধ্যান’ — ইয়াত ‘সুন্দৰ’ বুলি কাক কোৱা হৈছে?
উত্তৰ: ইয়াত ‘সুন্দৰ’ বুলি সেই পৰম সৃষ্টিকৰ্তা অৰ্থাৎ ভগৱানক কোৱা হৈছে, যাৰ সৃষ্টিয়েই হ’ল এই সুন্দৰ প্ৰকৃতি। - ৰঘুনাথ চৌধাৰীয়ে সম্পাদনা কৰা এখন আলোচনীৰ নাম লিখা।
উত্তৰ: ৰঘুনাথ চৌধাৰীয়ে সম্পাদনা কৰা এখন আলোচনী হ’ল ‘জয়ন্তী’। - কবিতাটোত কি ‘বেণু’ৰ কথা কোৱা হৈছে?
উত্তৰ: কবিতাটোত ‘কীচক বেণু’ অৰ্থাৎ কীচক বাঁহেৰে তৈয়াৰী বাঁহীৰ কথা কোৱা হৈছে। - ‘প্ৰশস্তি’ কবিতাটোৰ মূল সুৰ কি?
উত্তৰ: ‘প্ৰশস্তি’ কবিতাটোৰ মূল সুৰ হ’ল আধ্যাত্মিক আৰু ৰহস্যবাদী, য’ত প্ৰকৃতিৰ সৌন্দৰ্যৰ মাজেৰে ঈশ্বৰৰ মহিমা প্ৰকাশ কৰা হৈছে।