নমস্কাৰ! আপুনি দশম শ্ৰেণীৰ সমাজ বিজ্ঞানৰ “ৰাজনীতি আৰু অৰ্থনীতি বিজ্ঞান” খণ্ডৰ “আমাৰ অধিকাৰ আমাৰ দায়িত্ব” পাঠটিৰ সম্পূৰ্ণ প্ৰশ্নোত্তৰখিনি বিচাৰিছে। এই পাঠটো আভ্যন্তৰীণ মূল্যায়নৰ বাবেহে, সেয়েহে ইয়াৰ কোনো নিৰ্দিষ্ট অনুশীলনী নাই।
কিন্তু, পাঠটোৰ বিষয়বস্তুৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি সম্ভাৱ্য আৰু গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰশ্নোত্তৰখিনি মই তলত শুদ্ধ আৰু সুন্দৰকৈ প্ৰস্তুত কৰি দিছোঁ।
আমাৰ অধিকাৰ আমাৰ দায়িত্ব” (পাঠ ৫)
(আভ্যন্তৰীণ মূল্যায়নৰ বাবে)
অতি চমু উত্তৰৰ প্ৰশ্ন (১ নম্বৰ)
১। ৰাষ্ট্ৰসংঘই “শিশুৰ অধিকাৰ” আঁচনি কেতিয়া গ্ৰহণ কৰে?
উত্তৰ: ৰাষ্ট্ৰসংঘই ১৯৫৯ চনত “শিশুৰ অধিকাৰ” আঁচনি গ্ৰহণ কৰে।
২। ভাৰতবৰ্ষই “শিশুৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰীয় নীতি” কেতিয়া প্ৰৱৰ্তন কৰে?
উত্তৰ: ভাৰতবৰ্ষই ১৯৭৪ চনত “শিশুৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰীয় নীতি” প্ৰৱৰ্তন কৰে।
৩। ভাৰতত “শিশুৰ অধিকাৰ আইন” কেতিয়া গ্ৰহণ কৰা হয়?
উত্তৰ: ভাৰতত ১৯৯২ চনৰ ১১ ডিচেম্বৰত “শিশুৰ অধিকাৰ আইন” গ্ৰহণ কৰা হয়।
৪। কিমান বছৰ বয়সৰ তলৰ ব্যক্তিক শিশু বুলি গণ্য কৰা হয়?
উত্তৰ: ১৮ বছৰ বয়সৰ তলৰ সকলোকে শিশু বুলি গণ্য কৰা হয়।
৫। শিশুৰ এটা প্ৰধান অধিকাৰ উল্লেখ কৰা।
উত্তৰ: শিশুৰ এটা প্ৰধান অধিকাৰ হ’ল উপযুক্ত শিক্ষা লাভ কৰাৰ অধিকাৰ।
৬। ভাৰতীয় সংবিধানৰ কোনটো সংশোধনীৰ জৰিয়তে ৬ ৰ পৰা ১৪ বছৰৰ শিশুৰ বাবে প্ৰাথমিক শিক্ষা মৌলিক অধিকাৰ হিচাপে স্বীকৃত হৈছে?
উত্তৰ: সংবিধানৰ ৮৬ তম সংশোধনীৰ জৰিয়তে।
৭। শিশু শ্ৰমিক নিৰোধক আৰু নিয়ন্ত্ৰণ আইনখন কোন চনত প্ৰণয়ন কৰা হৈছিল?
উত্তৰ: শিশু শ্ৰমিক নিৰোধক আৰু নিয়ন্ত্ৰণ আইনখন ১৯৮৬ চনত প্ৰণয়ন কৰা হৈছিল।
৮। ‘এইডছ’ (AIDS) ৰ সম্পূৰ্ণ ৰূপটো কি?
উত্তৰ: ‘এইডছ’ৰ সম্পূৰ্ণ ৰূপটো হ’ল – Acquired Immune Deficiency Syndrome.
৯। আন্তৰ্জাতিক যোগ দিৱস কেতিয়া পালন কৰা হয়?
উত্তৰ: ২১ জুন তাৰিখে আন্তৰ্জাতিক যোগ দিৱস পালন কৰা হয়।
১০। “স্বচ্ছ ভাৰত অভিযান”ৰ মূল উদ্দেশ্য কি?
উত্তৰ: “স্বচ্ছ ভাৰত অভিযান”ৰ মূল উদ্দেশ্য হ’ল ভাৰতবৰ্ষক এখন পৰিষ্কাৰ-পৰিচ্ছন্ন দেশ হিচাপে গঢ়ি তোলা।
চমু উত্তৰৰ প্ৰশ্ন (২/৩ নম্বৰ)
১। শিশুৰ দুটা প্ৰধান অধিকাৰ উল্লেখ কৰা।
উত্তৰ: শিশুৰ দুটা প্ৰধান অধিকাৰ হ’ল:
(ক) সন্মান আৰু প্ৰকাশৰ অধিকাৰ: প্ৰতিজন শিশুৱে আনৰ পৰা সন্মান পোৱাৰ আৰু নিজৰ মনৰ ভাব মুক্তভাৱে প্ৰকাশ কৰাৰ অধিকাৰ আছে।
(খ) শিক্ষা লাভৰ অধিকাৰ: প্ৰতিজন শিশুৱে উপযুক্ত আৰু বিনামূলীয়া প্ৰাথমিক শিক্ষা লাভ কৰাৰ সম্পূৰ্ণ অধিকাৰ আছে।
২। শিশুৰ প্ৰতি থকা সমাজৰ দুটা দায়িত্ব কি কি?
উত্তৰ: শিশুৰ প্ৰতি সমাজৰ দুটা প্ৰধান দায়িত্ব হ’ল:
(ক) শিশুসকলক শাৰীৰিক, মানসিক আৰু বৌদ্ধিক বিকাশৰ বাবে এক সুৰক্ষিত আৰু স্বাস্থ্যকৰ পৰিৱেশ প্ৰদান কৰা।
(খ) শিশুসকলক শোষণ, নিৰ্যাতন আৰু বৈষম্যৰ পৰা ৰক্ষা কৰা আৰু তেওঁলোকৰ অধিকাৰসমূহ সুনিশ্চিত কৰা।
৩। ছাত্ৰ একতা সভাৰ দুটা উদ্দেশ্য লিখা।
উত্তৰ: ছাত্ৰ একতা সভাৰ দুটা প্ৰধান উদ্দেশ্য হ’ল:
(ক) ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলৰ মাজত গণতান্ত্ৰিক মূল্যবোধ, নেতৃত্বৰ গুণ আৰু দায়িত্ববোধৰ বিকাশ সাধন কৰা।
(খ) ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলৰ শৈক্ষিক, সাংস্কৃতিক আৰু অন্যান্য সমস্যাসমূহ চিনাক্ত কৰি বিদ্যালয় কৰ্তৃপক্ষৰ সহযোগত সমাধানৰ বাবে চেষ্টা কৰা।
৪। সংবিধানৰ “নিৰ্দেশক নীতি”ত নাগৰিকৰ কৰ্তব্য সম্পৰ্কে কি কোৱা হৈছে?
উত্তৰ: সংবিধানৰ “নিৰ্দেশক নীতি”ত নাগৰিকৰ কৰ্তব্য হিচাপে কোৱা হৈছে যে প্ৰতিজন নাগৰিকে সংবিধান, ৰাষ্ট্ৰীয় পতাকা আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় সংগীতক সন্মান কৰিব লাগে। দেশৰ সাৰ্বভৌমত্ব, ঐক্য আৰু সংহতি ৰক্ষা কৰিব লাগে। লগতে, দেশৰ সাংস্কৃতিক ঐতিহ্য, প্ৰাকৃতিক পৰিৱেশ সংৰক্ষণ কৰা আৰু বৈজ্ঞানিক মানসিকতা গঢ়ি তোলাটোও নাগৰিকৰ কৰ্তব্য।
৫। ড্ৰাগছ বা নিচাযুক্ত দ্ৰব্য সেৱনৰ দুটা ক্ষতিকাৰক প্ৰভাৱ উল্লেখ কৰা।
উত্তৰ: ড্ৰাগছ সেৱনৰ দুটা ক্ষতিকাৰক প্ৰভাৱ হ’ল:
(ক) শাৰীৰিক ক্ষতি: ই শৰীৰৰ ৰোগ প্ৰতিৰোধ ক্ষমতা কমাই দিয়ে আৰু হৃদযন্ত্ৰ, লিভাৰ, বৃক্ক (কিডনি) আদি অংগৰ গুৰুতৰ ক্ষতিসাধন কৰে।
(খ) মানসিক অৱনতি: ই স্মৃতিশক্তি হ্ৰাস কৰে, সিদ্ধান্ত লোৱাৰ ক্ষমতা কমায় আৰু ব্যক্তিজনক মানসিকভাৱে অস্থিৰ আৰু হতাশাগ্ৰস্ত কৰি তোলে।
৬। ছ’চিয়েল মিডিয়াৰ অপব্যৱহাৰৰ দুটা উদাহৰণ দিয়া।
উত্তৰ: ছ’চিয়েল মিডিয়াৰ অপব্যৱহাৰৰ দুটা উদাহৰণ হ’ল:
(ক) ভুৱা বাতৰি প্ৰচাৰ: সমাজত বিভ্ৰান্তি আৰু সাম্প্ৰদায়িক উত্তেজনা সৃষ্টি কৰিবলৈ ভুৱা বা উৰা বাতৰি বিয়পাই দিয়া।
(খ) চাইবাৰ অপৰাধ: আনৰ ব্যক্তিগত তথ্য চুৰি কৰা, ব্লেকমেইলিং কৰা, বা বিকৃত ফটো/ভিডিঅ’ প্ৰচাৰ কৰি কাৰোবাৰ সন্মানহানি কৰা।
দীঘল উত্তৰৰ প্ৰশ্ন (৪/৫ নম্বৰ)
১। “আমাৰ অধিকাৰ আমাৰ দায়িত্ব” পাঠটিৰ মূল বাৰ্তা কি? তোমাৰ নিজৰ ভাষাত বুজাই লিখা।
উত্তৰ: “আমাৰ অধিকাৰ আমাৰ দায়িত্ব” পাঠটিৰ মূল বাৰ্তা হ’ল যে গণতান্ত্ৰিক সমাজ এখনত অধিকাৰ আৰু দায়িত্ব এটা মুদ্ৰাৰ ইপিঠি-সিপিঠি। আমি নাগৰিক হিচাপে যিদৰে সংবিধানপ্ৰদত্ত কিছুমান অধিকাৰ (যেনে- শিক্ষা, মত প্ৰকাশ, সুৰক্ষা) লাভ কৰোঁ, ঠিক তেনেদৰে সমাজ আৰু দেশৰ প্ৰতি আমাৰ কিছুমান দায়িত্বও থাকে।
পাঠটোৱে বিশেষকৈ শিশুসকলৰ অধিকাৰৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিছে। শিশুসকলৰ শাৰীৰিক, মানসিক আৰু বৌদ্ধিক বিকাশৰ বাবে এক সুৰক্ষিত পৰিৱেশ দিয়াটো সমাজৰ দায়িত্ব। তেওঁলোকক শোষণ, নিৰ্যাতন আৰু বৈষম্যৰ পৰা ৰক্ষা কৰিব লাগে।
আনহাতে, নাগৰিক হিচাপে আমাৰ দায়িত্ব হ’ল সংবিধানক সন্মান কৰা, ৰাষ্ট্ৰীয় সম্পদ ৰক্ষা কৰা, পৰিৱেশ চাফ-চিকুণকৈ ৰখা, আৰু সমাজত শান্তি-সম্প্ৰীতি বজাই ৰখা। ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলেও নিজৰ অধিকাৰৰ বিষয়ে সজাগ হোৱাৰ লগতে নিজৰ দায়িত্ব, যেনে- অধ্যয়নত মনোযোগ দিয়া, বিদ্যালয়ৰ নিয়ম-নীতি মানি চলা, আৰু সমাজৰ প্ৰতি ইতিবাচক বৰঙণি আগবঢ়োৱা উচিত।
অৰ্থাৎ, কেৱল অধিকাৰ সাব্যস্ত কৰিলেই নহ’ব, তাৰ লগে লগে নিজৰ দায়িত্বসমূহো নিষ্ঠাৰে পালন কৰিলেহে এখন সুস্থ আৰু উন্নত সমাজ গঢ়ি তুলিব পৰা যাব।
২। শিশুৰ অধিকাৰ সুৰক্ষিত কৰাৰ ক্ষেত্ৰত বিদ্যালয় আৰু সমাজৰ ভূমিকা কি? আলোচনা কৰা।
উত্তৰ: শিশুৰ অধিকাৰ সুৰক্ষিত কৰাৰ ক্ষেত্ৰত বিদ্যালয় আৰু সমাজৰ ভূমিকা অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ।
বিদ্যালয়ৰ ভূমিকা:
- শিক্ষা প্ৰদান: বিদ্যালয়ৰ প্ৰথম আৰু প্ৰধান দায়িত্ব হ’ল প্ৰতিজন শিশুক এক গুণগত আৰু বৈষম্যহীন শিক্ষা প্ৰদান কৰা।
- সুৰক্ষিত পৰিৱেশ: বিদ্যালয়ৰ চৌহদত শিশুসকলৰ বাবে এক ভয়-ভাবনামুক্ত, নিৰাপদ আৰু শাৰীৰিক বা মানসিক নিৰ্যাতনৰ পৰা মুক্ত পৰিৱেশ নিশ্চিত কৰা।
- সজাগতা সৃষ্টি: শিশুসকলক তেওঁলোকৰ অধিকাৰ আৰু দায়িত্বৰ বিষয়ে সজাগ কৰা। লগতে, স্বাস্থ্য, পৰিষ্কাৰ-পৰিচ্ছন্নতা আৰু সামাজিক মূল্যবোধৰ শিক্ষা দিয়া।
- মত প্ৰকাশৰ সুবিধা: ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলক নিজৰ মতামত মুক্তভাৱে প্ৰকাশ কৰিবলৈ উৎসাহিত কৰা আৰু তেওঁলোকৰ কথাক গুৰুত্ব সহকাৰে শুনা।
সমাজৰ ভূমিকা:
- শিশু শ্ৰম আৰু বাল্যবিবাহ ৰোধ: সমাজৰ প্ৰতিজন ব্যক্তিয়ে শিশু শ্ৰম আৰু বাল্যবিবাহৰ দৰে কু-প্ৰথাৰ বিৰুদ্ধে সজাগ হ’ব লাগে আৰু এনে ঘটনা দেখিলে প্ৰশাসনক জনাব লাগে।
- পাৰিবাৰিক সুৰক্ষা: পৰিয়ালে শিশুক এক মৰম আৰু আদৰৰ পৰিৱেশ দিব লাগে, যাতে তেওঁলোকৰ সৰ্বাংগীণ বিকাশ সম্ভৱ হয়।
- সামাজিক নিৰাপত্তা: শিশুসকল যাতে কোনো ধৰণৰ শোষণ বা নিৰ্যাতনৰ বলি নহয়, তাৰ প্ৰতি সমাজখনে চকু দিব লাগে।
- স্বাস্থ্য আৰু পুষ্টি: শিশুসকলে যাতে উপযুক্ত স্বাস্থ্যসেৱা আৰু পুষ্টিকৰ খাদ্য লাভ কৰে, তাৰ বাবে সমাজ আৰু চৰকাৰে মিলি কাম কৰিব লাগে।