Hello! You are looking for the complete answers to Chapter 1, “ভাৰতীয় গণতন্ত্ৰ” in the “Political Science and Economics” section of Class 10th Social Science. I have provided the correct and beautiful answers in Assamese medium below based on the textbook.
নমস্কাৰ! আপুনি দশম শ্ৰেণীৰ সমাজ বিজ্ঞানৰ “ৰাজনীতি আৰু অৰ্থনীতি বিজ্ঞান” খণ্ডৰ প্ৰথম অধ্যায়, “ভাৰতীয় গণতন্ত্ৰ”ৰ সম্পূৰ্ণ প্ৰশ্নোত্তৰখিনি বিচাৰিছে। মই পাঠ্যপুথিখনৰ আধাৰত তলত শুদ্ধ আৰু সুন্দৰকৈ প্ৰশ্নোত্তৰখিনি আগবঢ়ালোঁ।
ভাৰতীয় গণতন্ত্ৰ
অনুশীলনী
অতি চমু উত্তৰৰ প্ৰশ্ন:
১। ১৯৪৫ চনত অনুষ্ঠিত হোৱা নিৰ্বাচনত ইংলেণ্ডত কোনটো দল জয়ী হৈছিল?
উত্তৰ: ১৯৪৫ চনত অনুষ্ঠিত হোৱা নিৰ্বাচনত ইংলেণ্ডত শ্ৰমিক দল (Labour Party) জয়ী হৈছিল।
২। ‘কেবিনেট মিছন’ ভাৰতলৈ কেতিয়া আহিছিল?
উত্তৰ: ‘কেবিনেট মিছন’ ১৯৪৬ চনৰ মাৰ্চ মাহত ভাৰতলৈ আহিছিল।
৩। সংবিধান সভাৰ প্ৰথম সভাপতি কোন আছিল?
উত্তৰ: সংবিধান সভাৰ প্ৰথম (অস্থায়ী) সভাপতি আছিল ড° সচ্চিদানন্দ সিন্হা।
৪। খচৰা সমিতিৰ অধ্যক্ষজনৰ নাম কি?
উত্তৰ: খচৰা সমিতিৰ অধ্যক্ষজনৰ নাম আছিল ড° বি. আৰ. আম্বেদকাৰ।
৫। ‘সমাজবাদী’ আৰু ‘ধৰ্মনিৰপেক্ষ’ শব্দ দুটা সংবিধানৰ কিমান সংশোধনী মতে প্ৰস্তাৱনাত সন্নিৱিষ্ট হৈছিল?
উত্তৰ: ১৯৭৬ চনত হোৱা সংবিধানৰ ৪২তম সংশোধনীৰ জৰিয়তে ‘সমাজবাদী’ আৰু ‘ধৰ্মনিৰপেক্ষ’ শব্দ দুটা প্ৰস্তাৱনাত সন্নিৱিষ্ট কৰা হৈছিল।
৬। ইংৰাজী Federation শব্দটো কোনটো লেটিন শব্দৰপৰা আহিছে?
উত্তৰ: ইংৰাজী Federation শব্দটো লেটিন শব্দ ‘Foedus’ৰপৰা আহিছে, যাৰ অৰ্থ ‘চুক্তি’ বা ‘সন্ধি’।
৭। ‘যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ গৃহভূমি’ বুলি কাক কোৱা হয়।
উত্তৰ: আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰক ‘যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ গৃহভূমি’ (Homeland of Federation) বুলি কোৱা হয়।
৮। ভাৰতবৰ্ষত দ্বৈত নাগৰিকত্বৰ ব্যৱস্থা আছেনে?
উত্তৰ: নাই, ভাৰতবৰ্ষত দ্বৈত নাগৰিকত্বৰ ব্যৱস্থা নাই। ইয়াত এক নাগৰিকত্বৰ ব্যৱস্থা আছে।
৯। ভাৰতবৰ্ষৰ সংসদীয় গণতন্ত্ৰৰ ধাৰণাটো কোনখন দেশৰ সংবিধানৰপৰা অনুকৰণ কৰা হৈছে?
উত্তৰ: ভাৰতবৰ্ষৰ সংসদীয় গণতন্ত্ৰৰ ধাৰণাটো ইংলেণ্ডৰ (গ্ৰেট ব্ৰিটেইন) সংবিধানৰপৰা অনুকৰণ কৰা হৈছে।
চমু উত্তৰৰ প্ৰশ্ন:
১। ব্ৰিটিছ চৰকাৰে ‘কেবিনেট মিছন’ক কিয় ভাৰতলৈ পঠাইছিল?
উত্তৰ: ভাৰতবৰ্ষক স্বাধীনতা প্ৰদান কৰাৰ সিদ্ধান্ত লোৱাৰ পিছত, এখন নতুন গণতান্ত্ৰিক ৰাষ্ট্ৰৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় সংবিধান ৰচনাৰ পৰিৱেশ আৰু প্ৰস্তুতি চলাবৰ বাবে ব্ৰিটিছ চৰকাৰে ১৯৪৬ চনত ‘কেবিনেট মিছন’ক ভাৰতলৈ পঠাইছিল।
২। ১৯৪৭ চনৰ ১৫ আগষ্টৰপৰা ১৯৫০ চনৰ ২৬ জানুৱাৰীলৈ ভাৰতবৰ্ষৰ শাসন ব্যৱস্থা কি আইনৰ ভিত্তিত চলিছিল আৰু আইনখন কোনে প্ৰস্তুত কৰিছিল?
উত্তৰ: ১৯৪৭ চনৰ ১৫ আগষ্টৰপৰা ১৯৫০ চনৰ ২৬ জানুৱাৰীলৈকে ভাৰতবৰ্ষৰ শাসন ব্যৱস্থা ১৯৩৫ চনৰ ভাৰত চৰকাৰ আইনৰ ভিত্তিত চলিছিল। এই আইনখন ব্ৰিটিছ সংসদে প্ৰস্তুত কৰিছিল।
৩। প্ৰস্তাৱনাত ‘আমি ভাৰতীয় জনসাধাৰণে’ বুলি কিয় উল্লেখ কৰা হৈছে?
উত্তৰ: প্ৰস্তাৱনাত ‘আমি ভাৰতীয় জনসাধাৰণে’ বুলি উল্লেখ কৰি এই কথা স্পষ্ট কৰা হৈছে যে সংবিধানখনৰ প্ৰকৃত ৰচক ভাৰতৰ জনগণ আৰু সংবিধানৰ আঁৰত থকা আটাইতকৈ ডাঙৰ শক্তিও ভাৰতৰ জনগণেই। ই ভাৰতীয় গণতন্ত্ৰৰ সাৰ্বভৌমত্ব জনগণৰ হাতত থকাটোকে সূচায়।
৪। ‘সাৰ্বভৌম’ মানে কি বুজা?
উত্তৰ: ‘সাৰ্বভৌম’ মানে হ’ল ৰাষ্ট্ৰৰ সৰ্বোচ্চ ক্ষমতা। ইয়াৰ অৰ্থ হ’ল ভাৰতবৰ্ষ বাহ্যিকভাৱে কোনো বিদেশী শক্তিৰ অধীন নহয় আৰু আভ্যন্তৰীণভাৱেও ই নিজৰ সিদ্ধান্ত ল’বলৈ সম্পূৰ্ণ স্বাধীন।
৫। কোন চনৰ কিমান সংখ্যক সংশোধনী অনুসৰি সংবিধানৰ প্ৰস্তাৱনাত ‘সমাজবাদী’ আৰু ‘ধৰ্মনিৰপেক্ষ’ শব্দ দুটা সন্নিৱিষ্ট কৰা হৈছে?
উত্তৰ: ১৯৭৬ চনৰ ৪২তম সংবিধান সংশোধনী অনুসৰি সংবিধানৰ প্ৰস্তাৱনাত ‘সমাজবাদী’ আৰু ‘ধৰ্মনিৰপেক্ষ’ শব্দ দুটা সন্নিৱিষ্ট কৰা হৈছে।
৬। ‘অৰ্ধ যুক্তৰাষ্ট্ৰ’ কাক বোলে?
উত্তৰ: যি যুক্তৰাষ্ট্ৰীয় ব্যৱস্থাত কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰ অধিক শক্তিশালী হয় আৰু য’ত যুক্তৰাষ্ট্ৰীয় বৈশিষ্ট্যৰ লগতে এককেন্দ্ৰিক চৰকাৰৰো কিছুমান বৈশিষ্ট্য দেখা যায়, তেনে ব্যৱস্থাক ‘অৰ্ধ যুক্তৰাষ্ট্ৰ’ (Quasi-federal) বোলা হয়। ভাৰতৰ যুক্তৰাষ্ট্ৰীয় ব্যৱস্থা ইয়াৰ এক উদাহৰণ।
৭। কোনকেইখন আইনে পৰাধীন ভাৰতবৰ্ষত সীমিত সংসদীয় পদ্ধতিৰ প্ৰৱৰ্তন কৰিছিল?
উত্তৰ: ১৯৩৫ চনৰ ভাৰত চৰকাৰ আইনখনে পৰাধীন ভাৰতবৰ্ষত সীমিত ৰূপত সংসদীয় পদ্ধতিৰ প্ৰৱৰ্তন কৰিছিল।
দীঘল উত্তৰৰ প্ৰশ্ন:
১। ভাৰতবৰ্ষৰ সংবিধানৰ প্ৰস্তাৱনাত সংবিধানৰ আদৰ্শ কেনেদৰে প্ৰকাশ পাইছে আলোচনা কৰা।
উত্তৰ: ভাৰতবৰ্ষৰ সংবিধানৰ প্ৰস্তাৱনাখনক সংবিধানৰ “আত্মা” বা “চাবি-কাঠি” বুলি কোৱা হয়, কাৰণ ই সংবিধানৰ মূল আদৰ্শ আৰু লক্ষ্যসমূহক প্ৰতিফলিত কৰে।
- ‘আমি ভাৰতীয় জনসাধাৰণে’: এই বাক্যশাৰীয়ে স্পষ্ট কৰে যে সংবিধানৰ ক্ষমতাৰ উৎস ভাৰতৰ জনগণ।
- সাৰ্বভৌম, সমাজবাদী, ধৰ্মনিৰপেক্ষ, গণতান্ত্ৰিক, গণৰাজ্য: এই শব্দকেইটাই ভাৰতৰ ৰাষ্ট্ৰীয় চৰিত্ৰক প্ৰকাশ কৰে। ‘সাৰ্বভৌম’ মানে ভাৰত সম্পূৰ্ণ স্বাধীন। ‘সমাজবাদী’ মানে অৰ্থনৈতিক সমতা স্থাপনৰ লক্ষ্য। ‘ধৰ্মনিৰপেক্ষ’ মানে ৰাষ্ট্ৰৰ কোনো নিজা ধৰ্ম নাই আৰু সকলো ধৰ্মকে সমান সন্মান প্ৰদৰ্শন কৰা হয়। ‘গণতান্ত্ৰিক’ মানে শাসনৰ ক্ষমতা জনগণৰ হাতত থকা আৰু ‘গণৰাজ্য’ মানে ৰাষ্ট্ৰপ্ৰধানজন (ৰাষ্ট্ৰপতি) বংশানুক্ৰমিক নহৈ নিৰ্বাচিত ব্যক্তি।
- ন্যায়, স্বাধীনতা, সমতা আৰু ভাতৃত্ববোধ: এই আদৰ্শসমূহৰ জৰিয়তে নাগৰিকসকলক সামাজিক, অৰ্থনৈতিক আৰু ৰাজনৈতিক ন্যায়; চিন্তা, প্ৰকাশ, বিশ্বাস আৰু উপাসনাৰ স্বাধীনতা; আৰু মৰ্যাদা আৰু সুযোগৰ সমতা প্ৰদানৰ প্ৰতিশ্ৰুতি দিয়া হৈছে। লগতে, ব্যক্তিৰ মৰ্যাদা আৰু ৰাষ্ট্ৰৰ ঐক্য-সংহতি বজাই ৰাখিবলৈ ভাতৃত্ববোধৰ ভাৱ জগাই তোলাৰ কথাও কোৱা হৈছে।
এইদৰে, প্ৰস্তাৱনাখনে সংবিধানৰ মূল দৰ্শন আৰু আদৰ্শক সুন্দৰভাৱে প্ৰকাশ কৰিছে।
২। ‘সাৰ্বভৌম’, ‘সমাজবাদী’, ‘ধৰ্মনিৰপেক্ষ’, ‘গণতান্ত্ৰিক’ আৰু ‘গণৰাজ্য’ বুলিলে কি বুজা বহলাই লিখা।
উত্তৰ:
- সাৰ্বভৌম (Sovereign): ইয়াৰ অৰ্থ হ’ল ভাৰত এখন সম্পূৰ্ণ স্বাধীন ৰাষ্ট্ৰ। ই আভ্যন্তৰীণ আৰু বৈদেশিক নীতি নিৰ্ধাৰণৰ ক্ষেত্ৰত কোনো বাহ্যিক শক্তিৰ দ্বাৰা নিয়ন্ত্ৰিত নহয়।
- সমাজবাদী (Socialist): ইয়াৰ অৰ্থ হ’ল ভাৰতবৰ্ষই এক সমাজবাদী সমাজ ব্যৱস্থা গঢ়াৰ লক্ষ্য লৈছে, য’ত আয় আৰু জীৱন-ধাৰণৰ মানদণ্ডৰ ক্ষেত্ৰত বৈষম্য কমাই অনা হ’ব। উৎপাদনৰ আহিলাসমূহ জাতীয়কৰণ কৰা আৰু জাতীয় আয়ৰ সমবিতৰণৰ জৰিয়তে এই লক্ষ্যত উপনীত হোৱাৰ চেষ্টা কৰা হয়।
- ধৰ্মনিৰপেক্ষ (Secular): ইয়াৰ অৰ্থ হ’ল ৰাষ্ট্ৰৰ কোনো নিজা চৰকাৰী ধৰ্ম নাই। ৰাষ্ট্ৰই সকলো ধৰ্মকে সমান দৃষ্টিৰে চায় আৰু ধৰ্মৰ নামত কোনো নাগৰিকৰ প্ৰতি বৈষম্যমূলক আচৰণ নকৰে।
- গণতান্ত্ৰিক (Democratic): ইয়াৰ অৰ্থ হ’ল ভাৰতৰ শাসন ব্যৱস্থা জনগণৰ দ্বাৰা নিৰ্বাচিত প্ৰতিনিধিৰ জৰিয়তে চলে। চৰকাৰ জনগণৰ ওচৰত দায়বদ্ধ।
- গণৰাজ্য (Republic): ইয়াৰ অৰ্থ হ’ল ভাৰতৰ ৰাষ্ট্ৰপ্ৰধানজন (ৰাষ্ট্ৰপতি) বংশানুক্ৰমিক নহয়, বৰঞ্চ তেওঁ জনগণৰ দ্বাৰা পৰোক্ষভাৱে এক নিৰ্দিষ্ট সময়ৰ বাবে নিৰ্বাচিত হয়।
৩। নেহৰুৰ উদ্দেশ্য সম্পৰ্কিত প্ৰস্তাৱকেইটা আলোচনা কৰা।
উত্তৰ: ১৯৪৬ চনৰ ১৩ ডিচেম্বৰত জৱাহৰলাল নেহৰুৱে সংবিধান সভাত কেইটামান “উদ্দেশ্য সম্পৰ্কিত প্ৰস্তাৱ” (Objective Resolution) উত্থাপন কৰিছিল, যিবোৰেই পিছলৈ সংবিধানৰ প্ৰস্তাৱনাৰ মূল ভেটি হৈ পৰিছিল। ইয়াৰ মূল বিষয়সমূহ আছিল:
- ভাৰতবৰ্ষক এখন স্বাধীন, সাৰ্বভৌম, গণৰাজ্য হিচাপে ঘোষণা কৰা।
- ব্ৰিটিছ শাসিত ভাৰত আৰু দেশীয় ৰাজ্যসমূহক লৈ এখন “ৰাজ্যসমূহৰ সংঘ” (Union of States) গঠন কৰা।
- জনসাধাৰণক সামাজিক, অৰ্থনৈতিক আৰু ৰাজনৈতিক ন্যায়, সমতা আৰু মৌলিক স্বাধীনতাৰ নিশ্চয়তা প্ৰদান কৰা।
- সংখ্যালঘু, অনুসূচিত জাতি-জনজাতি আৰু অন্যান্য পিছপৰা শ্ৰেণীৰ লোকসকলৰ সুৰক্ষাৰ ব্যৱস্থা কৰা।
- দেশৰ সাৰ্বভৌমত্ব আৰু অখণ্ডতা ৰক্ষা কৰা।
- বিশ্ব শান্তি আৰু মানৱ কল্যাণৰ বাবে আন্তৰ্জাতিক ক্ষেত্ৰত সম্পূৰ্ণ সহযোগিতা আগবঢ়োৱা।
- সকলো ক্ষমতাৰ উৎস জনগণ হ’ব বুলি ঘোষণা কৰা।
৪। ভাৰতবৰ্ষৰ যুক্তৰাষ্ট্ৰীয় ব্যৱস্থাৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ আলোচনা কৰা।
উত্তৰ: ভাৰতবৰ্ষৰ যুক্তৰাষ্ট্ৰীয় ব্যৱস্থাৰ কিছুমান অনন্য বৈশিষ্ট্য আছে, যিবোৰক “অৰ্ধ-যুক্তৰাষ্ট্ৰীয়” বুলিও কোৱা হয়। প্ৰধান বৈশিষ্ট্যসমূহ হ’ল:
- দ্বৈত চৰকাৰ: ইয়াত এখন কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰ আৰু কেইবাখনো ৰাজ্য চৰকাৰ আছে।
- ক্ষমতাৰ বিভাজন: সংবিধানৰ সপ্তম অনুসূচীত কেন্দ্ৰীয় তালিকা, ৰাজ্যিক তালিকা আৰু যুগ্ম তালিকাৰ জৰিয়তে কেন্দ্ৰ আৰু ৰাজ্যৰ মাজত ক্ষমতাৰ স্পষ্ট বিভাজন কৰা হৈছে।
- লিখিত আৰু সৰ্বোচ্চ সংবিধান: ভাৰতৰ সংবিধান লিখিত আৰু ই দেশৰ সৰ্বোচ্চ আইন। কেন্দ্ৰ আৰু ৰাজ্য উভয়েই সংবিধানৰ অধীন।
- সংবিধানৰ অনমনীয়তা: সংবিধানৰ কিছুমান অংশ সংশোধন কৰিবলৈ বিশেষ সংখ্যাগৰিষ্ঠতাৰ প্ৰয়োজন হয়, যি যুক্তৰাষ্ট্ৰীয় গাঁথনিটো সলনি কৰাত বাধা দিয়ে।
- স্বাধীন ন্যায়পালিকা: উচ্চতম ন্যায়ালয়ক সংবিধানৰ ৰক্ষক হিচাপে গণ্য কৰা হয়। ই কেন্দ্ৰ আৰু ৰাজ্যৰ মাজৰ বিবাদ নিষ্পত্তি কৰে।
ব্যতিক্ৰমী বৈশিষ্ট্য (এককেন্দ্ৰিক দিশ):
- শক্তিশালী কেন্দ্ৰ: কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰক ৰাজ্য চৰকাৰতকৈ অধিক ক্ষমতা দিয়া হৈছে।
- এক নাগৰিকত্ব: ভাৰতত দ্বৈত নাগৰিকত্বৰ ব্যৱস্থা নাই।
- ৰাজ্যপালৰ নিযুক্তি: ৰাজ্যপালসকলক কেন্দ্ৰই নিযুক্তি দিয়ে।
- জৰুৰীকালীন অৱস্থা: জৰুৰীকালীন অৱস্থাত কেন্দ্ৰই ৰাজ্যৰ সকলো ক্ষমতা নিজৰ হাতলৈ আনিব পাৰে।
৫। ভাৰতবৰ্ষৰ সংসদীয় পদ্ধতিৰ চৰকাৰৰ উল্লেখযোগ্য বৈশিষ্ট্যসমূহৰ ওপৰত ব্যাখ্যা আগবঢ়োৱা।
উত্তৰ: ভাৰতবৰ্ষত ইংলেণ্ডৰ আৰ্হিত সংসদীয় পদ্ধতিৰ চৰকাৰ প্ৰৱৰ্তন কৰা হৈছে। ইয়াৰ উল্লেখযোগ্য বৈশিষ্ট্যসমূহ হ’ল:
- নামমাত্ৰ আৰু প্ৰকৃত কাৰ্যপালিকা: ৰাষ্ট্ৰপতি হ’ল দেশৰ নামমাত্ৰ মুৰব্বী, আনহাতে প্ৰধানমন্ত্ৰী আৰু তেওঁৰ মন্ত্ৰী পৰিষদ হ’ল প্ৰকৃত কাৰ্যপালিকা।
- সংখ্যাগৰিষ্ঠ দলৰ শাসন: লোকসভা নিৰ্বাচনত যিটো দলে সংখ্যাগৰিষ্ঠতা লাভ কৰে, সেই দলেই চৰকাৰ গঠন কৰে।
- কেন্দ্ৰীয় নেতৃত্ব: প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে চৰকাৰ আৰু মন্ত্ৰী পৰিষদৰ নেতৃত্ব দিয়ে।
- যুটীয়া দায়বদ্ধতা: মন্ত্ৰী পৰিষদখন সামূহিকভাৱে সংসদৰ নিম্ন সদন অৰ্থাৎ লোকসভাৰ ওচৰত দায়বদ্ধ থাকে। যদি লোকসভাত চৰকাৰে আস্থা হেৰুৱায়, তেন্তে সমগ্ৰ মন্ত্ৰী পৰিষদে পদত্যাগ কৰিব লাগে।
- সদনৰ সদস্যপদ: মন্ত্ৰীসকল সংসদৰ যিকোনো এটা সদনৰ (লোকসভা বা ৰাজ্যসভা) সদস্য হোৱাটো বাধ্যতামূলক।
- নিম্ন সদনৰ বিলুপ্তি: প্ৰধানমন্ত্ৰীৰ পৰামৰ্শক্ৰমে ৰাষ্ট্ৰপতিয়ে কাৰ্যকাল শেষ হোৱাৰ আগতেও লোকসভা ভংগ কৰিব পাৰে।
এই ব্যৱস্থাই চৰকাৰক জনগণৰ প্ৰতি অধিক দায়বদ্ধ কৰি তোলে।
আতি ৰিক্ত question answer দিব নেকি