দৈৰ্ঘ্যৰ জোখ আৰু গতি – Class 6 Science Chapter 9 Question Answer

দৈৰ্ঘ্যৰ জোখ আৰু গতি

অধ্যায় ৯: দৈৰ্ঘ্যৰ জোখ আৰু গতি

পাঠটোৰ সাৰাংশ

এই পাঠটোত দৈৰ্ঘ্য জোখাৰ বিভিন্ন পদ্ধতি, মানক এককৰ প্ৰয়োজনীয়তা, আৰু গতিৰ ধাৰণা তথা ইয়াৰ প্ৰকাৰসমূহৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা হৈছে।

১. দৈৰ্ঘ্যৰ জোখৰ ধাৰণা:
দৈনন্দিন জীৱনত আমি বিভিন্ন বস্তুৰ উচ্চতা, প্ৰস্থ বা দূৰত্ব জোখাৰ প্ৰয়োজন অনুভৱ কৰোঁ। এই সকলোবোৰেই হৈছে দৈৰ্ঘ্য। প্ৰাচীন কালত মানুহে শৰীৰৰ বিভিন্ন অংগ, যেনে— আঙুল, বেগেত (হাতৰ বুঢ়া আঙুলি আৰু মধ্যমাৰ মাজৰ দূৰত্ব) আৰু হাত (কিলাকুটিৰ পৰা মধ্যমাৰ মূৰলৈ) ব্যৱহাৰ কৰি দৈৰ্ঘ্য জুখিছিল। কিন্তু এই পদ্ধতিবোৰ নিৰ্ভৰযোগ্য নাছিল, কাৰণ ব্যক্তিভেদে এই জোখবোৰ বেলেগ বেলেগ হৈছিল।

২. দৈৰ্ঘ্যৰ মানক একক (Standard Units):
জোখ-মাখৰ ক্ষেত্ৰত হোৱা অসুবিধা দূৰ কৰিবলৈ আৰু বিশ্বজুৰি একरूपতা আনিবলৈ বিজ্ঞানীসকলে এক মানক ব্যৱস্থাৰ প্ৰচলন কৰে, যাক এককৰ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় পদ্ধতি (SI একক) বুলি কোৱা হয়।

• মিটাৰ (m): দৈৰ্ঘ্যৰ SI একক হৈছে মিটাৰ।
• চেন্টিমিটাৰ (cm): ১ মিটাৰক ১০০ টা সমান ভাগত ভাগ কৰা হয় আৰু প্ৰতিটো ভাগক ১ চেন্টিমিটাৰ বোলা হয়। (১ মিটাৰ = ১০০ চেন্টিমিটাৰ)
• মিলিমিটাৰ (mm): ১ চেন্টিমিটাৰক ১০ টা সমান ভাগত ভাগ কৰা হয় আৰু প্ৰতিটো ভাগক ১ মিলিমিটাৰ বোলা হয়। (১ চেন্টিমিটাৰ = ১০ মিলিমিটাৰ)
• কিল’মিটাৰ (km): বেছি দূৰত্ব জুখিবলৈ কিল’মিটাৰ একক ব্যৱহাৰ কৰা হয়। (১ কিল’মিটাৰ = ১০০০ মিটাৰ)

৩. দৈৰ্ঘ্য জোখাৰ শুদ্ধ পদ্ধতি:

• স্কেলডাল বস্তুৰ সমান্তৰালকৈ ৰাখিব লাগে।
• বস্তুৰ এটা মূৰ স্কেলৰ শূন্য (০) দাগৰ লগত মিলাব লাগে।
• পাঠ লওঁতে চকু স্কেলৰ দাগৰ ওপৰত লম্বভাৱে ৰাখিব লাগে।
• ভঙা স্কেল ব্যৱহাৰ কৰিলে, যিকোনো এটা পূৰ্ণ সংখ্যাৰ দাগৰ পৰা জোখ আৰম্ভ কৰি শেষৰ পাঠৰ পৰা সেই সংখ্যাটো বিয়োগ কৰিব লাগে।
• বক্ৰ ৰেখাৰ দৈৰ্ঘ্য জুখিবলৈ মাপনী ফিটা বা ৰছী ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি।

৪. অৱস্থান আৰু গতিৰ ধাৰণা:

• অৱস্থান (Position): কোনো বস্তুৰ স্থান সদায় আন এটা বস্তু বা বিন্দুৰ সাপেক্ষে নিৰ্ণয় কৰা হয়। যিটো বিন্দুৰ সাপেক্ষে দূৰত্ব নিৰ্ণয় কৰা হয়, তাক প্ৰসংগ বিন্দু (Reference Point) বোলে।
• গতি (Motion): যদি কোনো প্ৰসংগ বিন্দুৰ সাপেক্ষে সময়ৰ লগে লগে বস্তু এটাৰ অৱস্থানৰ পৰিৱৰ্তন হয়, তেন্তে বস্তুটোক গতিশীল বুলি কোৱা হয়। যদি অৱস্থানৰ পৰিৱৰ্তন নহয়, তেন্তে বস্তুটো স্থিৰ অৱস্থাত থকা বুলি কোৱা হয়।

৫. গতিৰ প্ৰকাৰ:

• ৰৈখিক গতি (Linear Motion): যেতিয়া কোনো বস্তুৱে পোন সৰলৰেখাত গতি কৰে, তাক ৰৈখিক গতি বোলে। যেনে— গছৰ পৰা সৰি পৰা ফল, পোন ৰে’লপথত চলা ৰে’লগাড়ী।
• বৃত্তীয় গতি (Circular Motion): যেতিয়া কোনো বস্তুৱে বৃত্তাকাৰ পথত ঘূৰে, তাক বৃত্তীয় গতি বোলে। যেনে— বৈদ্যুতিক পাংখাৰ পাখিৰ গতি, সূতাৰে বন্ধা ৰবৰ এটুকুৰা ঘূৰোৱা।
• দোলন গতি (Oscillatory Motion): যেতিয়া কোনো বস্তুৱে এটা নিৰ্দিষ্ট স্থানৰ সাপেক্ষে অগা-পিছা কৰি থাকে, তাক দোলন গতি বোলে। যেনে— দোলনাত দুলি থকা, ঘড়ীৰ দোলকৰ গতি।
• পৰ্যাবৃত্ত গতি (Periodic Motion): যিবোৰ গতি এক নিৰ্দিষ্ট সময়ৰ অন্তৰালত পুনৰাবৃত্তি ঘটে, সেইবোৰক পৰ্যাবৃত্ত গতি বোলা হয়। দোলন গতি আৰু বৃত্তীয় গতি দুয়োটাই পৰ্যাবৃত্ত গতিৰ উদাহৰণ।

Class 6 Science Chapter 9 Question Answer

সম্পূৰ্ণ পাঠভিত্তিক প্ৰশ্ন আৰু উত্তৰ

অনুশীলনী (পৃষ্ঠা ৫৪)

১. স্তম্ভ I ৰ প্ৰতিটো বস্তু স্তম্ভ II ৰ আটাইতকৈ উপযুক্ত এককৰ সৈতে মিলোৱা।
স্তম্ভ I
(a) অট্টালিকাৰ উচ্চতা
(b) দুখন চহৰৰ মাজৰ দূৰত্ব
(c) পেঞ্চিলৰ দৈৰ্ঘ্য
(d) বহীৰ বেধ

স্তম্ভ II
(i) cm
(ii) m
(iii) mm
(iv) km

উত্তৰ:
(a) অট্টালিকাৰ উচ্চতা → (ii) m
(b) দুখন চহৰৰ মাজৰ দূৰত্ব → (iv) km
(c) পেঞ্চিলৰ দৈৰ্ঘ্য → (i) cm
(d) বহীৰ বেধ → (iii) mm

(পৃষ্ঠা ৫৬)

২. তলত দিয়াবোৰৰ দৈৰ্ঘ্যৰ মাপ কি উপযুক্ত সামগ্ৰী (স্কেল অথবা ফিটা) ব্যৱহাৰ কৰি নিৰ্দ্ধাৰণ কৰা হয়?
a. এটা অট্টালিকাৰ উচ্চতা → ফিটা
b. পেঞ্চিলৰ দৈৰ্ঘ্য → স্কেল
c. পেপাৰ ক্লিপৰ দৈৰ্ঘ্য → স্কেল
d. গছৰ গা-গছৰ ঘেৰ → ফিটা
e. এডাল ৰবৰৰ প্ৰস্থ → স্কেল
f. ফুটবল খেলপথাৰৰ দৈৰ্ঘ্য → ফিটা

৩. সঁচা নে মিছা?
a. 1 m = 100 cm → সঁচা
b. 5000 m = 5 cm → মিছা
c. 2000 m = 2 cm → মিছা
d. ঘড়ীৰ কাঁটাৰ গতি ৰৈখিক গতিৰ উদাহৰণ → মিছা
e. সৰলৰেখাত কৰা গতিক দোলন গতি বুলি কোৱা হয় → মিছা

৪. শুদ্ধ উত্তৰৰ গোলটো সম্পূৰ্ণকৈ পূৰ কৰা।
(i) তলৰ কোনটো পৰ্য্যাবৃত্ত গতিৰ উদাহৰণ?
(a) পথেৰে গতি কৰা এখন বাছ
(b) এটা ঘড়ীৰ দোলকৰ দোলন
(c) এটা সৰি পৰা বল
(d) এজন খোজকাঢ়ি যোৱা মানুহ
উত্তৰ: (b) এটা ঘড়ীৰ দোলকৰ দোলন

(ii) তলৰ কোনটো বৃত্তাকাৰ গতিৰ উদাহৰণ?
(a) গতিশীল অৱস্থাত থকা দোলনা এখন
(b) এখন চলন্ত ৰেল
(c) চলি থকা চিলিং ফেনৰ ব্লেড
(d) গতিশীল চাইকেল এখন
উত্তৰ: (c) চলি থকা চিলিং ফেনৰ ব্লেড

৫. তলত দিয়াবোৰ পৰিৱৰ্তন কৰা।
(a) 250 মিলিমিটাৰৰ পৰা মিটাৰলৈ
উত্তৰ: আমি জানো, 10 mm = 1 cm আৰু 100 cm = 1 m
∴ 1000 mm = 1 m
এতিয়া, 250 mm = 250 / 1000 m = 0.25 m

(b) 7.5 কিলোমিটাৰৰ পৰা মিটাৰলৈ
উত্তৰ: আমি জানো, 1 km = 1000 m
∴ 7.5 km = 7.5 × 1000 m = 7500 m

(পৃষ্ঠা ৫৭)

(c) 3 মিটাৰৰ পৰা চেন্টিমিটাৰলৈ
উত্তৰ: আমি জানো, 1 m = 100 cm
∴ 3 m = 3 × 100 cm = 300 cm

(d) 1.25 মিটাৰৰ পৰা মিলিমিটাৰলৈ
উত্তৰ: আমি জানো, 1 m = 1000 mm
∴ 1.25 m = 1.25 × 1000 mm = 1250 mm

৬. তোমাৰ ঘৰ আৰু স্কুলৰ মাজত দূৰত্ব 2000 মিটাৰ, ইয়াক কিল’মিটাৰলৈ ৰূপান্তৰ কৰা।
উত্তৰ: আমি জানো, 1000 m = 1 km
∴ 2000 m = 2000 / 1000 km = 2 km

৭. এডাল ৰছীৰ সহায়ত তোমাৰ চাৰিওফালে থকা বিভিন্ন বস্তু যেনে-পেঞ্চিল, কলম, জ্যামিতি বাকচ আদিৰ দৈৰ্ঘ্যৰ জোখ লোৱা। প্ৰতিটো দৈৰ্ঘ্য মিলিমিটাৰ আৰু চেন্টিমিটাৰত প্ৰকাশ কৰা আৰু তথ্যসমূহ এখন টেবুলত লিপিবদ্ধ কৰা।
উত্তৰ: (এইটো এটা কাৰ্যকলাপ। ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়ে শিক্ষকৰ সহায়ত কৰিব)।

৮. তোমাৰ শ্ৰেণীকোঠাত থকা বিভিন্ন বস্তু পৰ্যৱেক্ষণ কৰা আৰু তলত দিয়া ধৰণে সেইবোৰৰ দৈৰ্ঘ্যৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি শ্ৰেণীভুক্ত কৰা। 10 চেন্টিমিটাৰতকৈ কম, 10 চেন্টিমিটাৰৰ পৰা 1 মিটাৰৰ ভিতৰত আৰু 1 মিটাৰতকৈ অধিক। তোমাৰ পৰ্যৱেক্ষণবোৰ উপযুক্ত তালিকাত লিপিবদ্ধ কৰা।
উত্তৰ: (এইটো এটা কাৰ্যকলাপ। ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়ে শিক্ষকৰ সহায়ত কৰিব)।

৯. তোমাৰ তিনিজন বন্ধুক এখন বেৰৰ ওচৰত থিয় হ’বলৈ কোৱা। বেৰত সিহঁতৰ উচ্চতা চিহ্নিত কৰা। এতিয়া তেওঁলোকৰ উচ্চতা জুখি প্ৰতিজনৰে উচ্চতাৰ জোখ মিটাৰ আৰু চেন্টিমিটাৰত প্ৰকাশ কৰা।
উত্তৰ: (এইটো এটা কাৰ্যকলাপ। ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়ে শিক্ষকৰ সহায়ত কৰিব)।

১০. তোমাৰ চাৰিওফালৰ বিভিন্ন ধৰণৰ গতি চিনাক্ত কৰা। ৰৈখিক, বৃত্তাকাৰ আৰু দোলন গতিৰ প্ৰত্যেকৰ বাবে দুটাকৈ উদাহৰণ লিখা।
উত্তৰ:

• ৰৈখিক গতি: (১) পোন ৰাস্তাত চলি থকা গাড়ী, (২) বন্দুকৰ পৰা ওলোৱা গুলি।
• বৃত্তীয় গতি: (১) ঘড়ীৰ কাঁটাৰ গতি, (২) পৃথিৱীৰ পৰিভ্ৰমণ গতি।
• দোলন গতি: (১) দোলনাত দুলি থকা শিশু, (২) মন্দিৰৰ টিলিঙাৰ দোলন।

১১. তলৰ ছবিখন চাই খালী ঠাই পূৰণ কৰা।
(এই প্ৰশ্নটো পাঠ্যপুথিৰ চিত্ৰ 8.8 (a) আৰু চিত্ৰ 8.8 (b) ৰ ওপৰত আধাৰিত, য’ত কিছুমান ল’ৰা-ছোৱালীৰ মাজৰ দূৰত্ব দেখুওৱা হৈছে। এইটো এটা কাৰ্যকলাপ, যি ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়ে ছবি চাই কৰিব লাগিব।)