উষ্ণতা আৰু ইয়াৰ জোখ – Class 6 Science Chapter 10 Question Answer

উষ্ণতা আৰু ইয়াৰ জোখ Class 6 Science Chapter 10

পাঠটোৰ সাৰাংশ

এই পাঠটোত উষ্ণতাৰ ধাৰণা, ইয়াৰ জোখ-মাখৰ পদ্ধতি আৰু বিভিন্ন প্ৰকাৰৰ থাৰ্ম’মিটাৰৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা হৈছে।

১. উষ্ণতাৰ ধাৰণা:
উষ্ণতা হৈছে কোনো বস্তুৰ উত্তাপ বা শীতলতাৰ পৰিমাণ। স্পৰ্শৰ দ্বাৰা আমি কোনো বস্তু গৰম নে ঠাণ্ডা অনুভৱ কৰিব পাৰোঁ, কিন্তু এই অনুভৱ নিৰ্ভৰযোগ্য নহয়। সেয়েহে, উষ্ণতাৰ সঠিক জোখ ল’বলৈ এক নিৰ্ভৰযোগ্য পদ্ধতিৰ প্ৰয়োজন।

২. উষ্ণতাৰ জোখ আৰু থাৰ্ম’মিটাৰ:

• থাৰ্ম’মিটাৰ: যি আহিলাৰ সহায়ত কোনো বস্তুৰ উষ্ণতা শুদ্ধকৈ জুখিব পৰা যায়, তাকে থাৰ্ম’মিটাৰ বা তাপমেতা বোলা হয়। থাৰ্ম’মিটাৰত সাধাৰণতে পাৰা (mercury) নামৰ এবিধ তৰল পদাৰ্থ ব্যৱহাৰ কৰা হয়, যি তাপ পালে সম্প্ৰসাৰিত হয়।
• উষ্ণতাৰ স্কেল: থাৰ্ম’মিটাৰত উষ্ণতা জুখিবলৈ দুবিধ প্ৰধান স্কেল ব্যৱহাৰ কৰা হয়— ছেলছিয়াছ (°C) আৰু ফাৰেনহাইট (°F)। વૈজ্ঞানিক কামত কেলভিন (K) স্কেল ব্যৱহাৰ কৰা হয়, যি উষ্ণতাৰ SI একক।
  • স্থিৰ বিন্দু: এই স্কেলবোৰ পানীৰ দুটা স্থিৰ বিন্দুৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি তৈয়াৰ কৰা হয়— হিমাংক (যি উষ্ণতাত পানী বৰফ হয়) আৰু উতলাংক (যি উষ্ণতাত পানী উতলে)।
    • ছেলছিয়াছ স্কেলত পানীৰ হিমাংক 0°C আৰু উতলাংক 100°C।
    • ফাৰেনহাইট স্কেলত পানীৰ হিমাংক 32°F আৰু উতলাংক 212°F।

৩. থাৰ্ম’মিটাৰৰ প্ৰকাৰ:

• ক্লিনিকেল থাৰ্ম’মিটাৰ (জ্বৰ জোখা থাৰ্ম’মিটাৰ): ইয়াৰ সহায়ত মানুহৰ শৰীৰৰ উষ্ণতা জোখা হয়। ইয়াৰ পৰিসৰ সাধাৰণতে 35°C ৰ পৰা 42°C লৈকে থাকে, কাৰণ মানুহৰ শৰীৰৰ স্বাভাৱিক উষ্ণতা 37°C (98.6°F)। ইয়াত থকা ভাঁজটোৱে পাৰাস্তম্ভক আপোনা-আপুনি নামি যোৱাত বাধা দিয়ে।
• ডিজিটেল ক্লিনিকেল থাৰ্ম’মিটাৰ: আজিকালি পাৰাৰ ব্যৱহাৰ নোহোৱা ডিজিটেল থাৰ্ম’মিটাৰ বেছিকৈ ব্যৱহাৰ হয়। ইয়াৰ মূৰত থকা তাপ সংবেদী বৰ্তনীয়ে (thermistor) উষ্ণতাৰ পাঠ সংখ্যাত দেখুৱায়।
• পৰীক্ষাগাৰৰ থাৰ্ম’মিটাৰ: পৰীক্ষাগাৰত বিভিন্ন বস্তুৰ উষ্ণতা জুখিবলৈ ইয়াক ব্যৱহাৰ কৰা হয়। ইয়াৰ পৰিসৰ সাধাৰণতে -10°C ৰ পৰা 110°C লৈকে থাকে।
• কোঠাৰ থাৰ্ম’মিটাৰ: ইয়াৰ সহায়ত কোঠাৰ বা বায়ুৰ উষ্ণতা জোখা হয়। ই দিনটোৰ সৰ্বনিম্ন আৰু সৰ্বোচ্চ উষ্ণতা দেখুৱাব পাৰে।

৪. উষ্ণতা জোখাৰ সাৱধানতা:

• থাৰ্ম’মিটাৰ ব্যৱহাৰৰ আগতে আৰু পিছত ভালদৰে ধুব লাগে।
• পাঠ লওঁতে চকু পাৰাস্তম্ভৰ সৈতে একে উলম্ব উচ্চতাত ৰাখিব লাগে।
• পৰীক্ষাগাৰৰ থাৰ্ম’মিটাৰৰ পাঠ লওঁতে থাৰ্ম’মিটাৰটো বস্তুৰ সংস্পৰ্শত ৰাখিব লাগে।

এই পাঠৰ পৰা আমি জানিব পাৰিলোঁ যে উষ্ণতা হৈছে এক নিৰ্ভৰযোগ্য মাপ আৰু বিভিন্ন প্ৰকাৰৰ থাৰ্ম’মিটাৰ ব্যৱহাৰ কৰি আমি ইয়াক শুদ্ধকৈ জুখিব পাৰোঁ।

Class 6 Science Chapter 10

সম্পূৰ্ণ পাঠভিত্তিক প্ৰশ্ন আৰু উত্তৰ

অনুশীলনী (পৃষ্ঠা ৯০)

(শুদ্ধ উত্তৰৰ গোলটো সম্পূৰ্ণকৈ পূৰ কৰা।)

১. কাষৰ চিত্ৰৰ থাৰ্ম’মিটাৰে দেখুওৱা সঠিক পাঠটো কি?
(a) 15.0°C
(b) 36.0°C
(c) 25.0°C
(d) 32.0°C
উত্তৰ: (b) 36.0°C

২. ক্লিনিকেল থাৰ্ম’মিটাৰৰ পৰিসৰ কিমান?
(a) 35°C to 42°C
(b) 32°C to 45°C
(c) -10°C to 110°C
(d) 10°C to 100°C
উত্তৰ: (a) 35°C to 42°C

৩. মানুহৰ শৰীৰৰ স্বাভাৱিক উষ্ণতা কিমান?
(a) 98.6°C
(b) 34.0°C
(c) 37.0°F
উত্তৰ: (a) 98.6°F (ফাৰেনহাইট স্কেলত) অথবা 37.0°C (ছেলছিয়াছ স্কেলত)। ইয়াত দুয়োটা বিকল্প শুদ্ধ হ’ব পাৰে, কিন্তু সাধাৰণতে জ্বৰৰ ক্ষেত্ৰত ফাৰেনহাইট বেছি ব্যৱহাৰ হয়।

৪. খালী ঠাই পূৰ কৰা।
(a) কোনো বস্তুৰ উত্তাপ তাৰ উষ্ণতা ৰ দ্বাৰা নিৰ্ধাৰণ কৰা হয়।
(b) উতলা পানীৰ উষ্ণতা ক্লিনিকেল থাৰ্ম’মিটাৰেৰে জুখিব নোৱাৰি।
(c) উষ্ণতা জোখা হয় ডিগ্ৰী ছেলছিয়াছ বা ফাৰেনহাইট ত।

(পৃষ্ঠা ৯২)

৫. ‘ক’ অংশৰ সৈতে ‘খ’ অংশ মিলোৱা-
‘ক’ অংশ
(i) উষ্ণতাৰ এছ আই একক
(ii) মানৱ শৰীৰৰ স্বাভাৱিক উষ্ণতা
(iii) পৰীক্ষাগাৰৰ থাৰ্ম’মিটাৰৰ পৰিসৰ
(iv) উতলা পানীৰ উষ্ণতা

‘খ’ অংশ
(a) 100°C
(b) -10°C পৰা 110°C
(c) 37°C বা 98.6°F
(d) কেলভিন

উত্তৰ:
(i) উষ্ণতাৰ এছ আই একক → (d) কেলভিন
(ii) মানৱ শৰীৰৰ স্বাভাৱিক উষ্ণতা → (c) 37°C বা 98.6°F
(iii) পৰীক্ষাগাৰৰ থাৰ্ম’মিটাৰৰ পৰিসৰ → (b) -10°C পৰা 110°C
(iv) উতলা পানীৰ উষ্ণতা → (a) 100°C

৬. পৰীক্ষাগাৰৰ থাৰ্ম’মিটাৰ আৰু ক্লিনিকেল থাৰ্ম’মিটাৰৰ মাজত থকা সাদৃশ্য আৰু বৈসাদৃশ্য উল্লেখ কৰা।
উত্তৰ:

• সাদৃশ্য:
  • দুয়োবিধ থাৰ্ম’মিটাৰতে উষ্ণতা জোখাৰ বাবে পাৰা ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
  • দুয়োটাৰে গঠন প্ৰণালী প্ৰায় একে, দুয়োটাতে এটা বাল্ব আৰু এডাল ঠেক কাচৰ নলী থাকে।
• বৈসাদৃশ্য:
  • পৰিসৰ: ক্লিনিকেল থাৰ্ম’মিটাৰৰ পৰিসৰ 35°C ৰ পৰা 42°C, আনহাতে পৰীক্ষাগাৰৰ থাৰ্ম’মিটাৰৰ পৰিসৰ -10°C ৰ পৰা 110°C।
  • ভাঁজ (Kink): ক্লিনিকেল থাৰ্ম’মিটাৰত বাল্বৰ ওচৰত এটা ভাঁজ থাকে, যিয়ে পাৰাস্তম্ভক নিজে তললৈ নমাৰ পৰা ৰখাই ৰাখে। পৰীক্ষাগাৰৰ থাৰ্ম’মিটাৰত এনে ভাঁজ নাথাকে।
  • ব্যৱহাৰ: ক্লিনিকেল থাৰ্ম’মিটাৰ কেৱল মানুহৰ শৰীৰৰ উষ্ণতা জুখিবলৈ ব্যৱহাৰ হয়, আনহাতে পৰীক্ষাগাৰৰ থাৰ্ম’মিটাৰ বিভিন্ন বস্তুৰ উষ্ণতা জুখিবলৈ ব্যৱহাৰ হয়।

৭. আমি কিয় পৰীক্ষাগাৰৰ থাৰ্ম’মিটাৰ ব্যৱহাৰ কৰি আমাৰ শৰীৰৰ উষ্ণতা জুখিব নোৱাৰোঁ?
উত্তৰ: পৰীক্ষাগাৰৰ থাৰ্ম’মিটাৰত ক্লিনিকেল থাৰ্ম’মিটাৰৰ দৰে ভাঁজ নাথাকে। সেয়েহে, যেতিয়া ইয়াক শৰীৰৰ পৰা আঁতৰাই অনা হয়, তেতিয়া পাৰাস্তম্ভটো লগে লগে তললৈ নামি আহে, যাৰ ফলত সঠিক পাঠ লোৱা সম্ভৱ নহয়। সেইবাবে আমি পৰীক্ষাগাৰৰ থাৰ্ম’মিটাৰেৰে শৰীৰৰ উষ্ণতা জুখিব নোৱাৰোঁ।

৮. তলত দিয়া উষ্ণতাৰ পাঠ অনুসৰি থাৰ্ম’মিটাৰৰ নিম্নোক্ত চিত্ৰত পাৰাৰ দাগ চিহ্নিত কৰা।
উত্তৰ: (এইটো এটা অংকনভিত্তিক কাৰ্য। ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়ে চিত্ৰত দেখুওৱা থাৰ্ম’মিটাৰ তিনিডালত ক্ৰমে 14°C, 17°C আৰু 7.5°C উষ্ণতা পাৰাৰ দাগেৰে চিহ্নিত কৰিব লাগিব।)

বিস্তৃত শিকন (Extended Learning)

(এই অংশৰ প্ৰশ্নসমূহ ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়ে নিজে কৰিবলগীয়া কাৰ্যকলাপৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি দিয়া হৈছে।)

১. তোমালোকৰ বিজ্ঞান পৰীক্ষাগাৰলৈ যোৱা। কোঠাৰ থাৰ্ম’মিটাৰেৰে কোঠাৰ উষ্ণতা জুখিবা।
উত্তৰ: (এইটো এটা কাৰ্যকলাপ। ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়ে শিক্ষকৰ সহায়ত বিজ্ঞান পৰীক্ষাগাৰত গৈ কোঠাৰ উষ্ণতা জুখি তাৰ পাঠ লিপিবদ্ধ কৰিব।)

২. জানুৱাৰী আৰু আগষ্ট মাহত ৰেকৰ্ড কৰা তোমাৰ ঠাইখনৰ সৰ্বোচ্চ আৰু সৰ্বনিম্ন উষ্ণতা বিচাৰি উলিওৱা। ইন্টাৰনেটৰ সহায় ল’ব পাৰিবা।
উত্তৰ: (এই কাৰ্যকলাপৰ বাবে ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়ে ইন্টাৰনেটত নিজৰ ঠাইৰ নাম দি জানুৱাৰী আৰু আগষ্ট মাহৰ উষ্ণতাৰ তথ্য বিচাৰিব পাৰে।)

৩. তোমাৰ থকা ঠাইৰ ওচৰৰ পশু চিকিৎসাৰ ফাৰ্মাচী বা পশু চিকিৎসা মহাবিদ্যালয়লৈ গৈ জীৱ-জন্তুৰ শৰীৰৰ উষ্ণতা কেনেকৈ জুখিব পাৰি জানি লোৱা।
উত্তৰ: (এই কাৰ্যকলাপৰ বাবে ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়ে পশু চিকিৎসক বা ফাৰ্মাচীৰ লোকৰ লগত কথা পাতি তথ্য সংগ্ৰহ কৰিব পাৰে। সাধাৰণতে, জীৱ-জন্তুৰ উষ্ণতা মলদ্বাৰত বিশেষ ধৰণৰ থাৰ্ম’মিটাৰ সুমুৱাই জোখা হয়।)

৪. ক্লিনিকেল থাৰ্ম’মিটাৰৰ সহায়ত তোমাৰ পৰিয়ালৰ সকলো সদস্যৰ শৰীৰৰ উষ্ণতা জুখিবা। পৰিয়ালৰ সকলো সদস্যৰ উষ্ণতা একে হয়নে? আলোচনা কৰা।
উত্তৰ: (এইটো এটা কাৰ্যকলাপ। ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়ে পৰিয়ালৰ সদস্যসকলৰ উষ্ণতা জুখি দেখিব যে সকলোৰে উষ্ণতা একে নহয়। বয়স, দিনটোৰ সময় আৰু শাৰীৰিক কাৰ্যকলাপৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি উষ্ণতা সামান্য ইফাল-সিফাল হ’ব পাৰে।)