পাৰিপাৰ্শ্বিকতা আৰু প্ৰাকৃতিক সম্পদ Class 12 Political Science Chapter 8 question Answer In Assamese Medium দ্বাদশ শ্ৰেণী ৰাজনীতি বিজ্ঞান অধ্যায় 8
AHSEC দ্বাদশ শ্ৰেণীৰ ৰাজনীতি বিজ্ঞানৰ (সমসাময়িক বিশ্ব ৰাজনীতি) অষ্টম অধ্যায়, “পাৰিপাৰ্শ্বিকতা আৰু প্ৰাকৃতিক সম্পদ”ৰ সম্পূৰ্ণ টোকা, অনুশীলনীৰ প্ৰশ্নোত্তৰ, পূৰ্ববৰ্ষৰ প্ৰশ্নোত্তৰ আৰু কিছুমান অতিৰিক্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰশ্নোত্তৰ তলত সম্পূৰ্ণ অসমীয়া ভাষাত আগবঢ়ালোঁ।
অধ্যায় ৮: পাৰিপাৰ্শ্বিকতা আৰু প্ৰাকৃতিক সম্পদ
অধ্যায়টোৰ সাৰাংশ
বিশ্ব ৰাজনীতিত পাৰিপাৰ্শ্বিকতা সম্বন্ধীয় বিষয়:
১৯৬০ দশকৰ পৰা পাৰিপাৰ্শ্বিকতা সম্বন্ধীয় বিষয়বোৰে বিশ্ব ৰাজনীতিত গুৰুত্ব লাভ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে। কৃষিভূমিৰ হ্ৰাস, জলভাণ্ডাৰৰ নাটনি, অ’জন স্তৰৰ অৱক্ষয়, আৰু উপকূলীয় প্ৰদূষণৰ দৰে সমস্যাবোৰে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সহযোগিতাৰ প্ৰয়োজনীয়তা বৃদ্ধি কৰিছে। ১৯৭২ চনত ‘ক্লাব অৱ ৰোম’ৰ ‘বিকাশৰ সীমাবদ্ধতা’ (Limits to Growth) প্ৰতিবেদন আৰু ১৯৯২ চনৰ ৰিঅ’ ডি জেনেৰিঅ’ত অনুষ্ঠিত ‘ভূ-শীৰ্ষ সন্মিলন’ (Earth Summit) এই ক্ষেত্ৰত গুৰুত্বপূৰ্ণ পদক্ষেপ আছিল।
বিশ্বৰ সামূহিক সম্পদৰাজিৰ সুৰক্ষা:
‘বিশ্বৰ সামূহিক সম্পদ’ (Global Commons) বুলিলে সেইবোৰ সম্পদক বুজোৱা হয় যিবোৰ কোনো এখন ৰাষ্ট্ৰৰ সাৰ্বভৌম কৰ্তৃত্বৰ অধীনত নাথাকে, যেনে- পৃথিৱীৰ জলবায়ু, এণ্টাৰ্কটিকা, মহাসমুদ্ৰপৃষ্ঠ, আৰু মহাকাশ। এই সম্পদসমূহৰ সুৰক্ষাৰ বাবে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সহযোগিতা অপৰিহাৰ্য। এই ক্ষেত্ৰত কিছুমান গুৰুত্বপূৰ্ণ চুক্তি হ’ল – ১৯৫৯ চনৰ এণ্টাৰ্কটিকা সন্ধি, ১৯৮৭ চনৰ মণ্ট্ৰীল আচৰণবিধি, আৰু ১৯৯১ চনৰ এণ্টাৰ্কটিকা পাৰিপাৰ্শ্বিকতা আচৰণবিধি।
সামূহিক কিন্তু পৃথক দায়বদ্ধতা (Common but Differentiated Responsibilities):
পৰিৱেশ সংক্ৰান্তীয় বিষয়ত উন্নত আৰু উন্নয়নশীল দেশসমূহৰ মাজত দৃষ্টিভংগীৰ পাৰ্থক্য আছে। উন্নত দেশসমূহে (উত্তৰ গোলার্ধ) পৰিৱেশ সংৰক্ষণৰ বাবে সকলো দেশৰ সমান দায়বদ্ধতাৰ ওপৰত জোৰ দিয়ে। আনহাতে, উন্নয়নশীল দেশসমূহে (দক্ষিণ গোলার্ধ) যুক্তি দিয়ে যে পৰিৱেশৰ অৱক্ষয়ৰ বাবে উন্নত দেশসমূহ ঐতিহাসিকভাৱে বেছি জগৰীয়া, কাৰণ তেওঁলোকৰ উদ্যোগীকৰণৰ ফলতে বেছিভাগ প্ৰদূষণ হৈছে। সেয়েহে, পৰিৱেশ সুৰক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত উন্নত দেশসমূহৰ দায়বদ্ধতা বেছি হোৱা উচিত। এই ধাৰণাটোকে ‘সামূহিক কিন্তু পৃথক দায়বদ্ধতা’ বুলি কোৱা হয়। ১৯৯২ চনৰ ৰিঅ’ ঘোষণা পত্ৰত এই নীতিটো গ্ৰহণ কৰা হৈছিল।
পৰিবেশ আন্দোলন:
বিশ্বৰ বিভিন্ন প্ৰান্তত পৰিবেশ সুৰক্ষাৰ বাবে বহুতো সামাজিক আন্দোলন গঢ় লৈ উঠিছে। এই আন্দোলনবোৰ অতি ভিন্নতাপূৰ্ণ, সজীৱ আৰু শক্তিশালী। কিছুমানে খনিজ উদ্যোগৰ বিৰুদ্ধে, কিছুমানে নদীবান্ধৰ বিৰুদ্ধে, আৰু কিছুমানে অৰণ্য ধ্বংসৰ বিৰুদ্ধে প্ৰতিবাদ কৰিছে। এই আন্দোলনবোৰে ৰাজনৈতিক দলসমূহক পৰিবেশৰ বিষয়ত সজাগ কৰাত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে।
সম্পদ আৰু ভূ-ৰাজনীতি:
প্ৰাকৃতিক সম্পদ, বিশেষকৈ তেল আৰু পানী, সদায় ভূ-ৰাজনীতিৰ কেন্দ্ৰত আছে। খাৰুৱা তেলৰ ওপৰত নিয়ন্ত্ৰণ সাব্যস্ত কৰিবলৈ ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ মাজত সংঘাত হৈ আহিছে। পশ্চিম এছিয়া, বিশেষকৈ উপসাগৰীয় অঞ্চল, বিশ্বৰ তেলৰ যোগানৰ মূল উৎস। একেদৰে, পানীৰ বাবেও, বিশেষকৈ যেতিয়া এখন নদী একাধিক দেশৰ মাজেৰে বৈ যায়, তেতিয়া সংঘাতৰ সৃষ্টি হয়।
খিলঞ্জীয়া অধিবাসী আৰু তেওঁলোকৰ অধিকাৰ:
খিলঞ্জীয়া লোকসকল হ’ল এক নিৰ্দিষ্ট স্থানত বসবাস কৰা প্ৰথম অধিবাসীসকলৰ সতি-সন্তান। তেওঁলোকে নিজৰ স্বকীয় পৰম্পৰা আৰু সংস্কৃতিৰে জীয়াই থাকে। উন্নয়নমূলক প্ৰকল্পৰ বাবে হোৱা স্থানচ্যুতকৰণৰ ফলত তেওঁলোক আটাইতকৈ বেছি ক্ষতিগ্রস্ত হয়। ১৯৭০ দশকৰ পৰা তেওঁলোকে নিজৰ অধিকাৰৰ বাবে বিশ্বজুৰি মাত মাতিবলৈ আৰম্ভ কৰিছে।
অনুশীলনীৰ প্ৰশ্নোত্তৰ
১। তলৰ কোনটো কাৰকে আটাইতকৈ ভালকৈ বৰ্ধিত পাৰিপাৰ্শ্বিকতাৰ বিষয়টো ব্যাখ্যা কৰে?
উত্তৰ: (গ) মানুহৰ কৰ্মৰ ফলত সৃষ্টি হোৱা পাৰিপাৰ্শ্বিকতাৰ অৱক্ষয়ে বৰ্তমান চূড়ান্ত ৰূপ ধাৰণ কৰিছে।
২। ভূ-শীৰ্ষ সন্মিলন সম্পৰ্কে তলত উল্লেখ কৰা কথাবোৰ পঢ়ি শুদ্ধ হ’লে ‘✓’ চিন আৰু ভুল হ’লে ‘✗’ চিন দিয়া।
(ক) ভূ-শীৰ্ষ সন্মিলনত ১৭০ খন ৰাষ্ট্ৰ, হাজাৰোধিক বেচৰকাৰী সংস্থা আৰু বহুতো বহুজাতিক সংস্থাই অংশ গ্ৰহণ কৰিছিল। – ✓
(খ) ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ পৃষ্ঠপোষকতাত এই শীৰ্ষ-সন্মিলন অনুষ্ঠিত হৈছিল। – ✓
(গ) এই শীৰ্ষ সন্মিলনত বিশ্বৰ পাৰিপাৰ্শ্বিকতাকেন্দ্ৰিক বিষয়বোৰে পোন প্ৰথমবাৰৰ বাবে ৰাজনীতিত দৃঢ় স্থান লাভ কৰিবলৈ সক্ষম হয়। – ✓
(ঘ) এইখন এখন শীৰ্ষ সন্মিলন আছিল। – ✓
৩। বিশ্বৰ সামূহিক সম্পদৰাজিৰ বিষয়ত তলৰ কোনবোৰ কথা শুদ্ধ?
উত্তৰ:
(ক) পৃথিৱীৰ বায়ুমণ্ডল, এণ্টাৰ্কটিকা, মহাসমুদ্ৰপৃষ্ঠ আৰু মহাকাশৰ বিশ্ব সামূহিকতা (বিশ্বৰ সামূহিক সম্পদ) বুলি জনা যায়। – শুদ্ধ
(খ) বিশ্বৰ সামূহিক সম্পদবোৰ ৰাষ্ট্ৰবোৰৰ সাৰ্বভৌম কৰ্তৃত্বৰ বাহিৰত অৱস্থিত। – শুদ্ধ
(গ) বিশ্বৰ সামূহিক সম্পদৰাজিৰ ব্যৱস্থাপনাত উত্তৰ-দক্ষিণৰ বিৰোধ প্ৰকট হৈ পৰে। – শুদ্ধ
(ঘ) বিশ্বৰ সামূহিক সম্পদৰাজিৰ সুৰক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত দক্ষিণৰ ৰাষ্ট্ৰসমূহৰতকৈ উত্তৰৰ ৰাষ্ট্ৰবোৰ বেছি সচেতন। – অশুদ্ধ
৪। ৰিঅ’ শীৰ্ষ সন্মিলনৰ ফলাফলবোৰ কি কি?
উত্তৰ: ৰিঅ’ শীৰ্ষ সন্মিলনৰ মূল ফলাফলসমূহ হ’ল:
- জলবায়ু পৰিৱৰ্তন, জৈৱ-বৈচিত্ৰতা, আৰু বনানীকৰণৰ দৰে বিষয়ত কিছুমান নিয়ম আৰু নীতি নিৰ্ধাৰণ কৰা হৈছিল।
- ‘এজেণ্ডা ২১’ নামৰ এক কাৰ্যসূচী গ্ৰহণ কৰা হৈছিল, য’ত বহনক্ষম উন্নয়নৰ (sustainable development) ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া হৈছিল।
- ‘সামূহিক কিন্তু পৃথক দায়বদ্ধতা’ৰ নীতিটো গ্ৰহণ কৰা হৈছিল।
৫। বিশ্বৰ সামূহিক সম্পদ (Global Commons) মানে কি? এই সম্পদবোৰ কেনেকৈ শোষণ কৰা আৰু দূষিত কৰা হৈছে?
উত্তৰ: বিশ্বৰ সামূহিক সম্পদ বুলিলে সেইবোৰ সম্পদক বুজোৱা হয় যিবোৰ কোনো এখন ৰাষ্ট্ৰৰ সাৰ্বভৌম কৰ্তৃত্বৰ অধীনত নাথাকে, যেনে- পৃথিৱীৰ জলবায়ু, এণ্টাৰ্কটিকা, মহাসমুদ্ৰপৃষ্ঠ, আৰু মহাকাশ।
এই সম্পদবোৰ বিভিন্ন ধৰণে শোষণ আৰু দূষিত কৰা হৈছে, যেনে- অত্যাধিক মাছ মৰা, সাগৰত তেল আৰু পেলনীয়া বস্তু পেলোৱা, অ’জন স্তৰৰ অৱক্ষয়, আৰু মহাকাশত আৱৰ্জনা বৃদ্ধি।
৬। ‘সামূহিক কিন্তু পৃথক দায়বদ্ধতা’ বুলিলে কি বুজা? আমি কেনেকৈ এই আদৰ্শটো কাৰ্যত প্ৰয়োগ কৰিব পাৰিম?
উত্তৰ: ‘সামূহিক কিন্তু পৃথক দায়বদ্ধতা’ৰ অৰ্থ হ’ল যে পৰিৱেশ সুৰক্ষাৰ বাবে সকলো দেশৰ দায়বদ্ধতা সামূহিক, কিন্তু এই দায়বদ্ধতা পৃথক পৃথক। যিহেতু উন্নত দেশসমূহে ঐতিহাসিকভাৱে বেছি প্ৰদূষণ কৰিছে, সেয়েহে তেওঁলোকৰ দায়বদ্ধতা বেছি। এই আদৰ্শটো কাৰ্যত প্ৰয়োগ কৰিবলৈ উন্নত দেশসমূহে উন্নয়নশীল দেশসমূহক পৰিৱেশ-অনুকূল প্ৰযুক্তিবিদ্যা আৰু আৰ্থিক সাহায্য প্ৰদান কৰিব লাগে।
৭। ১৯৯০ দশকৰ পৰা ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ মাজত বিশ্ব পাৰিপাৰ্শ্বিকতা সংৰক্ষণৰ বিষয়টোৱে কিয় গুৰুত্ব পাবলৈ আৰম্ভ কৰে?
উত্তৰ: ১৯৯০ দশকৰ পৰা এই বিষয়টোৱে গুৰুত্ব পোৱাৰ কাৰণ হ’ল:
- বৈজ্ঞানিক প্ৰমাণে দেখুৱাইছিল যে অ’জন স্তৰৰ অৱক্ষয় আৰু গোলকীয় উষ্ণতাৰ দৰে সমস্যাবোৰ গুৰুতৰ।
- ১৯৯২ চনৰ ৰিঅ’ শীৰ্ষ সন্মিলনে এই বিষয়বোৰক বিশ্ব ৰাজনীতিৰ কেন্দ্ৰলৈ আনিছিল।
- বিশ্বৰ বিভিন্ন প্ৰান্তত গঢ় লৈ উঠা পৰিৱেশ আন্দোলনসমূহে চৰকাৰসমূহৰ ওপৰত হেঁচা প্ৰয়োগ কৰিছিল।
৮। আপোচ কৰা আৰু সকলোৰে বাবে সুবিধাৰ সৃষ্টি কৰা নীতিৰ জৰিয়তে ৰাষ্ট্ৰসমূহে পৃথিৱীখনক বচাব পাৰিব। এই বৰ্ণনাৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি পাৰিপাৰ্শ্বিকতাকেন্দ্ৰিক বিষয়ত উত্তৰ-দক্ষিণৰ মাজত চলি থকা বুজা-বুজিৰ সম্পৰ্কে আলোচনা কৰা।
উত্তৰ: এই উক্তিটোৱে উত্তৰ (উন্নত দেশ) আৰু দক্ষিণৰ (উন্নয়নশীল দেশ) মাজৰ বিৰোধক বুজাইছে। উত্তৰে বিচাৰে যে পৰিৱেশ সুৰক্ষাৰ বাবে সকলোৱে সমান দায়িত্ব ল’ব লাগে। দক্ষিণে যুক্তি দিয়ে যে যিহেতু উত্তৰে ঐতিহাসিকভাৱে বেছি প্ৰদূষণ কৰিছে, সেয়েহে তেওঁলোকৰ দায়িত্বও বেছি। আপোচৰ বাবে, উত্তৰে দক্ষিণক আৰ্থিক আৰু প্ৰযুক্তিগত সাহায্য প্ৰদান কৰিব লাগিব, যাতে তেওঁলোকেও পৰিৱেশ-অনুকূল বিকাশৰ পথ ল’ব পাৰে। ‘সামূহিক কিন্তু পৃথক দায়বদ্ধতা’ৰ নীতিটো এই আপোচৰ এক উদাহৰণ।
৯। পাৰিপাৰ্শ্বিকতাৰ কোনো অৱক্ষয় নকৰাকৈ আৰ্থিক উন্নয়ন লাভ কৰাটো হ’ল বৰ্তমান বিশ্বৰ ৰাষ্ট্ৰবোৰে সন্মুখীন হোৱা সবাতোকৈ ডাঙৰ সমস্যা। ই কেনেকৈ সম্ভৱ হ’ব? কেইটামান উদাহৰণসহ ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰ: এইটো সম্ভৱ, কিন্তু ই এক ডাঙৰ প্ৰত্যাহ্বান। ইয়াৰ বাবে ‘বহনক্ষম উন্নয়ন’ (sustainable development)ৰ ধাৰণা গ্ৰহণ কৰিব লাগিব। ইয়াৰ অৰ্থ হ’ল বৰ্তমানৰ প্ৰয়োজন পূৰণ কৰোঁতে ভৱিষ্যত প্ৰজন্মৰ প্ৰয়োজনৰ সৈতে আপোচ নকৰা।
- উদাহৰণ:
- নবীকৰণযোগ্য শক্তি: সৌৰশক্তি, বায়ুশক্তি আদিৰ দৰে নবীকৰণযোগ্য শক্তিৰ ব্যৱহাৰ বৃদ্ধি কৰা।
- শক্তিৰ দক্ষতা: কম শক্তি ব্যৱহাৰ কৰা প্ৰযুক্তিৰ ব্যৱহাৰ।
- ** বহনক্ষম কৃষি:** ৰাসায়নিক সাৰৰ ব্যৱহাৰ কমাই জৈৱিক কৃষিৰ প্ৰসাৰ।
এইবোৰৰ বাবে নতুন প্ৰযুক্তিৰ বিকাশ আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সহযোগিতাৰ প্ৰয়োজন।
১০। পাঠটো পঢ়ি তলত উল্লেখিত প্ৰশ্নবোৰৰ উত্তৰ দিয়া।
(ক) নতুন সামাজিক আন্দোলন আৰু বৈপ্লৱিক আদৰ্শসমূহৰ মাজত পাৰ্থক্য কি?
উত্তৰ: নতুন সামাজিক আন্দোলনবোৰ (যেনে- পৰিৱেশ আন্দোলন) সাধাৰণতে একোটা নিৰ্দিষ্ট বিষয়ত কেন্দ্ৰীভূত হয় আৰু ই সমাজ ব্যৱস্থাৰ সম্পূৰ্ণ ৰূপান্তৰৰ লক্ষ্য নলয়। আনহাতে, বৈপ্লৱিক আদৰ্শসমূহে (যেনে- সমাজবাদ) সমাজৰ মৌলিক গাঁথনিৰ সম্পূৰ্ণ পৰিৱৰ্তন বিচাৰে।
(খ) লিখকৰ মতে সামাজিক আন্দোলনসমূহৰ সীমাবদ্ধতা কি?
উত্তৰ: লিখকৰ মতে, এই আন্দোলনসমূহৰ মূল সীমাবদ্ধতা হ’ল যে এইবোৰ “অতি খণ্ড-বিখণ্ড”। ইহঁতে প্ৰায়ে একোটা নিৰ্দিষ্ট বিষয়ত গুৰুত্ব দিয়ে আৰু নিষ্পেষিত লোকসকলৰ বাবে এক সুস্থিৰ, সংহত আন্দোলন গঢ়ি তুলিব নোৱাৰে।
(গ) যদি সামাজিক আন্দোলনসমূহে কিছুমান নিৰ্দিষ্ট বিষয় উত্থাপন কৰে তেতিয়াহ’লে তুমি এইবোৰক খণ্ডিত বুলি ক’বা নে বেছি কেন্দ্ৰীভূত বুলি ক’বা? উদাহৰণসহকাৰে কাৰণ দৰ্শোৱা।
উত্তৰ: এইটো পৰিস্থিতিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। যদি এটা আন্দোলনে কেৱল এটা অতি সংকীৰ্ণ বিষয়ত গুৰুত্ব দিয়ে, তেন্তে ইয়াক খণ্ডিত বুলি ক’ব পাৰি। উদাহৰণস্বৰূপে, কেৱল এটা বিশেষ প্ৰজাতিৰ চৰাই বচোৱাৰ আন্দোলন। কিন্তু যদি এটা নিৰ্দিষ্ট বিষয়, যেনে- এটা নদীবান্ধৰ বিৰোধিতা, ই বিকাশৰ আৰ্হি, স্থানচ্যুত লোকৰ অধিকাৰ, আৰু পৰিৱেশৰ দৰে ডাঙৰ প্ৰশ্নৰ সৈতে জড়িত হয়, তেন্তে ইয়াক বেছি কেন্দ্ৰীভূত বুলি ক’ব পাৰি, কাৰণ ই এটা বিষয়ৰ জৰিয়তে বহুতো গুৰুত্বপূৰ্ণ সমস্যা উত্থাপন কৰে। নৰ্মদা বচাও আন্দোলন ইয়াৰ এক উদাহৰণ।
পূৰ্ববৰ্ষৰ AHSEC পৰীক্ষাৰ প্ৰশ্নোত্তৰ (২০১৫-২০২৪)
চমু প্ৰশ্ন (Short Questions)
- ২০১৫: ‘ভূ-শীৰ্ষ সন্মিলন’ কেতিয়া আৰু ক’ত অনুষ্ঠিত হৈছিল? (২ নম্বৰ)
উত্তৰ: ১৯৯২ চনত ব্ৰাজিলৰ ৰিঅ’ ডি জেনেৰিঅ’ত। - ২০১৬: পাৰিপাৰ্শ্বিকতাৰ অৱক্ষয়ৰ এটা কাৰণ লিখা। (১ নম্বৰ)
উত্তৰ: বনানীকৰণ (Deforestation)। - ২০১৭: ‘বিশ্বৰ সামূহিক সম্পদ’ৰ এটা উদাহৰণ দিয়া। (১ নম্বৰ)
উত্তৰ: এণ্টাৰ্কটিকা মহাদেশ। - ২০১৮: কিয়’ট’ প্ৰট’কল কি? (২ নম্বৰ)
উত্তৰ: কিয়’ট’ প্ৰট’কল হৈছে এক আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় চুক্তি, যিয়ে উন্নত ঔদ্যোগিক দেশসমূহৰ বাবে গ্ৰীন হাউচ গেছৰ নিৰ্গমন হ্ৰাস কৰাৰ লক্ষ্য নিৰ্ধাৰণ কৰে। - ২০১৯: ‘সামূহিক কিন্তু পৃথক দায়বদ্ধতা’ৰ অৰ্থ কি? (২ নম্বৰ)
উত্তৰ: ইয়াৰ অৰ্থ হ’ল যে পৰিৱেশ সুৰক্ষাৰ বাবে সকলো দেশৰ দায়বদ্ধতা সামূহিক, কিন্তু যিহেতু উন্নত দেশসমূহে ঐতিহাসিকভাৱে বেছি প্ৰদূষণ কৰিছে, সেয়েহে তেওঁলোকৰ দায়বদ্ধতা বেছি। - ২০২০: খিলঞ্জীয়া লোকসকলৰ এখন বিশ্ব সংসদ কেতিয়া গঠন হৈছিল? (১ নম্বৰ)
উত্তৰ: ১৯৭৫ চনত। - ২০২২: ‘এজেণ্ডা ২১’ কি? (২ নম্বৰ)
উত্তৰ: ‘এজেণ্ডা ২১’ হৈছে ১৯৯২ চনৰ ভূ-শীৰ্ষ সন্মিলনত গ্ৰহণ কৰা এক কাৰ্যসূচী, য’ত বহনক্ষম উন্নয়নৰ বাবে বিভিন্ন পদক্ষেপৰ কথা উল্লেখ আছে। - ২০২৩: মণ্ট্ৰীল আচৰণবিধিৰ উদ্দেশ্য কি আছিল? (২ নম্বৰ)
উত্তৰ: ইয়াৰ উদ্দেশ্য আছিল অ’জন স্তৰক ক্ষতি কৰা ৰাসায়নিক পদাৰ্থ, যেনে- ক্ল’ৰ’ফ্ল’ৰ’কাৰ্বন (CFCs)ৰ উৎপাদন আৰু ব্যৱহাৰ হ্ৰাস কৰা। - ২০২৪: বহনক্ষম উন্নয়ন কি? (২ নম্বৰ)
উত্তৰ: বহনক্ষম উন্নয়ন হৈছে এনে এক উন্নয়ন য’ত বৰ্তমানৰ প্ৰয়োজন পূৰণ কৰোঁতে ভৱিষ্যত প্ৰজন্মৰ প্ৰয়োজনৰ সৈতে আপোচ কৰা নহয়।
দীঘল প্ৰশ্ন (Long Questions)
- প্ৰশ্ন: পাৰিপাৰ্শ্বিকতাৰ বিষয়ত উন্নত আৰু উন্নয়নশীল দেশসমূহৰ মাজৰ দৃষ্টিভংগীৰ পাৰ্থক্য আলোচনা কৰা। (৪/৬ নম্বৰ)
উত্তৰ:- ঐতিহাসিক দায়বদ্ধতা: উন্নয়নশীল দেশসমূহে (দক্ষিণ) যুক্তি দিয়ে যে উন্নত দেশসমূহে (উত্তৰ) ঔদ্যোগিক বিপ্লৱৰ সময়ৰ পৰা বেছিভাগ প্ৰদূষণ কৰিছে, সেয়েহে পৰিৱেশ সুৰক্ষাৰ বাবে তেওঁলোকৰ দায়বদ্ধতা বেছি। উন্নত দেশসমূহে এই ঐতিহাসিক দায়বদ্ধতা স্বীকাৰ কৰিবলৈ অমান্তি হয়।
- উন্নয়নৰ প্ৰয়োজনীয়তা: উন্নয়নশীল দেশসমূহৰ বাবে আৰ্থিক উন্নয়ন আৰু দৰিদ্ৰতা নিৰ্মূল কৰাটো প্ৰাথমিকতা। তেওঁলোকে ভাবে যে পৰিৱেশ সংৰক্ষণৰ বাবে তেওঁলোকৰ উন্নয়নত বাধা দিব নালাগে।
- প্ৰযুক্তি আৰু বিত্ত: উন্নয়নশীল দেশসমূহে কয় যে উন্নত দেশসমূহে তেওঁলোকক পৰিৱেশ-অনুকূল প্ৰযুক্তিবিদ্যা আৰু আৰ্থিক সাহায্য প্ৰদান কৰিব লাগে, যাতে তেওঁলোকেও বহনক্ষম উন্নয়নৰ পথ ল’ব পাৰে।
এই পাৰ্থক্যসমূহৰ বাবেই ‘সামূহিক কিন্তু পৃথক দায়বদ্ধতা’ৰ নীতিটো গ্ৰহণ কৰা হৈছে।
- প্ৰশ্ন: খিলঞ্জীয়া লোকসকলৰ অধিকাৰৰ বাবে হোৱা আন্দোলনৰ বিষয়ে এটা টোকা লিখা। (৪/৬ নম্বৰ)
উত্তৰ: খিলঞ্জীয়া লোকসকল হৈছে একোটা অঞ্চলৰ মূল অধিবাসী, যিসকলক পিছলৈ আন সংস্কৃতিৰ লোকে আহি পৰাভূত কৰিছিল। তেওঁলোকে নিজৰ ভূমি, সংস্কৃতি, আৰু পৰিচয় হেৰুৱাৰ সন্মুখীন হৈছে। ১৯৭০ দশকৰ পৰা তেওঁলোকে নিজৰ অধিকাৰৰ বাবে বিশ্বজুৰি মাত মাতিবলৈ আৰম্ভ কৰিছে। তেওঁলোকৰ মূল দাবীসমূহ হ’ল:- তেওঁলোকৰ ভূমি আৰু প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ ওপৰত নিয়ন্ত্ৰণ।
- তেওঁলোকৰ সাংস্কৃতিক পৰিচয়ৰ স্বীকৃতি আৰু সুৰক্ষা।
- ৰাজনৈতিক স্ব-শাসনৰ অধিকাৰ।
১৯৭৫ চনত ‘খিলঞ্জীয়া লোকৰ বিশ্ব সংসদ’ (World Council of Indigenous Peoples) গঠন হয়, যি ৰাষ্ট্ৰসংঘত তেওঁলোকৰ বিষয়সমূহ উত্থাপন কৰে। এই আন্দোলনসমূহে খিলঞ্জীয়া লোকসকলৰ অধিকাৰৰ প্ৰতি বিশ্বৰ মনোযোগ আকৰ্ষণ কৰাত সফল হৈছে।
১০টা অতিৰিক্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰশ্নোত্তৰ
- ‘ক্লাব অৱ ৰোম’ কি?
উত্তৰ: ‘ক্লাব অৱ ৰোম’ হৈছে এক বিশ্বব্যাপী থিংক টেংক, যিয়ে ১৯৭২ চনত ‘বিকাশৰ সীমাবদ্ধতা’ (The Limits to Growth) নামৰ প্ৰতিবেদন প্ৰকাশ কৰিছিল। - ‘আমাৰ সমূহীয়া ভৱিষ্যত’ (Our Common Future) প্ৰতিবেদন কোনে প্ৰকাশ কৰিছিল?
উত্তৰ: ১৯৮৭ চনত ব্ৰুণ্ডটলেণ্ড আয়োগে (Brundtland Commission) এই প্ৰতিবেদন প্ৰকাশ কৰিছিল। - UNFCCC ৰ সম্পূৰ্ণ ৰূপ কি?
উত্তৰ: United Nations Framework Convention on Climate Change (ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ জলবায়ু পৰিৱৰ্তন সংক্ৰান্তীয় কাঠাম চুক্তি)। - পৰিৱেশ আন্দোলনৰ এটা উদাহৰণ দিয়া।
উত্তৰ: ভাৰতৰ ‘নৰ্মদা বচাও আন্দোলন’। - সম্পদৰ ভূ-ৰাজনীতি (Resource Geopolitics) বুলিলে কি বুজা?
উত্তৰ: ইয়াৰ অৰ্থ হ’ল প্ৰাকৃতিক সম্পদ, যেনে- তেল আৰু পানী, আহৰণ আৰু নিয়ন্ত্ৰণক লৈ ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ মাজত হোৱা ৰাজনৈতিক সংঘাত আৰু সহযোগিতা। - পশ্চিম এছিয়া কিয় ভূ-ৰাজনৈতিকভাৱে গুৰুত্বপূৰ্ণ?
উত্তৰ: কাৰণ এই অঞ্চলত বিশ্বৰ সৰ্বাধিক খাৰুৱা তেলৰ ভাণ্ডাৰ আছে। - ভাৰতত খিলঞ্জীয়া লোকসকলক কি বুলি জনা যায়?
উত্তৰ: অনুসূচিত জনজাতি (Scheduled Tribes)। - ১৯৯২ চনৰ ভূ-শীৰ্ষ সন্মিলন ক’ত অনুষ্ঠিত হৈছিল?
উত্তৰ: ব্ৰাজিলৰ ৰিঅ’ ডি জেনেৰিঅ’ত। - অ’জন স্তৰৰ অৱক্ষয়ৰ মূল কাৰণ কি?
উত্তৰ: ক্ল’ৰ’ফ্ল’ৰ’কাৰ্বন (CFCs)ৰ দৰে ৰাসায়নিক পদাৰ্থৰ নিৰ্গমন। - এণ্টাৰ্কটিকা সন্ধি কেতিয়া স্বাক্ষৰিত হৈছিল?
উত্তৰ: ১৯৫৯ চনত।