শক্তিৰ উৎসসমূহ – SEBA Class 10 Science Chapter 14 in Assamese

শক্তিৰ উৎসসমূহ – SEBA Class 10 Science Chapter 14 in Assamese – দশম শ্ৰেণীৰ বিজ্ঞান পাঠ্যপুথিৰ ১৪ নং অধ্যায় “শক্তিৰ উৎসসমূহ”ৰ সকলো পাঠভিত্তিক আৰু অনুশীলনীৰ প্ৰশ্নোত্তৰ, তলত সুন্দৰকৈ সজাই আগবঢ়ালো।

শক্তিৰ উৎসসমূহ

পাঠভিত্তিক প্ৰশ্নোত্তৰ (In-text Questions)

পৃষ্ঠা নং – 243

প্ৰশ্নাৱলী (Questions)

প্ৰশ্ন ১: শক্তিৰ ভাল উৎস কি?
উত্তৰ: শক্তিৰ এটা ভাল উৎসৰ তলত দিয়া গুণসমূহ থাকিব লাগে:

1. উচ্চ কেলৰিফিক মান: ই প্ৰতি একক ভৰ বা আয়তনত অধিক পৰিমাণৰ কাৰ্য কৰিব পাৰিব লাগিব।
2. সহজলভ্যতা: ই সহজতে উপলব্ধ হ’ব লাগিব।
3. মিতব্যয়ী: ই খৰচী হ’ব নালাগে।
4. সঞ্চয় আৰু পৰিবহনত সুবিধা: ইয়াক সহজে সঞ্চয় আৰু এঠাইৰ পৰা আন ঠাইলৈ পৰিবহন কৰিব পৰা যাব লাগিব।
5. নিৰাপদ আৰু সুবিধাজনক ব্যৱহাৰ: ই ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ নিৰাপদ আৰু সুবিধাজনক হ’ব লাগিব।
6. কম প্ৰদূষণ: ই জ্বলোতে কম ধোঁৱা বা ক্ষতিকাৰক গেছ উৎপন্ন কৰিব লাগে, অৰ্থাৎ পৰিৱেশৰ ওপৰত কম বিৰূপ প্ৰভাৱ পেলাব লাগে।

প্ৰশ্ন ২: ভাল ইন্ধন কি?
উত্তৰ: এটা ভাল ইন্ধনৰ তলত দিয়া বৈশিষ্ট্যসমূহ থাকে:

1. উচ্চ তাপীয় মান: ই জ্বলিলে অধিক তাপ শক্তি উৎপন্ন কৰে।
2. সহজলভ্য আৰু কম খৰচী: ই সহজতে পোৱা যায় আৰু ইয়াৰ মূল্য কম।
3. মধ্যমীয়া প্ৰজ্বলন উষ্ণতা: ইয়াৰ প্ৰজ্বলন উষ্ণতা খুব বেছি বা খুব কম হ’ব নালাগে।
4. কম অৱশিষ্ট: ই জ্বলাৰ পিছত কম ছাই বা অৱশিষ্ট এৰিব লাগে।
5. নিয়ন্ত্ৰিত দহন: ইয়াৰ দহন নিয়ন্ত্ৰণ কৰিব পৰা যায়।
6. পৰিৱেশ অনুকূল: ই কম পৰিমাণৰ ক্ষতিকাৰক গেছ উৎপন্ন কৰে।

প্ৰশ্ন ৩: যদি তুমি আহাৰ গৰম কৰিবলৈ যিকোনো শক্তিৰ ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ সক্ষম, তেন্তে কোনটো কৰিবা আৰু কিয়?
উত্তৰ: মই এনে এটা শক্তিৰ উৎস ব্যৱহাৰ কৰিম যিটোৱে পৰিৱেশক প্ৰদূষিত নকৰে, সহজলভ্য আৰু কম খৰচী। উদাহৰণস্বৰূপে, যদি মোৰ ঘৰত সৌৰ কুকাৰ (solar cooker) আছে, তেন্তে মই ৰ’দঘাই দিনত সেয়া ব্যৱহাৰ কৰিম। কাৰণ ই পৰিৱেশ অনুকূল আৰু ইয়াৰ বাবে কোনো খৰচ নহয়। যদি সৌৰ শক্তি উপলব্ধ নহয়, তেন্তে মই LPG (ৰন্ধন গেছ) ব্যৱহাৰ কৰিম কাৰণ ই এক পৰিষ্কাৰ ইন্ধন আৰু ইয়াৰ তাপীয় মানো উচ্চ।

পৃষ্ঠা নং – 248

প্ৰশ্নাৱলী (Questions)

প্ৰশ্ন ১: জীবাশ্মজাত ইন্ধনৰ অসুবিধাসমূহ কি কি?
উত্তৰ: জীবাশ্মজাত ইন্ধনৰ অসুবিধাসমূহ হ’ল:

1. পৰিৱেশ প্ৰদূষণ: ইহঁতৰ দহনৰ ফলত কাৰ্বন ডাই অক্সাইড, ছালফাৰ ডাই অক্সাইড আৰু নাইট্ৰ’জেন অক্সাইডৰ দৰে ক্ষতিকাৰক গেছ নিৰ্গত হয়, যিয়ে বায়ু প্ৰদূষণ, আম্লিক বৰষুণ আৰু সেউজ গৃহ প্ৰভাৱৰ সৃষ্টি কৰে।
2. অনবীকৰণযোগ্য উৎস: এইবোৰ শক্তিৰ অনবীকৰণযোগ্য উৎস, অৰ্থাৎ ইহঁতৰ ভাণ্ডাৰ সীমিত আৰু এদিন নহয় এদিন শেষ হৈ যাব।
3. অৱক্ষয়: খনন আৰু আহৰণ প্ৰক্ৰিয়াই পৰিৱেশৰ ভাৰসাম্য নষ্ট কৰে।

প্ৰশ্ন ২: আমি শক্তিৰ বিকল্প উৎস বিচাৰোঁ কিয়?
উত্তৰ: আমি শক্তিৰ বিকল্প উৎস বিচাৰোঁ কাৰণ:

1. পৰম্পৰাগত উৎস যেনে জীবাশ্মজাত ইন্ধনৰ ভাণ্ডাৰ সীমিত আৰু ই এদিন শেষ হৈ যাব।
2. জীবাশ্মজাত ইন্ধনৰ ব্যৱহাৰে পৰিৱেশৰ ওপৰত গুৰুতৰ বিৰূপ প্ৰভাৱ পেলায়।
3. শক্তিৰ বৰ্ধিত চাহিদা পূৰণ কৰিবলৈ কেৱল পৰম্পৰাগত উৎসৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰিব নোৱাৰি।
4. বিকল্প উৎস যেনে সৌৰ শক্তি, বায়ু শক্তি আদি পৰিৱেশ অনুকূল আৰু নবীকৰণযোগ্য।

প্ৰশ্ন ৩: আমাৰ সুবিধাৰ বাবে বায়ু আৰু জল শক্তিৰ পৰম্পৰাগত ব্যৱহাৰৰ কি পৰিৱৰ্তন অনা হৈছে?
উত্তৰ:

• জল শক্তি: আগতে বোৱতী পানীৰ শক্তিক কেৱল যান্ত্ৰিক কামৰ বাবে (যেনে, যাঁত ঘূৰোৱা) ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল। বৰ্তমান, নদীত বান্ধ দি পানীৰ স্থিতি শক্তিক গতি শক্তিলৈ ৰূপান্তৰ কৰি টাৰবাইন ঘূৰাই বৃহৎ পৰিসৰত বিদ্যুৎ শক্তি উৎপাদন কৰা হয়।
• বায়ু শক্তি: আগতে বায়ুকলৰ সহায়ত পানী তোলা বা শস্য পিহাৰ দৰে যান্ত্ৰিক কাম কৰা হৈছিল। বৰ্তমান, বায়ু শক্তি পাম (wind farm) স্থাপন কৰি বৃহৎ পৰিসৰত টাৰবাইন ঘূৰাই বিদ্যুৎ শক্তি উৎপাদন কৰা হয়।

পৃষ্ঠা নং – 253

প্ৰশ্নাৱলী (Questions)

প্ৰশ্ন ১: কোন ধৰণৰ দাপোণ— অৱতল, উত্তল নে সমতল সৌৰ কুকাৰত ব্যৱহাৰৰ বাবে উৎকৃষ্ট? কিয়?
উত্তৰ: অৱতল দাপোণ সৌৰ কুকাৰত ব্যৱহাৰৰ বাবে উৎকৃষ্ট।
কাৰণ: অৱতল দাপোণে সূৰ্যৰ সমান্তৰাল পোহৰ ৰশ্মিবোৰক এটা বিন্দুত (ফ’কাছ) অভিসাৰী কৰে। ইয়াৰ ফলত সেই বিন্দুটোত তাপ শক্তি কেন্দ্ৰীভূত হয় আৰু উচ্চ উষ্ণতাৰ সৃষ্টি হয়, যিয়ে খাদ্য ৰান্ধিবলৈ সহায় কৰে।

প্ৰশ্ন ২: মহাসমুদ্ৰৰ পৰা পাব পৰা শক্তিৰ সীমাবদ্ধতা কি কি?
উত্তৰ: মহাসমুদ্ৰৰ পৰা পাব পৰা শক্তিৰ সীমাবদ্ধতাসমূহ হ’ল:

1. জোৱাৰ-ভাতাৰ শক্তি: জোৱাৰ-ভাতাৰ শক্তি আহৰণ কৰিবলৈ উপযুক্ত স্থান অতি সীমিত। বান্ধ নিৰ্মাণৰ খৰচো বেছি।
2. তৰংগ শক্তি: য’ত তৰংগবোৰ অতি শক্তিশালী, কেৱল তেনে স্থানতহে তৰংগ শক্তি ব্যৱহাৰিকভাৱে আহৰণ কৰিব পাৰি।
3. মহাসামুদ্ৰিক তাপীয় শক্তি: শক্তি উৎপাদন কৰিবলৈ সাগৰৰ পৃষ্ঠ আৰু গভীৰ পানীৰ মাজৰ উষ্ণতাৰ পাৰ্থক্য কমেও 20°C হ’ব লাগে, যিটো সকলো ঠাইতে সম্ভৱ নহয়। এই প্ৰকল্প স্থাপনৰ খৰচো অতি বেছি।

প্ৰশ্ন ৩: ভূ-তাপীয় শক্তি কি?
উত্তৰ: ভূ-গৰ্ভৰ পৰা পোৱা তাপ শক্তিক ভূ-তাপীয় শক্তি বোলা হয়। ভূতাত্বিক পৰিৱৰ্তনৰ ফলত ভূ-গৰ্ভৰ গভীৰতাত থকা গলিত শিলাবোৰ ওপৰলৈ উঠি আহে আৰু কিছুমান অঞ্চলত “উষ্ণ অঞ্চল” (hot spot) সৃষ্টি কৰে। যেতিয়া ভূ-গৰ্ভৰ পানী এই উষ্ণ অঞ্চলৰ সংস্পৰ্শলৈ আহে, তেতিয়া বাষ্পৰ সৃষ্টি হয়। এই বাষ্পক পাইপেৰে উলিয়াই আনি টাৰবাইন ঘূৰাই বিদ্যুৎ উৎপাদন কৰা হয়।

প্ৰশ্ন ৪: নিউক্লীয় শক্তিৰ সুবিধাসমূহ কি কি?
উত্তৰ: নিউক্লীয় শক্তিৰ সুবিধাসমূহ হ’ল:

1. অতি কম পৰিমাণৰ ইন্ধন (যেনে ইউৰেনিয়াম)ৰ পৰা বৃহৎ পৰিমাণৰ শক্তি উৎপাদন কৰিব পাৰি।
2. ই কোনো সেউজ গৃহ গেছ (যেনে CO₂) নিৰ্গত নকৰে।

পৃষ্ঠা নং – 253

প্ৰশ্নাৱলী (Questions)

প্ৰশ্ন ১: শক্তিৰ উৎস এটা প্ৰদূষণমুক্ত হ’ব পাৰেনে? কিয় পাৰে বা কিয় নোৱাৰে?
উত্তৰ: সম্পূৰ্ণৰূপে প্ৰদূষণমুক্ত শক্তিৰ উৎস পোৱাটো প্ৰায় অসম্ভৱ। যদিও কিছুমান উৎসক “পৰিষ্কাৰ” বুলি কোৱা হয়, তথাপিও সেইবোৰৰ কিবা নহয় কিবা পৰিৱেশীয় প্ৰভাৱ থাকে। উদাহৰণস্বৰূপে, সৌৰ কোষ ব্যৱহাৰ কৰিলে প্ৰদূষণ নহয়, কিন্তু সৌৰ কোষ নিৰ্মাণ কৰা প্ৰক্ৰিয়াটোৱে পৰিৱেশৰ ক্ষতি কৰিব পাৰে। সেয়েহে, আমি ক’ব পাৰো যে এটা উৎস আন এটাতকৈ অধিক পৰিষ্কাৰ, কিন্তু কোনো উৎসই সম্পূৰ্ণ প্ৰদূষণমুক্ত নহয়।

প্ৰশ্ন ২: ৰকেটৰ ইন্ধন হিচাপে হাইড্ৰ’জেন ব্যৱহাৰ হয়। তোমালোকে ইয়াক চি এন জি (CNG) তকৈ পৰিষ্কাৰ ইন্ধন বুলি গণ্য কৰিবা নেকি? কিয় কৰিবা বা কিয় নকৰা?
উত্তৰ: হয়, হাইড্ৰ’জেনক CNG তকৈ অধিক পৰিষ্কাৰ ইন্ধন বুলি গণ্য কৰা হয়।
কাৰণ: হাইড্ৰ’জেনৰ দহনৰ ফলত কেৱল পানী (H₂O) উৎপন্ন হয়, যিটোৱে পৰিৱেশৰ কোনো ক্ষতি নকৰে। আনহাতে, CNG (Compressed Natural Gas) ৰ দহনৰ ফলত কাৰ্বন ডাই অক্সাইড (CO₂) আৰু কম পৰিমাণে কাৰ্বন মন’ক্সাইড (CO) উৎপন্ন হয়, যিবোৰ সেউজ গৃহ গেছ আৰু প্ৰদূষক।

পৃষ্ঠা নং – 254

প্ৰশ্নাৱলী (Questions)

প্ৰশ্ন ১: তুমি নবীকৰণযোগ্য বুলি বিবেচনা কৰা শক্তিৰ দুটা উৎসৰ নাম লিখা। তোমাৰ পছন্দৰ কাৰণ দৰ্শোৱা।
উত্তৰ: মই নবীকৰণযোগ্য বুলি বিবেচনা কৰা শক্তিৰ দুটা উৎস হ’ল:

1. সৌৰ শক্তি: ই এক অক্ষয় শক্তিৰ উৎস, পৰিৱেশ অনুকূল আৰু ইয়াৰ ব্যৱহাৰত কোনো প্ৰদূষণ নহয়।
2. বায়ু শক্তি: ইও এক পৰিষ্কাৰ শক্তিৰ উৎস আৰু ইয়াৰ দ্বাৰা বিদ্যুৎ উৎপাদনত কোনো প্ৰদূষক নিৰ্গত নহয়।

প্ৰশ্ন ২: তুমি ক্ষয়িষ্ণু বুলি বিবেচনা কৰা শক্তিৰ দুটা উৎসৰ নাম উল্লেখ কৰা। তোমাৰ পছন্দৰ কাৰণ দৰ্শোৱা।
উত্তৰ: মই ক্ষয়িষ্ণু বুলি বিবেচনা কৰা শক্তিৰ দুটা উৎস হ’ল:

1. কয়লা: ই এক অনবীকৰণযোগ্য জীবাশ্মজাত ইন্ধন। ইয়াৰ ভাণ্ডাৰ সীমিত আৰু ইয়াৰ দহনে বায়ু প্ৰদূষণ কৰে।
2. পেট্ৰ’লিয়াম: ইও এক অনবীকৰণযোগ্য জীবাশ্মজাত ইন্ধন। ইয়াৰ ভাণ্ডাৰো সীমিত আৰু ইয়াৰ ব্যৱহাৰে পৰিৱেশৰ যথেষ্ট ক্ষতি কৰে।

অনুশীলনী (End-of-chapter Exercises)

পৃষ্ঠা নং – 254-255

প্ৰশ্ন ১: পানী গৰম কৰিবলৈ সৌৰ জল হীটাৰ এটা ব্যৱহাৰ কৰিব নোৱাৰা দিনটো হৈছে এটা—
(b) ডাৱৰীয়া দিন

প্ৰশ্ন ২: তলৰ কোনটো জীৱ ভৰ শক্তিৰ উৎসৰ উদাহৰণ নহয়?
(c) নিউক্লীয় শক্তি

প্ৰশ্ন ৩: আমি ব্যৱহাৰ কৰা শক্তিৰ সৰহ সংখ্যক উৎসৰ শক্তি হ’ল সঞ্চিত সৌৰশক্তি। তলৰ কোনটো সৌৰ শক্তি আধাৰিত নহয়?
(c) নিউক্লীয় শক্তি

প্ৰশ্ন ৪: শক্তিৰ প্ৰত্যক্ষ উৎস হিচাপে জীবাশ্মজাত ইন্ধন আৰু সৌৰশক্তিৰ তুলনা কৰা আৰু সিহঁতৰ পাৰ্থক্য দেখুওৱা।
উত্তৰ:

প্ৰশ্ন ৫: শক্তিৰ উৎস হিচাপে জৈৱ উপাদান জলবিদ্যুতৰ তুলনা কৰা আৰু সিহঁতৰ পাৰ্থক্য দেখুওৱা।
উত্তৰ:

প্ৰশ্ন ৬: তলত দিয়া উৎসসমূহৰ পৰা শক্তি আহৰণ কৰাৰ সীমাবদ্ধতা কি কি?
(a) বতাহ:

• কেৱল বতাহ বলি থকা অঞ্চলতহে বায়ু শক্তি পাম স্থাপন কৰিব পাৰি।
• বিদ্যুৎ উৎপাদনৰ বাবে বতাহৰ গতিবেগ 15 km/h তকৈ বেছি হ’ব লাগে।
• শক্তি সঞ্চয়ৰ বাবে সঞ্চায়ক কোষৰ প্ৰয়োজন হয়।
• স্থাপনৰ খৰচ বেছি আৰু বৃহৎ ভূমিৰ প্ৰয়োজন।
  (b) তৰংগ:
• কেৱল য’ত সাগৰৰ তৰংগ অতি শক্তিশালী, তেনে স্থানতহে ই কাৰ্যকৰী।
• শক্তি উৎপাদনৰ হাৰ অনিয়মীয়া।
• স্থাপন আৰু ৰক্ষণাবেক্ষণৰ খৰচ বেছি।
  (c) জোৱাৰ-ভাতা:
• বান্ধ নিৰ্মাণ কৰিব পৰা স্থান অতি সীমিত।
• জোৱাৰ-ভাতাৰ সময়তহে বিদ্যুৎ উৎপাদন হয়।
• বান্ধ নিৰ্মাণে সাগৰীয় জীৱৰ পৰিস্থিতি তন্ত্ৰত প্ৰভাৱ পেলায়।

প্ৰশ্ন ৭: কি আধাৰত শক্তিৰ উৎসসমূহ (a) নবীকৰণযোগ্য আৰু অনবীকৰণযোগ্য (b) ক্ষয়িষ্ণু যোৱা আৰু অক্ষয়িষ্ণু বুলি শ্ৰেণীভুক্ত কৰিবা? (a) আৰু (b) ত উল্লেখ কৰা বাছন (option) একেই নে?
উত্তৰ:
(a) নবীকৰণযোগ্য আৰু অনবীকৰণযোগ্য:

• নবীকৰণযোগ্য: যিবোৰ শক্তিৰ উৎস প্ৰকৃতিয়ে অবিৰতভাৱে পুনৰ যোগান ধৰি থাকে বা যিবোৰ সোনকালে শেষ নহয়, সেইবোৰক নবীকৰণযোগ্য উৎস বোলে। যেনে: সৌৰ শক্তি, বায়ু শক্তি, জল শক্তি।
• অনবীকৰণযোগ্য: যিবোৰ শক্তিৰ উৎসৰ ভাণ্ডাৰ সীমিত আৰু এবাৰ ব্যৱহাৰ কৰাৰ পিছত পুনৰ গঠন হ’বলৈ লাখ লাখ বছৰ লাগে, সেইবোৰক অনবীকৰণযোগ্য উৎস বোলে। যেনে: কয়লা, পেট্ৰ’লিয়াম।
  (b) ক্ষয়িষ্ণু যোৱা আৰু অক্ষয়িষ্ণু:
• ক্ষয়িষ্ণু: যিবোৰ উৎস ব্যৱহাৰৰ ফলত এদিন শেষ হৈ যাব, সেইবোৰ ক্ষয়িষ্ণু। যেনে: জীবাশ্মজাত ইন্ধন।
• অক্ষয়িষ্ণু: যিবোৰ উৎস কেতিয়াও শেষ নহয়, সেইবোৰ অক্ষয়িষ্ণু। যেনে: সৌৰ শক্তি।
• (a) আৰু (b) ৰ মাজৰ সম্পৰ্ক: হয়, এই দুটা শ্ৰেণীবিভাজন প্ৰায় একেই। নবীকৰণযোগ্য উৎসসমূহেই অক্ষয়িষ্ণু আৰু অনবীকৰণযোগ্য উৎসসমূহেই ক্ষয়িষ্ণু।

প্ৰশ্ন ৮: এটা আদৰ্শশক্তি উৎসৰ গুণসমূহ কি কি?
উত্তৰ: এটা আদৰ্শশক্তি উৎসৰ গুণসমূহ হ’ল: উচ্চ কেলৰিফিক মান, সহজলভ্যতা, মিতব্যয়ী, পৰিবহন আৰু সঞ্চয়ত সুবিধা, ব্যৱহাৰত নিৰাপদ আৰু পৰিৱেশ অনুকূল (কম প্ৰদূষণ)।

প্ৰশ্ন ৯: সৌৰ চুলা ব্যৱহাৰৰ সুবিধা আৰু অসুবিধাসমূহ কি কি? এনে স্থান আছেনে য’ত সৌৰ চুলাৰ ব্যৱহাৰ সীমিত?
উত্তৰ:

• সুবিধা:
  1. ই পৰিৱেশ অনুকূল, কোনো প্ৰদূষণ নহয়।
  2. ইন্ধনৰ কোনো খৰচ নাই।
  3. খাদ্যৰ পুষ্টিগুণ নষ্ট নহয়।
  4. ব্যৱহাৰত নিৰাপদ।
• অসুবিধা:
  1. কেৱল দিনৰ ভাগত আৰু ৰ’দঘাই বতৰতহে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি।
  2. ৰন্ধন কাৰ্য লেহেমীয়া।
  3. ডাৱৰীয়া বতৰত কাম নকৰে।
• সীমিত ব্যৱহাৰৰ স্থান: হয়, যিবোৰ অঞ্চলত বছৰৰ বেছিভাগ সময় ডাৱৰীয়া বা বৰষুণীয়া হৈ থাকে, যেনে মেৰু অঞ্চল বা কিছুমান পাহাৰীয়া অঞ্চল, তাত সৌৰ চুলাৰ ব্যৱহাৰ সীমিত।

প্ৰশ্ন ১০: পৰিৱেশৰ ওপৰত শক্তিৰ বৰ্ধিত চাহিদাৰ প্ৰভাৱ কি কি? শক্তিৰ ব্যয় হ্ৰাস কৰিবৰ বাবে তুমি কি কি পদক্ষেপ লোৱাৰ পৰামৰ্শ দিবা?
উত্তৰ:

• প্ৰভাৱ:
  1. জীবাশ্মজাত ইন্ধনৰ বৰ্ধিত ব্যৱহাৰৰ ফলত বায়ু প্ৰদূষণ, আম্লিক বৰষুণ আৰু গোলকীয় উষ্ণতা বৃদ্ধি পাইছে।
  2. জলবিদ্যুৎ প্ৰকল্পৰ বাবে বৃহৎ পৰিমাণৰ অৰণ্য ধ্বংস আৰু পৰিস্থিতি তন্ত্ৰৰ ক্ষতি হৈছে।
  3. নিউক্লীয় শক্তি কেন্দ্ৰৰ পৰা তেজস্ক্ৰিয় আৱৰ্জনাৰ সমস্যাৰ সৃষ্টি হৈছে।
• ব্যয় হ্ৰাসৰ পদক্ষেপ:
  1. অ-প্ৰয়োজনীয় লাইট, ফেন আদি বন্ধ ৰখা।
  2. ব্যক্তিগত বাহনৰ পৰিৱৰ্তে ৰাজহুৱা পৰিবহন ব্যৱস্থা বা চাইকেল ব্যৱহাৰ কৰা।
  3. CFL বা LED বাল্বৰ দৰে শক্তি-দক্ষ সঁজুলি ব্যৱহাৰ কৰা।
  4. সৌৰ কুকাৰ বা সৌৰ জল হীটাৰৰ দৰে নবীকৰণযোগ্য শক্তিৰ উৎস ব্যৱহাৰ কৰা।

দশম শ্ৰেণীৰ বিজ্ঞান অধ্যায় ১৪ শক্তিৰ উৎসসমূহ 

প্রঃ  শক্তিৰ ভাল উৎস কি ?
উঃ শক্তিৰ ভাল উৎস হৈছে→
(ক) এই উৎসক সহজে পাব লাগে।
(খ) ই পৰিৱেশ হিতৈষী হ’ব লাগে।
(গ) এইবােৰ মিতব্যয়ী হ’ব লাগে।
(ঘ) ইয়াক সহজতে সঞ্চয় আৰু পৰিবহণ কৰিব পৰা হ’ব লাগে।
(৬) একক আয়তনৰ ভৰত ই যথেষ্ট পৰিমাণে কার্যক্ষম হ’ব লাগে।

প্র : ভাল ইন্ধন কি?
উঃ ভাল ইন্ধনৰবাৰ হৈছে
(ক) জলনত যথেষ্ট পৰিমাণে তাপ শক্তি উৎপন্ন হ’ব লাগে।
(খ) সহজতে, কম দামত পােৱা হ’ব লাগে।।
(গ) জ্বলােৱাৰ সময়ত হানিকাৰক গেছ উৎপন্ন হ’ব নালাগে।
(ঘ) দহনৰ পিছত ছাই আদিৰ দৰে অৱশিষ্ট থাকিব নালাগে।

প্রঃ  যদি তুমি আহাৰ গৰম কৰিবলৈ যিকোনাে শক্তিৰ ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ সক্ষম, তেন্তে কোনটো ব্যৱহাৰ কৰিবা। আৰু কিয় ?
উঃ এই ক্ষেত্ৰত আমি তৰলীকৃত পেট্রালিয়াম গেছ ব্যৱহাৰ কৰিম। কিয়নাে
(ক) ইয়াৰ কেলৰিমান অধিক, আৰু উৎপন্ন তাপৰ পৰিমাণ বেছি।
(খ) দহনত বােৱাৰ সৃষ্টি নহয় আৰু হানিকাৰক গেছৰ উৎপন্ন নকৰে।
(গ) পৰিবহণ অধিক সুবিধা।
(ঘ) ই মিতব্য়য়ী।

প্রঃ জীৱাশ্মজাত ইন্ধনবিলাক কি ?
উঃ জীবাশ্মৰ দ্বাৰা সৃষ্টি হােৱা ইন্ধনেই হৈছে জীৱাশ্ম ইন্ধন। এইবােৰ অনবীকৰণযােগ্য শক্তিৰ উৎস।

প্রঃ জীৱাশ্মজাত ইন্ধনৰ অসুবিধাসমূহ কি কি ?
উঃ জীৱাশ্মজাত ইন্ধনৰ অসুবিধাসমূহ হ’ল-
(ক) এইবােৰ অনবীকৰণযােগ্য। সেয়েহে এইবােৰ প্ৰকৃতিৰ বুকুৰ পৰা নাইকীয়া হৈ যাব পাৰে।
(খ) এইবােৰ ইন্ধন জ্বলালে উৎপন্ন হােৱা নাইট্রজেন, ছালফাৰ আৰু কার্বনৰ অম্লিক অক্সাইডে বায়ু প্ৰদূষণ কৰে।
(গ) জীৱাশ্ম ইন্ধনৰ দহনৰ ফলত কার্বন-ডাই-অক্সাইড উৎপন্ন হয়।

প্রঃ  আমি শক্তিৰ বিকল্প উৎস বিচাৰাে কিয়? 
উঃ শক্তিৰ মূল উৎস হৈছে জীৱাশ্ম ইন্ধন আৰু এইবােৰ সীমিত। এটা সময়ত এইবােৰ নিঃশেষ হৈ যাব। ইয়াৰােপৰি জীৱাশ্ম ইন্ধন দহন কৰিলে বায়ু প্ৰদূষিত
হয়। সেইবাবে আমি শক্তিৰ বিকল্প উৎস বিচাৰাে।

প্র :  এটা অপৰম্পৰাগত শক্তিৰ উৎসৰ নাম লিখা আৰু ইয়াৰ দুটা সুবিধাৰ বিষয়ে উল্লেখ কৰা 
উঃ এটা অপৰম্পৰাগত শক্তিৰ উৎস হ’ল সৌৰশক্তি। ইয়াৰ দুটা সুবিধা হল-

(i) সৌৰশক্তি প্রাকৃতিক। ইয়াক যথেষ্ট পৰিমাণে আহৰণ কৰাৰ উপৰিও পুনঃ ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি।
(ii) এই শক্তি আহৰণৰ বাবদ আমি, মূল্য পৰিশােধ কৰিব নালাগে।

প্র : আমাৰ সুবিধাৰ বাবে বায়ু আৰু জলশক্তিৰ পৰম্পৰাগত ব্যৱহাৰৰ কি পৰিৱৰ্তন অনা হৈছে।
উঃ আমাৰ সুবিধাৰ বাবে বায়ুশক্তিক ব্যৱহাৰৰ উপযােগীকৈ বায়ুকল আৰু জশক্তিৰ পৰা বিদ্যুৎ শক্তি উৎপন্ন কৰাত গুৰুত্ব দিয়া হৈছে।

প্রঃ কেনেধৰণৰ দাপোণ অৱতল/ উত্তল নে সমতল সৌৰ কুকাৰত ব্যৱহাৰৰ বাবে উৎকৃষ্ট কি?

উঃ অবতল দাপােণ সৌৰ কুকাৰত ব্যৱহাৰ কৰা উৎকৃষ্ট। কাৰণ অৱতল দাপােণে যথেষ্ট পৰিমাণে সূৰ্যৰ পােহৰৰ ৰশ্মি প্রতিফলন কৰিব পাৰে আৰু ফ’কাছত যথেষ্ট পৰিমাণে তাপ শক্তি উৎপন্ন কৰে।

প্রঃ মহাসমুদ্ৰৰ পৰা পাব পৰা শক্তিৰ সীমাবদ্ধতা কি কি?
উঃ মহাসমুদ্ৰৰ পৰা পােৱা শক্তিৰ সীমাবদ্ধতা হল-
(ক) জোৱাৰ ভাটাৰ পৰা পােৱা শক্তি স্থিৰ নহয়। কাৰণ পৃথিৱীৰ খুব কম সংখ্যক ঠাইতহে জোৱাৰৰ পৰা শক্তি লাভ কৰাৰ বাবে সাগৰত বান্ধ দিব পৰা যায়।
(খ) ঢৌৰ পৰা আহৰণ কৰা শক্তি সকলাে ঠাইতে একে নহয়। যিবিলাক ঠাইত ঢৌৰ তীব্রতা যথেষ্ট বেছি সেইবােৰ ঠাইতহে বেছি পৰিমাণে শক্তি আহৰণ হয়।
(গ) সাগৰীয়া, শক্তিৰ বিভৱ বহুত বেছি হ’লেও ব্যৱসায়িক ক্ষেত্ৰত এইবােৰৰ ব্যৱহাৰ সীমিত।

প্রঃ তাপীয় শক্তি কি?
উঃ ভূ-পৃষ্ঠৰ অভ্যন্তৰত শিলাস্তৰৰৰ পৰা শিলবােৰ ঠেকা খাই ওপৰলৈ উঠি আহি উষ্ণ অঞ্চল গঠন কৰে আৰু ভূ- গর্ভৰ পানী এই অঞ্চলবােৰলৈ আহিলে বাষ্পলৈ ৰূপান্তৰিত হয়। এই বাষ্প পাইপৰ জৰিয়তে টার্বাইনলৈ আনি বিদ্যুৎশক্তি উৎপাদনৰ ব্যৱস্থা কৰা হয়। ইয়াক তাপীয় শক্তি বােলে।

প্রঃ  নিউক্লীয় শক্তিৰ সুবিধাসমূহ কি কি?
উঃ নিউক্লীয় শক্তিৰ সুবিধাসমূহ হ’ল-
(ক) কম পৰিমাণৰ নিউক্লীয় শক্তিৰ পৰাই প্ৰচুৰ পৰিমাণে শক্তি পাব পাৰি।
(খ) প্রকল্পৰ ৰিয়েক্টৰত এবাৰত নিউক্লীয় ইন্ধন ভৰালে ই অবিৰতভাৱে বহু দিনলৈ শক্তি উৎপাদন কৰি থাকে।
(গ) প্ৰদূষণৰ মাত্ৰা অতি কম।

প্রঃ শক্তিৰ উৎস এটা প্ৰদূষণমুক্ত হ’ব পাৰেনে? কিয় পাৰে বা কিয় নােৱাৰে?
উঃ নােৱাৰে। কিয়নাে কোনাে উৎসই প্ৰদূষণমুক্ত নহয়। যিকোনাে শক্তিৰ উৎসৰ ব্যৱহাৰে কিবা নহয় কিবা প্ৰকাৰে পৰিৱেশৰ ওপৰত প্ৰভাৱ পেলায়, কেৱল মাত্র উৎসভেদে প্ৰদূষণৰ মাত্ৰা আৰু প্রকৃতি ভিন্ন হয়।

প্রঃ  ৰকেটৰ ইন্ধন হিচাপে হাইড্রজেন ব্যৱহাৰ হয়। হাইড্রজেনক (CNG)তকৈ পৰিষ্কাৰ ইন্ধন বুলি গণ্য কৰিবা নেকি ? কিয় কৰিবা বা কিয় নকৰা ?
উঃ হাউড্ৰজেনক চি এন জিতকৈ অধিক পৰিষ্কাৰ বুলি ধৰা হয়। কাৰণ হাইড্রজেন-দহন হলে পানী উৎপন্ন হয়, আৰু ই প্ৰদূষণ মুক্ত।

প্রঃ তুমি নবীকৰণযােগ্য বুলি বিবেচনা কৰা শক্তিৰ দুটা উৎসৰ নাম লিখা। তােমাৰ পছন্দৰ কাৰণ দশোৱা।

উঃ নবীকৰণযােগ্য দুটা উৎসৰ নাম হ’ল
(ক) বতাহ শক্তি (খ) সৌৰ শক্তি। কাৰণ এই শক্তিসমূহ যথেষ্ট পৰিমাণে আহৰণ কৰাৰ উপৰিও পুনঃ পুনঃ ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি।

প্র  তুমি ক্ষয়িষ্ণু বুলি বিবেচনা কৰা শক্তিৰ দুটা উৎসৰ নাম উল্লেখ কৰা। তােমাৰ পছন্দৰ কাৰণ দশোৱা।
উঃ ক্ষয়িষ্ণু বুলি বিবেচনা কৰা দুটা উৎসৰ নাম হ’ল-
(ক) পেট্রলিয়াম আৰু (খ) কয়লা।
কয়লা আৰু পেট্রলিয়ামক ক্ষয়িষ্ণু বুলি বিবেচনা কৰা হয়। কিয়নাে জীৱাশ্ম ইন্ধনসমূহ উৎপন্ন হ’বলৈ নিযুত নিযুত বছৰৰ প্রয়ােজন হয়। এইবােৰ ইন্ধনৰ পৰিমাণ সীমিত। এই ইন্ধনৰ এবাৰ নিঃশেষ হৈ গ’লে কম সময়তে ঘূৰাই পােৱা নাযায়।

শক্তিৰ উৎসসমূহ 

প্রঃ  পানী গৰম কৰিবলৈ সৌৰ জল হীটাৰ এটা ব্যৱহাৰ কৰিব নােৱাৰা দিনটো হৈছে এটা-
(ক) ৰৌদ্রোজ্জ্বল দিন (খ) ডাৱৰীয়া দিন (গ) গৰম দিন। (ঘ)বতাহে কোবােৱা দিন।
উঃ (খ) ডাৱৰীয়া দিন।

প্রঃ তলৰ কোনটো জীৱ ভৰ শক্তিৰ উৎসৰ উদাহৰণ নহয় ?
(ক) খৰি (খ) গােবৰ গেছ, (গ) নিউক্লীয় শক্তি (ঘ) কয়লা।
উঃ (গ) নিউক্লীয় শক্তি।

প্রঃ আমি ব্যৱহাৰ কৰা শক্তিৰ সৰহ সংখ্যক উৎস শক্তি হ’ল সঞ্চিত সৌৰ শক্তি। তলৰ কোনটো সৌৰ শক্তি আধাৰিত নহয় ?
(ক) ভূ-তাপীয় শক্তি (খ) বায়ুশক্তি (গ) নিউক্লীয় শক্তি (ঘ) জৈৱ উপাদান।
উ : (গ) নিউক্লীয় শক্তি।

প্রঃ তলৰ কোনটো নৱীকৰণ শক্তিৰ উৎস নহয় ?
(a) সূর্য। (b) বায়ু (c) জীবাশ্মজাত ইন্ধন। (d) পানী
উ : (c) জীৱাশ্মজাত ইন্ধন।

প্রঃ তলৰ কোনটো সৌৰশক্তিৰ আধাৰত নহয়-
(a) ভু-তাপীয় শক্তি (b) বায়ু শক্তি (c) নিউক্লীয় শক্তি (d) জৈৱ উপাদান।
উ: (c) নিউক্লীয় শক্তি।

প্রঃ শক্তি প্রত্যক্ষ উৎস হিচাপে জীবাশ্মজাত ইন্ধন আৰু সৌৰ শক্তিৰ তুলনা কৰা আৰু সিহঁতৰ পার্থক্য দেখুওৱা।
উঃ (ক) জীৱাশ্ম ইন্ধনবোৰ সীমিত আৰু ইহঁত নবীকৰণযােগ্য নহয়। আনহাতে, সৌৰ শক্তি কেতিয়াও শেষ নহয় আৰু ই নবীকৰণযােগ্য।

(খ) জীৱাশ্ম ইন্ধন দহনে বায়ু প্ৰদূষণৰ সৃষ্টি কৰে। আনহাতে, সৌৰ শক্তি প্রদূষণমুক্ত।
(গ) জীৱাশ্ম ইন্ধনৰ বাবে বাৰে ব্যয় কৰিব লগা হয়। আনহাতে সৌৰ শক্তিত এবাৰেই ব্যয় হয়।
(ঘ) জীৱাশ্ম ইন্ধন সকলাে সময়তে পাব পাৰি কিন্তু বতৰ ডাৱৰীয়া থাকিলে সৌৰশক্তি পাব নােৱাৰি।।

প্রঃ শক্তিৰ উৎস হিচাপে জৈৱ উপাদান জলবিদ্যুতৰ তুলনা কৰা আৰু সিহঁতৰ পার্থক্য দেখুওৱা।
উ : (ক) জৈব উপাদান কৃষি আৱৰ্জনৰ পৰা উৎপন্ন হয়। আনহাতে জলবিদ্যুৎ গতিশীল পানীৰ পৰা উৎপাদন কৰা হয়।
(খ) জৈৱ উপাদানত জৈৱ গেছৰ পাম স্থাপন কৰিব লগা হয় কিন্তু জলবিদ্যুতত বান্ধ নির্মাণ কৰিব লগা হয়।
(গ) জৈৱ উপাদান অতি মিতব্যয়ী আনহাতে জলবিদ্যুৎ ব্যয়বহুল।

প্রঃ  তলত দিয়া উৎসসমূহৰ পৰা শক্তি আহৰণ কৰাৰ সীমাবদ্ধতা কি কি?
(ক) বতাহ (খ) তৰংগ (গ) জোৱাৰ ভাটা
উ : (ক) বতাহৰ পৰা শক্তি আহৰণৰ সীমাবদ্ধতা
(১) ই বায়ুৰ প্ৰবাহৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল।
(২) বায়ুপ্রবাহ থকা অঞ্চলতহে উৎপাদন কৰিব পাৰি।
(৩) ই ব্যয়বহুল আৰু সঞ্চয়ৰ অযােগ্য।

(খ) তৰংগৰ পৰা শক্তি আহৰণৰ সীমাবদ্ধতা
(১) সমুদ্ৰত অত্যধিক ঢৌ থাকিলেহে এই শক্তি আহৰণ কৰিব পাৰি।
(২) উপকূলীয় অঞ্চলতহে এই শক্তি আহৰণ সম্ভৱ।।
(৩) ই যথেষ্ট ব্যয়বহুল।

(গ) জোৱাৰ-ভাটাৰ পৰা শক্তি আহৰণৰ সীমাবদ্ধতা
(১) উৎপাদিত শক্তিৰ পৰিমাণ কম।
(২) ইয়াৰ বাবে বান্ধ নিৰ্মাণ কৰা ঠাই অতি সীমিত।
(৩) ই অতি ব্যয়বহুল।
(৪) সকলাে সময়তে এই শক্তি উৎপাদন কৰিব নােৱাৰি।

প্রঃ কি আধাৰত শক্তিৰ সমূহ-
(ক) নবীকৰণযােগ্য আৰু অনবীকৰণযােগ্য
(খ) ক্ষয়িষ্ণু যােৱা আৰু অক্ষয়িষ্ণু বুলি শ্রেণীভুক্ত কৰিবা ? (ক) আৰু (খ) ত উল্লেখ কৰা বাছনি একেই নে?
উঃ (ক) নবীকৰণযােগ্য শক্তিৰ উৎসসমূহ প্ৰকৃতিত অবিৰতভাৱে উৎপন্ন হৈ থাকে। যেনে-সৌৰ শক্তি, বায়ু শক্তি, জলশক্তি ইত্যাদি।
আনহাতে, অনবীকৰণযােগ্য শক্তি গঠন হওঁতে নিযুত নিযুত বছৰৰ প্ৰয়ােজন আৰু ই শেষ হলে কম সময়ৰ ভিতৰত ঘূৰাই পােৱা নাযায়।

(খ) সীমিত শক্তিৰ উৎসক ক্ষয়িষ্ণু শক্তিৰ উৎস বােলে। যেনে—কয়লা, পেট্রলিয়াম, প্রাকৃতিক গেছ আদি।
আনহাতে, যি শক্তি সহজে বা কেতিয়াও শেষ হৈ নাযায় তেনেবােৰ শক্তিক অক্ষয়িষ্ণু শক্তিৰ উৎস বােলে। যেনে— বায়ু শক্তি, জলশক্তি আদি সেয়েহে (ক) আৰু (খ)ত উল্লেখ কৰা বাছনি একে।

প্র :   এটা আদর্শ শক্তি উৎসৰ গুণসমূহ কি কি?
উঃ এটা আদর্শ শক্তি উৎসৰ গুণসমূহ হ’ল-

(ক) এটা আদর্শগত ইন্ধনৰ দহনৰ ফলত প্রতি একক ভৰত যথেষ্ট তাপ শক্তি উৎপন্ন হয়।
(খ) এইবােৰ মিতব্যয়ী আৰু সহজে পােৱা যায়।
(গ) এইবােৰ সহজে পৰিবহণ কৰিব পাৰি।
(ঘ) এই ইন্ধন দহনত ক্ষতিকাৰক গেছৰ সৃষ্টি নহয় আৰু বায়ু প্ৰদূষণ নহয়।

দশম শ্ৰেণীৰ বিজ্ঞান অধ্যায় ১৪

প্রঃ  সৌৰ চুলা ব্যৱহাৰৰ সুবিধা আৰু অসুবিধাসমূহ কি কি ? এনে স্থান আছেনে য’ত সৌৰ চুলাৰ ব্যৱহাৰ সীমিত?
উঃ সৌৰ চুলাৰ সুবিধাসমূহ হ’ল-
(ক) ই প্ৰদূষণ মুক্ত।
(খ) ইয়াত কোনাে ধৰণৰ ইন্ধনৰ প্রয়ােজন নহয়।
(গ) ই মিতব্যয়ী আৰু সহজে ব্যৱহাৰ কৰিব পৰা বিধৰ।

সৌৰ চুলাৰ অসুবিধাসমূহ-
(ক) ৰাতি বা ডাৱৰীয়া বতৰত ইয়াক ব্যৱহাৰ কৰিব নােৱাৰি।
(খ) খাদ্য প্রস্তুত কৰাত বহুত সময়ৰ দৰকাৰ হয়। পৃথিৱীৰ সকলাে ঠাইতে সৌৰ কুকাৰ ফলপ্রসুভাৱে ব্যৱহাৰ কৰা নাযায়। বিশেষকৈ যিবােৰ অঞ্চলত বেছি বৰষুণ হয় আৰু সূৰ্যৰ পােহৰ কমকৈ পৰে। যেনে- মেৰু অঞ্চলত এইবােৰ ব্যৱহাৰ কৰিব নােৱাৰি।

প্রঃ  পৰিৱেশৰ ওপৰত শক্তিৰ বৰ্দ্ধিত চাহিদাৰ প্ৰভাৱ কি কি? শক্তি ব্যয় হ্রাস কৰিবৰ বাবে তুমি কি কি পদক্ষেপ লােৱাৰ পৰামৰ্শ দিবা।
উঃ শক্তি বর্ধিত চাহিদাৰ ফলত জীবাশ্ম ইন্ধনৰ ব্যৱহাৰ অতিমাত্রা হয়। ইয়াৰ ফলত বায়ু প্ৰদূষণ হৈছে। জলবিদ্যুৎ উৎপন্ন কৰিবৰ বাবে নিৰ্মাণ কৰা নদীবান্ধসমূহে পৰিস্থিতি তন্ত্ৰৰ প্রতিকূল প্ৰভাৱ পেলায়। নিউক্লীয় শক্তি প্রকল্প তেজস্ক্রিয় প্ৰদূষণৰ মূল কাৰণ। এনে প্ৰকল্পৰ পৰা নির্গত বিকিৰণ পৰিৱেশ বিনষ্ট কৰে।

শক্তিৰ ব্যয় কমােবাৰ বাবে শক্তিৰ নবীকৰণ অযােগ্য উৎসৰ ব্যৱহাৰ যথােচিত হ’ব লাগে। শক্তিৰ নবীকৰণযােগ্য উৎস যেনে—সৌৰশক্তি, বতাহশক্তি, জৈৱ ভৰৰ শক্তি আদি ব্যৱহাৰ কৰিব লাগে, পানীৰ টেপ ব্যৱহাৰৰ পিছত বন্ধ কৰিব লাগে। খাদ্য ৰন্ধাৰ বাৰে প্ৰেছাৰ কুকাৰ ব্যৱহাৰ কৰি শক্তি ৰাহি কৰিব পাৰি।

প্রঃ  তলৰ যি কোনাে এটাৰ চমুটোকা লিখা।
(i) জলশক্তি প্রকল্প
(ii) চলাৰ কুকাৰ

উঃ (i) জলশক্তি প্রকল্প : জলশক্তি প্রকল্পত অধােগামী পানীৰ স্থিতি শক্তিক বৈদ্যুতিক শক্তিলৈ ৰূপান্তৰ কৰা হয়। যিহেতু স্থিতি শক্তিৰ উৎস হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰিব পৰা জলপ্রপাতৰ সংখ্যা কম গতিকে জলশক্তি প্রকল্পসমূহ নদীবান্ধৰ সৈতে জড়িত।

(ii) চলাৰ কুকাৰঃ চলাৰ কুকাৰ হৈছে সৌৰশক্তি সঞ্চয় কৰি ৰন্ধন ক্রিয়াত ব্যৱহাৰ কৰা এবিধ সঁজুলি। দাপােণৰ ব্যৱহাৰেৰে সৌৰ ৰশ্মিক অভিসাৰী কৰি চলাৰ কুকাৰত উষ্ণতা বৃদ্ধি কৰিব পাৰি। সৌৰ চুলাবােৰ কাঁচৰ পাতেৰে ঢাকি ৰখা হয়।

প্রঃ শক্তিৰ মূখ্য উৎসবােৰ কি কি?
উঃ কয়লা, পেট্রলিয়াম, প্রাকৃতিক গেছ অদিবােৰ শক্তিৰ মূখ্য উৎস।

প্রঃ এল পি জি কি?
উ : পেট্রলিয়ামৰ আংশিক পাতনৰ ফলত পােৱা আটাইতকৈ কম উতলাংকৰ অংশটোৱেই হৈছে এল পি জি। ইয়াৰ সম্পূর্ণ নাম তলীকৃত পেট্রলিয়াম গেছ।

প্রঃ গােবৰ গেছ কি কি কামত ব্যৱহাৰ কৰা হয়?
উঃ গােবৰ গেছ তাপ আৰু পােহৰৰ উৎস হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।

প্রঃ  দুবিধ গেছীয় ইন্ধনৰ নাম লিখা।
উঃ প্রাকৃতিক গেছ আৰু গােৱৰ গেছ।

প্রঃ সমুদ্ৰৰ পৰা উৎপন্ন শক্তিৰ উৎসবােৰ কি কি? যিকোনাে এটাৰ সীমাবদ্ধতা উল্লেখ কৰা।
উঃ সমুদ্ৰৰ পৰা উৎপন্ন হােৱা শক্তিবােৰ হ’ল-
(i) জোৱাৰ ভাটাৰ শক্তি। (ii) তৰংগ শক্তি।(iii) মহাসামুদ্রিক তাপীয় শক্তি।
ইয়াৰে যিকোনাে এটা শক্তি, জোৱাৰ ভাটাৰ শক্তিৰ সীমাবন্ধতা হল- এনে শক্তি উৎপন্ন কৰিব পৰা উপযুক্ত ঠাইৰ পৰিমাণ অতি কম। লগতে উৎপন্ন শক্তিৰ পৰিমাণ কম।