লীলাৱতাৰ কথন
শ্লোক ১০৪:
নিগদতি প্রজাপতি শুনা মুনি মহামতি
কৃষ্ণৰ নিৰ্ম্মল অৱতাৰ।
লোকৰ নিস্তাৰ হেতু কৃপায়ে গুৰুড়কেতু
যেন যেন কৰন্ত বিহাৰ।।
লীলা কৰি মহাহৰি বৰাহ স্বৰূপ ধৰি
পৃথিৱীক কৰিলা উদ্ধাৰ।।
দান্তে ছিড়ি সেহিবেলা হিৰণ্যক নিপাতিলা
আতি প্রীতি সাধি দেৱতাৰ।।১০৪৷৷অৰ্থঃ
প্রজাপতি ব্ৰহ্মাই ক’লে, হে মহামতি মুনি, শুনা কৃষ্ণৰ নিৰ্মল অৱতাৰ। লোকৰ নিস্তাৰৰ হেতু কৃপাৰে গৰুড়কেতু যেনেকৈ বিহাৰ কৰে। লীলা কৰি মহাহৰিয়ে বৰাহ ৰূপ ধৰি পৃথিৱী উদ্ধাৰ কৰিলে। দাঁতৰে ছিৰি হিৰণ্যাক্ষক নিপাতি দেৱতাসকলৰ প্ৰীতি সাধিলে।
ব্যাখ্যাঃ
এই শ্লোকত কৃষ্ণৰ বৰাহ অৱতাৰৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। কৃষ্ণই বৰাহ ৰূপ ধৰি পৃথিৱী উদ্ধাৰ কৰে আৰু হিৰণ্যাক্ষক বধি দেৱতাসকলক ৰক্ষা কৰে। ইয়াত কৃষ্ণৰ লীলাৰ গুৰুত্ব ফুটি উঠিছে।
শ্লোক ১০৫:
ৰুচিৰ তনয় ভৈলা দেৱগণ উপজাইলা
স্বায়ম্ভু মনুৰ হৰি দুখ।
আপুনিয়ে যজ্ঞ কৰি ইন্দ্র হুয়া কৃপা কৰি
জগতৰে সাধিলন্ত সুখ।।
কৰ্দ্দমৰ গৃহে জাত হুয়া কৃষ্ণ জগন্নাথ
সাংখ্য কহি মাতৃক তাড়িলা।
দত্তাত্রেয় নাম হুয়া যদু আদি নিস্তাৰিয়া
কৃপা কৰি লোকত ভ্রমিলা।।১০৫৷৷অৰ্থঃ
ৰুচিৰ পুত্ৰ হৈ দেৱগণৰ উৎপত্তি হ’ল, স্বায়ম্ভু মনুৰ দুখ দূৰ কৰিলে। আপুনি যজ্ঞ কৰি ইন্দ্ৰ হৈ কৃপা কৰি জগতৰ সুখ সাধিলে। কৰ্দমৰ ঘৰত জন্ম লৈ কৃষ্ণ জগন্নাথে সাংখ্য কহি মাতৃক তাড়িলে। দত্তাত্রেয় নাম লৈ যদু আদিক নিস্তাৰ কৰি লোকত ভ্ৰমিলে।
ব্যাখ্যাঃ
এই শ্লোকত কৃষ্ণৰ বিভিন্ন অৱতাৰৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। কৃষ্ণই দেৱগণৰ উৎপত্তি কৰে, যজ্ঞ কৰি ইন্দ্ৰ হৈ জগতৰ সুখ সাধে। কৰ্দমৰ ঘৰত জন্ম লৈ সাংখ্য কহি মাতৃক তাড়িলে। দত্তাত্রেয় ৰূপে যদুক নিস্তাৰ কৰে। ইয়াত কৃষ্ণৰ লীলাৰ গুৰুত্ব ফুটি উঠিছে।
শ্লোক ১০৬:
মোৰ তপে তুষ্ট হৰি সনকাদি ৰূপ ধৰি
জ্ঞানযোগ পৃথুত কহিলা।
ধৰ্ম্ম ঘৰে সনাতন ভৈল নৰ-নাৰায়ণ।
মহা তপ ব্রত আচৰিলা।।
তানে তপে ইন্দ্র ডৰি পাঞ্চিলেক অপেস্বৰী
কামদেৱ আদি সৱে যায়।
মুহিবাক যত্ন কৰি নানা ভঙ্গী ভাৱ ধৰি
নপাৰিয়া গৈলেক পলায়।।১০৬।।অৰ্থঃ
মোৰ তপস্যাত তুষ্ট হৈ হৰিয়ে সনকাদি ৰূপ ধৰি জ্ঞানযোগ পৃথুক ক’লে। ধৰ্ম্ম ঘৰত সনাতন নৰ-নাৰায়ণ হৈ মহা তপস্যা আচৰিলে। তেওঁৰ তপস্যাত ইন্দ্ৰই ভয় খাই অপেশ্বৰী পঠিয়ালে, কামদেৱ আদি গ’ল। নানা ভঙ্গী ভাৱ ধৰি মুহিবলৈ যত্ন কৰিলে, কিন্তু নোৱাৰি পলায় গ’ল।
ব্যাখ্যাঃ
এই শ্লোকত কৃষ্ণৰ সনকাদি অৱতাৰৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। কৃষ্ণই জ্ঞানযোগ পৃথুক ক’লে আৰু নৰ-নাৰায়ণ ৰূপে তপস্যা কৰিলে। ইন্দ্ৰই তেওঁৰ তপস্যা ভঙ্গ কৰিবলৈ অপেশ্বৰী পঠিয়ালে, কিন্তু তেওঁলোকে নোৱাৰি পলায় গ’ল। ইয়াত কৃষ্ণৰ তপস্যাৰ গুৰুত্ব ফুটি উঠিছে।
শ্লোক ১০৭:
ধ্ৰুৱৰ তপস্যা জানি দেখা দিয়া চক্রপাণি
দিলা বৰ পৃশ্নি অৱতাৰে।
বেণক নিস্তাৰ কৰি পৃথুৰূপে দেৱহৰি
নিজ বৃত্তি দিলন্ত সৱাৰে।।
আতিশয় দুখতৰ পথ জ্ঞান সমস্তৰ
ঋষভ স্বৰূপে দেখাইলন্ত।
ধৰি হয়গ্ৰীৱ নাম মোৰ যজ্ঞে পূর্ণকাম
বেকত ভৈলন্ত ভগৱন্ত।।১০৭।।অৰ্থঃ
ধ্ৰুৱৰ তপস্যা জানি চক্ৰপাণি কৃষ্ণই দেখা দি পৃশ্নি অৱতাৰত বৰ দিলে। বেণক নিস্তাৰ কৰি পৃথু ৰূপে দেৱহৰিয়ে সকলোৰে নিজ বৃত্তি দিলে। আতিশয় দুখতৰ পথ জ্ঞান ঋষভ ৰূপে দেখুৱালে। হয়গ্ৰীৱ নাম ধৰি মোৰ যজ্ঞত পূৰ্ণকাম হৈ ভগৱন্ত প্ৰকাশ হ’ল।
ব্যাখ্যাঃ
এই শ্লোকত কৃষ্ণৰ পৃশ্নি, পৃথু, ঋষভ আৰু হয়গ্ৰীৱ অৱতাৰৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। কৃষ্ণই ধ্ৰুৱক বৰ দিলে, বেণক নিস্তাৰ কৰিলে, পৃথু ৰূপে বৃত্তি দিলে, ঋষভ ৰূপে জ্ঞান দেখুৱালে আৰু হয়গ্ৰীৱ ৰূপে যজ্ঞত পূৰ্ণকাম হ’ল। ইয়াত কৃষ্ণৰ লীলাৰ গুৰুত্ব ফুটি উঠিছে।
শ্লোক ১০৮:
ধৰি মহা মৎস্যকায় ভক্ত সত্যব্রত ৰায়
ৰাখিলন্ত মায়া প্রলয়ত।
দেৱতাৰ প্রীতি সাধি কূৰ্ম্মৰূপে পৃষ্ঠি পাতি
ধৰিলন্ত মন্দৰ পৰ্বত।।
হুয়া হৰি নৰসিংহ দিয়া মহা ঘোৰ ৰিঙ্গ
হাম্ফলিয়া হিৰণ্যক ধৰি।
উৰুত স্থাপিয়া ৰাগে বজ্ৰ সম নখ আগে
ছিড়ি মাৰিলন্ত লীলা কৰি।।১০৮।।অৰ্থঃ
মহা মৎস্য ৰূপ ধৰি ভক্ত সত্যব্ৰত ৰজাক মায়া প্ৰলয়ত ৰাখিলে। দেৱতাসকলৰ প্ৰীতি সাধি কূৰ্ম্ম ৰূপে পৃষ্ঠ পাতি মন্দৰ পৰ্বত ধৰিলে। হৰি নৰসিংহ ৰূপ ধৰি মহা ঘোৰ ৰিঙ দি হিৰণ্যকশিপুক ধৰি উৰুত স্থাপন কৰি বজ্ৰসম নখেৰে ছিৰি মাৰিলে।
ব্যাখ্যাঃ
এই শ্লোকত কৃষ্ণৰ মৎস্য, কূৰ্ম্ম আৰু নৰসিংহ অৱতাৰৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। কৃষ্ণই মৎস্য ৰূপে সত্যব্ৰতক ৰক্ষা কৰে, কূৰ্ম্ম ৰূপে মন্দৰ পৰ্বত ধৰে আৰু নৰসিংহ ৰূপে হিৰণ্যকশিপুক বধ কৰে। ইয়াত কৃষ্ণৰ লীলাৰ গুৰুত্ব ফুটি উঠিছে।
শ্লোক ১০৯:
গ্রাহে ধৰি আছে পাৱে গজপতি আৰ্ত্তৰৱে
ত্রাহি কৃষ্ণ বুলি ডাকিলন্ত।
হাতে চক্ৰ ধৰি হৰি তান দুখ দূৰ কৰি
নিস্তাৰ কৰিলা ভগৱন্ত।।
ধৰিয়া বামন কায় বলিৰ যজ্ঞক যায়
দান মাগি বলিক ছলিলা।
পাচে কৰি নিজদাস সুতলত দিয়া বাস
দ্বাৰী হুয়া আপুনি ৰহিলা।।১০৯।।অৰ্থঃ
গ্ৰাহে গজপতিৰ পাৱ ধৰি আৰ্ত্তৰাৱে ত্ৰাহি কৃষ্ণ বুলি ডাকিলে। হাতে চক্ৰ ধৰি হৰিয়ে তেওঁৰ দুখ দূৰ কৰি নিস্তাৰ কৰিলে। বামন ৰূপ ধৰি বলিৰ যজ্ঞলৈ গৈ দান মাগি বলিক ছলিলে। পিছত তেওঁক নিজ দাস কৰি সুতলত বাস দি দ্বাৰী হৈ ৰ’ল।
ব্যাখ্যাঃ
এই শ্লোকত কৃষ্ণৰ বামন অৱতাৰৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। কৃষ্ণই গজপতিক ৰক্ষা কৰে আৰু বামন ৰূপে বলিক ছলি তেওঁক সুতলত বাস দিয়ে। ইয়াত কৃষ্ণৰ লীলাৰ গুৰুত্ব ফুটি উঠিছে।
শ্লোক ১১০:
হংসৰূপে কৰি লীলা জ্ঞান ভক্তি প্রাকশিলা
আহ্মাৰ আগত কৃপাময়।
প্রতি প্রতি মন্বন্তৰে তনু ধৰি দামোদৰে
প্রকাশন্ত নিজ কীৰ্ত্তিৰ্চয়।।
ধন্বন্তৰি ৰূপে হৰি অমৃতৰ ঘট ধৰি
সমুদ্ৰৰ পৰা ভৈলা বাজ।
কপটে যুৱতী হুয়া দেৱক অমৃত দিয়া
বঞ্চিলন্ত দানৱ সমাজ।।১১০।।অৰ্থঃ
হংস ৰূপে লীলা কৰি জ্ঞান ভক্তি প্ৰকাশ কৰিলে, মোৰ আগত কৃপাময়ে। প্ৰতি মন্বন্তৰে দামোদৰে তনু ধৰি নিজ কীৰ্ত্তি প্ৰকাশ কৰে। ধন্বন্তৰি ৰূপে হৰিয়ে অমৃতৰ ঘট ধৰি সমুদ্ৰৰ পৰা ওলাল। কপটে যুৱতী হৈ দেৱতাক অমৃত দি দানৱক বঞ্চিলে।
ব্যাখ্যাঃ
এই শ্লোকত কৃষ্ণৰ হংস আৰু ধন্বন্তৰি অৱতাৰৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। কৃষ্ণই হংস ৰূপে জ্ঞান ভক্তি প্ৰকাশ কৰে আৰু ধন্বন্তৰি ৰূপে অমৃত উদ্ধাৰ কৰে। ইয়াত কৃষ্ণৰ লীলাৰ গুৰুত্ব ফুটি উঠিছে।
শ্লোক ১১১:
হুয়া ভৃগুপতি ৰাম কৰিয়া দুৰ্ঘোৰ কাম।
হাতে ধৰি পৰশু কুঠাৰ।
অধৰ্ম্ম ক্ষত্রিয় যত সমস্তে কৰিলা হত
বিচাৰিয়া তিনি সাত বাৰ।।
কৈলো মঞি নিষ্ট কৰি পৰ্শুৰাম ধন্বন্তৰি
দুয়ো বর্তমানে অৱতাৰ।
আবে শুনা মুনিবৰ ভৱিষ্যত মাধৱৰ
লীলাচয় কাৰোহো প্রচাৰ।।১১১৷৷অৰ্থঃ
ভৃগুপতি ৰাম ৰূপ ধৰি দুৰ্ঘোৰ কাম কৰিলে, হাতে পৰশু কুঠাৰ ধৰি অধৰ্ম্ম ক্ষত্ৰিয় সকলক তিনি সাত বাৰ বিচাৰি হত্যা কৰিলে। মই নিষ্ঠা কৰি পৰশুৰাম আৰু ধন্বন্তৰি দুয়ো অৱতাৰৰ কথা ক’লো। এতিয়া শুনা মুনিবৰ, ভৱিষ্যত মাধৱৰ লীলাৰ কথা কওঁ।
ব্যাখ্যাঃ
এই শ্লোকত কৃষ্ণৰ পৰশুৰাম অৱতাৰৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। কৃষ্ণই পৰশুৰাম ৰূপে অধৰ্ম্ম ক্ষত্ৰিয় সকলক হত্যা কৰে। ইয়াত কৃষ্ণৰ লীলাৰ গুৰুত্ব ফুটি উঠিছে।
শ্লোক ১১২:
উপজিৱে নৈকেষীত ৰাৱণ অধম চিত্ত
কৰিবেক লোকক দমন।
তাত হন্তে হুয়া ভয় ইন্দ্ৰ আদি দেৱচয়
হৰিপদে লৈবেক শৰণ।।
আহ্মাক প্রসাদ দিত ভূমিভাৰ সংহৰিত
কৃপাময় জগত আধাৰ।
ৰামচন্দ্র লক্ষ্মণ ভৰত আৰ শত্রুঘ্ন।
চাৰিৰূপে হৈবা অৱতাৰ।।১১২।।অৰ্থঃ
নৈকেষীত ৰাৱণৰ জন্ম হ’ব, তেওঁ অধম চিত্তেৰে লোকক দমন কৰিব। তাৰ পৰা ভয় খাই ইন্দ্ৰ আদি দেৱতাসকলে হৰিৰ চৰণত শৰণ ল’ব। মোক প্ৰসাদ দি ভূমিভাৰ সংহাৰ কৰিব, কৃপাময় জগতৰ আধাৰ ৰামচন্দ্ৰ, লক্ষ্মণ, ভৰত আৰু শত্ৰুঘ্ন চাৰি ৰূপে অৱতাৰ হ’ব।
ব্যাখ্যাঃ
এই শ্লোকত ৰামচন্দ্ৰৰ অৱতাৰৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। ৰাৱণৰ অত্যাচাৰত দেৱতাসকলে হৰিৰ শৰণ ল’ব। কৃষ্ণই ৰামচন্দ্ৰ, লক্ষ্মণ, ভৰত আৰু শত্ৰুঘ্ন ৰূপে অৱতাৰ হ’ব। ইয়াত কৃষ্ণৰ লীলাৰ গুৰুত্ব ফুটি উঠিছে।
শ্লোক ১১৩:
জগতক কৃপা কৰি মনুষ্যৰ ৰূপ ধৰি
ভকত পিতৃৰ আজ্ঞা পালি।।
জানকী লক্ষ্মণ সঙ্গে বনক চলিবা ৰঙ্গে
মাথে জটা ধৰি বনমালী।।
অগস্তিক লাগ পাই অনন্তৰে 'ৰামৰায়
দণ্ডক বনত ৰৈবা যায়।
শূর্পনখী ৰূপ ধৰি আসিবেক ছদ্ম কৰি
নাক কাণ কাটিবে লখায়।।১১৩৷৷অৰ্থঃ
জগতক কৃপা কৰি মনুষ্য ৰূপ ধৰি ভক্ত পিতৃৰ আজ্ঞা পালন কৰিব। জানকী আৰু লক্ষ্মণৰ সৈতে বনলৈ ৰঙেৰে যাব, মূৰত জটা আৰু বনমালী ধৰিব। অগস্তিক লগ পাই দণ্ডক বনত ৰ’ব। শূৰ্পনখী ৰূপ ধৰি ছদ্মবেশে আহি লখায়ে নাক কাণ কাটিব।
ব্যাখ্যাঃ
এই শ্লোকত ৰামচন্দ্ৰৰ বনবাসৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। ৰামচন্দ্ৰই পিতৃৰ আজ্ঞা পালন কৰি বনলৈ যায় আৰু শূৰ্পনখীৰ ছলনাৰ সন্মুখীন হয়। ইয়াত ৰামচন্দ্ৰৰ লীলাৰ গুৰুত্ব ফুটি উঠিছে।
শ্লোক ১১৪:
মহালাজ পায়া তাই খৰ দুষণৰ ঠাই
গোচৰ দিবেক দুখে যাই।।
চৈধ্য কোটি নিশাচৰ একেশ্বৰে ৰঘুবৰ
সমৰত বধিবা লীলায়।।
নভৈলেক প্রতিকাৰ সূর্পনখী আৰোবাৰ
ৰাৱণত কৈবে সৱে কাজ।
শুনিয়া ৰাৱণ ৰাগে মাৰীচক লৈয়া আগে
পশিবেক অৰণ্যৰ মাজ।।১১৪।।অৰ্থঃ
মহাৰাজ পাই তাই খৰ দূষণৰ ঠাইত গোচৰ দিব, দুখেৰে যাব। চৈধ্য কোটি নিশাচৰক একেশ্বৰে ৰঘুবৰে সমৰত বধিব। প্ৰতিকাৰ নহ’লত শূৰ্পনখীয়ে ৰাৱণত সকলো কাম ক’ব। শুনি ৰাৱণে ৰাগেৰে মাৰীচক লৈ অৰণ্যত প্ৰৱেশ কৰিব।
ব্যাখ্যাঃ
এই শ্লোকত ৰামচন্দ্ৰৰ ৰাৱণৰ সৈতে যুদ্ধৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। ৰামচন্দ্ৰই চৈধ্য কোটি নিশাচৰক বধ কৰে আৰু ৰাৱণে মাৰীচক লৈ অৰণ্যত প্ৰৱেশ কৰে। ইয়াত ৰামচন্দ্ৰৰ লীলাৰ গুৰুত্ব ফুটি উঠিছে।
শ্লোক ১১৫:
সুৱর্ণ হৰিণৰূপে ৰামক দূৰ কৰি নিবে
মাৰীচ ৰাক্ষসে মায়া কৰি।
লক্ষ্মণ গৈলেক যেৱে ৰাৱণ কপটী তেৱে
আসিবে সন্ন্যাসী ৰূপ ধৰি।।
চাপ চুপ কথা কই চাব দি সীতাক লই
লঙ্কাক যাইবেক লঙ্কেশ্বৰ।
জানকীক নপাই তাপ কৰিবন্ত ৰামবাপ
দুখ দেখাই ভাৰ্য্যা অধীনৰ।।১১৫।।অৰ্থঃ
সোণৰ হৰিণ ৰূপে মাৰীচ ৰাক্ষসে মায়া কৰি ৰামক দূৰলৈ নিব। লক্ষ্মণ গ’লত ৰাৱণে সন্ন্যাসী ৰূপ ধৰি আহিব। চাপ চুপ কথা কৈ সীতাক লৈ লঙ্কালৈ যাব। জানকীক নাপাই ৰামে তাপ কৰিব, ভাৰ্য্যাৰ দুখ দেখুৱাব।
ব্যাখ্যাঃ
এই শ্লোকত ৰাৱণৰ ছলনা আৰু সীতাহৰণৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। ৰাৱণে মায়া কৰি সীতাক হৰণ কৰে আৰু ৰামে তাপ কৰে। ইয়াত ৰামচন্দ্ৰৰ লীলাৰ গুৰুত্ব ফুটি উঠিছে।
শ্লোক ১১৬:
জটায়ুক লাগ পাই দহি পাচে ৰামৰায়
কৃপা গুণ কৰিবা বিদিত।
লগে লৈয়া হনুমন্ত মিত্রৱতি কৰিৱন্ত
নিজদাস সুগ্রীৱ সহিত।।
হেনয় কৃপালু দেৱ ৰাম বিনে নাহি কেৱ
দেখা পশু পক্ষীকো ভজন্ত।
জানি ভজা ৰামপাৱ ইসে ভৱসিন্ধু নাৱ
তাত পাচে ৰাম ভগৱন্ত।।১১৬।।অৰ্থঃ
জটায়ুক লগ পাই ৰামে তেওঁক দহি কৃপা গুণ কৰিব। হনুমন্ত আৰু সুগ্ৰীৱৰ সৈতে মিত্ৰতা কৰিব। হেন কৃপালু দেৱ ৰামৰ বিনে আন নাই, পশু পক্ষীয়েও তেওঁক ভজে। জানি ৰামপাৱ ভজা, ইয়েই ভৱসিন্ধুৰ নাও।
ব্যাখ্যাঃ
এই শ্লোকত ৰামচন্দ্ৰৰ কৃপা আৰু হনুমান, সুগ্ৰীৱৰ সৈতে মিত্ৰতাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। ৰামচন্দ্ৰই জটায়ুক ৰক্ষা কৰে আৰু হনুমান, সুগ্ৰীৱৰ সৈতে মিত্ৰতা কৰে। ইয়াত ৰামচন্দ্ৰৰ লীলাৰ গুৰুত্ব ফুটি উঠিছে।
শ্লোক ১১৭:
সুগ্রীৱ ভক্তৰ কাজ সাধি ৰঙ্গে ৰঘুৰাজ
ভালুক বানৰ লগে লই।
দক্ষিণ সাগৰ তীৰে ভক্ত সমে ৰঘুবৰে
অনন্তৰে ৰহিবন্ত যাই।।
তিনি দিন ব্ৰত ধৰি থাকিবন্ত লীলা কৰি
তভো যেৱে সমুদ্র নাসন্ত।
ভকত সীতাৰ তাপে পাচে জগতৰ বাপে
ঈষত কটাক্ষে চাহিবন্ত।।১১৭।।অৰ্থঃ
সুগ্ৰীৱ ভক্তৰ কাম সাধি ৰামে ভালুক বানৰৰ সৈতে দক্ষিণ সাগৰৰ তীৰত ৰ’ব। তিনিদিন ব্ৰত ধৰি লীলা কৰিও সমুদ্ৰ নাহে। ভক্ত সীতাৰ তাপত জগতৰ বাপে ঈষৎ কটাক্ষে চাব।
ব্যাখ্যাঃ
এই শ্লোকত ৰামচন্দ্ৰৰ সুগ্ৰীৱৰ সৈতে কাম সাধি সমুদ্ৰৰ তীৰত ৰোৱাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। সীতাৰ তাপত ৰামে ঈষৎ কটাক্ষে চায়। ইয়াত ৰামচন্দ্ৰৰ লীলাৰ গুৰুত্ব ফুটি উঠিছে।
শ্লোক ১১৮:
ক্রোধ দৃষ্টি তাপ লাগি তাপিত সাগৰ পানী
উথল পাথল হুইবে যেৱে।।
মৎস্য শিহু ঘৰিয়াল হৈবে সৱে লালকাল।
সাগৰ তৰসি যাইবে তেৱে।।
নানা দ্রব্য সমর্পিয়া চৰণে শৰণ লৈয়া
স্তুতি কৰিবন্ত সিন্ধুৰাজ।
হৃদিকম্পে যাইবে লড়ি মাজে পথ দিবে এড়ি।
পাচে কিছু গুচৰিবে কাজ।।১১৮।।অৰ্থঃ
ক্ৰোধ দৃষ্টিৰ তাপ লাগি সাগৰৰ পানী উথল পাথল হ’ব। মাছ, শিহু, ঘৰিয়াল সকলো লালকাল হ’ব। সাগৰ তৰি যাব। নানা দ্ৰব্য সমৰ্পণ কৰি চৰণত শৰণ লৈ সিন্ধুৰাজ স্তুতি কৰিব। হৃদিকম্পে লৰি মাজে পথ এৰি দিব, পিছত কিছু গোচৰ কৰিব।
ব্যাখ্যাঃ
এই শ্লোকত ৰামচন্দ্ৰৰ ক্ৰোধ আৰু সাগৰৰ স্তুতিৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। ৰামচন্দ্ৰৰ ক্ৰোধত সাগৰ উথল পাথল হয় আৰু সাগৰে স্তুতি কৰে। ইয়াত ৰামচন্দ্ৰৰ লীলাৰ গুৰুত্ব ফুটি উঠিছে।
শ্লোক ১১৯:
ভকতৰ বাক্য ধৰি নিজ কীৰ্ত্তি ব্যক্ত কৰি
অনাইবাহা গিৰিবৰচয়।
বন্ধাই মহাশিলা সেতু লোকৰ নিস্তাৰ হেতু
কীৰ্ত্তি বিস্তাৰিবা কৃপাময়।।
পাচে ভৰিগতি কৰি সসৈন্যে সমুদ্র তড়ি
সুবেলে বহিবা ৰামদেৱ।
ভালুক বানৰ যত প্রেমে হুয়া উনমত
ৰামপাৱে কৰিবন্ত সেৱ।।১১৯।।অৰ্থঃ
ভক্তৰ বাক্য ধৰি নিজ কীৰ্ত্তি প্ৰকাশ কৰি গিৰিবৰক আনিব। মহাশিলা সেতু বান্ধি লোকৰ নিস্তাৰৰ হেতু কীৰ্ত্তি বিস্তাৰিব। পিছত সসৈন্যে সমুদ্ৰ তৰি সুবেলত বহিব। ভালুক বানৰে প্ৰেমে উন্মত্ত হৈ ৰামপাৱত সেৱা কৰিব।
ব্যাখ্যাঃ
এই শ্লোকত ৰামচন্দ্ৰৰ সেতু বন্ধা আৰু সমুদ্ৰ তৰাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। ৰামচন্দ্ৰই সেতু বান্ধি সমুদ্ৰ তৰে আৰু ভালুক বানৰে তেওঁক সেৱা কৰে। ইয়াত ৰামচন্দ্ৰৰ লীলাৰ গুৰুত্ব ফুটি উঠিছে।
শ্লোক ১২০:
আসিলন্ত ৰাম ভৈলা মন্দ কাম
মানি নিশাচৰগণ।
যুদ্ধক প্রবন্ধে চড়ি হস্তীস্কন্ধে
আসিবে কৰি যতন।।
সুগ্ৰীৱ লক্ষ্মণ আদি বীৰগণ
সৱাৰে চিন্তিবা মাৰ।
সৈন্যৰ মৰণ শুনিয়া ৰাৱণ
যুদ্ধে হৈবা পয়োসাৰ।।১২০।।অৰ্থঃ
ৰামচন্দ্ৰ আহিলত মন্দ কাম হ’ল, নিশাচৰসকলে মানি ল’লে। যুদ্ধৰ প্ৰস্তুতি কৰি হাতীৰ স্কন্ধত উঠি আহিবলৈ যত্ন কৰিলে। সুগ্ৰীৱ, লক্ষ্মণ আদি বীৰসকলে সকলোৰে মাৰ চিন্তা কৰিব। সৈন্যৰ মৰণ শুনি ৰাৱণ যুদ্ধত পয়োসাৰ হ’ব।
ব্যাখ্যাঃ
এই শ্লোকত ৰামচন্দ্ৰৰ আগমন আৰু ৰাৱণৰ সৈতে যুদ্ধৰ প্ৰস্তুতিৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। ৰামচন্দ্ৰৰ বীৰসকলে যুদ্ধৰ প্ৰস্তুতি কৰে আৰু ৰাৱণে সৈন্যৰ মৰণ শুনি পয়োসাৰ হ’ব। ইয়াত ৰামচন্দ্ৰৰ লীলাৰ গুৰুত্ব ফুটি উঠিছে।
শ্লোক ১২১:
পূৰ্ব্বে সমৰত ৰাৱণে ক্ৰোধত
ইন্দ্ৰক বুলিলা চাই।
হেৰ আখণ্ডল বুজো তোৰ বল
হস্তীক দেস চপাই।।
শুনি ইন্দ্ৰে ৰাগি ৰাৱণক লাগি
খুম্পিলেক ঐৰাৱত।
হুয়া ক্রোধ মন ভিড়িলা দর্শন
ৰাৱণৰ হৃদয়ত।।১২১।।অৰ্থঃ
পূৰ্ব্বে যুদ্ধত ৰাৱণে ক্ৰোধত ইন্দ্ৰক চাই ক’লে, হেৰ আখণ্ডল, তোৰ বল বুজো, হাতীক দে চপাই। শুনি ইন্দ্ৰে ৰাগি ৰাৱণক লক্ষ্য কৰি ঐৰাৱতক খুম্পিলে। ক্ৰোধ মন হৈ ৰাৱণৰ হৃদয়ত ভিড়িলা দৰ্শন হ’ল।
ব্যাখ্যাঃ
এই শ্লোকত ৰাৱণ আৰু ইন্দ্ৰৰ মাজত হোৱা সংঘৰ্ষৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। ৰাৱণে ইন্দ্ৰক অপমান কৰে আৰু ইন্দ্ৰে ঐৰাৱতক খুম্পি ৰাৱণৰ হৃদয়ত ভয় সৃষ্টি কৰে। ইয়াত ৰাৱণৰ অহংকাৰ আৰু ইন্দ্ৰৰ শক্তিৰ গুৰুত্ব ফুটি উঠিছে।
শ্লোক ১২২:
বজ্র অঙ্গে লাগি দান্ত গৈলা ভাগি
চিটিকি দিশে পৰিল।
ইন্দ্র ভয় মন হৰিষ ৰাৱণ।
লোকৰ হৃদি কম্পিল।।
হেনয় দুর্জয় নৈকেষী তনয়
তাক ৰামে লাগ পায়।
মানি ভাৰ্য্যাচোৰ কৰি যুদ্ধ ঘোৰ
ভেদিলন্ত বজ্রকায়।।১২২৷৷অৰ্থঃ
বজ্ৰ অঙ্গে লাগি দাঁত ভাগি চিটিকি দিশত পৰিল। ইন্দ্ৰ ভয় মন হৈ ৰাৱণ আনন্দিত হ’ল। লোকৰ হৃদয় কম্পিত হ’ল। হেন দুৰ্জয় নৈকেষী পুত্ৰক ৰামে লগ পাই ভাৰ্য্যাচোৰ মানি ঘোৰ যুদ্ধ কৰি বজ্ৰকায় ভেদিলে।
ব্যাখ্যাঃ
এই শ্লোকত ৰামচন্দ্ৰৰ ৰাৱণৰ সৈতে যুদ্ধৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। ৰামচন্দ্ৰই ৰাৱণক ভাৰ্য্যাচোৰ বুলি মানি ঘোৰ যুদ্ধ কৰি তেওঁৰ বজ্ৰকায় ভেদ কৰে। ইয়াত ৰামচন্দ্ৰৰ বীৰত্বৰ গুৰুত্ব ফুটি উঠিছে।
শ্লোক ১২৩:
পাচে ৰঘুবীৰ তাৰ দশ শিৰ
ছেদিবন্ত শৰঘাৱে।
ৰাম জয় জয় হুইবে মহোদয়।
সমস্ত দেৱৰ ঠাৱে।
অনন্তৰে ৰামে চড়ি দিব্য যানে
সীতা সমে দেশে আসি।
হুয়া মহাৰাজা পালিবন্ত প্রজা
প্রকাশিয়া যশৰাশি৷৷১২৩৷৷অৰ্থঃ
পিছত ৰঘুবীৰ ৰামে তেওঁৰ দশ শিৰ ছেদিব শৰঘাৱে। ৰাম জয় জয় হৈ মহোদয় হ’ব, সমস্ত দেৱতাসকলৰ ঠাইত। পিছত ৰামে দিব্য যানত উঠি সীতাৰ সৈতে দেশলৈ আহিব। মহাৰাজ হৈ প্ৰজা পালন কৰি যশৰাশি প্ৰকাশ কৰিব।
ব্যাখ্যাঃ
এই শ্লোকত ৰামচন্দ্ৰৰ ৰাৱণক বধ কৰি সীতাক উদ্ধাৰ কৰাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। ৰামচন্দ্ৰই দিব্য যানত উঠি সীতাৰ সৈতে দেশলৈ আহি মহাৰাজ হৈ প্ৰজা পালন কৰে। ইয়াত ৰামচন্দ্ৰৰ বিজয় আৰু ৰাজ্য পালনৰ গুৰুত্ব ফুটি উঠিছে।
শ্লোক ১২৪:
ওবা নৰলোক হৰি ভজিয়োক
ধৰা ইটো উপদেশ।
এৰা আল জাল জীৱা কতকাল
জড়া ভৈল পৰৱেশ।।
অন্য দেৱী দেৱ নকৰিবা সেৱ।
নখাইবা প্রসাদ তাৰ।
মূৰ্ত্তিকো নাচাইবা গৃহো নপশিবা
ভক্তি হৈব ব্যভিচাৰ।।১২৪৷৷অৰ্থঃ
হে নৰলোক, হৰি ভজা, এই উপদেশ ধৰা। আল জাল এৰি কতকাল জীৱা, জড়া হৈ পৰৱেশ হ’ল। অন্য দেৱী দেৱতাৰ সেৱা নকৰিবা, তেওঁলোকৰ প্ৰসাদ নাখাবা। মূৰ্ত্তিও নাচাবা, গৃহত নপশিবা, ভক্তি ব্যভিচাৰ হ’ব।
ব্যাখ্যাঃ
এই শ্লোকত হৰি ভজনৰ উপদেশ দিয়া হৈছে। অন্য দেৱী দেৱতাৰ সেৱা নকৰিবলৈ আৰু ভক্তি ব্যভিচাৰ হ’ব বুলি সতৰ্ক কৰা হৈছে। ইয়াত হৰি ভক্তিৰ গুৰুত্ব ফুটি উঠিছে।
শ্লোক ১২৫:
এক কৃষ্ণ দেৱ কৰিয়োক সেৱ
ধৰিয়ো তাহান নাম।
কৃষ্ণদাস হুয়া প্রসাদ ভুঞ্জিয়া
হস্তে কৰা তান কাম।।
কৃষ্ণৰ স্থানক যত্নে চলিয়োক
সাঞ্চিয়ো পুণ্যৰ দাম।
কৃষ্ণৰ কিঙ্কৰে কহে নিৰন্তৰে
ডাকি বোলা ৰাম ৰাম।।১২৫।।অৰ্থঃ
এক কৃষ্ণ দেৱতাৰ সেৱা কৰা, তেওঁৰ নাম ধৰা। কৃষ্ণদাস হৈ প্ৰসাদ ভুঞ্জি তেওঁৰ কাম হাতে কৰা। কৃষ্ণৰ স্থানলৈ যত্নেৰে যোৱা, পুণ্যৰ দাম সাঁচি থোৱা। কৃষ্ণৰ কিঙ্কৰে নিৰন্তৰে কয়, ডাকি ৰাম ৰাম বোলা।
ব্যাখ্যাঃ
এই শ্লোকত কৃষ্ণ ভক্তিৰ উপদেশ দিয়া হৈছে। কৃষ্ণৰ সেৱা, নাম জপ, প্ৰসাদ ভোজন আৰু তেওঁৰ স্থানলৈ যোৱাৰ গুৰুত্ব কোৱা হৈছে। ইয়াত কৃষ্ণ ভক্তিৰ গুৰুত্ব ফুটি উঠিছে।
অৱশ্যে! তলত এটা এটা শ্লোক লিখি তাৰ অৰ্থ আৰু ব্যাখ্যা দিয়া হ’ল:
শ্লোক ১২৬:
ব্ৰহ্মায়ে বোলন্ত শুনা মুনি মহাশয়।
ইষ্টদেৱ কৃষ্ণৰ কহিবো লীলাচয়।।
মহাভাৰ সহিবে নপাৰি বসুমতী।
কান্দি দুখ নিৱেদিবে আহ্মাত সম্প্ৰতি।।১২৬।।অৰ্থ:
ব্ৰহ্মাই ক’লে, “হে মুনি মহাশয়, শুনক, মই আপোনাক মোৰ ইষ্টদেৱ কৃষ্ণৰ লীলাৰ কথা ক’ম। বসুমতী (পৃথিৱী) মহাভাৰ (ভাৰ) সহিব নোৱাৰি কান্দি কান্দি মোৰ ওচৰত দুখ নিবেদন কৰিলে।”
ব্যাখ্যা:
এই শ্লোকত ব্ৰহ্মাই মুনিক কৃষ্ণৰ লীলাৰ কথা ক’বলৈ আৰম্ভ কৰিছে। ইয়াত পৃথিৱীৰ দুখৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে, যি মহাভাৰ (ভাৰ) সহিব নোৱাৰি ব্ৰহ্মাৰ ওচৰত কান্দি কান্দি নিবেদন কৰিছে। এইদৰে কৃষ্ণৰ লীলাৰ আৰম্ভণিৰ পটভূমি সৃষ্টি কৰা হৈছে।
শ্লোক ১২৭:
তেহো সমে যাইবো মঞি ক্ষীৰোদধি তীৰ।
কৃষ্ণক চিন্তিবো তথা কৰি চিত্ত স্থিৰ।।
আকাশী বচন শুনি কৈবো দেৱতাত।
তাৰা সৱো অংশে আসি জন্মিবে সাক্ষাত।।১২৭।।অৰ্থ:
ব্ৰহ্মাই ক’লে, “মইও তেওঁৰ (পৃথিৱীৰ) সৈতে ক্ষীৰোদধি (দৈৱিক সমুদ্ৰ)ৰ তীৰলৈ যাম আৰু চিত্ত স্থিৰ কৰি কৃষ্ণক চিন্তা কৰিম। আকাশী বাণী শুনি মই দেৱতাসকলক ক’ম, আৰু তেওঁলোক অংশত জন্মি সাক্ষাৎ হ’ব।”
ব্যাখ্যা:
ইয়াত ব্ৰহ্মাই কৃষ্ণৰ লীলাৰ বাবে প্ৰস্তুতিৰ কথা কৈছে। তেওঁ ক্ষীৰোদধিৰ তীৰত কৃষ্ণক চিন্তা কৰিবলৈ যাব আৰু দেৱতাসকলক আকাশী বাণীৰ জৰিয়তে সতৰ্ক কৰিব। দেৱতাসকলে অংশত জন্ম লৈ কৃষ্ণৰ লীলাত অংশগ্ৰহণ কৰিব।
শ্লোক ১২৮:
পাচে লীলা কৰি দেৱ দেৱ ভগৱন্ত।
দৈৱকীৰ গৰ্ভে আসি বেকত হৈবন্ত।।
ভকতৰ বাক্য পালি নৰৰূপ ধৰি।
নন্দঘৰে গোকুলে বাঢ়িবে ছদ্ম কৰি।।১২৮।।অৰ্থ:
পিছত দেৱ দেৱ ভগৱন্তে লীলা কৰি দৈৱকীৰ গৰ্ভত জন্ম ল’ব। ভক্তৰ বাক্য পালন কৰি নৰৰূপ ধাৰণ কৰি নন্দঘৰত গোকুলত ছদ্মবেশে বাঢ়িব।
ব্যাখ্যা:
এই শ্লোকত কৃষ্ণৰ জন্ম আৰু বাল্যলীলাৰ আৰম্ভণিৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। কৃষ্ণই দৈৱকীৰ গৰ্ভত জন্ম লৈ নন্দঘৰত বাঢ়িবলৈ ধৰে। ইয়াত তেওঁৰ ভক্তৰ প্ৰতি কৃপা আৰু লীলাৰ ছদ্মবেশৰ কথা উল্লেখ কৰা হৈছে।
শ্লোক ১২৯:
ঈশ্বৰ বুলিয়া নজানিবে অজ্ঞ যত।
কৰ্ম্মদ্বাৰে নিজ গুণ হৈবেক বেকত৷৷
আতি শিশুকালত কৃপালু ভগৱন্ত।
স্তনপানে পূতনাৰ প্রাণ শুষিবন্ত।।১২৯৷৷অৰ্থ:
অজ্ঞ লোকসকলে তেওঁক ঈশ্বৰ বুলি নাজানিব, কিন্তু কৰ্মৰ দ্বাৰা তেওঁৰ নিজ গুণ প্ৰকাশ হ’ব। অতি শিশুকালতে কৃপালু ভগৱন্তে স্তনপান কৰোঁতে পূতনাৰ প্ৰাণ শুষি ল’ব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণৰ ঈশ্বৰীয় স্বৰূপ আৰু লীলাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁ শিশুৰূপত থাকোঁতেও পূতনাৰ দৰে অসুৰক বধ কৰি নিজৰ ঐশ্বৰ্য্য প্ৰকাশ কৰে। অজ্ঞ লোকসকলে তেওঁক ঈশ্বৰ বুলি নাজানে, কিন্তু তেওঁৰ কৰ্মই তেওঁৰ পৰম প্ৰভুত্ব প্ৰমাণ কৰে।
অৱশ্যে! তলত এটা এটা শ্লোক লিখি তাৰ অৰ্থ আৰু ব্যাখ্যা দিয়া হ’ল:
শ্লোক ১৩০:
তৃতীয় মাসত আতি কৃষ্ণ মহাভাগে।
শকটক ওভোতাইবা চৰণৰ আগে।।
ইকি মনুষ্যৰ কৰ্ম্ম শুনা মুনিবৰ।
এতেকে জানিবা কৃষ্ণ পৰম ঈশ্বৰ।।১৩০।।অৰ্থ:
তৃতীয় মাহত মহাভাগ্যৱান কৃষ্ণই শকট (ৰথ) চৰণৰ আগত ওভোতাই দিব। হে মুনিবৰ, শুনক, এইবোৰ মনুষ্যৰ কৰ্ম্ম নহয়। এতেকে জানিবা যে কৃষ্ণ পৰম ঈশ্বৰ।
ব্যাখ্যা:
এই শ্লোকত কৃষ্ণৰ ঐশ্বৰ্য্য প্ৰকাশ কৰা হৈছে। তেওঁ শিশু অৱস্থাতেই শকট (ৰথ) ওভোতাই দিয়ে, যাৰ দ্বাৰা তেওঁৰ অলৌকিক ক্ষমতা প্ৰকাশ পায়। ইয়াত কৃষ্ণৰ পৰমেশ্বৰ স্বৰূপৰ কথা উল্লেখ কৰা হৈছে।
শ্লোক ১৩১:
চক্রবাত নিপাতিবা গলে চিপি ধৰি।
নন্দৰ ব্ৰজত ফুৰিবন্ত লীলা কৰি।।
হামি তুলিবাৰ ছলে যশোদা নন্দন।
মুখৰ ভিতৰে দেখাইবন্ত ত্রিভুৱন।।১৩১।।অৰ্থ:
কৃষ্ণই চক্ৰবাত (এজন অসুৰ)ক গলত চেপি ধৰি নিপাত কৰিব। নন্দৰ ব্ৰজত লীলা কৰি ফুৰিব। যশোদা নন্দনে (কৃষ্ণই) হামি তুলিবাৰ ছলে মুখৰ ভিতৰত ত্ৰিভুৱন (তিনি লোক) দেখুৱাব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণৰ লীলাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁ চক্ৰবাত অসুৰক বধ কৰে আৰু যশোদাৰ আগত মুখৰ ভিতৰত ত্ৰিভুৱন দেখুৱাই তেওঁৰ ঐশ্বৰ্য্য প্ৰকাশ কৰে।
শ্লোক ১৩২:
পৰম বিস্ময় হুয়া যশোদা সুন্দৰী।
মনে বিমৰিশি থাকিবন্ত হৰি স্মৰি।।
পাচে গর্গঋষি আসি থৈবা কৃষ্ণ নাম।
গোকুলত আনন্দে ক্রীড়িবা কৃষ্ণ ৰাম।।১৩২।।অৰ্থ:
যশোদা সুন্দৰী পৰম বিস্ময়ত পৰি মনে মনে হৰিৰ কথা স্মৰণ কৰিব। পিছত গৰ্গঋষি আহি কৃষ্ণ নাম ৰাখিব। গোকুলত আনন্দেৰে কৃষ্ণ আৰু ৰামে (বলৰামে) খেলিব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত যশোদাৰ বিস্ময় আৰু গৰ্গঋষিৰ দ্বাৰা কৃষ্ণৰ নামকৰণৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। কৃষ্ণ আৰু বলৰামে গোকুলত আনন্দেৰে খেলিব।
শ্লোক ১৩৩:
গোপশিশু সমে গোৱালৰ ঘৰে যায়।
চুৰি কৰি লৱনু খাইবন্ত যদুৰায়।।
গোপীগণে খল দিবে যশোদাত আসি।
কৃষ্ণমুখ চাই সতী থাকিবন্ত হাসি।।১৩৩৷৷অৰ্থ:
কৃষ্ণই গোপশিশুসকলৰ সৈতে গোৱালৰ ঘৰলৈ যায় আৰু চুৰি কৰি লৱনু (মাখন) খায়। গোপীসকলে যশোদাৰ ওচৰত কৃষ্ণৰ খল (দুষ্টামি)ৰ কথা কয়, কিন্তু কৃষ্ণৰ মুখ চাই সতীসকলে হাঁহি থাকে।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণৰ বাল্যলীলাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁ গোপীসকলৰ মাখন চুৰি কৰে, যাৰ বাবে গোপীসকলে যশোদাৰ ওচৰত তেওঁৰ দুষ্টামিৰ কথা কয়। কিন্তু কৃষ্ণৰ মধুৰ মুখ চাই গোপীসকল হাঁহি থাকে।
শ্লোক ১৩৪:
কেনে মাটি খাইলি বুলি যশোদা সোধন্ত।
নখাঞো বুলি মুখ মেলিবন্ত ভগৱন্ত।।
মুখৰ ভিতৰে দেৱী দেখিবে জগত।
স্তুতি নতি কৰিবন্ত কৃষ্ণৰ আগত।।১৩৪।।অৰ্থ:
যশোদাই কৃষ্ণক সুধিলে, “তই মাটি খাইছিলি নেকি?” কৃষ্ণই ক’লে, “মই খোৱা নাই,” আৰু মুখ মেলিলে। মুখৰ ভিতৰত দেৱীয়ে জগত দেখিলে আৰু কৃষ্ণৰ আগত স্তুতি নতি কৰিলে।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণৰ ঐশ্বৰ্য্য প্ৰকাশ কৰা হৈছে। যশোদাই কৃষ্ণক মাটি খোৱাৰ বাবে সোধাত তেওঁ মুখ মেলি দিয়ে, আৰু মুখৰ ভিতৰত যশোদাই সমগ্ৰ জগত দেখে। ইয়াৰ দ্বাৰা কৃষ্ণৰ পৰমেশ্বৰ স্বৰূপ প্ৰকাশ পায়।
অৱশ্যে! মই আপোনাক সকলোবোৰ শ্লোকৰ অৰ্থ আৰু ব্যাখ্যা দিম। তলত পৰৱৰ্তী শ্লোকবোৰৰ অৰ্থ আৰু ব্যাখ্যা দিয়া হ’ল:
শ্লোক ১৩৫:
পাচে দধি মথিবন্ত যশোদা সুন্দৰী।
স্তন পিবে নপাই ক্রোধিবন্ত দেৱ হৰি।।
পটাপুত্র হানি ভাঙ্গি দধিৰ কলসী।
লৱনু খাইবন্ত কৃষ্ণে খুম্পি মাজে পশি৷৷১৩৫।।অৰ্থ:
পিছত যশোদা সুন্দৰীয়ে দধি মথিবলৈ ধৰিলে। স্তন পিবলৈ নাপাই দেৱ হৰি (কৃষ্ণ) ক্রোধান্বিত হ’ব। পটাপুত্ৰ (এবিধ সৰু পুতলা) হানি দি দধিৰ কলসী ভাঙিব, আৰু লৱনু (মাখন) খাবলৈ মাজত সোমাই পৰিব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণৰ বাল্যলীলাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁ যশোদাৰ কাষত স্তনপান কৰিবলৈ বিচাৰে, কিন্তু যশোদাই দধি মথি থকা বাবে তেওঁক স্তন দিব নোৱাৰে। ইয়াৰ বাবে কৃষ্ণই ক্রোধান্বিত হৈ দধিৰ কলসী ভাঙি মাখন খায়।
শ্লোক ১৩৬:
তাত অনন্তৰে আসি গোপালৰ মাৱে।
লৱনু খাইবাৰ দেখি নসৈৱন্ত গাৱে।।
অনন্ত কृष্ণৰ গোপী মহিমা নজানি।
বান্ধি থৈবো বুলিয়া হাতত ধৰি আনি।।১৩৬।।অৰ্থ:
তাৰ পিছত গোপালৰ মাকে (যশোদাই) লৱনু খোৱা দেখি শৰীৰত শক্তি নাপাব। অনন্ত কৃষ্ণৰ মহিমা নজানি গোপীয়ে তেওঁক বান্ধি থ’ব বুলি হাতত ধৰি আনিব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত যশোদাই কৃষ্ণক মাখন চুৰি কৰা দেখি তেওঁক শাস্তি দিবলৈ বিচাৰে। কিন্তু কৃষ্ণৰ ঐশ্বৰ্য্য আৰু মহিমা নজানি যশোদাই তেওঁক বান্ধিবলৈ চেষ্টা কৰে।
শ্লোক ১৩৭:
যত জড়ী জোৰাই বান্ধে তথাপি নাটয়।
এতেকে জানিবা কৃষ্ণ মনুষ্য নোহয়।।
বন্ধন লৈবন্ত ভক্তবৎসল দেখায়।
অৰ্জ্জুনক উভঞ্জিব উড়ল ঘসাই।।১৩৭।।অৰ্থ:
যশোদাই যিমানেই দড়ীৰে বান্ধিবলৈ চেষ্টা কৰে, সিমানেই দড়ী চুটি হয়। এতেকে জানিবা যে কৃষ্ণ মনুষ্য নহয়। তেওঁ ভক্তবৎসল হৈ বন্ধন ল’ব, আৰু অৰ্জুনক উদ্ধাৰ কৰিবলৈ উড়ল (জাহাজ) ঘষাই দিব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণৰ ঐশ্বৰ্য্য প্ৰকাশ কৰা হৈছে। যশোদাই তেওঁক বান্ধিবলৈ চেষ্টা কৰে, কিন্তু দড়ী চুটি হৈ যায়। ইয়াৰ দ্বাৰা কৃষ্ণৰ ভক্তবৎসল স্বৰূপ আৰু তেওঁৰ অলৌকিক ক্ষমতা প্ৰকাশ পায়।
শ্লোক ১৩৮:
নন্দে বান্ধ মেলি আসি কোলে তুলি লৈবা।
গোপগণ সঙ্গে ৰঙ্গে আনন্দে ক্রীড়িবা।।
কতো নৃত্য কৰিবন্ত গোপৰ বচনে।
লৱনু দিৱন্ত গোপী আনন্দিত মনে।।১৩৮।।অৰ্থ:
নন্দই বান্ধ মেলি আনি কৃষ্ণক কোলে তুলি ল’ব। গোপগণৰ সৈতে ৰঙ্গে আনন্দে খেলিব। গোপৰ বচনত কৃষ্ণই নৃত্য কৰিব, আৰু গোপীয়ে আনন্দিত মনেৰে লৱনু (মাখন) দিব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণৰ লীলাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। নন্দই কৃষ্ণক মুক্ত কৰি কোলে লয়, আৰু গোপগণৰ সৈতে আনন্দেৰে খেলে। গোপীয়ে কৃষ্ণক মাখন দিয়ে, আৰু কৃষ্ণই গোপৰ বচনত নৃত্য কৰে।
শ্লোক ১৩৯:
ভকতৰ বস্তু মানি খাইবা যদুৰায়।
বৃন্দাবনে ফুৰিবন্ত বাচৰু চৰাই।।
বৎস বক অঘ মাৰি সাধিবন্ত গতি।
যমুনা পুলিনে অন্ন খাইবা লক্ষ্মীপতি।।১৩৯৷৷অৰ্থ:
ভক্তৰ বস্তু মানি যদুৰায় (কৃষ্ণই) খাব। বৃন্দাবনত বাচৰু চৰাইৰ সৈতে ফুৰিব। বৎস, বক, অঘ আদি অসুৰক মাৰি গতি সাধিব। যমুনা পুলিনত লক্ষ্মীপতি (কৃষ্ণই) অন্ন খাব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণৰ লীলাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁ ভক্তৰ বস্তু গ্ৰহণ কৰে, বৃন্দাবনত ফুৰে, অসুৰক বধ কৰে, আৰু যমুনা পুলিনত অন্ন খায়।
শ্লোক ১৪০:
সেহিবেলা বৎস বৎসপাল লৈয়া যাইবো।
পাচে গোৱিন্দক নিজৰূপে দেখা পাইবো।।
ৰূপ ঢাকিবন্ত কृष্ণে কৃপা কৰি মোক।
স্তুতি নতি কৰি মঞি যাইবো সত্যলোক।।১৪০৷৷অৰ্থ:
সেই সময়ত বৎস (বৎসৰ পাল) লৈ যাম। পিছত গোৱিন্দক (কৃষ্ণক) নিজৰূপে দেখা পাম। কৃষ্ণই কৃপা কৰি ৰূপ ঢাকিব, আৰু মই স্তুতি নতি কৰি সত্যলোকলৈ যাম।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণৰ নিজৰূপ দৰ্শনৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁ কৃপা কৰি নিজৰূপ ঢাকি ৰাখে, আৰু ভক্তই স্তুতি নতি কৰি সত্যলোকলৈ যায়।
অৱশ্যে! তলত বাকী শ্লোকবোৰৰ অৰ্থ আৰু ব্যাখ্যা দিয়া হ’ল:
শ্লোক ১৪১:
ধেনুক ৰাখন্তে ৰামকৃষ্ণ বনচাৰী।
গোপক ভুঞ্জাইবা তাল ধেনুকাক মাৰি।।
বিষপানী খাই মৰিবেক গৰু গাই।
সৱাকো জীয়াইবা কৃষ্ণে কৃপাদৃষ্টি চাই।।১৪১।।অৰ্থ:
ধেনুক ৰাখোঁতে ৰামকৃষ্ণই বনচাৰী (বনত ফুৰোঁতে) গোপক তাল ধেনুকাক মাৰি ভোজন কৰাব। বিষপানী খাই গৰু-গাই মৰিব, কিন্তু কৃষ্ণই কৃপাদৃষ্টিৰে সৱাকো জীয়াই তুলিব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণৰ লীলাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁ ধেনুক অসুৰক বধ কৰে আৰু গোপসকলক ভোজন কৰায়। বিষপানী খাই গৰু-গাই মৰিলেও কৃষ্ণই তেওঁলোকক জীয়াই তুলিব।
শ্লোক ১৪২:
কালিন্দীক শুদ্ধ কৰি দেৱ বনমালী।
ফণাত চড়িয়া কালি খেদাইবা নিকালি।।
বনজুইত গোপ গোপী হোৱয় নিৰ্য্যাণ।
সৱাকো ৰাখিবা বনবহ্নি কৰি পান।।১৪২।।অৰ্থ:
কালিন্দী (যমুনা)ক শুদ্ধ কৰি দেৱ বনমালী (কৃষ্ণই) ফণাত চৰি কালিয়াক খেদাই দিব। বনজুইত গোপ-গোপীসকল বিপদত পৰিব, কিন্তু কৃষ্ণই বনবহ্নি পান কৰি সৱাকো ৰক্ষা কৰিব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণৰ লীলাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁ যমুনাক শুদ্ধ কৰে, কালিয়াক খেদায়, আৰু বনজুইৰ পৰা গোপ-গোপীসকলক ৰক্ষা কৰে।
শ্লোক ১৪৩:
মুঞ্জবনে পশিবেক গোপ গোপীচয়।
তাতো বহ্নি পিয়া ৰাখিবন্ত কৃপাময়।।
প্রলম্বক মৰাইবন্ত বলোৰ হাতত।
বৃন্দাবনে ক্রীড়া কৰিবন্ত নানামত।।১৪৩।।অৰ্থ:
মুঞ্জবনত গোপ-গোপীসকল প্ৰৱেশ কৰিব, তাতো কৃপাময় কৃষ্ণই বহ্নি পান কৰি ৰাখিব। প্ৰলম্বক অসুৰক বলোৰামৰ হাতত মৰাই দিব, আৰু বৃন্দাবনত নানা নামেৰে ক্রীড়া কৰিব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণৰ লীলাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁ মুঞ্জবনত গোপ-গোপীসকলক ৰক্ষা কৰে, প্ৰলম্বক অসুৰক বধ কৰে, আৰু বৃন্দাবনত নানা লীলা কৰে।
শ্লোক ১৪৪:
গোপিকাৰ বস্ত্ৰ হৰি পৰিহাস কৰি।
অশোক বনত চলি যাইবা ৰাম হৰি।।
বিপ্ৰপত্নীসৱক প্ৰসাদ দিয়া দান।
ব্রাহ্মণৰ কৰ্ম গৰ্ব্ব কৰিবা নিৰ্য্যাণ।।১৪৪।।অৰ্থ:
গোপিকাৰ বস্ত্ৰ হৰি (কৃষ্ণই) পৰিহাস কৰি অশোক বনত চলি যাব। বিপ্ৰপত্নীসকলক প্ৰসাদ দান কৰিব, আৰু ব্রাহ্মণৰ কৰ্ম গৰ্ব্বক নিৰ্য্যাণ কৰিব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণৰ লীলাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁ গোপীসকলৰ বস্ত্ৰ হৰণ কৰে, বিপ্ৰপত্নীসকলক প্ৰসাদ দিয়ে, আৰু ব্রাহ্মণৰ গৰ্ব্বক নাশ কৰে।
শ্লোক ১৪৫:
গোপ সমস্তক নানা যুগুতি দেখাই।
ইন্দ্ৰমখ ভঙ্গ কৰিবন্ত যদুৰায়।।
পূজা খাইবে নপাই ইন্দ্র মহাক্ৰোধ কৰি।
ভক্তক দিবেক দুখ বাত-বৃষ্টি কৰি।।১৪৫।।অৰ্থ:
গোপসকলক নানা যুগুতি দেখাই যদুৰায় (কৃষ্ণই) ইন্দ্ৰমখ ভঙ্গ কৰিব। পূজা নাপাই ইন্দ্ৰই মহাক্ৰোধ কৰি ভক্তক বাত-বৃষ্টিৰে দুখ দিব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণৰ লীলাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁ গোপসকলক ইন্দ্ৰৰ পূজা বন্ধ কৰিবলৈ উৎসাহিত কৰে, যাৰ বাবে ইন্দ্ৰই ক্ৰোধ কৰে আৰু বাত-বৃষ্টিৰে ভক্তক দুখ দিয়ে।
শ্লোক ১৪৬:
পাচে সাত বৎসৰীয়া দেৱ দামোদৰে।
ৰাখিবা গোকুল গোৱৰ্দ্ধন ধৰি কৰে।।
মহাভয়ে ইন্দ্রে আসি কৰি স্তুতি নতি।
গোৰ ইন্দ্র পাতি চলি যাইব শচীপতি।।১৪৬।।অৰ্থ:
পিছত সাত বছৰীয়া দেৱ দামোদৰে (কৃষ্ণই) গোকুলক গোৱৰ্দ্ধন পৰ্বত ধৰি ৰাখিব। মহাভয়ে ইন্দ্ৰই আহি স্তুতি নতি কৰিব, আৰু গোৰ ইন্দ্ৰ পাতি শচীপতি (ইন্দ্ৰ) চলি যাব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণৰ গোৱৰ্দ্ধন ধৰণৰ লীলাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁ গোকুলক ইন্দ্ৰৰ বৃষ্টিৰ পৰা ৰক্ষা কৰে, যাৰ বাবে ইন্দ্ৰই তেওঁক স্তুতি কৰে।
শ্লোক ১৪৭:
বৰুণৰ পাশ মেলাই আনিবা নন্দক।
গোকুলবাসীক কৃষ্ণে দেখাই বৈকুণ্ঠক।।
শৰতত বৃন্দাবনে বেণু বজাই হৰি।
ধ্বনি শুনি गोपীসৱ যাইবা শীঘ্ৰে কৰি।।১৪৭।।অৰ্থ:
বৰুণৰ পাশ মেলাই নন্দক আনিব, আৰু গোকুলবাসীক কৃষ্ণই বৈকুণ্ঠক দেখুৱাব। শৰতত বৃন্দাবনত বেণু বজাই হৰি (কৃষ্ণই) ধ্বনি শুনি গোপীসকল শীঘ্ৰে যাব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণৰ লীলাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁ নন্দক ৰক্ষা কৰে, গোকুলবাসীক বৈকুণ্ঠ দেখুৱায়, আৰু বেণু বজাই গোপীসকলক মোহিত কৰে।
শ্লোক ১৪৮:
নানা পৰিহাস কৰি ধৰ্ম্মক দেখাই।
গোপীক ৰমিবা কৃষ্ণে মদন বঢ়াই।।
গৰ্ব্ব দেখি অন্তৰ্দ্ধান হৈবা যদুৰায়।
বিকল হৈবন্ত গোপী কৃষ্ণ হৰুৱাই।।১৪৮।।অৰ্থ:
নানা পৰিহাস কৰি ধৰ্ম্মক দেখুৱাই গোপীক ৰমিবা কৃষ্ণই মদন বঢ়াই। গৰ্ব্ব দেখি যদুৰায় (কৃষ্ণই) অন্তৰ্দ্ধান হ’ব, আৰু গোপীসকল বিকল হৈ কৃষ্ণক হেৰুৱাব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণৰ লীলাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁ গোপীসকলৰ সৈতে পৰিহাস কৰে, কিন্তু গৰ্ব্ব দেখি অন্তৰ্দ্ধান হয়, যাৰ বাবে গোপীসকল বিকল হয়।
শ্লোক ১৪৯:
বৃক্ষ পশু পক্ষীত পুছিয়া নপাইবেক।
কৃষ্ণগুণ গায়া দৰশন প্রার্থিবেক।।
নিজ যশপ্রিয় দেৱ প্রভু ভগৱন্ত।
প্রেমে আকুলিত হৈয়া বেকত হৈবন্ত।।১৪৯।।অৰ্থ:
বৃক্ষ, পশু, পক্ষীত সুধিও কৃষ্ণক নাপাব। কৃষ্ণগুণ গাই দৰ্শন প্ৰাৰ্থনা কৰিব। নিজ যশপ্রিয় দেৱ প্রভু ভগৱন্ত প্রেমে আকুলিত হৈ বেকত হ’ব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত গোপীসকলৰ কৃষ্ণবিৰহৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁলোকে কৃষ্ণক বিচাৰি বৃক্ষ, পশু, পক্ষীত সুধে, কিন্তু কৃষ্ণগুণ গাই তেওঁক প্ৰাৰ্থনা কৰে।
শ্লোক ১৫০:
কৃষ্ণক দেখিয়া গোপীগণ আনন্দিত।
কৰিবে ভকতি হুয়া প্রেমে আকুলিত।।
পাচে কৃষ্ণে গোপী মণ্ডলীত হুয়া স্থিত।
পাতিবন্ত মহাৰাসক্রীড়া বিপৰীত।।১৫০৷৷অৰ্থ:
কৃষ্ণক দেখি গোপীগণ আনন্দিত হ’ব, ভকতি কৰি প্রেমে আকুলিত হ’ব। পিছত কৃষ্ণই গোপী মণ্ডলীত স্থিত হৈ মহাৰাসক্রীড়া পাতিব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণৰ মহাৰাসলীলাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। গোপীসকলে কৃষ্ণক দেখি আনন্দিত হয়, আৰু কৃষ্ণই তেওঁলোকৰ সৈতে মহাৰাসলীলা পাতিব।
অৱশ্যে! তলত শ্লোকবোৰৰ অৰ্থ আৰু ব্যাখ্যা দিয়া হ’ল:
শ্লোক ১৫১:
ভঙ্গী ভাৱে নৃত্য গীতে কৃষ্ণে ক্ৰীড়িবন্ত।
দেখি দেৱ দেৱীসৱো মোহিত হৈবন্ত।।
একদিনা বলোৰাম দেৱ দামোদৰ।
গোপীসৱ ফুৰিবন্ত বনৰ ভিতৰ।।১৫১৷৷অৰ্থ:
ভঙ্গী ভাৱে নৃত্য-গীত কৰি কৃষ্ণই ক্রীড়া কৰিব। দেখি দেৱ-দেৱীসকল মোহিত হ’ব। এদিন বলোৰাম আৰু দেৱ দামোদৰ (কৃষ্ণই) গোপীসকলৰ সৈতে বনৰ ভিতৰত ফুৰিব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণৰ নৃত্য-গীতৰ লীলাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁৰ নৃত্য-গীত দেখি দেৱ-দেৱীসকল মোহিত হয়। বলোৰাম আৰু কৃষ্ণই গোপীসকলৰ সৈতে বনত ফুৰে।
শ্লোক ১৫২:
সেহিবেলা শঙ্খচুৰ অধম পামৰ।
গোপিকাক লৈয়া যাইবে বনৰ ভিতৰ।।
মুষ্টি মাৰি শিৰ ভাঙ্গি আনি মণিবৰ।
বলোক দিৱন্ত কৃষ্ণে জগত ঈশ্বৰ।।১৫২।।অৰ্থ:
সেই সময়ত শঙ্খচুৰ নামৰ অধম পামৰে গোপিকাক লৈ বনৰ ভিতৰলৈ যাব। কৃষ্ণই মুষ্টি মাৰি তাৰ শিৰ ভাঙি মণিবৰ আনি বলোকক দিব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণৰ লীলাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। শঙ্খচুৰ নামৰ অসুৰে গোপীকা হৰণ কৰে, কিন্তু কৃষ্ণই তাক বধ কৰি মণিবৰ উদ্ধাৰ কৰে।
শ্লোক ১৫৩:
নন্দক ৰাখিবে শাপ গুচাই গন্ধৰ্ব্বৰ।
গোপী গীত গাইবে গুণ বর্ণাই গোৱিন্দৰ।।
অৰিষ্ট কেশীৰ প্রাণ হৰি ভগৱান।
তযু স্তুতি শুনি ব্যোম কৰিবা নিৰ্য্যাণ।।১৫৩।অৰ্থ:
নন্দক শাপৰ পৰা ৰক্ষা কৰি গন্ধৰ্ব্বৰ শাপ গুচাব। গোপীয়ে গীত গাই গোৱিন্দৰ গুণ বৰ্ণাব। অৰিষ্ট আৰু কেশীৰ প্ৰাণ হৰি ভগৱানে হৰণ কৰিব। তেওঁৰ স্তুতি শুনি ব্যোম (আকাশ) নিৰ্য্যাণ হ’ব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণৰ লীলাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁ নন্দক শাপৰ পৰা ৰক্ষা কৰে, গোপীয়ে তেওঁৰ গুণ গায়, আৰু অৰিষ্ট আৰু কেশী অসুৰক বধ কৰে।
শ্লোক ১৫৪:
কংসে পাঞ্চিবেক পাচে আসিবা অক্ৰূৰ।
কৃষ্ণ খোজ দেখি পাচে দুখ যাইবে দূৰ।।
ৰথে তুলি লৈয়া যাইবে ৰাম দামোদৰ।
স্তুতি নতি কৰিবন্ত জলৰ ভিতৰ।।১৫৪।।অৰ্থ:
কংসে পিছত অক্ৰূৰক পঠাব। কৃষ্ণৰ খোজ দেখি দুখ দূৰ হ’ব। ৰথত তুলি লৈ ৰাম দামোদৰক (কৃষ্ণক) জলৰ ভিতৰত স্তুতি নতি কৰিব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণৰ লীলাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। কংসে অক্ৰূৰক কৃষ্ণক আনিবলৈ পঠায়, আৰু কৃষ্ণৰ খোজ দেখি দুখ দূৰ হয়। অক্ৰূৰই কৃষ্ণক ৰথত তুলি লৈ যায়।
শ্লোক ১৫৫:
পাচে মথুৰাত কৃষ্ণ হৈবা উপগত।
ধোবা বধি মালা পিন্ধি ফুৰিবা পুৰত।।
কুঁজীৰ চন্দন পিন্ধি তাইক কৰি ভাল।
কুৱলয় মাৰি পশিবন্ত ৰঙ্গশাল।।১৫৫৷৷অৰ্থ:
পিছত কৃষ্ণই মথুৰাত উপস্থিত হ’ব। ধোবা বধি মালা পিন্ধি নগৰত ফুৰিব। কুঁজীৰ চন্দন পিন্ধি তাইক ভাল কৰিব, আৰু কুৱলয়ক মাৰি ৰঙ্গশালত প্ৰৱেশ কৰিব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণৰ মথুৰা লীলাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁ ধোবা বধি মালা পিন্ধে, কুঁজীক ভাল কৰে, আৰু কুৱলয়ক বধ কৰে।
শ্লোক ১৫৬:
যুদ্ধ কৰি সমৰত নিপাতিবা মাল।
ভ্রাতৃ সমে কংসক কৰিবা কৃষ্ণে কাল।।
দিবা উগ্রসেনক নৃপতি পদবীক।
উদ্ধৱক পঠাই শান্ত কৰাইবা গোপীক।।১৫৬।।অৰ্থ:
যুদ্ধ কৰি সমৰত মালক নিপাত কৰিব। ভ্ৰাতৃৰ সৈতে কংসক কৃষ্ণই কাল কৰিব। উগ্ৰসেনক নৃপতি পদবী দিব, আৰু উদ্ধৱক পঠাই গোপীক শান্ত কৰাব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণৰ মথুৰা লীলাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁ মালক বধ কৰে, কংসক বধ কৰে, উগ্ৰসেনক ৰজা পাতে, আৰু উদ্ধৱক গোপীক শান্ত কৰিবলৈ পঠায়।
শ্লোক ১৫৭:
কুবুজাৰ মন পূৰি দেৱ দামোদৰ।
অক্ৰূৰক পঠাই বাৰ্তা লৈবা পাণ্ডৱৰ।।
সংহৰিবা হৰি জৰাসন্ধ কটকক।
মুচুকুন্দ পাশে পঠাইবন্ত যৱনক।।১৫৭।।অৰ্থ:
কুবুজাৰ মন পূৰ্ণ কৰি দেৱ দামোদৰে (কৃষ্ণই) অক্ৰূৰক পাণ্ডৱৰ বাৰ্তা ল’বলৈ পঠাব। হৰি (কৃষ্ণই) জৰাসন্ধৰ সৈন্য সংহাৰ কৰিব, আৰু মুচুকুন্দৰ পাশত যৱনক পঠাব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণৰ লীলাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁ কুবুজাৰ মন পূৰ্ণ কৰে, জৰাসন্ধৰ সৈন্য বধ কৰে, আৰু যৱনক মুচুকুন্দৰ পাশত পঠায়।
শ্লোক ১৫৮:
ৰুক্মিণীক বিহা কৰাইবন্ত কৃপাময়।
সম্বৰক বধিবন্ত কৃষ্ণৰ তনয়।।
মণি হেতু পাইবা সত্যভামা জাম্বৱতী।
মিত্রবৃন্দা কালিন্দীক লভিবা শ্রীপতি।।১৫৮।।অৰ্থ:
কৃপাময়ে ৰুক্মিণীক বিহা কৰাব। সম্বৰক কৃষ্ণৰ পুত্ৰই বধ কৰিব। মণিৰ বাবে সত্যভামা আৰু জাম্বৱতীক পাব। মিত্ৰবৃন্দা আৰু কালিন্দীক শ্ৰীপতিয়ে লাভ কৰিব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণৰ লীলাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁ ৰুক্মিণীক বিহা কৰায়, সম্বৰক বধ কৰে, আৰু সত্যভামা, জাম্বৱতী, মিত্ৰবৃন্দা, কালিন্দীক লাভ কৰে।
শ্লোক ১৫৯:
বৃষ জিনি সত্যাক নিবন্ত হৰি আসি।
ভদ্রা লক্ষ্মণাক কৰি লৈবা নিজদাসী।।
নৰকক বধি পাইবা বিস্তৰ সুন্দৰী।
ৰুক্মিণীক ৰমিবন্ত পৰিহাস কৰি।।১৫৯।।অৰ্থ:
বৃষক জিনি হৰি (কৃষ্ণই) সত্যাক নিব। ভদ্রা লক্ষ্মণাক নিজ দাসী কৰি ল’ব। নৰকক বধি বহু সুন্দৰী পাব, আৰু ৰুক্মিণীক পৰিহাস কৰি ৰমিব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণৰ লীলাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁ বৃষক জিনি সত্যাক নিয়ে, ভদ্রা লক্ষ্মণাক দাসী কৰে, নৰকক বধি বহু সুন্দৰী পায়, আৰু ৰুক্মিণীক পৰিহাস কৰে।
শ্লোক ১৬০:
ৰুক্মীক বধিবা বলদেৱ বলশালী।
যুদ্ধে বাণবাহু ছেদিবন্ত বনমালী।।
কাশীৰাজা পৌণ্ড্ৰকৰো নিপাতিবা স্কন্ধ।
ভীমৰ হাতত মৰাইবন্ত জৰাসন্ধ।।১৬০।।অৰ্থ:
ৰুক্মীক বলদেৱে বধ কৰিব। যুদ্ধত বাণবাহুক বনমালী (কৃষ্ণই) ছেদ কৰিব। কাশীৰাজা পৌণ্ড্ৰকক স্কন্ধত নিপাত কৰিব, আৰু ভীমৰ হাতত জৰাসন্ধক মৰাই দিব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণ আৰু বলৰামৰ লীলাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁলোকে ৰুক্মী, বাণবাহু, পৌণ্ড্ৰক, জৰাসন্ধ আদিক বধ কৰে।
অৱশ্যে! তলত বাকী শ্লোকবোৰৰ অৰ্থ আৰু ব্যাখ্যা সম্পূৰ্ণকৈ দিয়া হ’ল:
শ্লোক ১৬১:
পাণ্ডৱৰ ৰাজসূয় কৰাইবা গোপাল।
চক্রে শিৰ কাটি বধিবাহা শিশুপাল।।
কৰিয়া নিমিত্ত কৃষ্ণে ভীম অৰ্জ্জুনক।
অষ্টাদশ অক্ষৌহিণী বধিবা সৈন্যক।।১৬১৷৷অৰ্থ:
গোপালে (কৃষ্ণই) পাণ্ডৱৰ ৰাজসূয় যজ্ঞ কৰাব। চক্ৰেৰে শিৰ কাটি শিশুপালক বধ কৰিব। কৃষ্ণই ভীম আৰু অৰ্জুনক নিমিত্ত কৰি অষ্টাদশ অক্ষৌহিণী সৈন্যক বধ কৰিব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণৰ লীলাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁ পাণ্ডৱৰ ৰাজসূয় যজ্ঞ কৰায়, শিশুপালক বধ কৰে, আৰু অষ্টাদশ অক্ষৌহিণী সৈন্যক বধ কৰে।
শ্লোক ১৬২:
শাল্ব দন্তবক্র বিদুৰথ আদি কৰি।
সৱাহাঙ্কো মাৰি নিবা বৈকুণ্ঠ নগৰী।।
প্রদ্যুম্ন ৰামাদি দ্বাৰা যিবা বিনাশিবা।
তাঙ্কো কৃপা কৰি কৃষ্ণে বৈকুণ্ঠক নিবা।।১৬২৷৷অৰ্থ:
শাল্ব, দন্তবক্ৰ, বিদুৰথ আদিক মাৰি বৈকুণ্ঠ নগৰীলৈ নিব। প্ৰদ্যুম্ন, ৰাম আদিৰ দ্বাৰা যিবোৰক বিনাশ কৰিবা, তেওঁলোককো কৃপা কৰি কৃষ্ণই বৈকুণ্ঠলৈ নিব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণৰ লীলাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁ শাল্ব, দন্তবক্ৰ, বিদুৰথ আদিক বধ কৰে, আৰু প্ৰদ্যুম্ন, ৰাম আদিৰ দ্বাৰা বিনাশ কৰা লোকক বৈকুণ্ঠলৈ নিয়ে।
শ্লোক ১৬৩:
নিজৰূপে অৱতৰি প্ৰভু ভগৱন্ত।
জগত নিস্তাৰ হেতু যশস্যা থৈৱন্ত।।
কৃষ্ণলীলা কহি বিধি মন নোহে ভঙ্গ।
নাৰদৰ উঠি গৈলা প্ৰেমৰ তৰঙ্গ।।১৬৩।।অৰ্থ:
নিজৰূপে অৱতৰি প্ৰভু ভগৱন্তে জগতক নিস্তাৰ কৰি যশস্যা ৰাখিব। কৃষ্ণলীলা কৈ বিধিৰ মন ভঙ্গ নহ’ব। নাৰদৰ প্ৰেমৰ তৰঙ্গ উঠিব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণৰ অৱতাৰৰ উদ্দেশ্য আৰু লীলাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁ জগতক উদ্ধাৰ কৰে, আৰু নাৰদৰ প্ৰেমৰ তৰঙ্গ উঠে।
শ্লোক ১৬৪:
সৰ্ব্বাঙ্গে পুলক ভৈলা আনন্দ হৃদয়।
প্ৰেমজল দুয়ো নয়নৰ পৰা বয়।।
পাচে ব্ৰহ্মা পুনৰপি হুয়া কিছু শান্ত।
শুনা মুনিবৰ বুলি কহিবে লৈলন্ত।।১৬৪।।অৰ্থ:
সৰ্ব্বাঙ্গত পুলকিত হৈ আনন্দিত হৃদয় হ’ব। প্ৰেমৰ পানী দুয়ো চকুৰ পৰা বৈ যাব। পিছত ব্ৰহ্মাই পুনৰ শান্ত হৈ মুনিবৰক শুনা বুলি ক’বলৈ ধৰিব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণলীলা শুনি ভক্তৰ প্ৰেমৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। ব্ৰহ্মাই শান্ত হৈ মুনিবৰক কৃষ্ণলীলা ক’বলৈ ধৰে।
শ্লোক ১৬৫:
কালে জগতৰ বুদ্ধি কৰিবন্ত হানি।
বেদৰ অৰ্থক নপাইবেক একো প্ৰাণী।।
হেন দেখি ব্যাস ৰূপ হুয়া কৃপাময়।
শাখা ৰূপে বিভাগে কৰিবে বেদচয়।।১৬৫।।অৰ্থ:
কালে জগতৰ বুদ্ধি হানি কৰিব। বেদৰ অৰ্থক কোনো প্ৰাণীয়ে নাপাব। এনে দেখি ব্যাস ৰূপে কৃপাময়ে শাখাৰূপে বেদবোৰ বিভাগ কৰিব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কলিযুগৰ অৱস্থা আৰু ব্যাসদেৱৰ কৃপাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। ব্যাসদেৱে বেদবোৰ শাখাৰূপে বিভাগ কৰে।
শ্লোক ১৬৬:
দেৱক দিবেক দুখ দৈত্য যজ্ঞ কৰি।
তাক মোহিবন্ত হৰি বুদ্ধৰূপ ধৰি।।
বৈষ্ণৱৰো পাশত নুহিবে হৰিকথা।
হৈবেক ব্ৰাহ্মণসৱ পাষণ্ড সৰ্ব্বথা।।১৬৬।।অৰ্থ:
দেৱতাক দুখ দিব দৈত্যে যজ্ঞ কৰি। তাক মোহিবলৈ হৰিয়ে বুদ্ধৰূপ ধৰিব। বৈষ্ণৱৰ ওচৰতো হৰিকথা নহ’ব। ব্ৰাহ্মণসকল পাষণ্ড হ’ব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কলিযুগৰ অৱস্থা আৰু কৃষ্ণৰ বুদ্ধৰূপ ধাৰণৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। দৈত্যে দেৱতাক দুখ দিয়ে, আৰু কৃষ্ণই বুদ্ধৰূপ ধৰি তাক মোহিব।
শ্লোক ১৬৭:
হৈবে শূদ্ৰসৱ ৰাজা সমস্ত প্ৰজাৰ।
শ্ৰাদ্ধ হোম বেদ মন্ত্ৰ গুচিবে আচাৰ।।
তেৱে কলিযুগ অন্তে প্ৰভু ভগৱন্ত।
কল্কীৰূপ ধৰি জগতকে শিখাইবন্ত।।১৬৭।।অৰ্থ:
শূদ্ৰসকল ৰজা হ’ব, আৰু শ্ৰাদ্ধ, হোম, বেদ মন্ত্ৰ আদি আচাৰ গুচিব। তেতিয়া কলিযুগৰ শেষত প্ৰভু ভগৱন্তে কল্কীৰূপ ধৰি জগতক শিকাব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কলিযুগৰ অৱস্থা আৰু কল্কী অৱতাৰৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। কলিযুগৰ শেষত কৃষ্ণই কল্কীৰূপ ধৰি জগতক শিকাব।
শ্লোক ১৬৮:
দেৱদত্ত ঘোটকত চড়িয়া মুৰাৰি।
অধমীৰ্ক কাটিবন্ত বিচাৰি বিচাৰি।।
এহিমতে ধৰি হৰি বহু অৱতাৰ।
লোকক নিস্তাৰি কীৰ্ত্তি কৰিবা প্ৰচাৰ।।১৬৮।।অৰ্থ:
দেৱদত্ত ঘোটকত চৰি মুৰাৰিয়ে (কৃষ্ণই) অধমীক বিচাৰি বিচাৰি কাটিব। এনেদৰে হৰিয়ে বহু অৱতাৰ ধৰি লোকক নিস্তাৰ কৰি কীৰ্ত্তি প্ৰচাৰ কৰিব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কল্কী অৱতাৰৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। কৃষ্ণই দেৱদত্ত ঘোটকত চৰি অধমীক বধ কৰিব, আৰু লোকক উদ্ধাৰ কৰিব।
শ্লোক ১৬৯:
কহিলো সংক্ষেপে কিছু কৃষ্ণগুণচয়।
বিস্তাৰি কহিবে মোৰ শক্য নাহিকয়।।
নপাঞো অন্ত কহি মঞি হৰিৰ চৰিত।
সনকাদি হৰো আৰ নপায় পৰিমিত।।১৬৯।।অৰ্থ:
সংক্ষেপে কিছু কৃষ্ণগুণ ক’লো। বিস্তাৰি ক’বলৈ মোৰ শক্তি নাই। হৰিৰ চৰিত্ৰৰ অন্ত নাপাওঁ। সনকাদি হৰিও তাৰ পৰিমিতি নাপায়।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণগুণৰ অসীমতাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। কৃষ্ণৰ গুণৰ অন্ত নাই, আৰু সনকাদি ঋষিয়েও তাৰ পৰিমিতি নাপায়।
শ্লোক ১৭০:
অনন্তে হাজাৰ মুখে অদ্যাপিয়ো গান্ত।
তভো কৃষ্ণ চৰিত্ৰৰ নপাৱন্ত অন্ত।।
এতেকে যিমান লৱে আপুনাৰ মন।
সেহিমানে কৃষ্ণগুণ কৰোহো কীৰ্ত্তন।।১৭০।।অৰ্থ:
অনন্তে হাজাৰ মুখে আজিও গায়, তথাপি কৃষ্ণ চৰিত্ৰৰ অন্ত নাপায়। এতেকে যিমান মনত ধৰে, সিমান কৃষ্ণগুণ কীৰ্ত্তন কৰোঁ।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণ চৰিত্ৰৰ অসীমতাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। অনন্তদেৱেও কৃষ্ণ চৰিত্ৰৰ অন্ত নাপায়, আৰু ভক্তই যিমান পাৰে কৃষ্ণগুণ কীৰ্ত্তন কৰে।
শ্লোক ১৭১:
শুনা সভাসদ পদ হুয়া একমন।
হৰি গুণ নাম কৰা শ্ৰৱণ কীৰ্ত্তন।।
কৃষ্ণ গুণ বিনে নাহি আনন্দৰ স্থান।
পৰম মধুৰ ৰস জানি কৰা পান।।১৭১।।অৰ্থ:
হে সভাসদ, একমনে শুনা। হৰি গুণ নাম শ্ৰৱণ-কীৰ্ত্তন কৰা। কৃষ্ণ গুণ বিনে আনন্দৰ স্থান নাই। পৰম মধুৰ ৰস জানি পান কৰা।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত ভক্তসকলক কৃষ্ণগুণ শ্ৰৱণ-কীৰ্ত্তন কৰিবলৈ উপদেশ দিয়া হৈছে। কৃষ্ণগুণেই পৰম আনন্দৰ স্থান।
শ্লোক ১৭২:
সাধু সঙ্গে কৃষ্ণগুণ যিজনে শুনয়।
কৃতাৰ্থ হোৱয় আতি নাহিকে সংশয়।।
নমো নমো কৃষ্ণ মোৰ পূৰা মনস্কাম।
কৰ্ণে মুখে বিচ্ছেদ নহৌক তযু নাম।।১৭২।।অৰ্থ:
সাধুৰ সঙ্গে কৃষ্ণগুণ যিজনে শুনে, সি কৃতাৰ্থ হয়, ইয়াত কোনো সংশয় নাই। নমো নমো কৃষ্ণ, মোৰ মনস্কাম পূৰ্ণ কৰা। কৰ্ণে মুখে তোমাৰ নামৰ বিচ্ছেদ নহ’ব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত সাধু সঙ্গ আৰু কৃষ্ণনামৰ মাহাত্ম্যৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। কৃষ্ণনামেই ভক্তৰ মনস্কাম পূৰ্ণ কৰে।
শ্লোক ১৭৩:
ৰাতুল চৰণ দুই হৃদয়ে ৰহোক।
জনমে জনমে সাধুসঙ্গ মোৰ হৌক।।
এহি কৃপা মোক কৃষ্ণ বাপ কৰিয়োক।
ৰাম ৰাম বোলা সবে দুৰ্গতি গুচোক।।১৭৩।।অৰ্থ:
ৰাতুল চৰণ দুটা হৃদয়ত ৰহোক। জনমে জনমে সাধু সঙ্গ মোৰ হ’ব। হে কৃষ্ণ বাপ, মোক এয়ে কৃপা কৰা। ৰাম ৰাম বোলা, সৱৰ দুৰ্গতি গুচোক।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত ভক্তৰ প্ৰাৰ্থনাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। ভক্তই কৃষ্ণৰ চৰণ হৃদয়ত ৰাখিবলৈ আৰু সাধু সঙ্গ পাবলৈ প্ৰাৰ্থনা কৰে।
অৱশ্যে! তলত শ্লোকবোৰৰ অৰ্থ আৰু ব্যাখ্যা সম্পূৰ্ণকৈ দিয়া হ’ল:
শ্লোক ১৭৪:
কৃষ্ণ কথা শুনি আনন্দিত মুনি
কিঞ্চিত শঙ্কিত মনে।
যদি গোৱিন্দৰ লীলা চৰিত্ৰৰ
অন্ত নপাই একোজনে।।
তেৱে অজ্ঞজনে তড়িব কেমনে
সংসাৰ দুখ নিকাৰ।
হৰি হৰি বিধি নভৈলেক সিদ্ধি
পাতকীৰ ইয়ো বাৰ।।১৭৪।।অৰ্থ:
কৃষ্ণ কথা শুনি মুনি আনন্দিত হৈছে, কিন্তু কিছু শঙ্কিত হৈছে। যদি গোৱিন্দৰ লীলা চৰিত্ৰৰ অন্ত একোজনে নাপায়, তেন্তে অজ্ঞজনে কেনেকৈ সংসাৰৰ দুখ নিকাৰ তৰিব? হৰি হৰি বিধি, পাতকীৰ এই বাৰো সিদ্ধি নহ’ল।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত মুনিয়ে কৃষ্ণ কথা শুনি আনন্দ পাইছে, কিন্তু কৃষ্ণৰ লীলাৰ অসীমতাৰ কথা ভাবি শঙ্কিত হৈছে। অজ্ঞজনে কেনেকৈ সংসাৰৰ দুখ তৰিব, সেই কথা ভাবি মুনিয়ে দুখ পাইছে।
শ্লোক ১৭৫:
হাসিয়া ব্ৰহ্মাই বোলে মুনিৰায়
নকৰিবা মনে দুখ।
কৃষ্ণৰ কৃপাত মিলিবে সাক্ষাত
লোকৰ সমস্তে সুখ।।
কপট এড়িয়া সাধুসঙ্গ লৈয়া
সাৱধান কৰি মন।
আন দেৱ ছাড়ি যিটো নৰনাৰী
কৃষ্ণত লৱৈ শৰণ।।১৭৫।।অৰ্থ:
হাঁহি ব্ৰহ্মাই মুনিক ক’লে, “মনে দুখ নকৰিবা। কৃষ্ণৰ কৃপাত লোকৰ সমস্ত সুখ মিলিব। কপট এৰি সাধুসঙ্গ লৈ মন সাৱধান কৰা। আন দেৱতা এৰি যি নৰনাৰীয়ে কৃষ্ণত শৰণ লয়, তেওঁৰ সুখ মিলিব।”
ব্যাখ্যা:
ইয়াত ব্ৰহ্মাই মুনিক সান্ত্বনা দিছে। কৃষ্ণৰ কৃপাত সকলো সুখ মিলে, আৰু সাধুসঙ্গ আৰু কৃষ্ণত শৰণ ল’লে সংসাৰৰ দুখ তৰিব পাৰি।
শ্লোক ১৭৬:
তেৱে তাসম্বাত মিলয় সাক্ষাত
কৃষ্ণৰ কৃপা অপাৰ।
মায়া দুৰ হয় মিলে মহোদয়
সুখতে তড়ে সংসাৰ।।
কৈবো কিবা আৰ মায়া গুচিবাৰ
প্ৰত্যক্ষ পাইবা প্ৰমাণ।
কুকুৰ শৃগালে খাইবে যিটো দেহ
তাত গুচে অভিমান।।১৭৬।।অৰ্থ:
তেতিয়া তেওঁলোকৰ কৃষ্ণৰ অপাৰ কৃপা মিলে। মায়া দূৰ হয়, মহোদয় মিলে, আৰু সুখতে সংসাৰ তৰে। মায়া কেনেকৈ গুচে, তাৰ প্ৰমাণ প্ৰত্যক্ষ পাবা। কুকুৰ আৰু শৃগালে যি দেহ খায়, তাৰ অভিমান গুচে।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণৰ কৃপাৰ ফলস্বৰূপে মায়া দূৰ হোৱাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। দেহৰ নশ্বৰতাৰ কথা ভাবি অভিমান গুচে।
শ্লোক ১৭৭:
ভাৰ্য্যা পুত্ৰচয় যতেক আছয়
তাক মোৰ নোবোলয়।
মায়া ভৈল নাশ মিলিল উল্লাস
ভকতি ভৈলা উদয়।।
যিসৱে সাক্ষাত কৃষ্ণৰ কৃপাত
মায়াক আছয় তড়ি।
কহো তযু আগে শুনা অনুৰাগে
মনে মাধৱক ধৰি।।১৭৭।।অৰ্থ:
ভাৰ্য্যা পুত্ৰ আদি যি আছে, তাক মোৰ বুলি নকওঁ। মায়া নাশ হ’ল, উল্লাস মিলিল, ভক্তি উদয় হ’ল। যিসকলে কৃষ্ণৰ কৃপাত মায়া তৰিছে, তেওঁলোকৰ কথা তোমাৰ আগত কওঁ। অনুৰাগেৰে মনত মাধৱক ধৰি শুনা।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত মায়া নাশ হোৱাৰ ফলত ভক্তি উদয় হোৱাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। কৃষ্ণৰ কৃপাত মায়া তৰি ভক্তি লাভ কৰা লোকৰ কথা কোৱা হৈছে।
শ্লোক ১৭৮:
মঞি মহেশ্বৰ প্ৰহ্লাদ কুমাৰ
তুমি সনকাদি চাৰি।
শতৰূপা সতী আকূতি প্ৰসূতি
দেৱহুতি বৰনাৰী।।
মনু স্বায়ম্ভূৱ প্ৰিয়ব্ৰত ভূপ
উত্তানপাদ আৱৰ।
প্ৰাচীনবৰ্হিষি ঋভু অঙ্গ যশী
ৰাজা ধ্ৰুৱ হৰিবৰ।।১৭৮।।অৰ্থ:
মই মহেশ্বৰ, প্ৰহ্লাদ কুমাৰ, তুমি সনকাদি চাৰি। শতৰূপা সতী, আকূতি, প্ৰসূতি, দেৱহুতি আদি বৰনাৰী। মনু স্বায়ম্ভূৱ, প্ৰিয়ব্ৰত ৰাজা, উত্তানপাদ আদি। প্ৰাচীনবৰ্হিষি, ঋভু, অঙ্গ, যশী, ৰাজা ধ্ৰুৱ, হৰিবৰ আদি।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত বিভিন্ন মহাপুৰুষ আৰু মহানাৰীসকলৰ নাম উল্লেখ কৰা হৈছে, যিসকলে কৃষ্ণৰ কৃপাত মায়া তৰিছে।
শ্লোক ১৭৯:
ঈক্ষবাকু সগৰ গাধী নৃপবৰ
মুচুকুন্দ ৰঘু গয়।
খট্বাঙ্গ ভৰত অম্বৰীষ ৰথ
অজ পুৰুৰবা জয়।।
মান্ধাতা যযাতি অলৰ্ক শৰ্য্যাতি
শতধনু অনু এক।
বন্তিদেৱ ধীৰ ভীষ্ম বলিবীৰ
দিলীপ আদি অনেক।।১৭৯।।অৰ্থ:
ঈক্ষবাকু, সগৰ, গাধী নৃপবৰ, মুচুকুন্দ, ৰঘু, গয়। খট্বাঙ্গ, ভৰত, অম্বৰীষ, ৰথ, অজ, পুৰুৰবা, জয়। মান্ধাতা, যযাতি, অলৰ্ক, শৰ্য্যাতি, শতধনু, অনু, এক। বন্তিদেৱ, ধীৰ, ভীষ্ম, বলিবীৰ, দিলীপ আদি অনেক।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত আৰু কিছুমান মহাপুৰুষৰ নাম উল্লেখ কৰা হৈছে, যিসকলে কৃষ্ণৰ কৃপাত মায়া তৰিছে।
শ্লোক ১৮০:
সৌভৰি উতঙ্ক ঋষি শিৱি সঙ্গ
বশিষ্ঠ শুক গালৱ।
মৈত্ৰেয় অগস্তি পৰাশৰ শক্তি
গৌতম ভৃগু উদ্ধৱ।।
ভীম হনুমান গৃধ্ৰ জাম্বুবান
বিভীষণ আৰ্ষ্টিসেন।
অৰ্জ্জুন বিদুৰ দ্ৰুপদ অক্ৰূৰ
শ্ৰুতদেৱ উগ্ৰসেন।।১৮০।।অৰ্থ:
সৌভৰি, উতঙ্ক, ঋষি শিৱি, বশিষ্ঠ, শুক, গালৱ। মৈত্ৰেয়, অগস্তি, পৰাশৰ, শক্তি, গৌতম, ভৃগু, উদ্ধৱ। ভীম, হনুমান, গৃধ্ৰ, জাম্বুবান, বিভীষণ, আৰ্ষ্টিসেন। অৰ্জুন, বিদুৰ, দ্ৰুপদ, অক্ৰূৰ, শ্ৰুতদেৱ, উগ্ৰসেন।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত আৰু কিছুমান মহাপুৰুষৰ নাম উল্লেখ কৰা হৈছে, যিসকলে কৃষ্ণৰ কৃপাত মায়া তৰিছে।
শ্লোক ১৮১:
এসম্বাক আদি কৰি আন লোক
মায়াক তড়ি আছয়।
কৃষ্ণৰ কৃপায় সংসাৰ এড়াই
লভি আছে মহোদয়।।
স্ত্ৰী শূদ্ৰগণ অধম যৱন
আনো জাতি পাপী নৰে।
হুয়া তত্বপৰ বৈষ্ণৱ জনৰ
যদি শীল শিক্ষা ধৰে।।১৮১।।অৰ্থ:
এওঁলোকৰ আদি কৰি আন বহু লোকেও মায়া তৰিছে। কৃষ্ণৰ কৃপাত সংসাৰ এৰি মহোদয় লাভ কৰিছে। স্ত্ৰী, শূদ্ৰ, অধম, যৱন, আন জাতিৰ পাপী নৰেও বৈষ্ণৱ জনৰ শীল শিক্ষা ধৰি তত্বপৰ হৈ মায়া তৰিছে।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণৰ কৃপাত সকলো জাতিৰ লোকেও মায়া তৰি মহোদয় লাভ কৰাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ১৮২:
ইসৱো মায়াক তড়ি অনায়াসে
পাৱয় হৰি ভকতি।
বৈষ্ণৱসৱৰ মহিমা বিস্তৰ
কি কৈবো তাঙ্ক সম্প্ৰতি।।
পশু পক্ষীচয় সৎসঙ্গে তড়য়
মনুষ্যৰ কোন লেখা।
সাধুসে সমস্তে লোকৰ সুহৃদ
আপুনাতো তুমি দেখা।।১৮২।।অৰ্থ:
এওঁলোকে অনায়াসে মায়া তৰি হৰি ভক্তি পায়। বৈষ্ণৱসকলৰ মহিমা বিস্তৰ, কি ক’ম তাক সম্প্ৰতি। পশু-পক্ষীয়েও সৎসঙ্গত মায়া তৰে, মনুষ্যৰ কথা কোন ক’ব। সাধুসকলেই সমস্ত লোকৰ সুহৃদ, আপুনিও তুমি দেখা।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত বৈষ্ণৱসকলৰ মহিমা আৰু সাধুসঙ্গৰ গুৰুত্বৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ১৮৩:
মোত যিবা মুনি পুছিলা আপুনি
কহিলো সমস্তে তাক।
কৃষ্ণ বিনে আৰ নাহি কিছু সাৰ
এহি কহো বেদবাক।।
কৈলো ভাগৱত তোহ্মাৰ আগত
কৃষ্ণনাম মাত্ৰ সাৰ।।
মোত ভগৱন্তে পূৰ্ব্বে কহিছন্ত
মহিমাৰ নাহি পাৰ।।১৮৩।।অৰ্থ:
মোক যি মুনিয়ে প্ৰশ্ন কৰিছিল, তাক সমস্ত কৈছো। কৃষ্ণ বিনে আন কোনো সাৰ নাই, এয়ে বেদৰ বাক্য। তোমাৰ আগত ভাগৱত কৈছো, কৃষ্ণনামেই সাৰ। মোক ভগৱন্তে পূৰ্ব্বে কৈছিল, তেওঁৰ মহিমাৰ সীমা নাই।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণনামৰ মাহাত্ম্য আৰু ভাগৱতৰ গুৰুত্বৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ১৮৪:
তুমি সৰ্ব্বজান ইটো শাস্ত্ৰখান
প্ৰচাৰ কৰ লোকত।
অজ্ঞান গুচোক জগত তড়োক
মিলোক ভক্তি কৃষ্ণত।।
কিন্ত্ত মুনিবৰ ভকতি ৰসৰ
বিভাত যেন নোহয়।
ছাড়ি জ্ঞান কৰ্ম্ম কৃষ্ণ সেৱা ধৰ্ম্ম
কৰিবা মাত্ৰ উদয়।।১৮৪।।অৰ্থ:
তুমি সৰ্ব্বজান, এই শাস্ত্ৰখান লোকত প্ৰচাৰ কৰা। অজ্ঞান গুচোক, জগত তৰোক, কৃষ্ণত ভক্তি মিলোক। কিন্তু হে মুনিবৰ, ভক্তি ৰসৰ বিভাত যেন নহয়। জ্ঞান-কৰ্ম্ম এৰি কৃষ্ণ সেৱা ধৰ্ম্ম কৰিবা।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত শাস্ত্ৰ প্ৰচাৰ আৰু কৃষ্ণ সেৱাৰ গুৰুত্বৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ১৮৫:
মায়াক আশ্ৰয় কৰি কৃপাময়
কৰা নানা লীলাচয়।
তাহাৰ শ্ৰৱণ কৰিতে কীৰ্ত্তন
কৃষ্ণপদে ৰতি হয়।।
এতেকে তোহ্মাত কহিলো সাক্ষাত
কিছু কৃষ্ণলীলা যশ।
তেৱেসে লোকৰ হৈবেক কৃষ্ণৰ
চৰণত প্ৰেমৰস।।১৮৫।।অৰ্থ:
মায়াক আশ্ৰয় কৰি কৃপাময়ে নানা লীলা কৰে। তাৰ শ্ৰৱণ-কীৰ্ত্তন কৰিলে কৃষ্ণপদত ৰতি হয়। এতেকে তোমাক সাক্ষাত কিছু কৃষ্ণলীলা যশ কৈছো। তেৱেঁই লোকৰ কৃষ্ণচৰণত প্ৰেমৰস হ’ব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণলীলা শ্ৰৱণ-কীৰ্ত্তনৰ ফলত কৃষ্ণপদত ৰতি হোৱাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ১৮৬:
এতেক বোলন্তে নয়নৰ হন্তে
বহিবেক লৈলা জল।
হৰিপদ হৃদি ধৰি মৌনে বিধি
ভৈলন্ত প্ৰেমে বিহ্বল।।
ব্ৰহ্মাৰ মুখত কৃষ্ণলীলা যত
শুনি মুনি কৃপাময়।
উপজিল ভাৱ পুলকিত গাৱ
নেত্ৰৰ নীৰ ঝুৰয়।।১৮৬।।অৰ্থ:
এনেকৈ কৈ থাকোতে মুনিৰ চকুৰ পানী বৈ গ’ল। হৰিপদ হৃদয়ত ধৰি মৌনে বিধি প্ৰেমত বিহ্বল হ’ল। ব্ৰহ্মাৰ মুখত কৃষ্ণলীলা শুনি মুনি কৃপাময় হ’ল। ভাৱ উপজিল, গাৱ পুলকিত হ’ল, চকুৰ পানী ঝৰিবলৈ ধৰিলে।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত মুনিয়ে কৃষ্ণলীলা শুনি প্ৰেমত বিহ্বল হোৱাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ১৮৭:
দিয়া কৃষ্ণ ডাক উঠি বিধাতাক
অষ্টাঙ্গে কৰিলা নতি।
চৰণৰ ধুলি শিৰে লৈলা তুলি
কৰিলা স্তুতি ভকতি।।
বীণাক বজাই কৃষ্ণ গুণ গাই
আনন্দে ৰহিলা তথা।
কৃষ্ণ প্ৰসাদত ভৈলা সমাপত
সপ্তম অধ্যায় কথা।।১৮৭।।অৰ্থ:
কৃষ্ণ ডাক দি উঠি বিধাতাক অষ্টাঙ্গে নতি কৰিলে। চৰণৰ ধূলি শিৰত তুলি স্তুতি-ভকতি কৰিলে। বীণা বজাই কৃষ্ণ গুণ গাই আনন্দত ৰ’ল। কৃষ্ণ প্ৰসাদত সপ্তম অধ্যায়ৰ কথা সমাপ্ত হ’ল।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত মুনিয়ে কৃষ্ণৰ প্ৰতি ভক্তি প্ৰকাশ কৰি সপ্তম অধ্যায়ৰ সমাপ্তিৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ১৮৮:
আত অনন্তৰে পূছে নৃপবৰে
শুকৰ চৰণ চায়।
শুনা মহামুণি কৃষ্ণকথা শুনি
মোৰ তৃষ্ণা বাঢ়ি যায়।।
বিধাতাৰ বাণী মনে অনুমানি
নাৰদ মহা মহন্ত।
ভক্তি কহে মাত্ৰ ভাগৱত শাস্ত্ৰ
যৈত যৈত কহিলন্ত।।১৮৮।।অৰ্থ:
তাৰ পিছত ৰজাই শুকৰ চৰণলৈ চাই ক’লে, “হে মহামুনি, কৃষ্ণকথা শুনি মোৰ তৃষ্ণা বাঢ়ি যায়। বিধাতাৰ বাণী মনে অনুমান কৰি নাৰদ মহামহন্তে ভক্তি কয়, ভাগৱত শাস্ত্ৰত য’ত য’ত কৈছে।”
ব্যাখ্যা:
ইয়াত ৰজাই শুক মুনিক কৃষ্ণকথা শুনিবলৈ ইচ্ছা প্ৰকাশ কৰিছে।
শ্লোক ১৮৯:
সিসৱ কথাক চাঞো জানিবাক
কৈয়ো গুৰু কৃপা কৰি।
এৰিবো দেহক কৃষ্ণ চৰণক
যিমতে মনত ধৰি।।
শ্ৰৱণ কীৰ্ত্তন কৰে যিটোজনে
তাৰ হৃদি কমলত।
আতি অল্পকালে ভকত বৎসলে
হৈৱন্ত আসি বেকত।।১৮৯।।অৰ্থ:
সেই কথাবোৰ জানিবলৈ ইচ্ছা কৰো, গুৰু কৃপা কৰি কওক। কৃষ্ণচৰণক মনত ধৰি দেহ এৰিম। যিজনে শ্ৰৱণ-কীৰ্ত্তন কৰে, তাৰ হৃদয় কমলত অতি অল্পকালতে ভকতবৎসল কৃষ্ণই বেকত হ’ব।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত ৰজাই শুক মুনিক কৃষ্ণকথা শুনিবলৈ কৈছে আৰু শ্ৰৱণ-কীৰ্ত্তনৰ মাহাত্ম্য বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ১৯০:
ভক্তৰ হিয়াত থাকিয়া সাক্ষাত
হৰন্ত সমস্তে মল।
যেন জলচয় শৰতে কৰয়
নিৰ্ম্মল আতি উজ্জ্বল।।
কৃষ্ণসেৱা ধৰি মন শুদ্ধ কৰি
নেৰে কৃষ্ণপদ আৰ।
যেন পৰবাসী ৰৈল গৃহে আসি
এড়ায়া দুখ নিকাৰ।।১৯০।।অৰ্থ:
ভক্তৰ হৃদয়ত সাক্ষাত থাকি কৃষ্ণই সমস্ত মল হৰণ কৰে। যেনেকৈ শৰতকালত জল নিৰ্ম্মল আৰু উজ্জ্বল হয়। কৃষ্ণসেৱা ধৰি মন শুদ্ধ কৰি কৃষ্ণপদ এৰা নাযায়। যেনেকৈ পৰবাসী গৃহলৈ আহি দুখ নিকাৰ এৰায়।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণসেৱাৰ ফলত মন শুদ্ধ হোৱাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ১৯১:
অতেকে আহ্মাৰ কুল দেৱতাৰ
কহিয়ো চৰিত্ৰচয়।।
কৃষ্ণ কথা শুনি থাকো মঞি মুনি
হেনবা ভাগ্য মিলয়।।
সূতে শৌনকত কন্ত হৰিষত
এহিমতে নৃপবৰ।
সভাৰ মধ্যত সাদৰে শুকত
কৰিলা প্ৰশ্ন বিস্তৰ।।১৯১।।অৰ্থ:
এতেকে মোৰ কুলদেৱতাৰ চৰিত্ৰ কওক। কৃষ্ণ কথা শুনি মই মুনি হৈ থাকো, হয়তো ভাগ্য মিলে। সূতে শৌনকত আনন্দেৰে কয়, এনেদৰে ৰজাই সভাৰ মাজত শুকক সাদৰেৰে প্ৰশ্ন কৰিলে।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত ৰজাই শুক মুনিক কুলদেৱতাৰ চৰিত্ৰ ক’বলৈ কৈছে।
শ্লোক ১৯২:
প্ৰশ্নচয় শুনি শুক মহামুনি
আতি আনন্দিত ভৈলা।
কৃষ্ণৰ চৰণ স্মৰি একমন
ভাগৱত কৈৱে লৈলা।।
পদ্ম কলপত ব্ৰহ্মাৰ আগত
কৃষ্ণে কহিলন্ত যত।
সিসৱ কাহিনী শুক মহামুনি
ৰাজাত কৰা বেকত।।১৯২।।অৰ্থ:
প্ৰশ্ন শুনি শুক মহামুনি আনন্দিত হ’ল। কৃষ্ণচৰণ স্মৰি একমনে ভাগৱত ক’বলৈ ধৰিলে। পদ্ম কলপত ব্ৰহ্মাৰ আগত কৃষ্ণই যি কৈছিল, সেই কাহিনী শুক মহামুনিয়ে ৰজাক ক’লে।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত শুক মুনিয়ে ৰজাক ভাগৱতৰ কথা ক’বলৈ ধৰিছে।
শ্লোক ১৯৩:
শুনা নৰনাৰী একমন কৰি
গোৱিন্দৰ গুণচয়।
পতিতক ত্ৰাণ কৃষ্ণ বিনে আন
একোমতে নাহিকয়।।
সংসাৰ নিকাৰ তড়া এহিবাৰ
মুখে লায়া হৰিনাম।
কৃষ্ণৰ কিঙ্কৰে ৰচিলা শঙ্কৰে
ডাকি বোলা ৰাম ৰাম।।১৯৩।।অৰ্থ:
হে নৰনাৰী, একমনে গোৱিন্দৰ গুণ শুনা। পতিতক ত্ৰাণ কৰিবলৈ কৃষ্ণ বিনে আন কোনো নাই। সংসাৰৰ নিকাৰ তৰিবলৈ এতিয়াই মুখে হৰিনাম লোৱা। কৃষ্ণৰ কিঙ্কৰে শঙ্কৰে ৰচিলে, ডাকি বোলা ৰাম ৰাম।
ব্যাখ্যা:
ইয়াত কৃষ্ণনামৰ মাহাত্ম্য আৰু সংসাৰৰ নিকাৰ তৰিবলৈ হৰিনাম লোৱাৰ উপদেশ দিয়া হৈছে।
