তৃতীয় স্কন্ধ: অনাদি পাতন
মঙ্গলাচৰণ
শ্লোক ১:
জয় জগন্নাথ জগতৰ আদি মূল।
যাহাৰ স্মৰণে হোৱৈ পাতক নির্মুল।।
যাৰ নাম নাৱে কৰে সংসাৰৰ পাৰ।
হেনয় কৃষ্ণক কৰো কোটি নমস্কাৰ।।
অৰ্থ:
জগতৰ আদি আৰু মূল স্বৰূপ জগন্নাথৰ জয় হোক। যাৰ স্মৰণে সকলো পাপ নাশ হয়, যাৰ নাম লোৱাৰ দ্বাৰা সংসাৰৰ পাৰ পোৱা যায়, তেনে কৃষ্ণক মই কোটি নমস্কাৰ কৰোঁ।
ব্যাখ্যা:
এই শ্লোকত জগন্নাথ (কৃষ্ণ)ক জগতৰ সৃষ্টিৰ মূল বুলি উল্লেখ কৰা হৈছে। তেওঁৰ নাম স্মৰণ কৰিলে মানুহৰ পাপ নাশ হয় আৰু সংসাৰৰ পৰা মুক্তি পোৱা যায়। কৃষ্ণৰ প্ৰতি ভক্তি আৰু নমস্কাৰৰ দ্বাৰা মানুহে আধ্যাত্মিক মুক্তি লাভ কৰিব পাৰে।
শ্লোক ২:
জয় জয় দৈৱকীনন্দন আদি দেৱ।
ব্রহ্মা মহেশ্বৰো যাক সদা কৰে সেৱ।।
মূৰুখ পণ্ডিত হোৱৈ লৈল যাৰ নাম।
হেনয় কৃষ্ণক কৰো পৰিয়া প্রণাম।।
অৰ্থ:
দৈৱকীৰ পুত্ৰ, আদি দেৱ কৃষ্ণৰ জয় হোক। ব্রহ্মা আৰু মহেশ্বৰে সদায় তেওঁক সেৱা কৰে। মূৰুখ হোৱক বা পণ্ডিত হোৱক, যিয়ে তেওঁৰ নাম লয়, তেনে কৃষ্ণক মই প্ৰণাম কৰোঁ।
ব্যাখ্যা:
কৃষ্ণক আদি দেৱ বুলি উল্লেখ কৰা হৈছে, যাক ব্রহ্মা আৰু শিৱেও সেৱা কৰে। তেওঁৰ নাম লোৱাৰ দ্বাৰা সকলো মানুহে, জ্ঞানী বা অজ্ঞানী, আধ্যাত্মিক লাভ কৰিব পাৰে।
শ্লোক ৩:
জয় জয় ঈশ্বৰ কেশৱ সদাশিৱ।
যাৰ মায়াপাশে বন্দী জগতৰ জীৱ।।
মিলে মাোক্ষ যাৰ নাম শ্ৰৱণ কীৰ্ত্তনে।
কৰো প্ৰণিপাত হেন কृष্ণৰ চৰণে।।
অৰ্থ:
ঈশ্বৰ কেশৱ আৰু সদাশিৱৰ জয় হোক। যাৰ মায়াৰ জালত জগতৰ প্ৰাণীবোৰ বন্দী হৈ আছে, যাৰ নাম শ্ৰৱণ আৰু কীৰ্তন কৰিলে মোক্ষ প্ৰাপ্তি হয়, তেনে কৃষ্ণৰ চৰণত মই প্ৰণিপাত কৰোঁ।
ব্যাখ্যা:
কৃষ্ণৰ মায়াই জগতৰ প্ৰাণীবোৰক বান্ধি ৰাখিছে, কিন্তু তেওঁৰ নাম শ্ৰৱণ আৰু কীৰ্তন কৰিলে মানুহে মোক্ষ লাভ কৰিব পাৰে। এই শ্লোকত কৃষ্ণৰ চৰণত শৰণাগত হোৱাৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হৈছে।
শ্লোক ৪:
নমো দামোদৰ দেৱ দৈৱকীনন্দন।
ভকত অভয় দাতা সত্য সনাতন।।
যাহাৰ মায়াত হোৱে সৃষ্টি স্থিতি লয়।
হেন কृष্ণ চৰণে ৰচিবো পদচয়।।
অৰ্থ:
দৈৱকীৰ পুত্ৰ, ভক্তসকলক অভয় দানকাৰী, সত্য আৰু সনাতন দামোদৰ দেৱক নমস্কাৰ। যাৰ মায়াৰ দ্বাৰা সৃষ্টি, স্থিতি আৰু লয় হয়, তেনে কৃষ্ণৰ চৰণত মই পদ ৰচনা কৰোঁ।
ব্যাখ্যা:
কৃষ্ণক সৃষ্টি, স্থিতি আৰু লয়ৰ কাৰণ বুলি উল্লেখ কৰা হৈছে। তেওঁৰ মায়াই জগতৰ সৃষ্টি আৰু প্ৰলয় নিয়ন্ত্ৰণ কৰে। এই শ্লোকত কৃষ্ণৰ চৰণত ভক্তিৰ প্ৰকাশ কৰা হৈছে।
শ্লোক ৫:
কৃষ্ণ পদ পঙ্কজক ধৰি হৃদয়ত।
গুৰুৰ চৰণ মনে কৰি শিৰোগত।।
সৃষ্টি স্থিতি লয় মাধৱৰ মোক্ষ লীলা।
কৃষ্ণৰ কিঙ্কৰে পদ শঙ্কৰে ৰচিলা।।
অৰ্থ:
কৃষ্ণৰ পদ্মৰ দৰে চৰণক হৃদয়ত ধাৰণ কৰি, গুৰুৰ চৰণক মূৰত স্থান দি, মাধৱৰ সৃষ্টি, স্থিতি, লয় আৰু মোক্ষৰ লীলা বৰ্ণনা কৰি, কৃষ্ণৰ দাস শঙ্কৰে এই পদ ৰচনা কৰিলে।
ব্যাখ্যা:
এই শ্লোকত কবিয়ে কৃষ্ণৰ চৰণত ভক্তি আৰু গুৰুৰ প্ৰতি শ্ৰদ্ধা প্ৰকাশ কৰিছে। কৃষ্ণৰ লীলাৰ দ্বাৰা জগতৰ সৃষ্টি, স্থিতি, লয় আৰু মোক্ষৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
বসুমতীৰ স্থিতি
শ্লোক ৬:
মহা ভাগৱত কথা অমৃত সাক্ষাত।
বামন পুৰাণ কিছু মিশ্র দিলো তাত।।
দুয়ো কথা নিবন্ধিলো একত্র মিসলে।
মধু সমে দুগ্ধ যেন আতি স্বাদ বলে।।
অৰ্থ:
মহাভাগৱতৰ কথা অমৃতৰ দৰে। বামন পুৰাণৰ কিছু অংশ ইয়াত মিশ্ৰিত কৰা হৈছে। দুয়োটা কথা একেলগে বান্ধি ৰখা হৈছে, যেনেকৈ মধু আৰু দুগ্ধ একেলগে মিশ্ৰিত কৰিলে অতি সুস্বাদু হয়।
ব্যাখ্যা:
এই শ্লোকত মহাভাগৱত আৰু বামন পুৰাণৰ কথা একেলগে বৰ্ণনা কৰা হৈছে। এই দুয়োটা গ্ৰন্থৰ জ্ঞান অমৃতৰ দৰে পবিত্ৰ আৰু সুস্বাদু।
শ্লোক ৭:
শুনা সাৱধান মনে সৱে সভাসদ।
তৃতীয় স্কন্ধৰ মহাভাগৱত পদ।।
যেনমতে ভৈল ইটো অনাদি পাতন।
শুনিয়োক আছৈ যাৰ মুকুতিক মন।।
অৰ্থ:
হে সভাসদসকল, সাৱধানেৰে শুনা, তৃতীয় স্কন্ধৰ মহাভাগৱতৰ পদ। যেনেদৰে এই অনাদি সৃষ্টি হৈছিল, যিজনৰ মুক্তি প্ৰাপ্তিৰ ইচ্ছা আছে, তেওঁ শুনক।
ব্যাখ্যা:
এই শ্লোকত তৃতীয় স্কন্ধৰ মহাভাগৱতৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। যিজনৰ মুক্তি প্ৰাপ্তিৰ ইচ্ছা আছে, তেওঁ এই কথা শুনিবলৈ আহিব।
শ্লোক ৮:
শুকত পুছন্ত পৰীক্ষিত নৃপবৰ।
শুনিলো অমৃত কথা তোহ্মাৰ মুখৰ।।
যতেক শুনোহো শুনিবাক যায় মতি।
অমৃত পিয়ন্তে যেন নখণ্ডে তৃপিতি।।
অৰ্থ:
ৰজা পৰীক্ষিতে শুকমুনিক সুধিলে, হে নৃপবৰ, মই তোমাৰ মুখৰ পৰা অমৃতৰ দৰে কথা শুনিলোঁ। যিমানেই শুনো, শুনিবলৈ মন যায়, যেনেকৈ অমৃত পান কৰিলেও তৃপ্তি নহয়।
ব্যাখ্যা:
ৰজা পৰীক্ষিতে শুকমুনিক কৃষ্ণৰ কথা শুনিবলৈ ইচ্ছা প্ৰকাশ কৰিছে। এই কথা অমৃতৰ দৰে সুস্বাদু, যাক শুনিলে তৃপ্তি নহয়, বৰঞ্চ আৰু শুনিবলৈ মন যায়।
শ্লোক ৯:
সম্প্রতি ছেদিয়ো ঋষি সংশয় মনৰ।
সৃষ্টিৰ মধ্যত মহা পুৰুষ ঈশ্বৰ।।
কেৱলে থাকয় হৰি এক ব্ৰহ্মতত্ত্ব।
কিমতে স্ৰজন্ত হৰি ইটো ত্রিজগত।।
অৰ্থ:
হে ঋষি, এতিয়া মোৰ মনৰ সংশয় দূৰ কৰক। সৃষ্টিৰ মাজত মহাপুৰুষ ঈশ্বৰ কিদৰে আছে? হৰি একমাত্ৰ ব্ৰহ্মতত্ত্ব হিচাপে কিদৰে থাকে আৰু কিদৰে তেওঁ এই ত্ৰিজগত সৃষ্টি কৰে?
ব্যাখ্যা:
ৰজা পৰীক্ষিতে শুকমুনিক সৃষ্টিৰ ৰহস্য বুজিবলৈ বিচাৰিছে। তেওঁ জানিব বিচাৰিছে যে কিদৰে হৰি একমাত্ৰ ব্ৰহ্মতত্ত্ব হিচাপে থাকে আৰু কিদৰে তেওঁ এই জগত সৃষ্টি কৰে।
শ্লোক ১০:
এহি কথা শুনিবাক মোৰ বৰ চিত্ত।
কহিয়োক মুনি তুমি কৃষ্ণৰ চৰিত্ৰ।।
যেনমতে জগত স্ৰজন্ত নাৰায়ণ।
যিমতে স্ৰজিলা ব্রহ্মা আদি দেৱগণ।।
অৰ্থ:
হে মুনি, মোৰ মন এই কথা শুনিবলৈ বৰ উৎসুক। কৃষ্ণৰ চৰিত্ৰ কহক। যেনেদৰে নাৰায়ণে জগত সৃষ্টি কৰে, যেনেদৰে তেওঁ ব্রহ্মা আদি দেৱগণক সৃষ্টি কৰে।
ব্যাখ্যা:
ৰজা পৰীক্ষিতে শুকমুনিক কৃষ্ণৰ চৰিত্ৰ বৰ্ণনা কৰিবলৈ কৈছে। তেওঁ জানিব বিচাৰিছে যে কিদৰে নাৰায়ণে জগত সৃষ্টি কৰে আৰু কিদৰে তেওঁ দেৱগণক সৃষ্টি কৰে।
শ্লোক ১১:
যেনমতে সাতো স্বর্গ কৰন্ত নির্মাণ।
যেনমতে স্ৰজিলা পাতাল সাতোখন।।
সপ্তদ্বীপা বসুমতী সপত সাগৰ।
যিমতে স্ৰজিলা নদ নদী সৰোবৰ।।
অৰ্থ:
যেনেদৰে তেওঁ সাতো স্বৰ্গ নিৰ্মাণ কৰে, যেনেদৰে তেওঁ সাতো পাতাল সৃষ্টি কৰে, সপ্তদ্বীপা বসুমতী আৰু সাতো সাগৰ, যেনেদৰে তেওঁ নদী আৰু সৰোবৰ সৃষ্টি কৰে।
ব্যাখ্যা:
এই শ্লোকত নাৰায়ণে কিদৰে স্বৰ্গ, পাতাল, পৃথিৱী, সাগৰ, নদী আদি সৃষ্টি কৰে, সেই কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ১২:
পশু পক্ষী বৃক্ষলতা চৰাচৰ যত।
যিমতে স্ৰজন্ত মেৰু মন্দৰ পৰ্ব্বত।।
যেনমতে ব্রহ্মাণ্ডক কৰন্ত নির্মাণ।
কহিয়োআহ্মাত তুমি ঋষি সৰ্ব্বজান।।
অৰ্থ:
যেনেদৰে তেওঁ পশু, পক্ষী, বৃক্ষ, লতা আদি চৰাচৰ জগত সৃষ্টি কৰে, যেনেদৰে তেওঁ মেৰু আৰু মন্দৰ পৰ্বত সৃষ্টি কৰে, যেনেদৰে তেওঁ ব্ৰহ্মাণ্ড নিৰ্মাণ কৰে, হে সৰ্বজ্ঞ ঋষি, মোক কহক।
ব্যাখ্যা:
এই শ্লোকত নাৰায়ণে কিদৰে চৰাচৰ জগত, পৰ্বত, আৰু ব্ৰহ্মাণ্ড সৃষ্টি কৰে, সেই কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ১৩:
কোনে ধৰি আছে সসাগৰা বসুমতী।
কি কাৰণে পৃথিৱী নযান্ত অধোগতি।।
কিবা হেতু লৰৈ ইটো পৃথিৱী মণ্ডল।
ছেদিয়োক ঋষি তুমি সংশয় সকল।।
অৰ্থ:
কোনে সাগৰৰ সৈতে পৃথিৱীক ধৰি ৰাখিছে? কিয় পৃথিৱী অধোগতি প্ৰাপ্ত নহয়? কিয় এই পৃথিৱী মণ্ডল লৰচৰ কৰে? হে ঋষি, মোৰ সকলো সংশয় দূৰ কৰক।
ব্যাখ্যা:
ৰজা পৰীক্ষিতে শুকমুনিক পৃথিৱীৰ স্থিতিৰ বিষয়ে সুধিছে। তেওঁ জানিব বিচাৰিছে যে কিয় পৃথিৱী অধোগতি প্ৰাপ্ত নহয় আৰু কিয় ই লৰচৰ কৰে।
শ্লোক ১৪:
শুকমুনি বোলন্ত শুনিয়ো পৰীক্ষিত।
কহো সৃষ্টি কথা তুমি থিৰ কৰা চিত।।
সৃষ্টি স্থিতি লয় মাধৱৰ মুখ্য লীলা।।
আপুনি তড়িলা তুমি আনকো তাড়িলা।।
অৰ্থ:
শুকমুনিয়ে ক’লে, হে পৰীক্ষিত, শুনা, মই সৃষ্টিৰ কথা কওঁ, তোমাৰ মন স্থিৰ কৰা। সৃষ্টি, স্থিতি, আৰু লয় মাধৱৰ মুখ্য লীলা। তুমি নিজে জানিছা আৰু আনকো জানিবলৈ দিছা।
ব্যাখ্যা:
শুকমুনিয়ে ৰজা পৰীক্ষিতক সৃষ্টিৰ কথা বৰ্ণনা কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিছে। তেওঁ কৈছে যে সৃষ্টি, স্থিতি, আৰু লয় মাধৱৰ মুখ্য লীলা।
শ্লোক ১৫:
কৃষ্ণৰ চৰণে তুমি পৰম ভকত।।
যদ্যপি জানিতে হোৱা আপুনি শকত।।
তথাপি পুছিলা তুমি লোক উপকাৰে।
ইটো কথা শুনি ভণি তড়োক সংসাৰে।।
অৰ্থ:
তুমি কৃষ্ণৰ চৰণত পৰম ভক্ত। যদিও তুমি নিজে জানিব পাৰা, তথাপি তুমি লোককল্যাণৰ বাবে সুধিলা। এই কথা শুনি সংসাৰৰ পৰা মুক্ত হওক।
ব্যাখ্যা:
শুকমুনিয়ে ৰজা পৰীক্ষিতক কৃষ্ণৰ প্ৰতি ভক্তিৰ কথা কৈছে। তেওঁ কৈছে যে ৰজাই যদিও নিজে জানিব পাৰে, তথাপি লোককল্যাণৰ বাবে সুধিছে। এই কথা শুনি সংসাৰৰ পৰা মুক্তি পোৱা যায়।
শ্লোক ১৬:
নৃপতিক প্রশংসিয়া স্থিৰ কৰি মন।
হৃদয়ত চিন্তিলন্ত কৃষ্ণৰ চৰণ।।
জয় কৃষ্ণ জয় কৃষ্ণ মুখে উচ্চাৰিলা।
পুৰাতন কথা কহিবাকআৰম্ভিলা।।
অৰ্থ:
ৰজাক প্ৰশংসা কৰি মন স্থিৰ কৰি, হৃদয়ত কৃষ্ণৰ চৰণ চিন্তা কৰি, জয় কৃষ্ণ জয় কৃষ্ণ বুলি উচ্চাৰণ কৰি, পুৰাতন কথা কহিবলৈ আৰম্ভ কৰিলে।
ব্যাখ্যা:
শুকমুনিয়ে ৰজা পৰীক্ষিতক প্ৰশংসা কৰি, কৃষ্ণৰ চৰণত মনোনিবেশ কৰি, পুৰাতন কথা কহিবলৈ আৰম্ভ কৰিছে।
শ্লোক ১৭:
কহিবো নৃপতি সৃষ্টি লীলা কথা পাছে।
শুনা যেনমতে বসুমতী ৰহি আছে।।
পৃথিৱীৰ অধে সাত পাতালৰ তলে।
ব্রহ্মাণ্ডক বেঢ়িয়া কেৱলে আছে জলে।।
অৰ্থ:
হে নৃপতি, মই সৃষ্টিৰ লীলাৰ কথা কওঁ, শুনা যেনেদৰে বসুমতী ৰৈ আছে। পৃথিৱীৰ তলত সাতো পাতাল আছে, ব্ৰহ্মাণ্ডক জলই বেঢ়ি আছে।
ব্যাখ্যা:
শুকমুনিয়ে ৰজা পৰীক্ষিতক পৃথিৱীৰ স্থিতিৰ কথা কৈছে। তেওঁ কৈছে যে পৃথিৱীৰ তলত সাতো পাতাল আছে আৰু ব্ৰহ্মাণ্ডক জলই বেঢ়ি আছে।
শ্লোক ১৮:
কূৰ্ম্মৰূপে হৰি আছা জলৰ উপৰে।
পঞ্চাশ কোটি প্রহৰ বহল কলেৱৰে।।
কুৰ্ম্মৰ উপৰে সৰ্ব্বৰূপে ভগৱন্ত।
হাজাৰেক ফণা সমে আছন্ত অনন্ত।।
অৰ্থ:
কূৰ্ম্মৰূপে হৰি জলৰ ওপৰত আছে, তেওঁৰ শৰীৰ পঞ্চাশ কোটি প্ৰহৰ বহল। কূৰ্ম্মৰ ওপৰত সৰ্বৰূপী ভগৱান অনন্ত, হাজাৰ ফণাৰ সৈতে আছে।
ব্যাখ্যা:
এই শ্লোকত কূৰ্ম্মৰূপী হৰিৰ বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁ জলৰ ওপৰত আছে আৰু তেওঁৰ শৰীৰ অতি বিশাল। তেওঁৰ ওপৰত সৰ্বৰূপী ভগৱান অনন্ত আছে, যি হাজাৰ ফণাৰ সৈতে আছে।
শ্লোক ১৯:
সূৰ্য্য সম জ্বলৈ মহা ফণী মণি যত।
শৃঙ্গে সমন্বিতে যেন ধৱল পৰ্ব্বত।।
তাৰ আঠ ফণা আট দিশে গৈল বহি।।
আছে আঠ দিগ্গজ উপৰে তাৰ ৰহি।।
অৰ্থ:
সূৰ্য্যৰ দৰে জ্বলি থকা মহা ফণীৰ মণি, শৃঙ্গৰ সৈতে যেন ধৱল পৰ্ব্বত। তাৰ আঠ ফণা আঠ দিশে বিয়পি আছে। তাৰ ওপৰত আঠ দিগ্গজ আছে।
ব্যাখ্যা:
এই শ্লোকত অনন্তৰ ফণাৰ বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তাৰ ফণাৰ মণি সূৰ্য্যৰ দৰে জ্বলি আছে আৰু তাৰ শৃঙ্গ ধৱল পৰ্ব্বতৰ দৰে। তাৰ আঠ ফণা আঠ দিশে বিয়পি আছে আৰু তাৰ ওপৰত আঠ দিগ্গজ আছে।
শ্লোক ২০:
দ্বাদশ হাজাৰ প্ৰহৰৰ পন্থ কায়।
দেৱাসুৰ নাগগণে জপন্ত সদায়।।
বলৰ দৰ্পত আতি মহালীলা কৰি।
আঠো আঠ পৰ্ব্বত পিঠিত আছে ধৰি।।
অৰ্থ:
দ্বাদশ হাজাৰ প্ৰহৰৰ শৰীৰ, দেৱ, অসুৰ, নাগগণে সদায় জপ কৰে। বলৰ দৰ্পত মহালীলা কৰি, আঠোটা পৰ্ব্বতৰ পিঠিত আছে।
ব্যাখ্যা:
এই শ্লোকত অনন্তৰ বিশাল শৰীৰৰ বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁৰ শৰীৰ দ্বাদশ হাজাৰ প্ৰহৰ বহল। দেৱ, অসুৰ, নাগগণে তেওঁক সদায় জপ কৰে। তেওঁ বলৰ দৰ্পত মহালীলা কৰি আঠোটা পৰ্ব্বতৰ পিঠিত আছে।
শ্লোক ২১:
পৰ্ব্বতৰ উপৰত সসাগৰা মহী।
যেন চাঙ্গখান আলগতে আছে ৰহি।।
যি দিশৰ দিগগজ লৰাৱে নিজ কায়।
সি দিশৰ পৰা জানা ভূমিকম্প যায়।।
অৰ্থ:
পৰ্ব্বতৰ ওপৰত সাগৰৰ সৈতে পৃথিৱী আছে, যেন চাংখন আলগতে আছে। যি দিশৰ দিগগজে নিজ শৰীৰ লৰায়, সেই দিশৰ পৰা ভূমিকম্প হয়।
ব্যাখ্যা:
এই শ্লোকত পৃথিৱীৰ স্থিতিৰ বৰ্ণনা কৰা হৈছে। পৃথিৱী পৰ্ব্বতৰ ওপৰত আছে, যেন চাংখন আলগতে আছে। যি দিশৰ দিগগজে নিজ শৰীৰ লৰায়, সেই দিশৰ পৰা ভূমিকম্প হয়।
মহাপ্রলয়ৰ কথা
শ্লোক ২২:
যেতিক্ষণে তোলৈ হামি কচ্ছপ অনন্তে।
সাতোখান মেৰু মহী মন্দৰ পৰ্যন্তে।।
সাগৰ সহিতে সৱে কৰৈ টলবল।
দেখিয়ো কৃষ্ণৰ ইটো যোগমায়াবল।।
অৰ্থ:
যেতিয়া কূৰ্ম্মৰূপী অনন্তে হামি দিয়ে, সাতোটা মেৰু পৰ্ব্বত, মহী, মন্দৰ পৰ্যন্ত, সাগৰৰ সৈতে সকলো টলবল কৰে। কৃষ্ণৰ এই যোগমায়াবল দেখক।
ব্যাখ্যা:
এই শ্লোকত কূৰ্ম্মৰূপী অনন্তৰ শক্তিৰ বৰ্ণনা কৰা হৈছে। যেতিয়া তেওঁ হামি দিয়ে, সাতোটা মেৰু পৰ্ব্বত, পৃথিৱী, মন্দৰ পৰ্ব্বত, আৰু সাগৰ টলবল কৰে। এইটো কৃষ্ণৰ যোগমায়াৰ শক্তি।
শ্লোক ২৩:
কহিলো তোহ্মাত পৃথিৱীৰ স্থিতি কথা।
মহা প্রলয়ৰ আৱে শুনিয়ো ব্যৱস্থা।।
যেৱে গৈলা এক শত বৰিষ ব্ৰহ্মাৰ।
ৰুদ্ৰৰূপে কৰে হৰে জগত সংহাৰ।।
অৰ্থ:
মই তোমাক পৃথিৱীৰ স্থিতিৰ কথা কৈছোঁ, এতিয়া মহাপ্ৰলয়ৰ ব্যৱস্থা শুনা। যেতিয়া ব্ৰহ্মাৰ এক শতিকাল পূৰ্ণ হয়, ৰুদ্ৰৰূপে হৰিয়ে জগত সংহাৰ কৰে।
ব্যাখ্যা:
এই শ্লোকত মহাপ্ৰলয়ৰ আৰম্ভণিৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। ব্ৰহ্মাৰ এক শতিকাল পূৰ্ণ হ’লে, হৰিয়ে ৰুদ্ৰৰূপ ধাৰণ কৰি জগত সংহাৰ কৰে।
শ্লোক ২৪:
অধে উর্দ্ধে শৰীৰৰ নেদেখি প্রমাণ।
ভ্রুকুটি কুটিল মুখ দেখি হৰে প্রাণ।।
আউল জাউল জটাজুট হাতত ত্রিশূল।
ঘোৰ মূৰ্ত্তি ধৰি কৰে প্ৰজাক নির্মূল।।
অৰ্থ:
তেওঁৰ শৰীৰৰ অধো-ঊৰ্ধ্ব কোনো প্ৰমাণ নাই, ভ্ৰুকুটি কুটিল মুখ দেখিলে প্ৰাণ হৰি যায়। আউল-জাউল জটাজুট, হাতত ত্ৰিশূল ধাৰণ কৰি, ঘোৰ মূৰ্তি ধৰি প্ৰজাক নিৰ্মূল কৰে।
ব্যাখ্যা:
এই শ্লোকত ৰুদ্ৰৰ ভয়ংকৰ মূৰ্তিৰ বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁৰ মূৰ্তি দেখিলে প্ৰাণ হৰি যায়, আৰু তেওঁ ত্ৰিশূল ধাৰণ কৰি প্ৰজাক নিৰ্মূল কৰে।
শ্লোক ২৫:
কিলকিল কৰি হাসৈ নৰ মুণ্ডমালী।
পৰ্ব্বতৰ শৃঙ্গ যেন দান্ত দুই পালি।।
সহস্র সহস্র প্রজা মুখে ধৰি ডাটি।
মৰমৰি মুণ্ড চোবাৱন্ত দান্তে আতি।।
অৰ্থ:
কিলকিল কৰি হাঁহি, নৰ মুণ্ডমালী, পৰ্ব্বতৰ শৃঙ্গৰ দৰে দাঁত দুপালি। সহস্ৰ সহস্ৰ প্ৰজা মুখত ধৰি ডাটি, মৰমৰি মুণ্ড দাঁতেৰে চোবায়।
ব্যাখ্যা:
এই শ্লোকত ৰুদ্ৰৰ ভয়ংকৰ মূৰ্তিৰ বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁ নৰ মুণ্ডমালী ধাৰণ কৰি, পৰ্ব্বতৰ শৃঙ্গৰ দৰে দাঁত দুপালিৰে সহস্ৰ সহস্ৰ প্ৰজাক মুখত ধৰি চোবায়।
শ্লোক ২৬:
জঙ্কাৰন্ত মাথা স্বর্গবাসী যায় দূৰ।
চৰণৰ প্রহাৰে পৰ্ব্বত হোৱে চুৰ।।
ঘোৰ ৰিঙ্গ দিয়া দিগ্গজক খোঞ্চা মাৰি।
উপৰক তুলি নচুৱান্ত ক্ৰিপুৰাৰি।।
অৰ্থ:
মাথা জঙ্কাৰি স্বৰ্গবাসী দূৰলৈ যায়, চৰণৰ প্ৰহাৰত পৰ্ব্বত চূৰ্ণ হয়। ঘোৰ ৰিঙনি দি দিগ্গজক খোঁচা মাৰি, ওপৰলৈ তুলি নচুৱায়।
ব্যাখ্যা:
এই শ্লোকত ৰুদ্ৰৰ শক্তিৰ বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁ মাথা জঙ্কাৰি স্বৰ্গবাসীক দূৰলৈ খেদে, চৰণৰ প্ৰহাৰত পৰ্ব্বত চূৰ্ণ হয়, আৰু দিগ্গজক খোঁচা মাৰি ওপৰলৈ তুলি নচুৱায়।
শ্লোক ২৭:
ৰুধিৰে দিগিধ দেহা কৰি ঘোৰ ধ্বনি।
তিনি গোটা চক্ষু যেন জ্বলন্ত অগনি।।
তেজে ঘোৰ আটাস নির্ঘাত বজ্ৰ পৰে।
স্বর্গ-মর্ত্য পাতাল একত্র হুয়া লড়ে।।
অৰ্থ:
ৰুধিৰে দিগিধ দেহা কৰি ঘোৰ ধ্বনি কৰে, তিনিগোটা চক্ষু যেন জ্বলন্ত অগনি। তেজে ঘোৰ আটাস, নিৰ্ঘাত বজ্ৰ পৰে, স্বৰ্গ-মৰ্ত্য-পাতাল একেলগে লৰে।
ব্যাখ্যা:
এই শ্লোকত ৰুদ্ৰৰ ভয়ংকৰ মূৰ্তিৰ বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁৰ দেহা ৰুধিৰে দিগিধ, তিনিগোটা চক্ষু জ্বলন্ত অগনিৰ দৰে, তেজে ঘোৰ আটাস, নিৰ্ঘাত বজ্ৰ পৰে, আৰু স্বৰ্গ-মৰ্ত্য-পাতাল একেলগে লৰে।
শ্লোক ২৮:
জগত সংহৰে হৰে পৰম বিক্রম।
অন্তকৰো অন্তক যমৰো মহাযম।।
এহিমতে ৰুদ্রে যেৱে প্রজা সংহাৰয়।
শুনা আৰো যেনমতে মিলিলা প্রলয়।।
অৰ্থ:
হৰিয়ে পৰম বিক্ৰমেৰে জগত সংহাৰ কৰে, অন্তকৰো অন্তক, যমৰো মহাযম। এহেনেদৰে ৰুদ্ৰই প্ৰজা সংহাৰ কৰে, শুনা আৰু যেনেদৰে প্ৰলয় মিলিল।
ব্যাখ্যা:
এই শ্লোকত হৰিয়ে জগত সংহাৰ কৰাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁ পৰম বিক্ৰমেৰে জগত সংহাৰ কৰে, আৰু প্ৰলয়ৰ পৰিসমাপ্তিৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
মহাপ্ৰলয়ৰ বৰ্ণনা
শ্লোক ২৯:
বাহ্ৰয় বৰিষ মানে ভৈলা অনাবৃষ্টি।
নোপজয় শস্য নষ্ট হোৱে প্রজা সৃষ্টি।।
বাহ্ৰ গোটা সূৰ্য্যে তাপ কৰে একেবাৰে।
বহয় শোষক বায়ু হৃদয় বিদাৰে।।
অৰ্থ:
বাৰ বছৰলৈ অনাবৃষ্টি হ’ল। শস্য নোপজে আৰু প্ৰজাৰ সৃষ্টি নষ্ট হয়। বাৰটা সূৰ্য্যই একেলগে তাপ দিয়ে, শোষক বায়ুৱে হৃদয় বিদাৰি পেলায়।
ব্যাখ্যা:
এই শ্লোকত মহাপ্ৰলয়ৰ আৰম্ভণিৰ বৰ্ণনা কৰা হৈছে। বাৰ বছৰলৈ অনাবৃষ্টি হোৱাৰ ফলত শস্য নষ্ট হয় আৰু প্ৰজাৰ সৃষ্টি বিনষ্ট হয়। বাৰটা সূৰ্য্যই একেলগে তাপ দি শোষক বায়ুৱে প্ৰাণীবোৰৰ হৃদয় বিদাৰি পেলায়।
শ্লোক ৩০:
সাগৰকো শুষিলা সূৰ্য্যৰ ৰশ্মিজালে।
জগত প্রলয় যায় গ্রাসি আসে কালে।।
বায়ু সূর্য্যে নিশক্ত কৰিলা যেৱে ৰাজ।
অনন্তৰ মুখৰ অগনিহোৱে বাজ।।
অৰ্থ:
সূৰ্য্যৰ ৰশ্মিয়ে সাগৰ শুকুৱাই পেলায়। জগত প্ৰলয়ৰ গ্ৰাসত পৰে। বায়ু আৰু সূৰ্য্যই সকলো শক্তি নাশ কৰে, অনন্তৰ মুখৰ পৰা অগনি ওলায়।
ব্যাখ্যা:
সূৰ্য্যৰ তাপে সাগৰ শুকুৱাই পেলায় আৰু জগত প্ৰলয়ৰ গ্ৰাসত পৰে। বায়ু আৰু সূৰ্য্যই সকলো শক্তি নাশ কৰে, আৰু অনন্তৰ মুখৰ পৰা অগনি ওলাই জগত দহি পেলায়।
শ্লোক ৩১:
হাজাৰেক মুখে বিষ বহ্নি বাজ হুই।
পাতালকো দহিয়া উদ্ধক উধাই জুই।।
সাতা পৃথিৱীত বহ্নি লাগিলেক ছানি।
পোড়ৈ সাতো স্বর্গ যেন তুলাত অগনি।।
অৰ্থ:
হাজাৰ মুখৰ পৰা বিষ বহ্নি ওলাই, পাতালকো দহি উধাই জুই উঠে। সাতো পৃথিৱীত অগনি ছানি পৰে, সাতো স্বৰ্গ যেন তুলাত অগনিৰ দৰে পোৰে।
ব্যাখ্যা:
এই শ্লোকত অগনিৰ ভয়ংকৰ মূৰ্তিৰ বৰ্ণনা কৰা হৈছে। হাজাৰ মুখৰ পৰা ওলোৱা অগনিয়ে পাতালকো দহি পেলায় আৰু সাতো পৃথিৱী আৰু স্বৰ্গ পোৰে।
শ্লোক ৩২:
ব্রহ্মাণ্ডক দহিলেক বাহিৰে ভিতৰে।
তপত লোহড়া যেন দেখি নিৰন্তৰে।।
ৰক্তবর্ণ ব্রহ্মাণ্ড বহ্নিৰ পায়া চোট।
দেখি যেন দগধ গোময় পিণ্ড গোট।।
অৰ্থ:
ব্ৰহ্মাণ্ডক বাহিৰে ভিতৰে দহি পেলায়, তপত লোহাৰ দৰে দেখি। ৰক্তবৰ্ণ ব্ৰহ্মাণ্ড বহ্নিৰ প্ৰহাৰত দগধ গোময় পিণ্ডৰ দৰে হয়।
ব্যাখ্যা:
অগনিয়ে ব্ৰহ্মাণ্ডক বাহিৰে ভিতৰে দহি পেলায়, আৰু ইয়াক তপত লোহাৰ দৰে দেখি। ৰক্তবৰ্ণ ব্ৰহ্মাণ্ড বহ্নিৰ প্ৰহাৰত দগধ গোময় পিণ্ডৰ দৰে হয়।
শ্লোক ৩৩:
জগতক দহি যেৱে বহ্নি ভৈল শান্ত।
বাহ্ৰয় বৰিষ মেঘে বৰিষে একান্ত।।
দোৰ্ঘোৰ শবদে পৰৈ চৌপাশে নির্ঘাত।
মেঘৰ গৰ্জনে ঘনে ঘনে বজ্রপাত।।
অৰ্থ:
জগতক দহি পেলোৱাৰ পিছত বহ্নি শান্ত হয়। বাৰ বছৰলৈ মেঘে বৰষুণ দিয়ে, চৌপাশে দোৰ্ঘোৰ শব্দ আৰু মেঘৰ গৰ্জন আৰু ঘনে ঘনে বজ্ৰপাত হয়।
ব্যাখ্যা:
অগনিয়ে জগতক দহি পেলোৱাৰ পিছত শান্ত হয়, আৰু বাৰ বছৰলৈ মেঘে বৰষুণ দিয়ে। এই সময়ত চৌপাশে দোৰ্ঘোৰ শব্দ, মেঘৰ গৰ্জন আৰু বজ্ৰপাত হয়।
শ্লোক ৩৪:
বৰিষয় শিলাসৱ পৰ্ব্বত আকাৰ।
কৰৈ মহা প্রলয় প্রাণীৰ ক্ষয়ঙ্কাৰ।।
প্রমত্ত হস্তীৰ শুণ্ডে যেন ধাৰা জল।
অবিচ্ছেদে পৰি চৰাচৰে গৈলা তল।।
অৰ্থ:
পৰ্ব্বতৰ আকাৰৰ শিলাবৃষ্টি হয়, মহাপ্ৰলয়ত প্ৰাণীৰ ক্ষয়ঙ্কাৰ হয়। প্ৰমত্ত হস্তীৰ শুণ্ডৰ দৰে ধাৰা জল অবিচ্ছেদে পৰি চৰাচৰ তললৈ যায়।
ব্যাখ্যা:
পৰ্ব্বতৰ আকাৰৰ শিলাবৃষ্টি হয়, যিয়ে মহাপ্ৰলয়ত প্ৰাণীৰ ক্ষয়ঙ্কাৰ কৰে। প্ৰমত্ত হস্তীৰ শুণ্ডৰ দৰে ধাৰা জল অবিচ্ছেদে পৰি চৰাচৰ তললৈ যায়।
শ্লোক ৩৫:
দশোদিশে পুৰি জল উৰ্দ্ধক উধাইল।
ব্রহ্মাণ্ড গোটক গৈয়া ক্ষণেকে বুড়াইল।।
অগনিৰ দাহে চূর্ণীকৃত ভৈল অণ্ড।
জলতে মিসাইলা ইটো মহামহীখণ্ড।।
অৰ্থ:
দশোদিশে জল পূৰ্ণ হৈ উৰ্দ্ধলৈ উঠে, ব্ৰহ্মাণ্ডক ক্ষণেকতে বুড়াই দিয়ে। অগনিৰ দাহত অণ্ড চূৰ্ণ হয়, জলতে এই মহামহীখণ্ড মিহলি হয়।
ব্যাখ্যা:
দশোদিশে জল পূৰ্ণ হৈ উৰ্দ্ধলৈ উঠে আৰু ব্ৰহ্মাণ্ডক ক্ষণেকতে বুড়াই দিয়ে। অগনিৰ দাহত অণ্ড চূৰ্ণ হয় আৰু জলতে এই মহামহীখণ্ড মিহলি হয়।
শ্লোক ৩৬:
অগনিত পশি জল সমস্তে শুখাইল।
বায়ুত পশিয়া পাচে বহ্নিয়ো লুকাইল।।
মহা বায়ু লীন গৈল মহা আকাশত।
আকাশো পশিল অহঙ্কাৰৰ গৰ্ভত।।
অৰ্থ:
অগনিত প্ৰৱেশ কৰি জল শুকায়, বায়ুত প্ৰৱেশ কৰি বহ্নি লুকায়। মহা বায়ু মহা আকাশত লীন হয়, আকাশো অহঙ্কাৰৰ গৰ্ভত প্ৰৱেশ কৰে।
ব্যাখ্যা:
অগনিত প্ৰৱেশ কৰি জল শুকায়, বায়ুত প্ৰৱেশ কৰি বহ্নি লুকায়। মহা বায়ু মহা আকাশত লীন হয়, আৰু আকাশো অহঙ্কাৰৰ গৰ্ভত প্ৰৱেশ কৰে।
শ্লোক ৩৭:
মহত্ত্বত লীন গৈল মহা অহঙ্কাৰ।
মহত্ত্ব পশিলা প্রকৃতিত পুনৰ্ব্বাৰ।।
মহাপ্রকৃতিয়ো পুৰুষতে গৈলা লীন।
নথাকিল আন একো পুৰুষত ভিন।।
অৰ্থ:
মহা অহঙ্কাৰ মহত্ত্বত লীন হয়, মহত্ত্ব প্ৰকৃতিত প্ৰৱেশ কৰে। মহাপ্ৰকৃতি পুৰুষত লীন হয়, পুৰুষত বাহিৰে আন একো নাথাকে।
ব্যাখ্যা:
মহা অহঙ্কাৰ মহত্ত্বত লীন হয়, মহত্ত্ব প্ৰকৃতিত প্ৰৱেশ কৰে। মহাপ্ৰকৃতি পুৰুষত লীন হয়, আৰু পুৰুষত বাহিৰে আন একো নাথাকে।
শ্লোক ৩৮:
নাহি জল নাহি স্থল নাহিকে আকাশ।
নাহি মহা বায়ু মহা সूৰ্যৰ প্ৰকাশ।।
নাহি শীত উষ্ণ ঋতু নাহি ৰাত্রি দিন।
সমস্তে সংসাৰ গৈল ঈশ্বৰতে লীন।।
অৰ্থ:
জল, স্থল, আকাশ, মহা বায়ু, সূৰ্য্যৰ প্ৰকাশ, শীত, উষ্ণ, ঋতু, ৰাতি, দিন একো নাথাকে। সমস্ত সংসাৰ ঈশ্বৰত লীন হয়।
ব্যাখ্যা:
প্ৰলয়ৰ শেষত জল, স্থল, আকাশ, মহা বায়ু, সূৰ্য্যৰ প্ৰকাশ, শীত, উষ্ণ, ঋতু, ৰাতি, দিন একো নাথাকে। সমস্ত সংসাৰ ঈশ্বৰত লীন হয়।
শ্লোক ৩৯:
প্রকৃতিৰো ঈশ্বৰ পুৰুষ স্বতন্তৰ।
নাহি যিটো ব্ৰহ্মৰ বাহিৰ অভ্যন্তৰ।।
জগতৰ জীৱ উদৰতে দিয়া বাস।
কেৱলে ঈশ্বৰ কৃষ্ণ কৰন্ত প্রকাশ।।
অৰ্থ:
প্ৰকৃতিৰো ঈশ্বৰ পুৰুষ স্বতন্তৰ। ব্ৰহ্মৰ বাহিৰে বা ভিতৰে একো নাই। জগতৰ জীৱে ঈশ্বৰৰ উদৰত বাস কৰে, কেৱল ঈশ্বৰ কৃষ্ণই প্ৰকাশ কৰে।
ব্যাখ্যা:
প্ৰকৃতিৰো ঈশ্বৰ পুৰুষ স্বতন্তৰ। ব্ৰহ্মৰ বাহিৰে বা ভিতৰে একো নাই। জগতৰ জীৱে ঈশ্বৰৰ উদৰত বাস কৰে, আৰু কেৱল ঈশ্বৰ কৃষ্ণই প্ৰকাশ কৰে।
শ্লোক ৪০:
অনাদি ঈশ্বৰ যিটো ব্ৰহ্ম নিৰঞ্জন।
জ্ঞানময় আনন্দ যে সত্য সনাতন।।
নয়ন কমল মুদি যোগ নিদ্রা ছলে।
আপুনাকে চিন্তি মাত্র আছন্ত কেৱলে।।
অৰ্থ:
অনাদি ঈশ্বৰ যি ব্ৰহ্ম নিৰঞ্জন, জ্ঞানময় আনন্দ আৰু সত্য সনাতন। নয়ন কমল মুদি যোগ নিদ্ৰাৰ ছলত, আপুনাকে চিন্তি মাত্ৰ কেৱলে থাকে।
ব্যাখ্যা:
অনাদি ঈশ্বৰ যি ব্ৰহ্ম নিৰঞ্জন, জ্ঞানময় আনন্দ আৰু সত্য সনাতন। তেওঁ নয়ন কমল মুদি যোগ নিদ্ৰাৰ ছলত, আপুনাকে চিন্তি মাত্ৰ কেৱলে থাকে।
মহাপ্ৰলয়ৰ পিছত সৃষ্টিৰ আৰম্ভণি
শ্লোক ৪১:
অনেক সহস্ৰ যুগ এহিমতে গৈল।
দুনাই ঈশ্বৰৰ সৃষ্টিক ইচ্ছা ভৈল।।
একেশ্বৰে আছো আমি আদি নিৰঞ্জন।
সৃষ্টি নাহি আহ্মাক যে নকৰে শোভন।।
অৰ্থ:
অনেক সহস্ৰ যুগ এনেদৰে গ’ল। পুনৰ ঈশ্বৰৰ সৃষ্টি কৰাৰ ইচ্ছা হ’ল। মই একেশ্বৰে আছোঁ, আদি নিৰঞ্জন। সৃষ্টি নোহোৱাকৈ মোৰ শোভা নহয়।
ব্যাখ্যা:
এই শ্লোকত ঈশ্বৰে সৃষ্টি কৰাৰ ইচ্ছা প্ৰকাশ কৰিছে। তেওঁ একেশ্বৰে আছিল, কিন্তু সৃষ্টি নোহোৱাকৈ তেওঁৰ শোভা নাছিল।
শ্লোক ৪২:
চৈধ্যয় ভুৱন হৃদয়তে দিলো ঠাই।
প্রকৃতি দেৱীও আছা গৰ্ভতে লুকাই।।
জড় হুয়া আছে তাৰ নাহিকে চেতন।
আমি মহা চৈতন্য পুৰুষ নিৰঞ্জন।।
অৰ্থ:
চৈধ্যয় ভুৱনক হৃদয়ত ঠাই দিলোঁ। প্ৰকৃতি দেৱীও গৰ্ভত লুকাই আছিল। তেওঁ জড় হৈ আছিল, চেতনা নাছিল। মই মহা চৈতন্য পুৰুষ নিৰঞ্জন।
ব্যাখ্যা:
ঈশ্বৰে চৈধ্যয় ভুৱনক হৃদয়ত ঠাই দিলে আৰু প্ৰকৃতি দেৱী গৰ্ভত লুকাই আছিল। তেওঁ জড় হৈ আছিল, চেতনা নাছিল। ঈশ্বৰ মহা চৈতন্য পুৰুষ নিৰঞ্জন।
শ্লোক ৪৩:
একেশ্বৰে থাকি আমি কৰো কোন কাজ।
শৰীৰৰ পৰা সৱে জীৱ হৌক বাজ।।
মায়াৰ হাতত কৰাঞো জগত প্রকাশ।
কৰো সৃষ্টি-লীলা আৱে বিনোদ বিলাস।।
অৰ্থ:
একেশ্বৰে থাকি মই কি কাম কৰোঁ? শৰীৰৰ পৰা সকলো জীৱ ওলাওক। মায়াৰ হাতত জগত প্ৰকাশ কৰোঁ। সৃষ্টি-লীলা কৰোঁ, বিনোদ বিলাস কৰোঁ।
ব্যাখ্যা:
ঈশ্বৰে মায়াৰ হাতত জগত প্ৰকাশ কৰে আৰু সৃষ্টি-লীলা আৰম্ভ কৰে। তেওঁ বিনোদ বিলাস কৰে।
শ্লোক ৪৪:
এহি বুলি মেলি পদ্ম নয়ন অনন্তে।
মায়াক কটাক্ষে চাহিলন্ত ভগৱন্তে।।
জড় প্রকৃতিতো কৰিলন্ত জীৱ দান।
অষ্ট গুণ তেজ ষোহ্ল গুণ ভৈল প্রাণ।।
অৰ্থ:
এহি বুলি অনন্ত নয়ন মেলি, ভগৱন্তে মায়াক কটাক্ষে চালে। জড় প্ৰকৃতিক জীৱ দান কৰিলে। অষ্ট গুণ তেজ ষোল্ল গুণ প্ৰাণ হ’ল।
ব্যাখ্যা:
ঈশ্বৰে মায়াক কটাক্ষে চালে আৰু জড় প্ৰকৃতিক জীৱ দান কৰিলে। অষ্ট গুণ তেজ ষোল্ল গুণ প্ৰাণ হ’ল।
শ্লোক ৪৫:
সৃষ্টি কৰিবাক ঈশ্বৰৰ ইচ্ছা কাজ।
পুৰুষৰ পৰা মহামায়া ভৈল বাজ।।
অনাদি ৰূপিণী ঈশ্বৰৰ অদ্ধ কায়।
ব্যক্ত ভৈলা মহামায়া সৃষ্টিক উপায়।।
অৰ্থ:
সৃষ্টি কৰিবলৈ ঈশ্বৰৰ ইচ্ছা হ’ল। পুৰুষৰ পৰা মহামায়া ওলাই আহিল। অনাদি ৰূপিণী ঈশ্বৰৰ অৰ্ধ কায়া, মহামায়া সৃষ্টিৰ উপায় হ’ল।
ব্যাখ্যা:
ঈশ্বৰৰ ইচ্ছাত পুৰুষৰ পৰা মহামায়া ওলাই আহিল। তেওঁ অনাদি ৰূপিণী আৰু ঈশ্বৰৰ অৰ্ধ কায়া। মহামায়াই সৃষ্টিৰ উপায় হ’ল।
শ্লোক ৪৬:
পৰমা সুন্দৰী দেৱী দিব্য নাৰীৱেশ।
কটাক্ষতে মোহ যায় জগত নিশেষ।।
কেয়ূৰ কঙ্কণ ৰত্নময় হেমহাৰ।
কিৰীটি কুণ্ডলে আতি কৰে জাতিষ্কাৰ।।
অৰ্থ:
পৰমা সুন্দৰী দেৱী দিব্য নাৰীৰ বেশ। কটাক্ষতে জগতৰ সকলো মোহ যায়। কেয়ূৰ, কঙ্কণ, ৰত্নময় হেমহাৰ, কিৰীটি, কুণ্ডলে জাতিষ্কাৰ কৰে।
ব্যাখ্যা:
মহামায়া পৰমা সুন্দৰী দেৱী, তেওঁৰ কটাক্ষতে জগতৰ সকলো মোহ যায়। তেওঁৰ অলংকাৰে জাতিষ্কাৰ কৰে।
শ্লোক ৪৭:
ৰুণঝুণ কৰি বাজে পাৱত নূপুৰ।
ৰূপ দেখি মদনৰো দৰ্প হোৱে চুৰ।।
চাহন নযায় যে দেৱীৰ মহাজ্যোতি।
কোটি এক শশী সম প্রকাশে প্রকৃতি৷৷
অৰ্থ:
ৰুণঝুণ কৰি পাৱত নূপুৰ বাজে। ৰূপ দেখি মদনৰো দৰ্প চুৰ হয়। দেৱীৰ মহাজ্যোতি চাব নোৱাৰি। কোটি চন্দ্ৰৰ দৰে প্ৰকৃতি প্ৰকাশ কৰে।
ব্যাখ্যা:
দেৱীৰ নূপুৰৰ শব্দ ৰুণঝুণ কৰে। তেওঁৰ ৰূপ দেখি মদনৰো দৰ্প চুৰ হয়। তেওঁৰ মহাজ্যোতি কোটি চন্দ্ৰৰ দৰে প্ৰকাশ কৰে।
শ্লোক ৪৮:
প্রণিপাতে পুৰুষক কৰিয়া সেৱলি।
আগত বিনাৱে মায়া কৰি কৃতাঞ্জলি।।
কোন কৰ্ম্ম কৰো আৱে কৰিয়ো আদেশ।
হেন শুনি হাসি বুলিলন্ত হৃষীকেশ।।
অৰ্থ:
প্ৰণিপাত কৰি পুৰুষক সেৱা কৰি, আগত বিনয় কৰি মায়াই কৃতাঞ্জলি কৰিলে। কোন কাম কৰোঁ, আদেশ কৰক। হেন শুনি হৃষীকেশে হাঁহি ক’লে।
ব্যাখ্যা:
মায়াই পুৰুষক প্ৰণিপাত কৰি সেৱা কৰিলে আৰু আগত বিনয় কৰি কৃতাঞ্জলি কৰিলে। তেওঁ কাম কৰিবলৈ আদেশ বিচাৰিলে। হৃষীকেশে হাঁহি উত্তৰ দিলে।
শ্লোক ৪৯:
শুনিয়ো প্রকৃতি একো গুণে নোহা হীন।
তোহ্মাৰে আন্ধাৰে কিঞ্চিতেকো নাহি ভিন৷৷
মোৰ নিজ শকতি সাক্ষাতে দেখো প্রাণ।
সত্বৰে কৰিয়ো মায়া জগত নিৰ্মাণ।।
অৰ্থ:
হে প্ৰকৃতি, তুমি একো গুণে হীন নোহোৱা। তোমাৰ আন্ধাৰত একো ভিন নাই। মোৰ নিজ শক্তি সাক্ষাতে দেখোঁ প্ৰাণ। সত্বৰে মায়াৰে জগত নিৰ্মাণ কৰা।
ব্যাখ্যা:
ঈশ্বৰে প্ৰকৃতিক ক’লে যে তেওঁ একো গুণে হীন নহয়। তেওঁৰ শক্তি সাক্ষাতে প্ৰাণ। তেওঁ মায়াৰে জগত নিৰ্মাণ কৰিবলৈ আদেশ দিলে।
শ্লোক ৫০:
তোহ্মাক জগাইলো আমি এহি অভিপ্রায়।
জানিয়োক ভালে তুমি মোৰ অৰ্দ্ধ কায়।।
তোহ্মাৰে আহ্মাৰে কিছো নাহি ভিন্নাভিন্ন।
মোতে যাতো লীন যাহা এহি মাত্র হীন।।
অৰ্থ:
তোমাক জগাইছোঁ মোৰ এই অভিপ্ৰায়। জানিবা ভালকৈ তুমি মোৰ অৰ্ধ কায়া। তোমাৰ আৰু মোৰ একো ভিন্নাভিন্ন নাই। মোত লীন হোৱা, এই মাত্ৰ হীন।
ব্যাখ্যা:
ঈশ্বৰে প্ৰকৃতিক ক’লে যে তেওঁ তেওঁৰ অৰ্ধ কায়া। তেওঁলোকৰ মাজত একো ভিন্নাভিন্ন নাই। তেওঁ মোত লীন হোৱা, এই মাত্ৰ হীন।
শ্লোক ৫১:
সত্বৰে কৰিয়ো মায়া জগত প্রকাশ।
আমিও কৰিবো তাতে বিনোদ বিলাস।।
হেন শুনি প্রকৃতি জুৰিলা যোৰহাত।
সৃষ্টিৰ কাৰ্য্যক দায় লাগিল তোহ্মাত।।
অৰ্থ:
সত্বৰে মায়াৰে জগত প্ৰকাশ কৰা। মইও তাতে বিনোদ বিলাস কৰিম। হেন শুনি প্ৰকৃতিয়ে যোৰহাত কৰিলে। সৃষ্টিৰ কাৰ্য্য তোমাত দায় লাগিল।
ব্যাখ্যা:
ঈশ্বৰে প্ৰকৃতিক সত্বৰে জগত প্ৰকাশ কৰিবলৈ ক’লে। তেওঁও তাতে বিনোদ বিলাস কৰিব। প্ৰকৃতিয়ে যোৰহাত কৰি সৃষ্টিৰ কাৰ্য্য ঈশ্বৰত দায় লাগিল।
শ্লোক ৫২:
ঈশ্বৰ কটাক্ষে দেৱী ভৈলা গৰ্ভৱতী।
প্রকৃতিৰ পুত্ৰ ভৈলা মহত্ত্ব উতপতি।।
মহত্ত্বৰো তিনি পুত্র ভৈলা অনুপাম।
শুনিয়ো তিনিৰো কহো যাৰ যিবা নাম।।
অৰ্থ:
ঈশ্বৰৰ কটাক্ষত দেৱী গৰ্ভৱতী হ’ল। প্ৰকৃতিৰ পুত্ৰ মহত্ত্ব উতপতি হ’ল। মহত্ত্বৰ তিনি পুত্ৰ অনুপাম হ’ল। শুনা, তেওঁলোকৰ নাম কওঁ।
ব্যাখ্যা:
ঈশ্বৰৰ কটাক্ষত দেৱী গৰ্ভৱতী হ’ল আৰু প্ৰকৃতিৰ পুত্ৰ মহত্ত্ব উতপতি হ’ল। মহত্ত্বৰ তিনি পুত্ৰ অনুপাম হ’ল।
শ্লোক ৫৩:
তিনি গুণে তিনি তত্ত্ব ভৈল অৱতাৰ।
তামসিক ৰাজস সাত্ত্বিক অহঙ্কাৰ।।
এহি তিনি পুত্র তান জগতে প্রখ্যাত।
শুনা যাত হন্তে যিবা সৃষ্টি ভৈলা জাত।।
অৰ্থ:
তিনি গুণে তিনি তত্ত্ব অৱতাৰ হ’ল। তামসিক, ৰাজস, সাত্ত্বিক অহঙ্কাৰ। এহি তিনি পুত্ৰ জগতত প্ৰখ্যাত। শুনা, তেওঁলোকৰ পৰা সৃষ্টি হ’ল।
ব্যাখ্যা:
তিনি গুণে তিনি তত্ত্ব অৱতাৰ হ’ল: তামসিক, ৰাজস, সাত্ত্বিক অহঙ্কাৰ। তেওঁলোক জগতত প্ৰখ্যাত আৰু তেওঁলোকৰ পৰা সৃষ্টি হ’ল।
শ্লোক ৫৪:
তামসত হন্তে শব্দ গুণৰ প্রকাশ।
শবদৰো পুত্ৰ ভৈলা নামত আকাশ।।
আকাশত হন্তে পৰশৰ উতপতি।
পৰশৰ পুত্ৰ ভৈলা বায়ু মহামতি৷৷
অৰ্থ:
তামসিকৰ পৰা শব্দ গুণৰ প্ৰকাশ হ’ল। শব্দৰ পুত্ৰ আকাশ হ’ল। আকাশৰ পৰা পৰশৰ উতপতি হ’ল। পৰশৰ পুত্ৰ বায়ু মহামতি হ’ল।
ব্যাখ্যা:
তামসিকৰ পৰা শব্দ গুণৰ প্ৰকাশ হ’ল আৰু শব্দৰ পুত্ৰ আকাশ হ’ল। আকাশৰ পৰা পৰশৰ উতপতি হ’ল আৰু পৰশৰ পুত্ৰ বায়ু মহামতি হ’ল।
শ্লোক ৫৫:
বায়ু হন্তে ৰূপ নামে পুত্ৰ অৱতাৰ।
ৰূপৰ তনয় ভৈলা অগ্নি চমৎকাৰ।।
অগনিৰ পুত্ৰ ভৈলা ৰস মহামতি।
ৰস গুণ হন্তে পাছে জল উতপতি।।
অৰ্থ:
বায়ুৰ পৰা ৰূপ নামে পুত্ৰ অৱতাৰ হ’ল। ৰূপৰ পুত্ৰ অগ্নি চমৎকাৰ হ’ল। অগ্নিৰ পুত্ৰ ৰস মহামতি হ’ল। ৰস গুণৰ পৰা জল উতপতি হ’ল।
ব্যাখ্যা:
বায়ুৰ পৰা ৰূপ নামে পুত্ৰ অৱতাৰ হ’ল আৰু ৰূপৰ পুত্ৰ অগ্নি চমৎকাৰ হ’ল। অগ্নিৰ পুত্ৰ ৰস মহামতি হ’ল আৰু ৰস গুণৰ পৰা জল উতপতি হ’ল।
শ্লোক ৫৬:
জলে উতপতি ভৈলা গন্ধ গুণ নাম।
গন্ধ গুণ হন্তে বসুমতী অনুপাম।।
পঞ্চভূত পঞ্চ গুণ কহিলো ব্যৱস্থা।
আৱে শুনা ৰাজসিক সাত্ত্বিকৰ কথা৷৷
অৰ্থ:
জলৰ পৰা গন্ধ গুণৰ উতপতি হ’ল। গন্ধ গুণৰ পৰা বসুমতী অনুপাম হ’ল। পঞ্চভূত আৰু পঞ্চ গুণৰ ব্যৱস্থা ক’লোঁ। এতিয়া ৰাজসিক আৰু সাত্ত্বিকৰ কথা শুনা।
ব্যাখ্যা:
জলৰ পৰা গন্ধ গুণৰ উতপতি হ’ল আৰু গন্ধ গুণৰ পৰা বসুমতী অনুপাম হ’ল। পঞ্চভূত আৰু পঞ্চ গুণৰ ব্যৱস্থা বৰ্ণনা কৰা হ’ল। এতিয়া ৰাজসিক আৰু সাত্ত্বিকৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হ’ল।
শ্লোক ৫৭:
ৰাজসত হন্তে দশেন্দ্রিয় ভৈল জাত।
দশোবিধ নাম ৰাজা কহিবো তোহ্মাত।।
চক্ষু কর্ণ নাসা মুখ চৰ্ম্ম জিহ্বা হাত।
পদ্য গুহ্য লিঙ্গ এহি দশৰো প্ৰখ্যাত।।
অৰ্থ:
ৰাজসিকৰ পৰা দশ ইন্দ্ৰিয়ৰ উতপতি হ’ল। দশ বিধ নাম ৰাজা কওঁ। চক্ষু, কৰ্ণ, নাসা, মুখ, চৰ্ম্ম, জিহ্বা, হাত, পদ, গুহ্য, লিঙ্গ এই দশ প্ৰখ্যাত।
ব্যাখ্যা:
ৰাজসিকৰ পৰা দশ ইন্দ্ৰিয়ৰ উতপতি হ’ল। চক্ষু, কৰ্ণ, নাসা, মুখ, চৰ্ম্ম, জিহ্বা, হাত, পদ, গুহ্য, লিঙ্গ এই দশ প্ৰখ্যাত।
শ্লোক ৫৮:
এৱে কহো শুনিয়োক সাত্ত্বিকৰ কথা।
যি দেৱ ভৈলা যি ইন্দ্ৰিয়ৰ অধিষ্ঠাতা।।
সৃষ্টি কথা কহো নকৰিবা আন চিত্ত।
ভিন্ন ভিন্ন কৰি কহো শুনা পৰীক্ষিত।।
অৰ্থ:
এতিয়া সাত্ত্বিকৰ কথা কওঁ। যি দেৱ হ’ল, যি ইন্দ্ৰিয়ৰ অধিষ্ঠাতা। সৃষ্টিৰ কথা কওঁ, আন চিন্তা নকৰিবা। ভিন্ন ভিন্ন কৰি কওঁ, শুনা পৰীক্ষিত।
ব্যাখ্যা:
এতিয়া সাত্ত্বিকৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হ’ল। যি দেৱ হ’ল, যি ইন্দ্ৰিয়ৰ অধিষ্ঠাতা। সৃষ্টিৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হ’ল, ভিন্ন ভিন্ন কৰি কৈছে।
শ্লোক ৫৯:
সাত্ত্বিকত হন্তে দশ দেৱ উতপতি।
বায়ু বহ্নি বিষ্ণু ইন্দ্ৰ দিশ প্রজাপতি।।
অশ্বিনীকুমাৰ মিত্ৰ আদিত্য বৰুণ।
এহি অধিষ্ঠাতা দশ দেৱ সত্ত্ব গুণ।।
অৰ্থ:
সাত্ত্বিকৰ পৰা দশ দেৱৰ উতপতি হ’ল। বায়ু, বহ্নি, বিষ্ণু, ইন্দ্ৰ, দিশ, প্ৰজাপতি, অশ্বিনীকুমাৰ, মিত্ৰ, আদিত্য, বৰুণ। এহি দশ দেৱ সত্ত্ব গুণৰ অধিষ্ঠাতা।
ব্যাখ্যা:
সাত্ত্বিকৰ পৰা দশ দেৱৰ উতপতি হ’ল: বায়ু, বহ্নি, বিষ্ণু, ইন্দ্ৰ, দিশ, প্ৰজাপতি, অশ্বিনীকুমাৰ, মিত্ৰ, আদিত্য, বৰুণ। তেওঁলোক সত্ত্ব গুণৰ অধিষ্ঠাতা।
শ্লোক ৬০:
চক্ষু অধিষ্ঠাতা যে আদিত্য জ্যোতির্ময়।
কর্ণ অধিষ্ঠাতা দিশ জানিবা নিশ্চয়।।
নাসিকাৰ অধিষ্ঠাতা অশ্বিনীকুমাৰ।
বাক্য অধিষ্ঠাতা ভৈলা বহ্নি নাম যাৰ।।
অৰ্থ:
চক্ষুৰ অধিষ্ঠাতা আদিত্য জ্যোতিৰ্ময়। কৰ্ণৰ অধিষ্ঠাতা দিশ, জানিবা নিশ্চয়। নাসিকাৰ অধিষ্ঠাতা অশ্বিনীকুমাৰ। বাক্যৰ অধিষ্ঠাতা বহ্নি নাম যাৰ।
ব্যাখ্যা:
চক্ষুৰ অধিষ্ঠাতা আদিত্য জ্যোতিৰ্ময়। কৰ্ণৰ অধিষ্ঠাতা দিশ। নাসিকাৰ অধিষ্ঠাতা অশ্বিনীকুমাৰ। বাক্যৰ অধিষ্ঠাতা বহ্নি।
শ্লোক ৬১:
চৰ্ম্ম অধিষ্ঠাতা বায়ু ভৈল সত্ত্বগুণ।
জিহ্বা অধিষ্ঠাতা যেৱে ভৈলন্ত বৰুণ।
হস্ত অধিষ্ঠাতা ভৈল ইন্দ্ৰ সুৰপতি।
পদে বিষ্ণু গুহ্যে মিত্র লিঙ্গে প্রজাপতি।।
অৰ্থ:
চৰ্ম্মৰ অধিষ্ঠাতা বায়ু সত্ত্বগুণ। জিহ্বাৰ অধিষ্ঠাতা বৰুণ। হস্তৰ অধিষ্ঠাতা ইন্দ্ৰ সুৰপতি। পদৰ অধিষ্ঠাতা বিষ্ণু, গুহ্যৰ অধিষ্ঠাতা মিত্ৰ, লিঙ্গৰ অধিষ্ঠাতা প্ৰজাপতি।
ব্যাখ্যা:
চৰ্ম্মৰ অধিষ্ঠাতা বায়ু সত্ত্বগুণ। জিহ্বাৰ অধিষ্ঠাতা বৰুণ। হস্তৰ অধিষ্ঠাতা ইন্দ্ৰ সুৰপতি। পদৰ অধিষ্ঠাতা বিষ্ণু, গুহ্যৰ অধিষ্ঠাতা মিত্ৰ, লিঙ্গৰ অধিষ্ঠাতা প্ৰজাপতি।
শ্লোক ৬২:
হৃদয়ত থাকি কৰে ভাল মন্দ কাম।
একে মন চাৰি ৰূপ শুনা তাৰ নাম।।
মন বুদ্ধি অহঙ্কাৰ আৰো জানা চিত।
এহি চাৰি নাম শুনা ভৈলন্ত বিদিত৷৷
অৰ্থ:
হৃদয়ত থাকি ভাল-মন্দ কাম কৰে। একে মনৰ চাৰি ৰূপ শুনা। মন, বুদ্ধি, অহঙ্কাৰ আৰু চিত। এহি চাৰি নাম বিদিত হ’ল।
ব্যাখ্যা:
হৃদয়ত থাকি মন ভাল-মন্দ কাম কৰে। মনৰ চাৰি ৰূপ: মন, বুদ্ধি, অহঙ্কাৰ আৰু চিত। এহি চাৰি নাম বিদিত হ’ল।
