জতুৱা ঠাঁচ (Idioms)
সংজ্ঞা:
যিবোৰ শব্দ বা শব্দ-সমষ্টিয়ে নিজৰ প্ৰকৃত বা বাচ্য অৰ্থ (literal meaning) প্ৰকাশ নকৰি এক বিশেষ লাক্ষণিক অৰ্থ (figurative or idiomatic meaning) প্ৰকাশ কৰে, সেইবোৰক জতুৱা ঠাঁচ বা খণ্ডবাক্য বোলা হয়।
জতুৱা ঠাঁচবোৰ ভাষা এটাৰ সৌন্দৰ্য, গাম্ভীৰ্য আৰু প্ৰকাশভংগীৰ এক অপৰিহাৰ্য অংগ। এইবোৰে কম শব্দত গভীৰ ভাব প্ৰকাশ কৰাত সহায় কৰে।
বৈশিষ্ট্য:
- বিশেষ অৰ্থ: ইহঁতৰ অৰ্থ আক্ষৰিক নহয়, লাক্ষণিক। যেনে: “কাণ কটা” মানে কাণখন কাটি পেলোৱা নহয়, ইয়াৰ অৰ্থ হ’ল ‘নিলাজ’।
- অপৰিবৰ্তনীয়: জতুৱা ঠাঁচৰ শব্দবোৰ সলনি কৰিব নোৱাৰি। যেনে: “নাকত তেল দি শোৱা”ৰ ঠাইত “নাকত ঘিউ দি শোৱা” লিখিলে নহ’ব।
- সাংস্কৃতিক প্ৰতিফলন: এইবোৰে এটা জাতিৰ সমাজ, সংস্কৃতি আৰু জীৱন-ধাৰণৰ প্ৰণালীৰ প্ৰতিফলন ঘটায়।
পৰীক্ষাৰ বাবে জতুৱা ঠাঁচৰ প্ৰস্তুতি:
পৰীক্ষাত সাধাৰণতে দুটা ধৰণৰ প্ৰশ্ন আহে:
- অৰ্থ লিখা: কেৱল জতুৱা ঠাঁচটোৰ অৰ্থ লিখিবলৈ দিয়া হয়।
- অৰ্থ লিখি বাক্য সাজা: জতুৱা ঠাঁচটোৰ অৰ্থ লিখাৰ লগতে সেই ঠাঁচটো ব্যৱহাৰ কৰি এটা অৰ্থপূৰ্ণ বাক্য সাজিব লাগে। (এইটোৱেই আটাইতকৈ বেছি গুৰুত্বপূৰ্ণ)
মনত ৰাখিব: বাক্য সাজোতে জতুৱা ঠাঁচটোৰ অৰ্থটো ব্যৱহাৰ কৰিব নালাগে, বৰঞ্চ মূল ঠাঁচটোহে ব্যৱহাৰ কৰিব লাগে।
- শুদ্ধ: চোৰটোৱে পুলিচৰ চকুত ধূলি দি পলাই গ’ল।
- অশুদ্ধ: চোৰটোৱে পুলিচক ফাঁকি দি পলাই গ’ল।
পৰীক্ষাৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ জতুৱা ঠাঁচসমূহ
তলত কিছুমান বাছকবনীয়া আৰু পূৰ্বৰ পৰীক্ষাত সঘনাই অহা জতুৱা ঠাঁচ, সিহঁতৰ অৰ্থ আৰু বাক্যত প্ৰয়োগ দিয়া হ’ল।
শৰীৰৰ অংগ সম্বন্ধীয়:
- চকুত ধূলি দিয়া: ফাঁকি দিয়া।
- বাক্য: চতুৰ ডকাইতটোৱে গাঁৱৰক্ষী বাহিনীৰ চকুত ধূলি দি সহজেই সাৰি গ’ল।
- চকুৰ কুটা দাঁতৰ শাল: ঘোৰ শত্ৰু।
- বাক্য: ৰাজনীতিৰ পথাৰত এসময়ৰ বন্ধুজন এতিয়া মোৰ চকুৰ কুটা দাঁতৰ শাল হৈ পৰিছে।
- কাণ কটা: নিলাজ, নিৰ্লজ্জ।
- বাক্য: তাক ইমান অপমান কৰাৰ পিছতো সি আকৌ সহায় খুজিবলৈ আহিছে, একেবাৰে কাণ কটা মানুহ।
- নাকত তেল দি শোৱা: নিশ্চিন্ত হৈ থকা।
- বাক্য: পৰীক্ষাৰ বাবে চিন্তা নকৰি ৰীমা এতিয়াও নাকত তেল দি শুই আছে।
- হাত লৰা: চোৰ স্বভাৱৰ।
- বাক্য: অফিচৰ পৰা সৰু-সুৰা বস্তু হেৰাই থকাৰ কাৰণটো হ’ল পিয়নজনৰ হাত লৰা স্বভাৱ।
- পেটত হাত ভৰি লুকালে: বৰ ভয় খালে।
- বাক্য: হঠাতে বাঘটো দেখি হৰিৰ পেটত হাত ভৰি লুকালে।
অৱস্থা বা পৰিস্থিতি সম্বন্ধীয়:
- কপাল ফুলা: সৌভাগ্য উদয় হোৱা।
- বাক্য: লটাৰীৰ টিকটত প্ৰথম পুৰস্কাৰটো পাই দুখীয়া হৰকান্তৰ কপাল ফুলিল।
- এন্ধাৰত বাট নেদেখা: বিপদত পৰি উপায়হীন হোৱা।
- বাক্য: দেউতাকৰ মৃত্যুৰ পিছত পৰিয়ালটোৱে এন্ধাৰত বাট নেদেখা হ’ল।
- গা এৰা দিয়া: দায়িত্বৰ পৰা আঁতৰি থকা।
- বাক্য: কামটো সময়মতে শেষ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰা, এনেকৈ গা এৰা দিলে নহ’ব।
- পানীৰ তলৰ কাঁইট: গুপ্ত শত্ৰু।
- বাক্য: তুমি যাক আপোন বুলি ভাবিছা, সি আচলতে এটা পানীৰ তলৰ কাঁইটহে।
- মাছৰ কণীৰ দৰে: অসংখ্য, বহুত বেছি।
- বাক্য: বিহুৰ বতৰত গুৱাহাটীৰ ৰাস্তাত মাছৰ কণীৰ দৰে মানুহ ওলাই আহে।
- আকাশত চাং পতা: অলীক কল্পনা কৰা, অসম্ভৱ কথা ভবা।
- বাক্য: পৰিশ্ৰম নকৰাকৈ ধনী হোৱাৰ সপোন দেখা মানে আকাশত চাং পতাৰ দৰে কথা।
অন্যান্য গুৰুত্বপূৰ্ণ ঠাঁচ:
- শেনৰ এজাত: তীক্ষ্ণ দৃষ্টিসম্পন্ন, অতি চতুৰ।
- বাক্য: চোৰাংচোৱাজনৰ চকু দুটা শেনৰ এজাতৰ দৰে, তেওঁৰ পৰা একো লুকুৱাই ৰাখিব নোৱাৰি।
- টান আপদীয়া: বিপদজনক, সহজে সৈমান নোহোৱা।
- বাক্য: মানুহজন বৰ টান আপদীয়া, তেওঁৰ লগত তৰ্ক কৰি লাভ নাই।
- তিনি মূৰ খোৱা: সর্বনাশ হোৱা।
- বাক্য: জুৱা খেলি খেলি মানুহটোৰ একেবাৰে তিনি মূৰ খালে।
- মাটিৰ মানুহ: অতি সহজ-সৰল আৰু নম্ৰ ব্যক্তি।
- বাক্য: গাঁৱৰ মুখিয়ালজন এজন মাটিৰ মানুহ; সকলোৱে তেওঁক শ্ৰদ্ধা কৰে।
- ৰাম টাঙোন: বৰ ডাঙৰ টাঙোন বা প্ৰবল বাধা।
- বাক্য: দুৰ্নীতিগ্ৰস্ত বিষয়াকেইজনক ধৰিবলৈ চৰকাৰে ৰাম টাঙোন দিবলগীয়া হ’ল।
- হাড়ত বন গজা: অতি এলেহুৱা।
- বাক্য: তাৰ নিচিনা হাড়ত বন গজা ল’ৰা মই আজিলৈকে দেখা নাই, দিনটো শুই-বহিয়েই কটায়।
পৰীক্ষাৰ বাবে কৌশল:
- ওপৰত দিয়া ঠাঁচবোৰৰ লগতে পাঠ্যপুথিত থকা সকলো জতুৱা ঠাঁচ পঢ়া উচিত।
- প্ৰতিটো ঠাঁচৰ অৰ্থ মনত ৰাখি নিজাকৈ একোটা সহজ আৰু অৰ্থপূৰ্ণ বাক্য সাজি অভ্যাস কৰিব লাগে।
- পূৰ্ববৰ্তী ব’ৰ্ডৰ প্ৰশ্নকাকতত অহা জতুৱা ঠাঁচবোৰ সমাধান কৰিলে আত্মবিশ্বাস বাঢ়িব।
নিশ্চয়, মই আপোনাক AHSEC দ্বাদশ শ্ৰেণীৰ পৰীক্ষাৰ বাবে উপযোগী আৰু কিছুমান গুৰুত্বপূৰ্ণ জতুৱা ঠাঁচৰ উদাহৰণ, অৰ্থ আৰু বাক্যত প্ৰয়োগৰ সৈতে তলত আগবঢ়াইছোঁ।
শ্ৰেণী-১: মানুহৰ স্বভাৱ বা চৰিত্ৰ সম্বন্ধীয়
- গছত গৰু উঠা: অতি মিছা কথা কোৱা, অবিশ্বাস্য কথা।
- বাক্য: তাৰ কথাবোৰ বিশ্বাস নকৰিবা, সি এনেই গছত গৰু উঠাব পাৰে।
- তিলকে তাল কৰা: সৰু কথাকে ডাঙৰ কৰা।
- বাক্য: কাজিয়াখন সিমান ডাঙৰ নাছিল, মানুহজনেহে তিলকে তাল কৰি পৰিৱেশটো বেয়া কৰিলে।
- ফুটা কড়িও নথকা: একেবাৰে ধনহীন হোৱা, দৰিদ্ৰ।
- বাক্য: ব্যৱসায়ত লোকচান ভৰি ভৰি মানুহজনৰ অৱস্থা এতিয়া ফুটা কড়িও নথকাৰ দৰে হৈছে।
- জিভাৰ পতা নথকা: যি কোনো কথা ক’বলৈ সংকোচ নকৰে, মুখफट।
- বাক্য: তাইৰ জিভাৰ পতা নাই কাৰণেই সকলোৰে আগত কথাটো কৈ দিলে।
- বাঘৰ নেজেৰে কাণ খজুওৱা: জানি-শুনি বিপদক মাতি অনা।
- বাক্য: গাঁৱৰ আটাইতকৈ শক্তিশালী মানুহজনৰ লগত কাজিয়া লগাই তুমি বাঘৰ নেজেৰে কাণ খজুৱাইছা।
- এ কিলৰ ফেঁটী: অলপতে খং উঠা স্বভাৱৰ মানুহ।
- বাক্য: তেওঁৰ লগত কথা পাতোতে সাৱধান হ’বা, তেওঁ এ কিলৰ ফেঁটীৰ দৰে।
শ্ৰেণী-২: পৰিস্থিতি বা অৱস্থা সম্বন্ধীয়
- জুইত ঘিউ ঢলা: কাজিয়া বা খং বৃদ্ধি কৰা।
- বাক্য: কাজিয়াখন শাম কাটিব ধৰিছিল, কিন্তু মাজতে সি আহি কথাবোৰ লগাই জুইত ঘিউ ঢালিলে।
- সাঁতোৰ শিকি নৈত পৰা: কোনো কামৰ বাবে ভালদৰে প্ৰস্তুতি চলোৱা।
- বাক্য: পৰীক্ষাৰ বাবে তেওঁ বছৰৰ আৰম্ভণিৰ পৰাই পঢ়িছে, ইয়াকহে কয় সাঁতোৰ শিকি নৈত পৰা।
- পাতে পাতে কাজিয়া লগা: সঘনাই কাজিয়া কৰা।
- বাক্য: দুই ভাই-ককাইৰ মাজত অকণো মিল নাই, সদায় পাতে পাতে কাজিয়া লাগিয়েই থাকে।
- লোকলৈ বুলি খাল খান্দিলে নিজৰহে মৰণ: আনৰ অনিষ্ট চিন্তা কৰিলে নিজৰেই ক্ষতি হয়।
- বাক্য: সি মোৰ বিৰুদ্ধে ষড়যন্ত্ৰ কৰিছিল, কিন্তু নিজেই বিপদত পৰিল; সঁচাকৈ লোকলৈ বুলি খাল খান্দিলে নিজৰহে মৰণ।
- পানীত হাঁহ নচৰা অৱস্থা: অতি কঠিন বা বিপদজনক পৰিস্থিতি।
- বাক্য: পুলিচৰ কঠোৰ তালাচীৰ বাবে চোৰাং ব্যৱসায়ীসকলৰ পানীত হাঁহ নচৰা অৱস্থা হৈছে।
- একঠা এদোন হোৱা: বহুত বেছি বৃদ্ধি পোৱা।
- বাক্য: বজাৰত বস্তুৰ দাম একঠা এদোন হৈছে, সাধাৰণ মানুহৰ বাবে জীয়াই থকাই কঠিন হৈ পৰিছে।
শ্ৰেণী-৩: কাম বা কাৰ্য সম্বন্ধীয়
- গাত তত্ নোহোৱা: অত্যন্ত আনন্দিত হোৱা।
- বাক্য: পৰীক্ষাত প্ৰথম স্থান পোৱাৰ খবৰটো পাই তাইৰ গাত তত্ নোহোৱা হ’ল।
- হাড়ে-হিমজুৱে জনা: কোনো বিষয় ভালদৰে বা গভীৰভাৱে জনা।
- বাক্য: মই তেওঁৰ পৰিয়ালটোক হাড়ে-হিমজুৱে জানো, মোক তেওঁলোকৰ বিষয়ে একো ক’ব নালাগে।
- গাত সৰিয়হ ফুটা: অত্যধিক স্ফূৰ্তি বা আনন্দত অধীৰ হোৱা।
- বাক্য: বিয়াৰ দিন চমু চাপি অহাত কইনাজনীৰ গাত সৰিয়হ ফুটিছে।
- হাত সাৱটি থকা: কাম নকৰি বহি থকা, নিষ্ক্ৰিয় হৈ থকা।
- বাক্য: দেশৰ এনে দুৰ্যোগৰ সময়ত আমি হাত সাৱটি বহি থকাটো উচিত নহয়।
- মূৰে ভৰি কঢ়া: কোনো কামৰ বাবে অশেষ কষ্ট বা শ্ৰম কৰা।
- বাক্য: ল’ৰা-ছোৱালীকেইটাক পঢ়াই-শুনাই মানুহ কৰিবলৈ তেওঁ মূৰে ভৰি কাঢ়িছে।
- পানী সিঁচা: কোনো কাম বিফল কৰা, আশাত চেঁচাপানী ঢলা।
- বাক্য: আমি কামটো কৰিবলৈ আগবাঢ়িছিলোঁ, কিন্তু তেওঁ মাজতে বাধা দি আমাৰ পৰিকল্পনাত পানী সিঁচিলে।
এই উদাহৰণবোৰ ভালদৰে অনুশীলন কৰিলে আপুনি পৰীক্ষাত যিকোনো জতুৱা ঠাঁচৰ অৰ্থ লিখি বাক্য সাজিবলৈ সক্ষম হ’ব।