a
গোট-৩: অসমীয়া ভাষাৰ উপভাষাৰ পৰিচয় আৰু ভাষিক বৈশিষ্ট্য
(ক) সংক্ষিপ্ত আলোচনা (Summary Note)
উপভাষা কাক বোলে?
এটা বহল অঞ্চলত প্ৰচলিত মূল বা মান্য ভাষা এটাৰেই যেতিয়া বিভিন্ন ঠাইত ধ্বনি, শব্দ, উচ্চাৰণ আৰু ব্যাকৰণৰ কিছুমান বৈশিষ্ট্যৰ পাৰ্থক্য দেখা যায়, তেতিয়া সেই আঞ্চলিক ৰূপবোৰক উপভাষা (Dialect) বুলি কোৱা হয়। অসমীয়া ভাষাৰো এনে বহুতো আঞ্চলিক ৰূপ বা উপভাষা আছে।
অসমীয়া ভাষাৰ আঞ্চলিক উপভাষা:
ভৌগোলিক অৱস্থানৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি অসমীয়া ভাষাৰ উপভাষাবোৰক মূলতঃ দুটা ভাগত ভগোৱা হয়:
- পূৰ্বাঞ্চলীয় বা উজনি অসমৰ উপভাষা: এই উপভাষা শিৱসাগৰ, ডিব্ৰুগড়, তিনিচুকীয়া, লখিমপুৰ, গোলাঘাট, যোৰহাট আদি জিলাত প্ৰচলিত। বৰ্তমানৰ মান্য অসমীয়া ভাষা এই উপভাষাৰ ওপৰত ভিত্তি কৰিয়েই গঢ় লৈ উঠিছে।
- পশ্চিমাঞ্চলীয় বা নামনি অসমৰ উপভাষা: এই উপভাষাক পুনৰ দুটা ভাগত ভগোৱা হৈছে:
- কামৰূপীয়া উপভাষা: অবিভক্ত কামৰূপ, নলবাৰী, বৰপেটা, দৰং আদি জিলাত এই উপভাষা প্ৰচলিত। ই অসমীয়া ভাষাৰ আটাইতকৈ পুৰণি ৰূপ বুলি ধৰা হয়।
- গোৱালপৰীয়া উপভাষা: অবিভক্ত গোৱালপাৰা, ধুবুৰী, কোকৰাঝাৰ আদি অঞ্চলত এই উপভাষা প্ৰচলিত। ইয়াৰ ওপৰত ৰাজবংশী আৰু বঙালী ভাষাৰ প্ৰভাৱ দেখা যায়।
উপভাষাসমূহৰ ভাষিক বৈশিষ্ট্য:
- উজনি অসমৰ উপভাষা (মান্য ভাষা):
- ধ্বনি: ৮টা স্বৰধ্বনি আৰু ২১টা ব্যঞ্জনধ্বনি আছে। ‘শ, ষ, স’ ৰ উচ্চাৰণ ‘স’ (x) হয়।
- ৰূপ: বহুবচনত ‘বোৰ’, ‘বিলাক’ ব্যৱহাৰ হয়। স্ত্ৰীলিংগ বুজাবলৈ ‘ঈ’, ‘নী’ প্ৰত্যয় যোগ হয়।
- শব্দ: শব্দৰ মাজত ‘অ’ ধ্বনিৰ প্ৰয়োগ স্পষ্ট। যেনে: ‘কৰিলোঁ’।
- কামৰূপীয়া উপভাষা:
- ধ্বনি: ‘অ’ ধ্বনিৰ উচ্চাৰণ ‘ও’ ৰ দৰে হয় (যেনে: মানুহ > মানুহ্)। ‘স’ ৰ উচ্চাৰণ বহু ঠাইত ‘হ’ হয় (যেনে: সাপ > হাপ)।
- ৰূপ: বহুবচনত ‘গিলা’, ‘গিলি’ ব্যৱহাৰ হয় (যেনে: মানুহগিলা)। পুৰুষবাচক সৰ্বনামৰ ৰূপ বেলেগ (যেনে: মই > মুই, মোৰ > মুৰ)।
- ক্ৰিয়া: ক্ৰিয়াৰ ৰূপ ভিন্ন হয় (যেনে: কৰিছোঁ > কৰিছুং, গৈছে > গেইছে)।
- শব্দ: বহুতো পুৰণি আৰু স্থানীয় শব্দ ব্যৱহাৰ হয় (যেনে: হেদা/হেদালি – ডাঙৰ)।
- গোৱালপৰীয়া উপভাষা:
- ধ্বনি: ‘অ’ ধ্বনিৰ উচ্চাৰণ ‘অ’ বা ‘ও’ ৰ দৰে হয়। ‘চ’ ৰ উচ্চাৰণ ‘ছ’ ৰ দৰে আৰু ‘ছ’ ৰ উচ্চাৰণ ‘স’ ৰ দৰে হয়।
- ৰূপ: বহুবচনত ‘গুলা’, ‘গুলাইন’ ব্যৱহাৰ হয়। সম্প্ৰদান কাৰকত ‘ক’ বা ‘কাই’ বিভক্তি যোগ হয় (যেনে: মোক > মুক)।
- ক্ৰিয়া: ক্ৰিয়াৰ ৰূপ কামৰূপী আৰু বঙালী ভাষাৰ সৈতে মিল দেখা যায় (যেনে: কৰিছে > কৰিচে)।
- শব্দ: বহুতো স্থানীয় আৰু ৰাজবংশী ভাষাৰ শব্দ পোৱা যায় (যেনে: বেটা – ল’ৰা, বেটি – ছোৱালী)।
(খ) পাঠ্যভিত্তিক প্ৰশ্নোত্তৰ (Textual Questions)
প্ৰশ্ন ১: উপভাষা বুলিলে কি বুজা? অসমীয়া ভাষাৰ প্ৰধান উপভাষাসমূহ কি কি?
উত্তৰ: এটা ভাষা যেতিয়া এক বৃহৎ ভৌগোলিক পৰিসৰত ব্যৱহৃত হয়, তেতিয়া অঞ্চলভেদে তাৰ উচ্চাৰণ, শব্দ-চয়ন আৰু ব্যাকৰণৰ কিছুমান পাৰ্থক্যই গঢ় লৈ উঠে। এটা মূল ভাষাৰ এনে আঞ্চলিক ৰূপবোৰকেই উপভাষা বোলা হয়।
অসমীয়া ভাষাৰ উপভাষাবোৰক ঘাইকৈ দুটা ভাগত ভগোৱা হয়:
- উজনি অসমৰ উপভাষা: ইয়াৰ ওপৰত ভিত্তি কৰিয়েই মান্য অসমীয়া ভাষা গঢ় লৈ উঠিছে।
- নামনি অসমৰ উপভাষা: ইয়াক পুনৰ দুটা ভাগত ভগোৱা হৈছে – (ক) কামৰূপীয়া উপভাষা আৰু (খ) গোৱালপৰীয়া উপভাষা।
প্ৰশ্ন ২: কামৰূপীয়া আৰু মান্য অসমীয়া ভাষাৰ মাজত থকা চাৰিটা পাৰ্থক্য লিখা।
উত্তৰ: কামৰূপীয়া আৰু মান্য অসমীয়া ভাষাৰ মাজত থকা চাৰিটা পাৰ্থক্য হ’ল:
- ধ্বনিগত পাৰ্থক্য: মান্য ভাষাত ‘অ’ ধ্বনিৰ উচ্চাৰণ স্পষ্ট, কিন্তু কামৰূপী উপভাষাত ই ‘ও’ ৰ দৰে উচ্চাৰিত হয় (যেনে: অসম > ওসম)।
- বহুবচনৰ প্ৰত্যয়: মান্য ভাষাত বহুবচন বুজাবলৈ ‘বোৰ’, ‘বিলাক’ ব্যৱহাৰ হয়, আনহাতে কামৰূপী উপভাষাত ‘গিলা’, ‘গিলি’ আদি ব্যৱহাৰ হয় (যেনে: কিতাপবোৰ > কিতাপগিলা)।
- সৰ্বনামৰ ৰূপ: মান্য ভাষাত ‘মই’, ‘মোৰ’ ব্যৱহাৰ হয়, কিন্তু কামৰূপী উপভাষাত ‘মুই’, ‘মুৰ’ ব্যৱহাৰ হয়।
- ক্ৰিয়াৰ ৰূপ: ক্ৰিয়াৰ ৰূপতো পাৰ্থক্য দেখা যায়। মান্য ভাষাত ‘কৰিছোঁ’ ব্যৱহাৰ হ’লে, কামৰূপী উপভাষাত ‘কৰিছুং’ বা ‘কৰছু’ ব্যৱহাৰ হয়।
(গ) বিগত বৰ্ষৰ প্ৰশ্নোত্তৰ (Previous Year Questions)
প্ৰশ্ন: মান্য অসমীয়া ভাষা কোনটো উপভাষাৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি গঢ় লৈ উঠিছে? (Standard Assamese is based on which dialect?)
উত্তৰ: মান্য অসমীয়া ভাষা উজনি অসমৰ উপভাষা, বিশেষকৈ শিৱসাগৰ আৰু ইয়াৰ দাঁতিকাষৰীয়া অঞ্চলত প্ৰচলিত উপভাষাৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি গঢ় লৈ উঠিছে।
প্ৰশ্ন: অসমীয়া ভাষাৰ যিকোনো এটা উপভাষাৰ নাম লিখা। (Name any one dialect of the Assamese language.)
উত্তৰ: অসমীয়া ভাষাৰ এটা উপভাষা হ’ল কামৰূপীয়া উপভাষা।
(ঘ) সম্ভাৱ্য গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰশ্নোত্তৰ (Most Important Questions)
প্ৰশ্ন ১: অসমীয়া ভাষাৰ উপভাষাক কেইটা ভাগত ভগোৱা হৈছে?
উত্তৰ: মূলতঃ দুটা ভাগত – পূৰ্বাঞ্চলীয় (উজনি) আৰু পশ্চিমাঞ্চলীয় (নামনি)।
প্ৰশ্ন ২: নামনি অসমৰ উপভাষাকেইটা কি কি?
উত্তৰ: কামৰূপীয়া উপভাষা আৰু গোৱালপৰীয়া উপভাষা।
প্ৰশ্ন ৩: কামৰূপী উপভাষাত ‘ল’ৰাবোৰ’ক কি বুলি কোৱা হয়?
উত্তৰ: ‘ছেংৰাগিলা’ বা ‘ল’ৰাগিলা’।
প্ৰশ্ন ৪: গোৱালপৰীয়া উপভাষাত ব্যৱহৃত এটা শব্দ লিখা।
উত্তৰ: ‘আও’ (মা)।
প্ৰশ্ন ৫: কোনটো উপভাষাক অসমীয়া ভাষাৰ আটাইতকৈ পুৰণি ৰূপ বুলি ভবা হয়?
উত্তৰ: কামৰূপীয়া উপভাষাক।
প্ৰশ্ন ৬: মান্য অসমীয়া ভাষাত ‘স’ ৰ উচ্চাৰণ ‘হ’ হোৱা এটা কামৰূপী শব্দৰ উদাহৰণ দিয়া।
উত্তৰ: সাপ > হাপ।
প্ৰশ্ন ৭: গোৱালপৰীয়া উপভাষাত কোন ভাষাৰ প্ৰভাৱ দেখা যায়?
উত্তৰ: ৰাজবংশী আৰু বঙালী ভাষাৰ প্ৰভাৱ দেখা যায়।
প্ৰশ্ন ৮: ‘কৰিছুং’ – এই ক্ৰিয়াৰূপটো কোন উপভাষাত ব্যৱহাৰ হয়?
উত্তৰ: কামৰূপীয়া উপভাষাত।
প্ৰশ্ন ৯: উজনি অসমৰ এখন জিলাৰ নাম লিখা য’ত মান্য অসমীয়া ভাষা কোৱা হয়।
উত্তৰ: শিৱসাগৰ।
প্ৰশ্ন ১০: উপভাষাৰ সৃষ্টি কিয় হয়?
উত্তৰ: ভৌগোলিক দূৰত্ব, ৰাজনৈতিক কাৰণ, সামাজিক বিচ্ছিন্নতা আৰু আন ভাষাৰ সংস্পৰ্শৰ ফলত এটা মূল ভাষাৰ মাজত আঞ্চলিক পাৰ্থক্য গঢ় লৈ উঠে আৰু উপভাষাৰ সৃষ্টি হয়।
