অসমীয়া ভাষাৰ ভাষাতাত্ত্বিক বৈশিষ্ট্য – Dibrugarh University 1st Semester Assamese Study Guide
গোট-২: অসমীয়া ভাষাৰ ভাষাতাত্ত্বিক বৈশিষ্ট্য
(ক) সংক্ষিপ্ত আলোচনা (Summary Note)
অসমীয়া ভাষাৰ ভাষাতাত্ত্বিক বৈশিষ্ট্য বুলিলে ইয়াৰ ধ্বনি, ৰূপ, বাক্য আৰু শব্দ ভাণ্ডাৰৰ নিজা নিজা গুণ বা লক্ষণসমূহক বুজায়।
- ধ্বনিতাত্ত্বিক বৈশিষ্ট্য (Phonological Characteristics):
- স্বৰধ্বনি: অসমীয়া ভাষাত ৮টা স্বৰধ্বনি আছে – অ, আ, ই, ঈ, উ, ঊ, এ, ও। ইয়াৰে ‘অ’ ধ্বনিটো কেন্দ্ৰীয় অৰ্ধ-विवৃত (central half-open) আৰু ইয়াৰ উচ্চাৰণ ইংৰাজী ‘law’ শব্দৰ ‘aw’ ৰ দৰে।
- ব্যঞ্জনধ্বনি: অসমীয়া ভাষাত ২১টা ব্যঞ্জনধ্বনি আছে।
- উচ্চাৰণৰ বৈশিষ্ট্য: অসমীয়া ভাষাত দন্ত্য আৰু মূৰ্ধন্য ধ্বনিৰ পাৰ্থক্য নাই। ‘শ’, ‘ষ’, ‘স’ – এই তিনিওটা আখৰৰ উচ্চাৰণ ‘স’ (x) ৰ দৰে হয়। ‘ক্ষ’ ৰ উচ্চাৰণ ‘খ্য’ ৰ দৰে হয়।
- অনুনাসিক ধ্বনি: অসমীয়া ভাষাত অনুনাসিক ধ্বনিৰ ব্যৱহাৰ আছে, যিয়ে শব্দৰ অৰ্থ সলনি কৰিব পাৰে (যেনে: তাক – তাঁক)।
- ৰূপতাত্ত্বিক বৈশিষ্ট্য (Morphological Characteristics):
- লিংগ: অসমীয়া ভাষাত লিংগ ব্যাকৰণগত নহয়, প্ৰাণীবাচক শব্দৰ ক্ষেত্ৰতহে ইয়াৰ প্ৰয়োগ হয়। পুংলিংগ বুজাবলৈ ‘টো’, ‘জন’ আৰু স্ত্ৰীলিংগ বুজাবলৈ ‘জনী’, ‘গৰাকী’ আদি ব্যৱহাৰ হয়। ‘ঈ’ বা ‘নী’ প্ৰত্যয় যোগ কৰিও স্ত্ৰীলিংগ শব্দ গঠন কৰা হয় (যেনে: কুকুৰ > কুকুৰী, মানুহ > মানুজনী)।
- বচন: অসমীয়া ভাষাত বচনৰ ধাৰণা দুটা – একবচন আৰু বহুবচন। বহুবচন বুজাবলৈ ‘বোৰ’, ‘বিলাক’, ‘সমূহ’, ‘সকল’ আদি শব্দ যোগ দিয়া হয়।
- কাৰক আৰু বিভক্তি: অসমীয়া ভাষাত কাৰক অনুসৰি বিভক্তিৰ প্ৰয়োগ হয়। যেনে – কৰ্তা (এ), কৰ্ম (ক), কৰণ (এৰে/ৰে), সম্প্ৰদান (লৈ), অপাদান (পৰা), অধিকৰণ (ত)।
- সৰ্বনাম: অসমীয়া সৰ্বনামত পুৰুষ অনুযায়ী বিভিন্ন ৰূপ আছে (মই, তুমি, আপুনি, সি, তেওঁ)।
- বাক্যতাত্ত্বিক বৈশিষ্ট্য (Syntactic Characteristics):
- পদক্ৰম: অসমীয়া বাক্যৰ সাধাৰণ পদক্ৰম হ’ল কৰ্তা-কৰ্ম-ক্ৰিয়া (Subject-Object-Verb বা SOV)। যেনে: “ৰামে ভাত খায়”।
- প্ৰশ্নবোধক বাক্য: প্ৰশ্নবোধক বাক্য গঠন কৰিবলৈ ‘নে’, ‘নেকি’, ‘নে বাৰু’ আদি অব্যয় বা ‘কি’, ‘কোন’, ‘ক’ত’ আদি প্ৰশ্নবোধক সৰ্বনাম ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
- নঞৰ্থক বাক্য: ক্ৰিয়াৰ আগত ‘ন’ যোগ কৰি নঞৰ্থক বাক্য গঠন কৰা হয়। যেনে: নাযায়, নাখায়।
- অসমীয়া ভাষাৰ শব্দসম্ভাৰ (Vocabulary of Assamese Language):
অসমীয়া ভাষাৰ শব্দ ভাণ্ডাৰ অতি চহকী। ইয়াক চাৰিটা প্ৰধান ভাগত ভাগ কৰিব পাৰি:- তৎসম: সংস্কৃতৰ পৰা অবিকৃতভাৱে অহা শব্দ। যেনে: নদী, আকাশ, পুত্ৰ।
- তদ্ভৱ: সংস্কৃতৰ পৰা পৰিৱৰ্তিত হৈ অহা শব্দ। যেনে: হাত (হস্ত), গাঁও (গ্ৰাম), কাণ (কৰ্ণ)।
- দেশী: অসমৰ থলুৱা বা আৰ্যভিন্ন ভাষাৰ (যেনে: বড়ো, ডিমাছা, খাচী) পৰা অহা শব্দ। যেনে: জহা (চাউল), ডলা, খাচি।
- বিদেশী: আন ভাষাৰ পৰা অহা শব্দ। যেনে: আৰবী-ফাৰ্চী (দোকান, কাগজ), ইংৰাজী (স্কুল, টেবুল), পৰ্তুগীজ (আলমাৰি, চাবি) আদি।
(খ) পাঠ্যভিত্তিক প্ৰশ্নোত্তৰ (Textual Questions)
প্ৰশ্ন ১: অসমীয়া ভাষাৰ ধ্বনিতাত্ত্বিক বৈশিষ্ট্যসমূহ কি কি?
উত্তৰ: অসমীয়া ভাষাৰ প্ৰধান ধ্বনিতাত্ত্বিক বৈশিষ্ট্যসমূহ হ’ল:
- স্বৰধ্বনি: অসমীয়াত ৮টা স্বৰধ্বনি আছে। ইয়াৰে ‘অ’ ধ্বনিৰ উচ্চাৰণ বৈশিষ্ট্যপূৰ্ণ।
- তালব্যীভৱন (Palatalization): কিছুমান ক্ষেত্ৰত দন্ত্য ধ্বনি তালব্য ধ্বনিলৈ ৰূপান্তৰিত হয়।
- মূৰ্ধন্য ধ্বনিৰ অভাৱ: অসমীয়াত দন্ত্য আৰু মূৰ্ধন্য ধ্বনিৰ মাজত উচ্চাৰণগত পাৰ্থক্য নাই। ‘ট’ বৰ্গৰ বাহিৰে আন মূৰ্ধন্য ধ্বনি উচ্চাৰিত নহয়।
- উষ্ম ধ্বনি: ‘শ’, ‘ষ’, ‘স’ – এই তিনিওটাৰ উচ্চাৰণ দন্তমূলীয় ‘স’ (x) ৰ দৰে।
- যুক্তাক্ষৰৰ সৰলীকৰণ: অসমীয়াত যুক্তাক্ষৰৰ উচ্চাৰণ সৰল হয়। যেনে: ‘লক্ষ্মী’ৰ উচ্চাৰণ ‘লখ্খী’ বা ‘লক্ষী’ হয়।
প্ৰশ্ন ২: অসমীয়া ভাষাৰ শব্দসম্ভাৰক কেইটা ভাগত ভাগ কৰিব পাৰি? উদাহৰণসহ আলোচনা কৰা।
উত্তৰ: অসমীয়া ভাষাৰ শব্দসম্ভাৰক উৎসৰ ফালৰ পৰা চাৰিটা প্ৰধান ভাগত ভাগ কৰিব পাৰি:
- তৎসম: যিবোৰ শব্দ সংস্কৃত ভাষাৰ পৰা কোনো পৰিৱৰ্তন নোহোৱাকৈ পোনে পোনে অসমীয়ালৈ আহিছে, সেইবোৰক তৎসম শব্দ বোলে। যেনে: চন্দ্ৰ, সূৰ্য, গ্ৰহ, ধৰ্ম, জ্ঞান।
- তদ্ভৱ: যিবোৰ শব্দ সংস্কৃতৰ পৰা পালি, প্ৰাকৃত, অপভ্ৰংশ আদি স্তৰৰ মাজেৰে পৰিৱৰ্তিত হৈ অসমীয়াত ব্যৱহাৰ হৈছে, সেইবোৰক তদ্ভৱ শব্দ বোলে। যেনে: হাত (হস্ত), কাণ (কৰ্ণ), দাঁত (দন্ত), ঘৰ (গৃহ)।
- দেশী: অসমৰ বিভিন্ন থলুৱা জনগোষ্ঠীৰ ভাষা, যেনে – বড়ো, ডিমাছা, কাৰ্বি, মিচিং আদিৰ পৰা যিবোৰ শব্দ অসমীয়াত সোমাই পৰিছে, সেইবোৰক দেশী শব্দ বোলে। যেনে: হেঁপাহ, পেঁপা, জাপি, বিহু।
- বিদেশী: ৰাজনৈতিক, সামাজিক আৰু বাণিজ্যিক সম্পৰ্কৰ ফলত বিদেশী ভাষাৰ পৰা অসমীয়ালৈ অহা শব্দবোৰক বিদেশী শব্দ বোলে। যেনে:
- আৰবী-ফাৰ্চী: আইন, আদালত, দৰমহা, চৰকাৰ।
- পৰ্তুগীজ: আলমাৰি, চাবি, বাল্টি।
- ইংৰাজী: অফিচ, ডাক্তৰ, ৰে’ল, কলেজ।
(গ) বিগত বৰ্ষৰ প্ৰশ্নোত্তৰ (Previous Year Questions)
প্ৰশ্ন: অসমীয়া বাক্য গঠনৰ মূল ৰীতিটো কি? (What is the basic word order in Assamese sentence structure?)
উত্তৰ: অসমীয়া বাক্য গঠনৰ মূল ৰীতি বা পদক্ৰম হ’ল কৰ্তা-কৰ্ম-ক্ৰিয়া (Subject-Object-Verb বা SOV)। উদাহৰণস্বৰূপে, “মই কিতাপ পঢ়োঁ” বাক্যটোত ‘মই’ (কৰ্তা), ‘কিতাপ’ (কৰ্ম) আৰু ‘পঢ়োঁ’ (ক্ৰিয়া) ক্ৰমত আছে।
প্ৰশ্ন: অসমীয়া ভাষাত লিংগ কেনেদৰে নিৰ্ধাৰণ কৰা হয়? (How is gender determined in the Assamese language?)
উত্তৰ: অসমীয়া ভাষাত শব্দৰ লিংগ ব্যাকৰণগত নহয়, অৰ্থগতহে। অৰ্থাৎ, কেৱল প্ৰাণীবাচক শব্দৰ ক্ষেত্ৰতহে লিংগ ভেদ কৰা হয়। পুংলিংগ বুজাবলৈ কোনো বিশেষ চিন নাথাকে, কিন্তু স্ত্ৰীলিংগ বুজাবলৈ শব্দৰ শেষত ‘ঈ’, ‘নী’, ‘আনী’ আদি প্ৰত্যয় যোগ দিয়া হয় (যেনে: ডেকা > গাভৰু, বৰা > বৰানী)। ইয়াৰ উপৰিও মতা-মাইকী, পুৰুষ-মহিলা আদি শব্দ যোগ দিও লিংগ ভেদ কৰা হয়।
(ঘ) সম্ভাৱ্য গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰশ্নোত্তৰ (Most Important Questions)
প্ৰশ্ন ১: অসমীয়া ভাষাত কেইটা স্বৰধ্বনি আছে?
উত্তৰ: অসমীয়া ভাষাত ৮টা স্বৰধ্বনি আছে।
প্ৰশ্ন ২: অসমীয়া বাক্যৰ পদক্ৰম কি?
উত্তৰ: অসমীয়া বাক্যৰ পদক্ৰম হ’ল – কৰ্তা-কৰ্ম-ক্ৰিয়া (SOV)।
প্ৰশ্ন ৩: এটা তৎসম আৰু এটা তদ্ভৱ শব্দৰ উদাহৰণ দিয়া।
উত্তৰ: তৎসম শব্দ: গ্ৰহ; তদ্ভৱ শব্দ: গাওঁ (গ্ৰাম)।
প্ৰশ্ন ৪: অসমীয়াত বহুবচন বুজাবলৈ ব্যৱহাৰ হোৱা দুটা প্ৰত্যয় লিখা।
উত্তৰ: ‘বোৰ’ আৰু ‘বিলাক’।
প্ৰশ্ন ৫: অসমীয়া ভাষাত ‘শ’, ‘ষ’, ‘স’ ৰ উচ্চাৰণ কেনেকুৱা?
উত্তৰ: অসমীয়া ভাষাত ‘শ’, ‘ষ’, ‘স’ তিনিওটাৰে উচ্চাৰণ দন্তমূলীয় ‘স’ (x) ৰ দৰে হয়।
প্ৰশ্ন ৬: অসমীয়া ভাষালৈ ইংৰাজী ভাষাৰ পৰা অহা দুটা শব্দ লিখা।
উত্তৰ: টেবুল, স্কুল।
প্ৰশ্ন ৭: অসমীয়া ভাষাত নঞৰ্থক (negative) কেনেকৈ গঠন কৰা হয়?
উত্তৰ: ক্ৰিয়াৰ মূল ৰূপৰ আগত ‘ন’ যোগ কৰি নঞৰ্থক ৰূপ গঠন কৰা হয় (যেনে: যা > নাযায়)।
প্ৰশ্ন ৮: অসমীয়া ভাষাৰ এটা ধ্বনিতাত্ত্বিক বৈশিষ্ট্য উল্লেখ কৰা।
উত্তৰ: অসমীয়া ভাষাত মূৰ্ধন্য ধ্বনিৰ উচ্চাৰণ লোপ পাইছে, অৰ্থাৎ দন্ত্য আৰু মূৰ্ধন্য ধ্বনিৰ উচ্চাৰণ একে।
প্ৰশ্ন ৯: ‘হেঁপাহ’ শব্দটো কি ধৰণৰ শব্দ?
উত্তৰ: ‘হেঁপাহ’ এটা দেশী শব্দ।
প্ৰশ্ন ১০: অসমীয়া ভাষাত কৰ্ম কাৰকৰ বিভক্তি কি?
উত্তৰ: অসমীয়া ভাষাত কৰ্ম কাৰকৰ বিভক্তি হ’ল ‘ক’।
