| শ্ৰেণী | অষ্টম শ্ৰেণী (Class 8) |
|---|---|
| বিষয় | সমাজ বিজ্ঞান (Social Science) |
| পাঠৰ নাম | মানৱ সম্পদ উন্নয়ন |
| খণ্ড | অৰ্থনীতি (economics) |
| পাঠৰ নং | অধ্যায় 1 (Chapter 1) |
| পাঠ্যক্ৰম | ৰাজ্যিক শৈক্ষিক গৱেষণা আৰু প্ৰশিক্ষণ পৰিষদ (SCERT) |
মানৱ সম্পদ উন্নয়ন
১। চমু উত্তৰ লিখা
(ক) মানৱ সম্পদ কাক বোলে?
উত্তৰ: সুস্বাস্থ্যৰ অধিকাৰী যি ব্যক্তি শিক্ষা আৰু প্ৰশিক্ষণৰ দ্বাৰা দক্ষ হৈ উৎপাদনমূলক কামত জড়িত হয়, তেওঁক মানৱ সম্পদ বোলে।
(খ) দেশৰ উৎপাদন কাৰ্যত কোনে অংশগ্ৰহণ কৰিব পাৰে?
উত্তৰ: শাৰীৰিক আৰু মানসিক শ্ৰম কৰিব পৰা শিক্ষিত আৰু প্ৰশিক্ষিত ব্যক্তিয়ে।
(গ) মানৱ সম্পদ উন্নয়নৰ নিৰ্দেশক মানে কি?
উত্তৰ: দেশৰ মানৱ সম্পদ উন্নয়নৰ মাত্ৰা বুজাবলৈ ব্যৱহৃত দিশসমূহক নিৰ্দেশক বোলে।
(ঘ) বৃত্তিমূলক শিক্ষা কাক বোলে?
উত্তৰ: আনুষ্ঠানিক শিক্ষাৰ বাহিৰে উপাৰ্জনৰ পথ মুকলি কৰা শিক্ষাক বৃত্তিমূলক শিক্ষা বোলে।
(ঙ) মানৱ সম্পদৰ মূল চালিকা শক্তি কি?
উত্তৰ: স্বাস্থ্য, শিক্ষা আৰু প্ৰশিক্ষণ।
২। বহলাই আলোচনা কৰা
(ক) মানৱ সম্পদ উন্নয়নৰ বাবে ল’বলগীয়া ব্যৱস্থাৱলী
উত্তৰ: মানৱ সম্পদ উন্নয়নৰ বাবে চৰকাৰে বিজ্ঞানসন্মত শিক্ষা, স্বাস্থ্যসেৱা, প্ৰশিক্ষণ আৰু আঁচনিৰ জৰিয়তে প্ৰচেষ্টা চলাইছে। ভাৰতত জনসংখ্যাৰ ঘনত্ব বেছি হোৱাৰ বাবে সকলোকে শিক্ষা, স্বাস্থ্য, খাদ্য, বাসস্থান আৰু কৰ্মসংস্থান দিয়াটো কঠিন। তথাপি, চৰকাৰে শিক্ষাৰ হাৰ বৃদ্ধি, স্বাস্থ্যসেৱাৰ উন্নতি আৰু বৃত্তিমূলক প্ৰশিক্ষণৰ ওপৰত গুৰুত্ব দি মানৱ সম্পদক সবল কৰিছে। উদাহৰণস্বৰূপ, বিনামূলীয়া শিক্ষা আৰু স্বাস্থ্য আঁচনিৰ ফলত শিক্ষিত আৰু সুস্থ জনগোষ্ঠী বৃদ্ধি পাইছে, যিয়ে দেশৰ উৎপাদন বৃদ্ধিত সহায় কৰিছে। তথাপি, দ্ৰুত প্ৰগতিৰ বাবে আৰু সময়ৰ প্ৰয়োজন।
(খ) মানৱ সম্পদ উন্নয়নৰ নিৰ্দেশকসমূহ
উত্তৰ:
- শিক্ষাৰ হাৰ: গুণগত শিক্ষাই দক্ষতা বৃদ্ধি কৰে। উচ্চ শিক্ষিত হাৰ মানৱ সম্পদৰ উন্নতিৰ চিন।
- জীৱনৰ প্ৰত্যাশা: সুস্থ জীৱনৰ সময়কাল। ভাৰতত ২০০৬-২০১১ত পুৰুষৰ ৬৫.৮ আৰু মহিলাৰ ৬৮.১ বছৰ।
- জনমূৰি আয়: ৰাষ্ট্ৰীয় আয়ৰ জনসংখ্যাৰে ভাগ কৰা ফল। উচ্চ জনমূৰি আয় উন্নত সম্পদৰ সূচক।
- বিদ্যালয় ভৰ্তি আৰু এৰাৰ হাৰ: উচ্চ ভৰ্তি আৰু নিম্ন এৰা হাৰ উন্নয়নৰ লক্ষণ।
- প্ৰতিষেধক টিকাকৰণৰ হাৰ: স্বাস্থ্যৰ সুৰক্ষাৰ মাত্ৰা, দীৰ্ঘজীৱনৰ নিৰ্দেশক।
(গ) মানৱ সম্পদ উন্নয়ন আৰু বৃত্তিমূলক শিক্ষাৰ মাজত থকা সম্পৰ্ক
উত্তৰ: বৃত্তিমূলক শিক্ষাৰ দ্বাৰা মানুহে দক্ষতা অৰ্জন কৰি উপাৰ্জনক্ষম হয়, যি মানৱ সম্পদ উন্নয়নৰ মূল উদ্দেশ্য। প্ৰচলিত শিক্ষা আত্মনিৰ্ভৰশীলতা দিবলৈ অপৰ্যাপ্ত। বৃত্তিমূলক শিক্ষাই মটৰ মেকানিক, ৰাজমিস্ত্ৰী, বিউটিচিয়ান আদি ক্ষেত্ৰত প্ৰশিক্ষণ দি স্বনিয়োজনৰ পথ মুকলি কৰে। ই নিবনুৱা সমস্যা হ্ৰাস কৰি আৰ্থিক স্বাধীনতা প্ৰদান কৰে, যাৰ ফলত মানৱ সম্পদৰ উন্নতি ঘটে আৰু দেশৰ উৎপাদন বৃদ্ধি পায়।
(ঘ) বৃত্তিমূলক শিক্ষাই কিদৰে নিবনুৱা সমস্যা লাঘৱ কৰাত সহায় কৰে?
উত্তৰ: বৃত্তিমূলক শিক্ষাই মানুহক দক্ষ কৰি কৰ্মসংস্থানৰ সুযোগ সৃষ্টি কৰে, যাৰ ফলত নিবনুৱা সমস্যা কমে। ই মানুহক মেকানিক, ৰাজমিস্ত্ৰী, ইলেকট্ৰিচিয়ান আদি হিচাপে স্বনিয়োজিত হ’বলৈ সক্ষম কৰে। চৰকাৰে বিনামূলীয়া প্ৰশিক্ষণ আৰু প্ৰতিষ্ঠানৰ জৰিয়তে এই শিক্ষাৰ প্ৰসাৰ ঘটাইছে, যিয়ে নতুন প্ৰজন্মক কৰ্মমুখী কৰি সমাজৰ অৰ্থনৈতিক আৰু সামাজিক স্থিতি উন্নত কৰে।
৩। শুদ্ধ/অশুদ্ধ নিৰ্ণয় কৰা
(ক) প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ বৃদ্ধি হ’লেহে দেশৰ উৎপাদন বৃদ্ধি হয়।
উত্তৰ: অশুদ্ধ (মানৱ সম্পদো গুৰুত্বপূৰ্ণ)।
(খ) মানুহ মাত্ৰেই মানৱ সম্পদ নহয়।
উত্তৰ: শুদ্ধ।
(গ) জনসংখ্যা বৃদ্ধিয়েই মানৱ সম্পদৰ বৃদ্ধি হোৱা নুবুজায়।
উত্তৰ: শুদ্ধ।
(ঘ) উচ্চ জীৱন প্ৰত্যাশাই অনুন্নত মানৱ সম্পদক সূচায়।
উত্তৰ: অশুদ্ধ (উন্নত সম্পদৰ সূচক)।
(ঙ) ৰাষ্ট্ৰীয় আয়ৰ বৃদ্ধিয়ে দেশ এখন স্বাৱলম্বী হোৱাত সহায় কৰে।
উত্তৰ: শুদ্ধ।
(চ) জন্মকালীন শিগুৰ মৃত্যুৰ হাৰে মানৱ সম্পদ উন্নয়নত বাধাৰ সৃষ্টি কৰে।
উত্তৰ: শুদ্ধ।
৪। খালী ঠাই পূৰ কৰা
(ক) এখন দেশৰ উৎপাদন প্ৰক্ৰিয়াৰ এক অন্যতম কাৰক হ’ল শ্ৰম য’ত অংশগ্ৰহণ কৰিব পাৰে একমাত্ৰ মানুহে।
(খ) ৰাষ্ট্ৰীয় আয়ৰ বৃদ্ধিয়ে দেশ এখন স্বাৱলম্বী হোৱাত সহায় কৰে।
(গ) উচ্চ শিক্ষা গ্ৰহণ কৰাৰ পিছত চৰকাৰে সকলো শিক্ষিত ব্যক্তিকে চাকৰি যোগান ধৰাতো সম্ভৱ নহয়।
(ঘ) গুণগত শিক্ষা মানৱ সম্পদ উন্নয়নৰ প্ৰাথমিক সোপান।
(ঙ) বৃত্তিমূলক শিক্ষাই মানুহক অকল উপাৰ্জনক্ষমই নকৰে তাৰ লগে লগে দেশৰ নিবনুৱা সমস্যা লাঘৱ কৰি স্বনিয়োজনৰ পথ মুকলি হোৱাত সহায় কৰে।
৫। চমু টোকা লিখা
(ক) মানৱ সম্পদ
উত্তৰ: সুস্থ, শিক্ষিত আৰু প্ৰশিক্ষিত ব্যক্তি যিয়ে উৎপাদনমূলক কামত অংশ লয়, তেওঁ মানৱ সম্পদ। ইয়াৰ বাবে দক্ষতা, কুশলতা আৰু স্বাস্থ্য অপৰিহাৰ্য।
(খ) মানৱ সম্পদ উন্নয়ন
উত্তৰ: মানুহক সম্পদলৈ ৰূপান্তৰৰ প্ৰক্ৰিয়া। শিক্ষা, স্বাস্থ্য আৰু প্ৰশিক্ষণৰ জৰিয়তে ই উৎপাদন আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় আয় বৃদ্ধি কৰে।
(গ) মানৱ সম্পদ উন্নয়নৰ নিৰ্দেশক
উত্তৰ: শিক্ষাৰ হাৰ, জীৱন প্ৰত্যাশা, জনমূৰি আয় আদি যিয়ে উন্নয়নৰ মাত্ৰা নিৰ্দেশ কৰে।
(ঘ) বৃত্তিমূলক শিক্ষা
উত্তৰ: উপাৰ্জনক্ষম শিক্ষা যিয়ে দক্ষতা প্ৰদান কৰি স্বনিয়োজনৰ পথ মুকলি কৰে আৰু নিবনুৱা সমস্যা কমায়।