ষষ্ঠ শ্ৰেণীৰ সমাজ বিজ্ঞান “সমাজ বিচিত্ৰা” পাঠ্যপুথিৰ পঞ্চম অধ্যায় “ভাৰত: পৰিচয় আৰু ভৌগোলিক বৈশিষ্ট্য” পাঠটিৰ সম্পূৰ্ণ পাঠভিত্তিক প্ৰশ্ন-উত্তৰ, সাৰাংশ আৰু অন্যান্য কাৰ্যকলাপসমূহ তলত আগবঢ়োৱা হ’ল।
| Class (শ্ৰেণী ) | Class 6 (ষষ্ঠ শ্ৰেণী) |
| Medium (মাধ্যম) | Assamese Medium (অসমীয়া ) |
| Subject (পাঠ্যপুথি) | Social Science (সমাজ বিচিত্ৰা) |
| Chapter No | 5 (পঞ্চম অধ্যায়) |
| পাঠ | ভাৰত: পৰিচয় আৰু ভৌগোলিক বৈশিষ্ট্য |
| Available | Question Answer |
ভাৰত: পৰিচয় আৰু ভৌগোলিক বৈশিষ্ট্য
অধ্যায় ৫: ভাৰত: পৰিচয় আৰু ভৌগোলিক বৈশিষ্ট্য
পাঠটোৰ সাৰাংশ
এই পাঠটোত আমাৰ দেশ ভাৰতবৰ্ষৰ ভৌগোলিক পৰিচয়, ভূ-প্ৰাকৃতিক বিভাগ আৰু ইয়াৰ বৈশিষ্ট্যসমূহৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা হৈছে।
ভৌগোলিক পৰিচয়:
ভাৰত এখন বিশাল দেশ, যাৰ মাটিকালি ৩২,৮৭,৭৮২ বৰ্গ কিলোমিটাৰ। ই উত্তৰে কাশ্মীৰৰ পৰা দক্ষিণে কন্যাকুমাৰীলৈকে প্ৰায় ৩২০০ কিলোমিটাৰ আৰু পূবে অৰুণাচল প্ৰদেশৰ পৰা পশ্চিমে গুজৰাটলৈকে প্ৰায় ২৯০০ কিলোমিটাৰ বিস্তৃত। ভাৰত সম্পূৰ্ণৰূপে উত্তৰ গোলার্ধত অৱস্থিত আৰু কৰ্কট-ক্ৰান্তি ৰেখা দেশখনৰ প্ৰায় মাজভাগেৰে পাৰ হৈ গৈছে। ভাৰতৰ চাৰিসীমাত পাকিস্তান, আফগানিস্তান, চীন, নেপাল, ভূটান, বাংলাদেশ, ম্যানমাৰ আদি দেশ আছে আৰু দক্ষিণে শ্ৰীলংকা আৰু ভাৰত মহাসাগৰ আছে।
ভূ-প্ৰাকৃতিক বিভাগ:
ভাৰতৰ ভূ-প্ৰকৃতিক মূলতঃ ছটা প্ৰধান ভাগত ভগোৱা হৈছে:
- উত্তৰৰ পাৰ্বত্য অঞ্চল: ইয়াত হিমালয় পৰ্বতমালা আৰু উত্তৰ-পূবৰ পাহাৰসমূহ অন্তৰ্ভুক্ত। হিমালয়ে ভাৰতক জলবায়ুৰ ফালৰ পৰা সুৰক্ষা দিয়ে আৰু বহুতো নদীৰ উৎস।
- উত্তৰ ভাৰতৰ সমভূমি অঞ্চল: সিন্ধু, গংগা, ব্ৰহ্মপুত্ৰ আৰু ইহঁতৰ উপনৈসমূহৰ পলসেৰে গঠিত এই অঞ্চল অতি সাৰুৱা আৰু ঘন জনবসতিপূৰ্ণ।
- দাক্ষিণাত্য মালভূমি অঞ্চল: গংগা সমভূমিৰ দক্ষিণে থকা এই তিনিকোণীয়া অঞ্চলটো খনিজ সম্পদত চহকী। নৰ্মদা নদীয়ে ইয়াক দুটা ভাগত ভাগ কৰিছে।
- উপকূলীয় নিম্নভূমি অঞ্চল: ভাৰতৰ পূব আৰু পশ্চিম দিশত সাগৰৰ পাৰে পাৰে এই অঞ্চল বিস্তৃত। ইয়াত বহুতো বন্দৰ-নগৰ আছে।
- মৰুভূমি অঞ্চল: ভাৰতৰ উত্তৰ-পশ্চিম দিশত থকা থৰ মৰুভূমি এই অঞ্চলৰ অন্তৰ্গত।
- দ্বীপ অঞ্চল: আৰৱ সাগৰত থকা লাক্ষাদ্বীপপুঞ্জ আৰু বংগোপসাগৰত থকা আন্দামান-নিকোবৰ দ্বীপপুঞ্জই এই অঞ্চল গঠন কৰিছে।
পাঠটোত এইটোও আলোচনা কৰা হৈছে যে ভাৰতৰ এই ভৌগোলিক বৈচিত্ৰ্যই ইয়াৰ মানুহৰ জীৱন-প্ৰণালী, সমাজ-সংস্কৃতি আৰু অৰ্থনীতিত গভীৰ প্ৰভাৱ পেলায়, যাৰ বাবে ভাৰতক এখন “বৈচিত্ৰ্যপূৰ্ণ দেশ” বুলি কোৱা হয়।
সম্পূৰ্ণ পাঠভিত্তিক প্ৰশ্ন আৰু উত্তৰ
অনুশীলনী – ১ (পৃষ্ঠা ৪১)
১. তলৰ প্ৰশ্নবোৰৰ উত্তৰ দিয়া-
(ক) ভাৰতৰ মুঠ মাটিকালি কিমান?
উত্তৰ: ভাৰতৰ মুঠ মাটিকালি ৩২,৮৭,৭৮২ বৰ্গ কিলোমিটাৰ।
(খ) ভাৰত আৰু শ্ৰীলংকাক পৃথক কৰা প্ৰণালীটোৰ নাম কি?
উত্তৰ: ভাৰত আৰু শ্ৰীলংকাক পৃথক কৰা প্ৰণালীটোৰ নাম হ’ল পক্ প্ৰণালী।
(গ) ভাৰতবৰ্ষৰ মাজভাগত অৱস্থিত পৰ্বতখনৰ নাম কি?
উত্তৰ: ভাৰতবৰ্ষৰ মাজভাগত অৱস্থিত পৰ্বতখনৰ নাম হ’ল বিন্ধ্য পৰ্বত।
(ঘ) উত্তৰ ভাৰত আৰু দক্ষিণ ভাৰতৰ সীমা কি?
উত্তৰ: সাধাৰণতে বিন্ধ্য পৰ্বতকে উত্তৰ ভাৰত আৰু দক্ষিণ ভাৰতৰ সীমা বুলি ধৰা হয়।
(ঙ) এখন দেশৰ চাৰিসীমা বুলিলে কি বুজা?
উত্তৰ: এখন দেশৰ চাৰিওদিশে, অৰ্থাৎ দেশখনৰ ৰাজনৈতিক সীমাত থকা আন দেশ, সাগৰ-মহাসাগৰ বা পৰ্বত-পাহাৰ আদিৰ নাম উল্লেখ কৰাকেই দেশখনৰ চাৰিসীমা বোলে।
২. ভাৰতৰ চাৰিসীমাত কি কি আছে লিখা।
উত্তৰ: ভাৰতৰ চাৰিসীমাত থকা দেশ আৰু সাগৰ-মহাসাগৰবোৰ হ’ল:
- উত্তৰ: চীন, নেপাল আৰু ভূটান।
- উত্তৰ-পশ্চিম: পাকিস্তান আৰু আফগানিস্তান।
- পূব: বাংলাদেশ, ম্যানমাৰ আৰু বংগোপসাগৰ।
- পশ্চিম: আৰৱ সাগৰ।
- দক্ষিণ: শ্ৰীলংকা আৰু ভাৰত মহাসাগৰ।
অনুশীলনী – ২ (পৃষ্ঠা ৪৭)
১. তলৰ প্ৰশ্নবোৰৰ উত্তৰ দিয়া-
(ক) ভাৰতৰ সীমাৰ প্ৰাচীৰ কি?
উত্তৰ: উত্তৰৰ পাৰ্বত্য অঞ্চল গঠন কৰা হিমালয় পৰ্বতক ভাৰতৰ সীমাৰ প্ৰাচীৰ বুলি কোৱা হয়।
(খ) ভাৰতৰ দুখন বন্দৰ-নগৰৰ নাম লিখা।
উত্তৰ: ভাৰতৰ দুখন বন্দৰ-নগৰৰ নাম হ’ল— মুম্বাই আৰু চেন্নাই।
(গ) ভাৰতৰ উপকূলীয় অঞ্চলত বাস কৰা লোকসকলৰ প্ৰধান বৃত্তি কি?
উত্তৰ: ভাৰতৰ উপকূলীয় অঞ্চলত বাস কৰা লোকসকলৰ প্ৰধান বৃত্তি হ’ল সাগৰীয় মাছ ধৰা।
(ঘ) জাৰোৱাসকলে ক’ত বাস কৰে?
উত্তৰ: জাৰোৱাসকলে আন্দামান-নিকোবৰ দ্বীপপুঞ্জত বাস কৰে।
২. চমু টোকা লিখা-
(ক) উত্তৰৰ পাৰ্বত্য অঞ্চল: ভাৰতৰ উত্তৰ দিশত হিমালয় পৰ্বতমালা আৰু ইয়াৰ লগত লাগি থকা সৰু-বৰ পৰ্বত-পাহাৰেৰে এই অঞ্চল গঠিত। ই কাশ্মীৰৰ পৰা অৰুণাচল প্ৰদেশলৈকে বিস্তৃত। এই অঞ্চলটোৱে ভাৰতক উত্তৰৰ ঠাণ্ডা বতাহৰ পৰা ৰক্ষা কৰে আৰু মৌচুমী বতাহক বাধা দি বৰষুণ দিয়াত সহায় কৰে। গংগা, যমুনা, সিন্ধু, ব্ৰহ্মপুত্ৰ আদি বহুতো প্ৰধান নদীৰ উৎস এই পাৰ্বত্য অঞ্চল।
(খ) উত্তৰৰ সমভূমি অঞ্চল: হিমালয়ৰ পাদদেশ আৰু দাক্ষিণাত্য মালভূমিৰ মাজত অৱস্থিত এই বিশাল সমতল অঞ্চলটো সিন্ধু, গংগা, ব্ৰহ্মপুত্ৰ আৰু ইহঁতৰ উপনৈসমূহৰ পলসেৰে গঠিত। এই অঞ্চল অতি সাৰুৱা হোৱাৰ বাবে কৃষিৰ বাবে উপযোগী আৰু ইয়াত জনবসতি অতি ঘন।
(গ) দাক্ষিণাত্য মালভূমি অঞ্চল: গংগা সমভূমিৰ দক্ষিণে থকা এই তিনিকোণীয়া ভূ-ভাগক দাক্ষিণাত্য মালভূমি বোলে। ই খনিজ সম্পদত অতি চহকী। নৰ্মদা নদীয়ে ইয়াক দুটা ভাগত ভাগ কৰিছে। ইয়াৰ ক’লা মাটি কপাহ খেতিৰ বাবে বিখ্যাত।
(ঘ) উপকূলীয় নিম্নভূমি অঞ্চল: ভাৰতৰ পূব আৰু পশ্চিম দিশত সাগৰৰ পাৰে পাৰে থকা সমতল ভূ-ভাগকে উপকূলীয় নিম্নভূমি অঞ্চল বোলে। পূব উপকূলটো তুলনামূলকভাৱে বহল। এই অঞ্চলত মুম্বাই, চেন্নাই, গোৱা আদি বহুতো গুৰুত্বপূৰ্ণ বন্দৰ-নগৰ আছে।
৩. “হৰপ্পা সভ্যতাৰ সেই সময়ৰ বাসিন্দাসকলে চাফ-চিকুণকৈ থকাত বিশেষ গুৰুত্ব দিছিল।”— ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰ: হৰপ্পা সভ্যতাৰ নগৰ পৰিকল্পনা দেখিলে সেই সময়ৰ বাসিন্দাসকলে যে চাফ-চিকুণতাত বিশেষ গুৰুত্ব দিছিল, সেয়া স্পষ্টভাৱে বুজিব পাৰি। তেওঁলোকৰ জল-নিষ্কাষণ ব্যৱস্থা আছিল অতি উন্নত আৰু সু-পৰিকল্পিত। প্ৰত্যেক ঘৰৰ ব্যৱহৃত পানী ওলাই গৈ আলিবাটৰ কাষৰ নলাত পৰাৰ ব্যৱস্থা আছিল। এই নলাবোৰ ইটাৰ ঢাকনিৰে ঢাকি থোৱা হৈছিল। ইয়াৰ পৰাই তেওঁলোকৰ পৰিষ্কাৰ-পৰিচ্ছন্নতাৰ প্ৰতি থকা সচেতনতাৰ প্ৰমাণ পোৱা যায়।