| বিষয় | ৰাজনীতি বিজ্ঞান |
| পাঠৰ নাম | দ্বি ৰাষ্ট্ৰবাদৰ অৱসান |
| শ্ৰেণী | দ্বাদশ শ্ৰেণী |
| অংশ | (ক) Part I |
| পাঠৰ নং | অধ্যায় 2 |
| পাঠ্যক্ৰম | অসম মাধ্যমিক শিক্ষা পৰিষদৰ (AHSEC) |
Class 12 Political Science Part I Chapter 2 Question Answer | AHSEC HS 2nd Year
দ্বি ৰাষ্ট্ৰবাদৰ অৱসান Class 12
{ অধ্যায়টোৰ সাৰাংশ }
ভূমিকা:
শীতল যুদ্ধৰ শিখৰত নিৰ্মাণ কৰা বাৰ্লিন দেৱাল আছিল পুঁজিবাদী আৰু সাম্যবাদী বিশ্বৰ মাজৰ বিভাজনৰ প্ৰতীক। ১৯৮৯ চনত জনসাধাৰণে এই দেৱালখন ভাঙি পেলায়, যিটোৱে এক ঐতিহাসিক পৰিৱৰ্তনৰ সূচনা কৰে। ইয়াৰ পিছতে পূব ইউৰোপৰ ছোভিয়েট গোটৰ দেশসমূহত গণতান্ত্ৰিক চৰকাৰ প্ৰতিষ্ঠা হয় আৰু শেষত ছোভিয়েট ইউনিয়ন নিজেই ভাঙি যায়। এই ঘটনাই শীতল যুদ্ধৰ সমাপ্তি আৰু দ্বি-ৰাষ্ট্ৰবাদ বা দ্বি-মেৰু বিশ্বৰ অৱসান ঘটায়।
ছোভিয়েট ব্যৱস্থা কি আছিল? (What was the Soviet System?)
আৰম্ভণি: ১৯১৭ চনৰ ৰাছিয়াৰ সমাজবাদী বিপ্লৱৰ পিছত ছোভিয়েট সমাজবাদী গণৰাজ্য সংঘ (USSR) গঠন হৈছিল। ইয়াৰ মূল আদৰ্শ আছিল সমাজবাদ আৰু সমতাবাদী সমাজ, য’ত ব্যক্তিগত সম্পত্তিৰ কোনো স্থান নাছিল।
ৰাজনৈতিক ব্যৱস্থা: ইয়াত একদলীয় শাসন ব্যৱস্থা আছিল, য’ত কমিউনিষ্ট পাৰ্টিৰেই সম্পূৰ্ণ নিয়ন্ত্ৰণ আছিল। আন কোনো ৰাজনৈতিক দল বা বিৰোধীৰ অনুমতি নাছিল।
অৰ্থনৈতিক ব্যৱস্থা: অৰ্থনীতি আছিল পৰিকল্পিত আৰু ৰাষ্ট্ৰৰ দ্বাৰা নিয়ন্ত্ৰিত। ভূমি আৰু উৎপাদনৰ সম্পদসমূহ ৰাষ্ট্ৰৰ মালিকানাধীন আছিল।
দ্বিতীয় বিশ্ব: দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ পিছত পূব ইউৰোপৰ দেশসমূহ ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ নিয়ন্ত্ৰণলৈ আহে আৰু এই গোটটোক ‘দ্বিতীয় বিশ্ব’ বা ‘সমাজবাদী গোট’ (Socialist Bloc) বুলি কোৱা হৈছিল। ৱাৰশ্ব চুক্তি (Warsaw Pact) আছিল তেওঁলোকৰ সামৰিক মিত্ৰজোঁট।
সুবিধাসমূহ: ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ এক উন্নত যোগাযোগ ব্যৱস্থা, বিশাল শক্তি সম্পদ, আৰু এক ঘৰুৱা উপভোক্তা উদ্যোগ আছিল। চৰকাৰে নাগৰিকসকলৰ বাবে এক ন্যূনতম জীৱন ধাৰণৰ মান নিশ্চিত কৰিছিল আৰু স্বাস্থ্য, শিক্ষা, শিশুৰ যত্ন আদি মৌলিক প্ৰয়োজনীয়তাত ৰাজসাহায্য দিছিল। নিবনুৱা সমস্যা নাছিল।
সমস্যাসমূহ: কিন্তু, এই ব্যৱস্থাটো অতি আমোলাতান্ত্ৰিক আৰু একনায়কত্ববাদী হৈ পৰিছিল। গণতন্ত্ৰ আৰু মত প্ৰকাশৰ স্বাধীনতাৰ অভাৱ আছিল। কমিউনিষ্ট পাৰ্টিৰ জনসাধাৰণৰ প্ৰতি কোনো দায়বদ্ধতা নাছিল। ১৫খন গণৰাজ্যৰ ভিতৰত ৰাছিয়াৰ আধিপত্যই আন অঞ্চলৰ লোকসকলক অৱহেলিত আৰু দমন কৰা যেন অনুভৱ কৰাইছিল।
গৰ্বাচেভ আৰু ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ পতন (Gorbachev and the Disintegration):
অৰ্থনৈতিক স্থবিৰতা: ১৯৭০-ৰ দশকৰ শেষৰ ফালে ছোভিয়েট অৰ্থনীতি স্থবিৰ হৈ পৰে। ই প্ৰযুক্তি, আন্তঃগাঁথনি আৰু নাগৰিকৰ আকাংক্ষা পূৰণত পশ্চিমীয়া দেশসমূহৰ তুলনাত পিছ পৰি ৰৈছিল। আফগানিস্তানত কৰা আক্ৰমণে (১৯৭৯) অৰ্থনীতিক আৰু দুৰ্বল কৰিছিল।
গৰ্বাচেভৰ সংস্কাৰ: ১৯৮৫ চনত মিখাইল গৰ্বাচেভ কমিউনিষ্ট পাৰ্টিৰ সাধাৰণ সম্পাদক হয়। তেওঁ অৰ্থনৈতিক আৰু ৰাজনৈতিক সংস্কাৰৰ বাবে “পেৰেষ্ট্ৰইকা” (পুনৰ্গঠন) আৰু “গ্লাছনষ্ট” (মুক্ততা) নামৰ নীতি আৰম্ভ কৰে। তেওঁৰ উদ্দেশ্য আছিল ছোভিয়েট ব্যৱস্থাক সংস্কাৰ কৰি পশ্চিমৰ সৈতে সমানে আগবঢ়াই নিয়া।
পৰিৱৰ্তনৰ সূচনা: গৰ্বাচেভৰ সংস্কাৰে এনে কিছুমান শক্তি আৰু আকাংক্ষাৰ জন্ম দিয়ে যাক নিয়ন্ত্ৰণ কৰা অসম্ভৱ হৈ পৰে। পূব ইউৰোপৰ দেশসমূহে ছোভিয়েট নিয়ন্ত্ৰণৰ বিৰুদ্ধে প্ৰতিবাদ আৰম্ভ কৰে আৰু গৰ্বাচেভে তাত হস্তক্ষেপ নকৰাৰ ফলত কমিউনিষ্ট চৰকাৰবোৰ এখনৰ পিছত এখনকৈ ভাঙি পৰে।
ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ ভিতৰত সংকট: ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ ভিতৰতো সংকট বৃদ্ধি পায়। কমিউনিষ্ট পাৰ্টিৰ গোড়া নেতাসকলে গৰ্বাচেভৰ বিৰুদ্ধে ১৯৯১ চনত এক বিফল সামৰিক অভ্যুত্থানৰ চেষ্টা কৰে। এই অভ্যুত্থানৰ বিৰোধিতা কৰি বৰিছ Yeltsin এজন ৰাষ্ট্ৰীয় নায়ক হিচাপে আত্মপ্ৰকাশ কৰে।
পতন: ১৯৯১ চনৰ ডিচেম্বৰত, Yeltsin-ৰ নেতৃত্বত ৰাছিয়া, ইউক্ৰেইন আৰু বেলাৰুছে ছোভিয়েট ইউনিয়ন ভংগ হোৱা বুলি ঘোষণা কৰে। কমিউনিষ্ট পাৰ্টি নিষিদ্ধ কৰা হয় আৰু পুঁজিবাদ আৰু গণতন্ত্ৰক নতুন ব্যৱস্থাৰ ভিত্তি হিচাপে গ্ৰহণ কৰা হয়।
দ্বি-ৰাষ্ট্ৰবাদৰ অৱসানৰ পৰিণতি (Consequences of the End of Bipolarity):
শীতল যুদ্ধৰ সমাপ্তি: ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ পতনে শীতল যুদ্ধৰ সংঘাত আৰু আদৰ্শগত যুদ্ধৰ অন্ত পেলায়। ইয়াৰ ফলত অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰৰ দৌৰ সমাপ্ত হয়।
শক্তিৰ সম্পৰ্কত পৰিৱৰ্তন: বিশ্ব ৰাজনীতিত শক্তিৰ সম্পৰ্ক সলনি হয়। দ্বি-মেৰু ব্যৱস্থাৰ সমাপ্তিৰ পিছত বিশ্বখন হয় এক-মেৰু (আমেৰিকাৰ আধিপত্য) বা বহু-মেৰু হ’ব পাৰে। বাস্তৱত, আমেৰিকা একমাত্ৰ মহাশক্তি হিচাপে আত্মপ্ৰকাশ কৰে।
নতুন দেশৰ উত্থান: বহুতো নতুন দেশৰ জন্ম হয়, বিশেষকৈ পূব ইউৰোপ আৰু মধ্য এছিয়াত। এই দেশবোৰৰ নিজা স্বাধীন আকাংক্ষা আৰু পছন্দ আছিল।
শ্বক থেৰাপী (Shock Therapy):
অৰ্থ: সাম্যবাদৰ পতনৰ পিছত, ৰাছিয়া, মধ্য এছিয়া আৰু পূব ইউৰোপৰ বহুতো দেশে একনায়কত্ববাদী সমাজবাদী ব্যৱস্থাৰ পৰা গণতান্ত্ৰিক পুঁজিবাদী ব্যৱস্থালৈ এক কষ্টদায়ক পৰিৱৰ্তনৰ মাজেৰে আগবাঢ়ে। বিশ্ব বেংক আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মুদ্ৰা নিধি (IMF) দ্বাৰা প্ৰভাৱিত এই পৰিৱৰ্তনৰ আৰ্হিটোক ‘শ্বক থেৰাপী’ বুলি কোৱা হয়।
বৈশিষ্ট্য: ইয়াৰ মূল বৈশিষ্ট্য আছিল ব্যক্তিগত মালিকানাক প্ৰাধান্য দিয়া, ৰাষ্ট্ৰীয় সম্পত্তিৰ ব্যক্তিগতকৰণ, মুক্ত বাণিজ্য, আৰু পশ্চিমীয়া অৰ্থনৈতিক ব্যৱস্থাৰ সৈতে একত্ৰীকৰণ।
পৰিণতি: শ্বক থেৰাপীয়ে সমগ্ৰ অঞ্চলটোৰ অৰ্থনীতিক ধ্বংস কৰি পেলায়। ৰাছিয়াত, ৰাজ্য-নিয়ন্ত্ৰিত বৃহৎ উদ্যোগিক কমপ্লেক্স প্ৰায় ভাঙি পৰে। মূল্যবান উদ্যোগবোৰ কম মূল্যত ব্যক্তিগত খণ্ডক বিক্ৰী কৰা হয়, যাক ‘ইতিহাসৰ সৰ্ববৃহৎ গেৰেজ বিক্ৰী’ (largest garage sale in history) বুলি কোৱা হয়। মুদ্ৰাস্ফীতিৰ ফলত জনসাধাৰণৰ সঞ্চয় শেষ হৈ যায়। সামাজিক কল্যাণৰ পুৰণি ব্যৱস্থাটো ধ্বংস হৈ যায় আৰু এক ‘মাফিয়া’ বৰ্গৰ উত্থান হয়।
ভাৰত আৰু উত্তৰ-ছোভিয়েট দেশসমূহ (India and Post-Communist Countries):
ভাৰতৰ সকলো উত্তৰ-ছোভিয়েট দেশৰ সৈতে ভাল সম্পৰ্ক আছে, কিন্তু ৰাছিয়াৰ সৈতে সম্পৰ্ক আটাইতকৈ শক্তিশালী। এই সম্পৰ্ক বিশ্বাস আৰু উমৈহতীয়া স্বাৰ্থৰ ইতিহাসৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি গঢ় লৈ উঠিছে। ভাৰত আৰু ৰাছিয়া উভয়েই এক বহু-মেৰু বিশ্বৰ দৃষ্টিভংগী পোষণ কৰে। ভাৰতে ৰাছিয়াৰ পৰা সামৰিক সঁজুলি, শক্তি সম্পদ, আৰু পাৰমাণৱিক তথা মহাকাশ প্ৰযুক্তিত সহায় লাভ কৰে।
অনুশীলনীৰ প্ৰশ্নোত্তৰ
১। ছোভিয়েট অৰ্থনীতিৰ প্ৰকৃতি বৰ্ণনা কৰা তলৰ কোনটো বাক্য অশুদ্ধ?
(গ) জনসাধাৰণে অৰ্থনৈতিক স্বাধীনতা উপভোগ কৰিছিল।
উত্তৰ: (গ) বাক্যটো অশুদ্ধ। ছোভিয়েট অৰ্থনীতিত জনসাধাৰণৰ অৰ্থনৈতিক স্বাধীনতা নাছিল; সকলো অৰ্থনৈতিক কাৰ্যকলাপ ৰাষ্ট্ৰৰ দ্বাৰা পৰিকল্পিত আৰু নিয়ন্ত্ৰিত আছিল।
২। তলত দিয়াবোৰ কালক্ৰমত সজোৱা:
(গ) ৰাছিয়ান বিপ্লৱ (১৯১৭)
(ক) আফগানিস্তানত ছোভিয়েটৰ হস্তক্ষেপ (১৯৭৯)
(খ) বাৰ্লিন দেৱালৰ বিভাজন (১৯৮৯)
(ঘ) ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ বিভাজন (১৯৯১)
৩। তলত দিয়াবিলাকৰ কোনটো ছোভিয়েট ইউনিয়ন বিভাজনৰ শেষ পৰিণতি নহয়?
(ঘ) মধ্য প্ৰাচ্যত (Middle East) সংকট।
উত্তৰ: (ঘ) মধ্য প্ৰাচ্যত সংকট ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ পতনৰ পোনপটীয়া পৰিণতি নাছিল।
৪। তলত দিয়াবিলাক মিলোৱা:
(১) মিখাইল গৰ্বাচেভ — (গ) সংস্কাৰ শুভাৰম্ভ
(২) শ্বক থেৰাপি — (ঘ) অৰ্থনৈতিক আৰ্হি
(৩) ৰাছিয়া — (ক) ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ উত্তৰাধিকাৰী
(৪) বৰিছ য়েল্টচিন — (ঙ) ৰাছিয়াৰ ৰাষ্ট্ৰপতি
(৫) ৱাৰশ্ব’ — (খ) সামৰিক চুক্তি
৫। খালী ঠাই পূৰণ কৰা:
(ক) ছোভিয়েট ৰাছিয়াৰ ৰাজনৈতিক ব্যৱস্থা নিৰ্ভৰ কৰে সমাজবাদী/সাম্যবাদী আদৰ্শৰ ওপৰত।
(খ) ছোভিয়েট ৰাছিয়াই আৰম্ভ কৰা ৱাৰশ্ব চুক্তি সামৰিক মিত্ৰতা আছিল।
(গ) সাম্যবাদী দলে ছোভিয়েট ৰাছিয়াৰ ৰাজনৈতিক ব্যৱস্থা দমন কৰি ৰাখিছিল।
(ঘ) মিখাইল গৰ্বাচেভে ১৯৮৫ চনত ছোভিয়েট ৰাছিয়াত সংস্কাৰ আৰম্ভ কৰিছিল।
(ঙ) বাৰ্লিন দেৱালৰ পতনেই হ’ল শীতল যুদ্ধৰ পৰিসমাপ্তিৰ নিদৰ্শন স্বৰূপ।
৬। যি কোনো তিনিটা বৈশিষ্ট্য উল্লেখ কৰা—যি যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ দৰে এখন ধনতান্ত্ৰিক দেশৰ পৰা ছোভিয়েট অৰ্থনীতিক পৃথক কৰে।
উত্তৰ:
মালিকানা: ছোভিয়েট অৰ্থনীতিত উৎপাদনৰ সকলো উপাদান (ভূমি, উদ্যোগ) ৰাষ্ট্ৰৰ মালিকানাধীন আছিল। আনহাতে, পুঁজিবাদী অৰ্থনীতিত ব্যক্তিগত মালিকানাক প্ৰাধান্য দিয়া হয়।
অৰ্থনৈতিক পৰিকল্পনা: ছোভিয়েট অৰ্থনীতি আছিল সম্পূৰ্ণৰূপে ৰাষ্ট্ৰৰ দ্বাৰা পৰিকল্পিত আৰু নিয়ন্ত্ৰিত। পুঁজিবাদী অৰ্থনীতিত বজাৰৰ শক্তিয়ে (চাহিদা আৰু যোগান) অৰ্থনীতিক নিয়ন্ত্ৰণ কৰে।
সামাজিক কল্যাণ: ছোভিয়েট চৰকাৰে নাগৰিকসকলৰ বাবে স্বাস্থ্য, শিক্ষা, শিশুৰ যত্ন আদি মৌলিক প্ৰয়োজনীয়তা ৰাজসাহায্যত যোগান ধৰিছিল। পুঁজিবাদী দেশত এইবোৰ সাধাৰণতে ব্যক্তিগত খণ্ডৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল।
৭। কি উপাদানে ছোভিয়েট ইউনিয়নত সংস্কাৰ আৰম্ভ কৰাৰ কাৰণে গৰ্বাচেভক হেঁচা দিছিল?
উত্তৰ:
অৰ্থনৈতিক স্থবিৰতা: ছোভিয়েট অৰ্থনীতি বহু বছৰ ধৰি স্থবিৰ হৈ আছিল আৰু উপভোক্তা সামগ্ৰীৰ তীব্ৰ নাটনিয়ে দেখা দিছিল।
পশ্চিমৰ সৈতে ব্যৱধান: ছোভিয়েট ইউনিয়ন প্ৰযুক্তি, আন্তঃগাঁথনি আৰু জীৱন ধাৰণৰ মানত পশ্চিমীয়া দেশসমূহৰ তুলনাত বহু পিছ পৰি আছিল।
প্ৰশাসনিক শিথিলতা: ছোভিয়েট ব্যৱস্থাটো অতি আমোলাতান্ত্ৰিক, একনায়কত্ববাদী আৰু দুৰ্নীতিগ্ৰস্ত হৈ পৰিছিল, যাৰ ফলত জনসাধাৰণৰ মাজত অসন্তুষ্টি বাঢ়িছিল।
তথ্য আৰু প্ৰযুক্তিৰ বিপ্লৱ: পশ্চিমত হোৱা তথ্য আৰু প্ৰযুক্তিৰ বিপ্লৱৰ সৈতে খাপ খাবলৈ সংস্কাৰৰ প্ৰয়োজন আছিল।
৮। ভাৰতৰ নিচিনা দেশৰ কাৰণে ছোভিয়েট ইউনিয়ন বিভাজনৰ কি প্ৰধান পৰিণাম আছিল?
উত্তৰ:
বৈদেশিক নীতিত প্ৰভাৱ: ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ পতনৰ ফলত ভাৰতৰ দৰে দেশে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মিত্ৰ হেৰুৱায়। ভাৰতে নিজৰ বৈদেশিক নীতি পুনৰ বিবেচনা কৰিবলৈ আৰু আমেৰিকাৰ দৰে দেশৰ সৈতে সম্পৰ্ক উন্নত কৰিবলৈ বাধ্য হয়।
অৰ্থনৈতিক প্ৰভাৱ: ভাৰতৰ ৰাজহুৱা খণ্ডৰ উদ্যোগসমূহে ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ পৰা পোৱা আৰ্থিক আৰু কাৰিকৰী সহায় হেৰুৱায়।
সামৰিক প্ৰভাৱ: ভাৰতে ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ পৰা লাভ কৰা সামৰিক সঁজুলি আৰু প্ৰযুক্তিৰ যোগানত বাধা আহিছিল।
আদৰ্শগত প্ৰভাৱ: বিশ্বত সমাজবাদৰ আবেদন কমি যোৱাৰ ফলত ভাৰতৰ দৰে দেশত সমাজবাদী আদৰ্শৰ ৰাজনীতি দুৰ্বল হৈ পৰে।
৯। শ্বক থেৰাপি কি আছিল? সাম্যবাদৰ পৰা ধনতন্ত্ৰবাদলৈ পৰিৱৰ্তন কৰাত এইটো এটা ভাল পথ আছিল নেকি?
উত্তৰ:
শ্বক থেৰাপি: সাম্যবাদৰ পতনৰ পিছত, পূৰ্বৰ ছোভিয়েট গোটৰ দেশসমূহত সমাজবাদী অৰ্থনীতিৰ পৰা পুঁজিবাদী অৰ্থনীতিলৈ দ্ৰুত পৰিৱৰ্তনৰ বাবে বিশ্ব বেংক আৰু IMF-ৰ দ্বাৰা পৰিচালিত আৰ্হিটোক ‘শ্বক থেৰাপী’ বুলি কোৱা হয়। ইয়াৰ মূল উদ্দেশ্য আছিল ৰাষ্ট্ৰীয় সম্পত্তিৰ দ্ৰুত ব্যক্তিগতকৰণ আৰু মুক্ত বজাৰ অৰ্থনীতিৰ প্ৰৱৰ্তন।
ই শ্ৰেষ্ঠ উপায় আছিলনে?: নহয়, ই শ্ৰেষ্ঠ উপায় নাছিল। শ্বক থেৰাপীয়ে এই দেশবোৰৰ অৰ্থনীতিক ধ্বংস কৰি পেলাইছিল। উদ্যোগসমূহ কম মূল্যত বিক্ৰী কৰা হৈছিল, মুদ্ৰাস্ফীতিয়ে জনসাধাৰণৰ সঞ্চয় শেষ কৰিছিল, আৰু সামাজিক কল্যাণৰ ব্যৱস্থা ভাঙি পৰিছিল। ইয়াৰ ফলত দৰিদ্ৰতা আৰু অৰ্থনৈতিক অসমতা বৃদ্ধি পাইছিল। এক ক্ৰমান্বয়িক আৰু পৰিকল্পিত পৰিৱৰ্তনে হয়তো ভাল ফল দিলেহেঁতেন।
১০। তলত উল্লেখ কৰা প্ৰস্তাৱিত বিষয়ৰ ওপৰত সপক্ষে বা বিপক্ষে এখন ৰচনা লিখা। “দ্বিতীয় বিশ্ব ভাঙোনৰ সময়ত ভাৰতে ইয়াৰ বৈদেশিক নীতি সলনি কৰিছে আৰু ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ সৈতে থকা পৰম্পৰাগত বন্ধুত্বৰ পৰিৱৰ্তে যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ সৈতে বন্ধুত্ব গঢ়াৰ কথা কৈছে।”
উত্তৰ:
বিপক্ষে:
দ্বিতীয় বিশ্বৰ পতনৰ পিছত ভাৰতে আমেৰিকাৰ সৈতে সম্পৰ্ক উন্নত কৰাটো প্ৰয়োজনীয়, কিন্তু ৰাছিয়াৰ দৰে পৰম্পৰাগত বন্ধুক সম্পূৰ্ণৰূপে উপেক্ষা কৰাটো ভাৰতৰ জাতীয় স্বাৰ্থৰ পৰিপন্থী হ’ব।
ঐতিহাসিক সম্পৰ্ক: ৰাছিয়া (পূৰ্বৰ ছোভিয়েট ইউনিয়ন) ভাৰতৰ এক পৰীক্ষিত আৰু বিশ্বাসযোগ্য বন্ধু। শীতল যুদ্ধৰ সময়ত, যেতিয়া ভাৰতক সহায়ৰ প্ৰয়োজন হৈছিল, ছোভিয়েট ইউনিয়নে সদায় ভাৰতৰ কাষত থিয় দিছিল, বিশেষকৈ ১৯৭১ চনৰ যুদ্ধ আৰু কাশ্মীৰ বিষয়ত।
সামৰিক নিৰ্ভৰশীলতা: ভাৰতৰ প্ৰতিৰক্ষা সঁজুলিৰ এক বৃহৎ অংশ এতিয়াও ৰাছিয়াৰ পৰা আহে। এই নিৰ্ভৰশীলতা হঠাতে শেষ কৰা সম্ভৱ নহয়।
শক্তি আৰু সম্পদ: ৰাছিয়া শক্তি সম্পদত চহকী, আৰু ভাৰতৰ বৰ্ধিত শক্তিৰ চাহিদা পূৰণত ৰাছিয়াই এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিব পাৰে।
বহু-মেৰু বিশ্ব: ভাৰত আৰু ৰাছিয়া উভয়েই এক বহু-মেৰু বিশ্বৰ পোষকতা কৰে, য’ত কোনো এখন দেশৰ একছত্ৰী আধিপত্য নাথাকে। আমেৰিকাৰ সৈতে অতিমাত্ৰা বন্ধুত্বই ভাৰতক এক-মেৰু বিশ্ব ব্যৱস্থাৰ অংশ কৰি তুলিব পাৰে, যিটো ভাৰতৰ স্বাধীন বৈদেশিক নীতিৰ বাবে ক্ষতিকাৰক।
সেয়েহে, ভাৰতে আমেৰিকাৰ সৈতে সম্পৰ্ক উন্নত কৰাৰ লগতে ৰাছিয়াৰ সৈতে থকা পৰম্পৰাগত বন্ধুত্বও অটুট ৰাখি এক ভাৰসাম্যপূৰ্ণ বৈদেশিক নীতি গ্ৰহণ কৰা উচিত।
পূৰ্ববৰ্ষৰ AHSEC পৰীক্ষাৰ প্ৰশ্নোত্তৰ (২০১৫-২০২৪)
চমু প্ৰশ্ন (Short Questions)
২০১৫: ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ পতনৰ দুটা কাৰণ লিখা। (২ নম্বৰ)
উত্তৰ: (i) অৰ্থনৈতিক স্থবিৰতা আৰু (ii) গণতন্ত্ৰ আৰু মত প্ৰকাশৰ স্বাধীনতাৰ অভাৱ।
২০১৬: বাৰ্লিন দেৱাল কেতিয়া ভঙা হৈছিল? (১ নম্বৰ)
উত্তৰ: ১৯৮৯ চনৰ ৯ নৱেম্বৰত।
২০১৭: শ্বক থেৰাপীৰ এটা পৰিণতি উল্লেখ কৰা। (২ নম্বৰ)
উত্তৰ: শ্বক থেৰাপীৰ ফলত ৰাছিয়াৰ ৰাজ্য-নিয়ন্ত্ৰিত উদ্যোগিক খণ্ড প্ৰায় ধ্বংস হৈ পৰিছিল আৰু অৰ্থনৈতিক অসমতা বৃদ্ধি পাইছিল।
২০১৮: ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ শেষৰজন নেতা কোন আছিল? (১ নম্বৰ)
উত্তৰ: মিখাইল গৰ্বাচেভ।
২০১৯: CIS ৰ সম্পূৰ্ণ ৰূপটো কি? (১ নম্বৰ)
উত্তৰ: Commonwealth of Independent States (স্বাধীন ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ কমনৱেলথ)।
২০২০: গ্লাছনষ্ট আৰু পেৰেষ্ট্ৰইকা কি? (২ নম্বৰ)
উত্তৰ: ‘গ্লাছনষ্ট’ (মুক্ততা) আৰু ‘পেৰেষ্ট্ৰইকা’ (পুনৰ্গঠন) আছিল মিখাইল গৰ্বাচেভৰ দ্বাৰা প্ৰৱৰ্তিত দুটা সংস্কাৰ নীতি, যাৰ উদ্দেশ্য আছিল ছোভিয়েট ৰাজনৈতিক আৰু অৰ্থনৈতিক ব্যৱস্থাক অধিক মুক্ত আৰু গণতান্ত্ৰিক কৰা।
২০২২: দ্বি-মেৰুতাৰ অৱসানৰ পিছত কোনখন দেশ একমাত্ৰ মহাশক্তি হিচাপে পৰিগণিত হৈছিল? (১ নম্বৰ)
উত্তৰ: আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ (USA)।
২০২৩: ৱাৰশ্ব চুক্তি কি? (২ নম্বৰ)
উত্তৰ: ৱাৰশ্ব চুক্তি আছিল ছোভিয়েট ইউনিয়ন আৰু পূব ইউৰোপৰ ইয়াৰ মিত্ৰ দেশসমূহৰ মাজত হোৱা এক সামৰিক মিত্ৰজোঁট। ইয়াক NATO-ৰ প্ৰত্যুত্তৰ হিচাপে গঠন কৰা হৈছিল।
২০২৪: ছোভিয়েট ইউনিয়ন কেতিয়া ভাঙিছিল? (১ নম্বৰ)
উত্তৰ: ১৯৯১ চনত।
দীঘল প্ৰশ্ন (Long Questions)
প্ৰশ্ন: ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ পতনৰ মূল কাৰণসমূহ কি আছিল? (৪/৬ নম্বৰ)
উত্তৰ: ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ পতনৰ মূল কাৰণসমূহ হ’ল:
অৰ্থনৈতিক দুৰ্বলতা: ছোভিয়েট অৰ্থনীতি বহু বছৰ ধৰি স্থবিৰ হৈ আছিল। অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰৰ দৌৰত অংশগ্ৰহণ আৰু নিজৰ উপগ্ৰহ ৰাষ্ট্ৰসমূহক সহায় কৰিবলৈ গৈ ই নিজৰ সম্পদ শেষ কৰি পেলাইছিল।
ৰাজনৈতিক আৰু প্ৰশাসনিক স্থবিৰতা: কমিউনিষ্ট পাৰ্টিৰ একনায়কত্ববাদী শাসনে গণতন্ত্ৰ আৰু মত প্ৰকাশৰ স্বাধীনতা নোহোৱা কৰিছিল। দুৰ্নীতি আৰু আমোলাতন্ত্ৰই জনসাধাৰণক ব্যৱস্থাটোৰ পৰা আঁতৰাই নিছিল।
গৰ্বাচেভৰ সংস্কাৰ: মিখাইল গৰ্বাচেভৰ ‘গ্লাছনষ্ট’ আৰু ‘পেৰেষ্ট্ৰইকা’ নীতিয়ে জনসাধাৰণৰ মাজত স্বাধীনতা আৰু ৰাষ্ট্ৰীয়তাবাদৰ আকাংক্ষা জগাই তুলিছিল, যাক পিছত নিয়ন্ত্ৰণ কৰা অসম্ভৱ হৈ পৰিছিল।
ৰাষ্ট্ৰীয়তাবাদৰ উত্থান: ৰাছিয়া, বাল্টিক গণৰাজ্য (ইষ্ট’নিয়া, লাটভিয়া, লিথুৱানিয়া), ইউক্ৰেইন আদি বিভিন্ন গণৰাজ্যত সাৰ্বভৌমত্বৰ বাবে হোৱা ৰাষ্ট্ৰীয়তাবাদী আন্দোলনে ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ পতনক চূড়ান্ত ৰূপ দিছিল।
প্ৰশ্ন: ‘শ্বক থেৰাপী’ৰ পৰিণতিসমূহ আলোচনা কৰা। (৪/৬ নম্বৰ)
উত্তৰ: ‘শ্বক থেৰাপী’ৰ পৰিণতিসমূহ আছিল সর্বনাশী:
অৰ্থনৈতিক পতন: ৰাছিয়াৰ সমগ্ৰ উদ্যোগিক খণ্ড ধ্বংস হৈ পৰে। প্ৰায় ৯০% উদ্যোগ ব্যক্তিগত খণ্ডক কম মূল্যত বিক্ৰী কৰা হয়।
মুদ্ৰাস্ফীতি: ৰাছিয়াৰ মুদ্ৰা ‘ৰুবল’ৰ মূল্য নাটকীয়ভাৱে হ্ৰাস পায়। উচ্চ মুদ্ৰাস্ফীতিয়ে জনসাধাৰণৰ সকলো সঞ্চয় শেষ কৰি পেলায়।
খাদ্য সংকট: সামূহিক কৃষি ব্যৱস্থা ভাঙি পৰাৰ ফলত খাদ্য সুৰক্ষা নোহোৱা হয় আৰু ৰাছিয়াই খাদ্য আমদানি কৰিবলগীয়া হয়।
সামাজিক দুৰ্দশা: চৰকাৰী ৰাজসাহায্য উঠাই লোৱাৰ ফলত বহু লোক দৰিদ্ৰতাত পতিত হয়। মধ্যবিত্ত শ্ৰেণী সমাজৰ পৰিধিলৈ গুচি যায়।
অসমতা বৃদ্ধি: ব্যক্তিগতকৰণে সমাজত ধনী আৰু দুখীয়াৰ মাজত এক গভীৰ বিভাজনৰ সৃষ্টি কৰে।
Class 12 Political Science Chapter 2 Question Answer Assamese
অতিৰিক্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰশ্নোত্তৰ
১৯১৭ চনৰ ৰাছিয়াৰ বিপ্লৱৰ নেতৃত্ব কোনে দিছিল?
উত্তৰ: ভ্লাদিমিৰ লেনিন।
বাৰ্লিন দেৱাল কিয় নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল?
উত্তৰ: পূব বাৰ্লিনৰ পৰা পশ্চিম বাৰ্লিনলৈ লোকসকলৰ প্ৰব্ৰজন ৰোধ কৰিবলৈ ১৯৬১ চনত এই দেৱাল নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল।
ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ পতনৰ পিছত কোনখন দেশে ইয়াৰ উত্তৰাধিকাৰী ৰাষ্ট্ৰ হিচাপে স্বীকৃতি লাভ কৰে?
উত্তৰ: ৰাছিয়া।
ইতিহাসৰ সৰ্ববৃহৎ গেৰেজ বিক্ৰী’ (largest garage sale in history) বুলি কিয় কোৱা হয়?
উত্তৰ: শ্বক থেৰাপীৰ সময়ত ৰাছিয়াৰ ৯০% মূল্যবান উদ্যোগক undervalued কৰি কম মূল্যত ব্যক্তিগত কোম্পানীক বিক্ৰী কৰা হৈছিল, যাক এইদৰে বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ পতনৰ তৎকালীন কাৰণ কি আছিল?
উত্তৰ: বিভিন্ন গণৰাজ্যত, বিশেষকৈ ৰাছিয়া, ইউক্ৰেইন আৰু বাল্টিক গণৰাজ্যসমূহত, ৰাষ্ট্ৰীয়তাবাদ আৰু সাৰ্বভৌমত্বৰ আকাংক্ষাৰ উত্থান।
শীতল যুদ্ধৰ সময়ত আমেৰিকাৰ নেতৃত্বত গঠিত সামৰিক মিত্ৰজোঁটটোৰ নাম কি আছিল?
উত্তৰ: NATO (North Atlantic Treaty Organization)।
ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ পতনৰ পিছত ৰাছিয়াৰ প্ৰথমগৰাকী নিৰ্বাচিত ৰাষ্ট্ৰপতি কোন আছিল?
উত্তৰ: বৰিছ Yeltsin।
দ্বি-মেৰুতা (Bipolarity) মানে কি?
উত্তৰ: দ্বি-মেৰুতা মানে হ’ল আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় ব্যৱস্থা য’ত ক্ষমতা দুটা প্ৰধান শক্তি কেন্দ্ৰৰ (যেনে শীতল যুদ্ধৰ সময়ত আমেৰিকা আৰু ছোভিয়েট ইউনিয়ন) মাজত কেন্দ্ৰীভূত হৈ থাকে।
এক-মেৰু বিশ্ব (Unipolar World) মানে কি?
উত্তৰ: যেতিয়া আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় ব্যৱস্থাত কেৱল এখন দেশেই (যেনে ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ পতনৰ পিছত আমেৰিকা) সৰ্বাধিক ক্ষমতাৰ অধিকাৰী হয়, তাক এক-মেৰু বিশ্ব বোলা হয়।
চেচনিয়া (Chechnya) ক’ত অৱস্থিত আৰু ইয়াৰ সমস্যা কি?
উত্তৰ: চেচনিয়া ৰাছিয়াৰ এখন গণৰাজ্য। ইয়াত ৰাছিয়াৰ পৰা পৃথক হৈ স্বাধীন হোৱাৰ বাবে এক হিংসাত্মক বিচ্ছিন্নতাবাদী আন্দোলন চলি আছে।
দ্বি ৰাষ্ট্ৰবাদৰ অৱসান Short Question Answer
প্রঃ ছােভিয়েট ইউনিয়নৰ ৰাজনৈতিক আৰু অর্থনৈতিক সংস্কাৰ কোনে আৰম্ভ কৰিছিল? (Final-16)
উঃ মিখাইল গর্ভাচেভে।
প্রঃ ছােভিয়েট ইউনিয়নৰ বিভাজনৰ পিছত সৃষ্টি হােৱা দুখন দেশৰ নাম লিখা। (Final-16)
উঃ(১) বেলাৰুছ (২) ইউক্রেইন।
প্র : ১৯৮৫ চনত ছােভিয়েট ইউনিয়নত মিখাইল গর্বাচেভে সংস্কাৰৰ সূচনা কৰিছিল। (Final-16/18)
প্রঃ ছােভিয়েট ইউনিয়ন পতনৰ ফলাফলৰ ফলশ্রুতিসমূহ আলােচনা কৰা। (Final-20) নাইবা।
ছােভিয়েট ইউনিয়ন পতনৰ পিছত কি কি পৰিৱৰ্তন বিশ্ব ৰাজনীতিত হৈছিল সেই বিষয়ে আলােচনা কৰা।
উ : ১৯৯১ চনত ছােভিয়েট ইউনিয়নৰ পতন হয়। ছােভিয়েট সংঘৰ পতন হৈছে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় ৰাজনীতিৰ এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ পৰিঘটনা। ইয়াৰ পতনৰ লগে লগে প্রায় সাত দশক জুৰি চলি থকা সমাজবাদী ব্যৱস্থা এটা আৰু প্রায় চাৰি দশকৰো অধিক সময় চলি থকা শীতল যুদ্ধৰ আনুষ্ঠানিকতা অন্ত পৰে। তলত ইয়াৰ ফলশ্রুতিসমূহ আলােচনা কৰা হ’ল-
(১) ছােভিয়েট সংঘ ভাংঙোনৰ ফলত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় ক্ষেত্ৰত চলি থকা দ্বি-মেৰুত বিভক্ত আন্তঃর্জাতিক ব্যৱস্থাৰ অন্ত পৰে। (২) ইয়াৰ ফলত আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ বিশ্বৰ একমাত্র মহাশক্তিত পৰিণত হয়। যিটো ব্যৱস্থা বর্তমানেও অব্যাহত আছে। (৩) ছােভিয়েট ইউনিয়নৰ ভাঙোনে নতুন নতুন স্বাধীন ৰাষ্ট্রৰ সৃষ্টি কৰে। (৪) ইয়াৰ পিছতেই গােটেই পৃথিৱীজুৰি আমেৰিকাৰ নেতৃত্বত গােলকীকৰণৰ সূচনা হয়। (৫) বিশ্ববেংক, আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মুদ্রানিধি আদি আমেৰিকাৰ নেতৃত্বাধীন এই আর্থিক সংস্থাসমূহৰ নেতৃত্বত গােটেই পৃথিৱীজুৰি আর্থিক উদাৰতা ছােভিয়েট সংঘৰ পতনৰ পিছৰ পৰা আৰম্ভ হয়। (৬) ছছাভিয়েট সংঘৰ পতনৰ পিছত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় ৰাজনীতিত যুদ্ধৰ গুৰুত্ব ক্রমাগতভাৱে হ্রাস পায় আৰু নিৰস্ত্ৰীকৰণৰ এক পৰিৱেশৰ সৃষ্টি হয়। (৭) ছােভিয়েট ইউনিয়নৰ পতনে পৰােক্ষভাৱে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় প্রেক্ষাপটত এটা বহুমেৰুসম্পন্ন ৰাজনৈতিক ব্যৱস্থা গঢ় লৈ উঠাতে সহায় কৰে।
মূল্যায়নঃ ছােভিয়েট ইউনিয়নৰ পতন এক সুদূৰ প্ৰসাৰী ঘটনা। ইয়াৰ ফলত যেনেকৈ সমাজবাদৰ আনুষ্ঠানিক সমাপ্তি ঘটিছিল আনহাতেই গােটেই ক্ষেত্রবিলাকত আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰক শক্তিশালী কৰিছিল।
প্রঃ কোনখন দেশ ভাঙি পৰাটোক দ্বিতীয় বিশ্ব ভাঙি পৰা বুলি জনা যায়। (Final-19)
উঃ ছােভিয়েট ইউনিয়ন।
প্রঃ ছােভিয়েট ইউনিয়নৰ খণ্ডিতকৰণৰ দুটা কাৰণ লিখা। (Final-19/17/20)
নাইবা
ছােভিয়েট ইউনিয়ন কিয় ভংগ হৈছিল? আলােচনা কৰা। (Final-19/20)
উঃ ১৯১৭ চনত বলছােভিক বিপ্লৱৰ মাধ্যমেৰে লেনিনৰ নেতৃত্বত ছােভিয়েটে ইউনিয়ন দ্বি-সমাজবাদী আদৰ্শৰ ভিত্তিত গঢ় লৈ উঠিছিল। অতি কম সময়ৰ ভিতৰত এই দেশখন এখন শক্তিশালী আৰু আর্থিকভাৱে ধনী দেশলৈ ৰূপান্তৰিত হৈছিল। তাৰােপৰি, ই তৃতীয় বিশ্ব আৰু গােষ্ঠী নিৰপেক্ষ দেশসমূহৰ ত্রাণকর্তা হিচাপে দেখা দিছিল। ছােভিয়েট ইউনিয়ন ভাঙি যােৱাৰ কাৰণসমূহ আলােচনা কৰা হ’ল-
(১) মহাশক্তি হিচাপে প্রতিষ্ঠা হােৱাৰ বাবে আৰু পাৰমাণৱিক অস্ত্র-শস্ত্র তথা পৰম্পৰাগত অস্ত্র-শস্ত্র উৎপাদনত কৰিবলগীয়া হােৱা প্ৰচুৰ খৰচৰ বাবে ই আর্থিকভাৱে দুৰ্বল হৈ পৰিছিল।
(২) ছােভিয়েট প্রশাসনত কমিউনিষ্ট দলে চৰকাৰত প্ৰভুত্ব বিস্তাৰ কৰিছিল। এই দলৰ প্ৰশাসনত দেখা দিয়া ব্যাপক দুর্নীতিয়ে চৰকাৰত সংকটৰ সৃষ্টি কৰিছিল।
(৩) ছােভিয়েট সংঘৰ বিভিন্ন গণৰাজ্যত ক্রমাগতভাৱে বৃদ্ধি হােৱা স্বাধীনতাৰ মনােভাব হ’ল ইয়াৰ পতনৰ অন্যতম কাৰণ।
(৪) আর্থিক আৰু প্রযুক্তি বিদ্যাৰ ক্ষেত্ৰত আমেৰিকা তথা ইউৰােপীয়ান দেশসমূহৰ তুলনাত ছােভিয়েট সংঘৰ কম উন্নয়ন।
(৫) দশকৰ পিছত দশক ধৰি ব্যক্তিস্বাধীনতা আৰু মানৱ অধিকাৰৰ ওপৰত চলােৱা অৱদমন।
(৬) গর্বাচেভে উদ্ভাৱন কৰা ‘গ্লাচনােষ্ট’ আৰু পেৰেষ্ট্রোইকা প্রভাৱ হৈছে ছােভিয়েট ইউনিয়ন ভংগৰ তৎকালীন কাৰণ। গর্বাচেভে অর্থনৈতিক, প্রসাশনিক আদি দিশক সংস্কাৰ কৰি পশ্চিমৰ লগত মিত্ৰতা নীতিৰ পােষকতা কৰিছিল। কিন্তু ইয়াৰ বিৰুদ্ধে বিভিন্ন সমালােচনা আৰম্ভ হ’ল আৰু জনগণ বিভাজিত হৈ পৰিল।
(৭) ছােভিয়েট সংঘৰ গণৰাজ্যসমূহৰ দীর্ঘদিনীয়া অর্থনৈতিক দৈন্য তথা আর্থিক অসন্তুষ্টিও ইয়াৰ অন্যতম কাৰণ।
(৮) প্রশাসনত দেখা দিয়া অৰাজকতা, সাংগঠনিক দুর্বলতা আৰু দুর্নীতি আৰু জনতাৰ স্বাধীনতা নথকাৰ বাবে প্ৰশাসনৰ প্ৰতি জনতাৰ মােহভংগ হােৱা আৰম্ভ হৈছিল। তদুপৰি সাধাৰণ জনতাতকৈ দলীয় নেতাসকলে অধিক সা-সুবিধা পাইছিল আৰু ইয়াৰ, ৰাজনৈতিক-প্রশাসনিক দিশৰ লগত কোনাে সম্পর্ক জড়িত নােহােৱাৰ বাবে যি জনগণৰ সন্মতি সমর্থন হেৰুৱাইছিল।
(৯) ছােভিয়েটে ইউনিয়ন একে সময়তে ৰাজনৈতিক আৰু প্রশাসনিক বিকাশৰ পৰাও দুর্বল হৈ পৰিছিল। ইয়াৰ সাম্যবাদী দল যি ৭০ বছৰ ধৰি শাসনৰ গাদীত আছিল। কিন্তু ইয়াৰ জনতাৰ ওচৰত কোনাে দায়বদ্ধতা নাছিল।
(১০) সাধাৰণ মানুহে পশ্চিমৰ অর্থনৈতিক অগ্রগতিৰ বিষয়ে অধিক জ্ঞান-লাভ কৰিছিল। তেওঁলােকে পশ্চিমৰ আৰু নিজ দেশৰ ব্যৱস্থাৰ ব্যৱধান ধৰা পেলাব পাৰিছিল। ছােভিয়েট ব্যৱস্থাটোক পশ্চিমৰ পুঁজিবাদী ব্যৱস্থাতকৈ শ্রেষ্ঠ বুলি বাৰে বাৰে কৈ অহাৰ পাছতাে, প্রকৃত সত্যতা পৰিষ্কাৰ হৈ পৰাত মানুহৰ মাজত সামাজিক আৰু মনােবৈজ্ঞানিক প্রভাৱ পৰিস্ফুট হৈ পৰিছিল।
(১১) ছােভিয়েট ইউনিয়নৰ ৰাজনৈতিক আৰু অর্থনৈতিক অনুষ্ঠানসমূহৰ আভ্যন্তৰীণ দুর্বলতা আৰু জনসাধাৰণৰ আশা পূৰণ কৰাত ইয়াৰ বিকলতা ছােভিয়েট ইউনিয়ন পতন হােৱাৰ অন্যতম কাৰণ।
Class 12 Political Science Chapter 2 Question Answer Assamese
প্রঃ ছােভিয়েট ইউনিয়ন বিভাজনৰ পৰিণাম বা ফলাফল লিখা। (Final-20)
উঃ ছােভিয়েট ইউনিয়নৰ পতন আৰু ইউৰােপৰ সমাজবাদী ধাৰণাৰ পতনে বিশ্বৰ ৰাজনীতিত সুদূৰ প্ৰসাৰী প্ৰভাৱ পেলাইছিল।
(১) সমাজবাদী আৰু পুঁজিবাদী আদৰ্শৰ শ্ৰেষ্ঠতা প্রতিষ্ঠাৰ বুজন অস্তিত্বৰ সমাপ্তি হৈ পুজীবাদী ব্যৱস্থা শক্তিশালী হৈ পৰিল।
(২) ছােভিয়েট ৰাছিয়াৰ পতনে আমেৰিকাক বিশ্বৰ একমাত্র মহাশক্তিধৰ দেশলৈ পৰিগণিত কৰিলে।
(৩) ছােভিয়েট ৰাছিয়া পতনৰ পাছত বহুত নতুন ৰাষ্ট্রৰ জন্ম হ’ল। এই প্রতিখন ৰাষ্ট্ৰৰ নিজা স্বাধীন আশা আৰু আকাংক্ষা আছে। ইয়াৰ কিছুমান দেশে বিশেষতঃ Baltic আৰু পূর্ব ইউৰােপীয় দেশ সমূহ Europian Unionৰ লগত থাকিব বিচাৰিলে আৰু NATOৰ সদস্যভুক্ত হ’ল। কেন্দ্রীয় এছিয়াৰ দেশসমূহে নিজ ভৌগােলিক অৱস্থানৰ সুবিধা গ্রহণ কৰি Sorictৰ লগত সম্বন্ধ ৰক্ষাৰ উপৰি পশ্চিমীয়া দেশ China, US আদিৰ লগত ভাল সম্বন্ধ বর্তাই থাকিব। বিচাৰিলে।
(৪) অন্যান্য জাতি গােট যেনে ইউৰােপীয় সংঘ, নেচন ষ্টেট আদিয়ে শক্তিশালী ৰূপত আত্মপ্রকাশ কৰিবলৈ সুবিধা পালে।
প্র : গর্বাচেভে আৰম্ভ কৰা দুটা সংস্কাৰৰ নাম উল্লেখ কৰা।
উঃ Glasnots আৰু Perestroika
Glashots মানে হৈছে মুক্ত বাতাবৰণ আৰু Perestroika মানে হৈছে পুনর্গঠন।
প্র: USSRৰ সৃষ্টি কেতিয়া হৈছিল? উঃ ১৯১৭ চনত।
প্রঃ ছােভিয়েটে ইউনিয়নৰ উত্তৰাধিকাৰী ৰাষ্ট্ৰ খন কি?
উঃ ৰাছিয়া।
প্রঃ দি মেৰুকৰণৰ কেতিয়া অৱসান ঘটে?
উঃ ১৯৯১ চনত।
প্রঃ কোন চনত ৱাৰশ্ব চুক্তিখন ভংগ হৈছিল।
উঃ ১৯৯১ চনত।
প্রঃ ছােভিয়েটে ৰাছিয়াৰ পতনৰ পিছত এক মাত্র শক্তিধৰ দেশ হিচাপে কোন ৰাষ্ট্রৰ উত্থান ঘটে?
উ : আমেৰিকাৰ।
প্রঃ CISৰ পূৰ্ণ ৰূপটো লিখা।
উঃ Commonwealth of Independent States.
প্রঃ ভাৰত আৰু ৰাছিয়াৰ মাজত সম্পর্ক বজাই আছে বুলি তুমি ভাবানে?
উ: ভাবাে। কিয়নাে ৬০ খনতকৈ অধিক চুক্তি ভাৰত আৰু ৰাছিয়াৰ মাজত ২০০২ চনৰ Strategic Agreement আধাৰত স্বাক্ষৰিত হৈছিল।
প্রঃ ছােভিয়েট ৰাছিয়াৰ পতনৰ তাৎক্ষণিক কাৰণ কি আছিল?
উঃ ছােভিয়েট ৰাছিয়াৰ ৰাষ্ট্রপতি হিচাপে গর্বাচেভে ১৯৯১ চনৰ ২৫ ডিচেম্বৰত পদত্যাগ কৰাৰ লগে লগে ছােভিয়েট ইউনিয়নৰ পতন হয়।
প্রঃ ছােভিয়েট সমাজবাদী গণৰাজ্যত কোন দলে শাসন কৰিছিল?
উঃ সাম্যবাদী দলে।
প্রঃ ছােভিয়েট ইউনিয়ন কি আদৰ্শৰ ওপৰত প্রতিষ্ঠিত আছিল?
উঃ, সাম্যবাদী আদৰ্শৰ ওপৰত প্রতিষ্ঠিত আছিল।
দ্বি ৰাষ্ট্ৰবাদৰ অৱসান Class 12
প্রঃ ছােভিয়েট অর্থনীতিৰ দুটা বৈশিষ্ট্য লিখা।
উ : (১) ছােভিয়েট সংঘৰ চৰকাৰে ইয়াৰ জনসাধাৰণৰ জীৱনধাৰাৰ এক নূন্যতম মান থিৰাং কৰিছিল আৰু জনসাধাৰণক নিত্য প্রয়ােজন হােৱা সকলোেবােৰ সেৱা, যেনে- স্বাস্থ্য, শিক্ষা, শিশু-পালন আৰু অন্যান্য জনকল্যাণমূলক সেৱাৰ যােগান ধৰিছিল।
(২) ৰাষ্ট্র তত্ত্বাৱধান, মালিকীস্বত্বৰ অন্যতম প্রধান বাহক আছিল আৰু দেশৰ সমগ্র ভূমি আৰু অন্যান্য উৎপাদিত সামগ্রী নিয়ন্ত্রণ আৰু তত্ত্বাৱধান ৰাষ্ট্রৰ অধীনত আছিল।
প্রঃ মিখাইল গর্বাচেভ কোন আছিল?
উঃ মিখাইল গর্বাচেভ ১৯৮৫ চনত ছােভিয়েট ইউনিয়ন সাম্যবাদী দলৰ সাধাৰণ সম্পাদক হিচাপে নির্বাচিত হৈছিল। তেওঁ ছােভিয়েট ব্যৱস্থাৰ ৰাজনীতি আৰু অৰ্থনীতিৰ, পৰিৱৰ্তন আনিব বিচাৰিছিল আৰু নিজ দেশৰ চৰকাৰী ব্যৱস্থাত গণতান্ত্রিক মূল্যবােধক অগ্রাধিকাৰ দিছিল। এনে পৰিৱর্তন বা সংশােধনক তেওঁৰ নিজ সাম্যবাদী দলৰ নেতাই বিৰােধিতা কৰিছিল। ১৯৯১ চনৰ ২৫ ডিচেম্বৰত অনেক বাধাৰ সন্মুখীন হৈ ছােভিয়েট ইউনিয়নৰ ৰাষ্ট্রপতি হিচাপে গর্বাচেভে পদত্যাগ কৰে। ইয়াৰ লগে লগে ছােভিয়েট ইউনিয়নৰ পৰিসমাপ্তি ঘটে।
প্র : চক থেৰাপি বুলিলে কি বুজা?
উঃ চক থেৰাপিঃ সাম্যবাদৰ পতনৰ পাছত বহুতাে ৰাষ্ট্রই একনায়কত্ববাদী সমাজবাদী ব্যৱস্থাৰ পৰা গণতান্ত্রিক ব্যৱস্থালৈ পৰিৱৰ্তন হােৱাৰ এক বিষয়ত ‘অভিজ্ঞতাৰ সম্মুখীন হ’ব লগা হ’ল। ছােভিয়েট ইউনিয়নৰ পতনৰ পিছত ৰাছিয়া, মধ্য এছিয়া আৰু পূব ইউৰােপৰ দেশসমূহে ভয়ংকৰ আর্থিক দুর্দশা আৰু প্ৰত্যাহ্বানৰ মাজেৰে বিশ্ব বেংক (World Bank) আৰু আন্তর্জাতিক মুদ্ৰানিধিৰ (IMF)ৰ দ্বাৰা পৰিচালিত পুঁজিবাদী ব্যৱস্থাৰ ফালে যাবলগীয়া হৈছিল। সমাজবাদী দেশসমূহৰ পুঁজিবাদী ব্যৱস্থালৈ যােৱা এই পৰিৱৰ্তনক চক থেৰাপি (আঘাত, নিৰাময়) বােলা হয়। Shock therapyৰ বিস্তাৰ আৰু প্ৰসাৰ দেশভেদে ভিন্ন হলেও ইয়াৰ আদৰ্শ, বৈশিষ্ট্য। সকলােতে একে।
প্রঃ বার্লিন দেৱালৰ দৈৰ্ঘ্য কিমান কিলােমিটাৰ আছিল? এই দেৱালৰ কেতিয়া পতন হয়? (Final-14/15)
উঃ বার্লিন দেৱালৰ দৈর্ঘ্য ১৫০ কি.মি.। ১৯৮৯ চনত এই দেৱালৰ পতন হয়।
প্রঃ ছােভিয়েট ইউনিয়ন বিভাজনৰ পৰা অহা নতুন ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ ৰাজনৈতিক ব্যৱস্থাৰ বিষয়ে চমুকৈ লিখা। (Final-14/15)
উঃ ছােভিয়েট ইউনিয়নৰ পতন হােৱা বাবে বহুতাে নতুন ৰাষ্ট্রৰ জন্ম হয়। নতুনকৈ গঠন হােৱা এই ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ নিজা স্বাধীন আশা আৰু আকাংক্ষা আছে। ইয়াৰে কিছুমান দেশে বিশেষকৈ Baltic আৰু পূর্ব ইউৰােপৰ দেশসমূহে Europian Unionৰ লগত থাকিবলৈ ইচছা প্রকাশ কৰি NATOৰ সদস্যভুক্ত হ’ল। কেন্দ্রীয় এছিয়াৰ দেশসমূহে নিজ ভৌগােলিক অৱস্থানৰ সুবিধা গ্রহণ কৰি ৰাছিয়াৰ লগত ওচৰ সম্বন্ধ ৰক্ষাৰ উপৰিও পশ্চিমীয়া দেশ, চীন আৰু আমেৰিকাৰ লগত সু-সম্পর্ক ৰক্ষা কৰিবলৈ বিচাৰিলে। এনেদৰে আন্তৰাষ্ট্ৰীয় ৰাজনীতিত নিজৰ স্বকীয়তা বজাই ৰাখি বহুতাে নতুন খেলুৱৈৰ জন্ম হ’ল যাৰ নিজস্ব অর্থনৈতিক, ৰাজনৈতিক ব্যৱস্থা আছে।
Class 12 Political Science Chapter 2 Question Answer Assamese
প্রঃ চক থেৰাপীৰ তিনিটা পৰিণাম লিখা।
উঃ (১) চক থেৰাপীয়ে সমূহীয়া উপভােগৰ ক্ষেত্ৰত যি সপােন দেখুৱাইছিল সি সম্পূর্ণ ব্যর্থ হৈছিল।
(২) ৰাছিয়াত দেখা গল প্রায় সকলাে গুৰু উদ্যোগ ধ্বংসৰ মুখলৈ আগবাঢ়ি গ’ল আৰু প্রায় ৯০ শতাংশ জাতীয় নিয়ন্ত্রণত থকা উদ্যোগ কোনাে ব্যক্তি বা প্রতিষ্ঠানক বিক্ৰী কৰাৰ প্ৰয়াস চলােৱা দেখা গ’ল।
(৩) পুৰণা সামাজিক কল্যাণমূলক আঁচনি সমূহৰ অৱলুপ্তি হৈছিল। চৰকাৰী অনুদান উঠাই লােৱাত এক বৃহৎসংখ্যক লােক দৰিদ্ৰতাৰ গৰাহত পৰিছিল। মধ্যবিত্ত সমাজে সুবিধা আদায় কৰিব বিচাৰিছিল আৰু শিক্ষিত আৰু জ্ঞানী লােকসকলৰ অন্য দেশলৈ প্ৰবজন ঘটিছিল।
প্র: আঘাত নিৰাময় কি? ই সাম্যবাদৰ পৰা পুজিবাদলৈ পৰিৱর্তনৰ উত্তম ব্যৱস্থানে? আঘাত নিৰাময়ৰ ফলাফলসমূহ লিখা।
উঃ সাম্যবাদী ছােভিয়েট ইউনিয়নৰ আৰু পূর্ব ইউৰােপৰ সমাজবাদী ব্যৱস্থাৰ তৎকালীন পতনৰ ফলত এই দেশসমূহত আর্থিক সংকট, অনিশ্চয়তা আৰু নিৰাপত্তাহীন পৰিস্থিতিৰ সৃষ্টি হৈছিল। এনেকুৱা ভয়াবহ আর্থিক সংকটৰ মােকাবিলা কৰিবলৈ বিশ্ববেংক আৰু আন্তর্জাতিক মুদ্রানিধিৰ পৰামৰ্শ আৰু সাহার্যত এই দেশসমূহে (পূৰ্ব সমাজবাদী) গণতান্ত্রিক (উদাৰ) পুঁজিবাদৰ ফালে গৈছিল। বিশ্ব ৰাজনীতিত এই সংস্কাৰ প্রক্রিয়াক “আঘাত নিৰাময়” বুলি কোৱা হয়।
“আঘাত নিৰাময়ক সাম্যবাদৰ পৰা পুঁজিবাদলৈ পৰিৱর্তনৰ উত্তম ব্যৱস্থা বুলি ক’ব নােৱাৰি। কিয়নাে
(১) এই পৰিৱর্তনৰ ফলত ৰাষ্ট্ৰ পৰিচালিত সমাজবাদী আর্থিক ব্যৱস্থা ভাঙি পেলােৱা হৈছিল। প্রায় সকলাে উদ্যোগ এই দেশবােৰত (ৰাছিয়া/পূর্ব ইউৰােপৰ দেশবােৰ) ব্যক্তিগতকৰণ কৰা হৈছিল।
(২) সমাজবাদৰ পৰা পুঁজিবাদলৈ হােৱা এই পৰিৱৰ্তনত ৰাছিয়ান, “ৰুবল”কে ধৰি অন্যান্য মুদ্ৰাৰ চূড়ান্ত পতন হৈছিল। ইয়াৰ ফলত দেশীয় মুদ্ৰাৰ মূল্য হ্রাস পােৱাৰ লগতে অভাৱনীয় হাৰত মূল্যবৃদ্ধি ঘটিছিল।
(৩) এই পৰিৱর্তনে দেশবােৰত পূৰ্বৰে পৰা চলি থকা ৰাজহুৱা বিতৰণ তথা সামাজিক কল্যাণ আঁচনিসমূহ ধ্বংস কৰিছিল আৰু জনসাধাৰণক ব্যাপক বিপদত পেলাইছিল।
(৪) ব্যক্তিগতক/উদাৰীকৰণৰ অনিয়ন্ত্রিত প্রক্রিয়াই ৰাছিয়াকে ধৰি অন্যান্য গণৰাজ্য তথা পূর্ব ইউৰােপৰ দেশসমূহত অপৰাধ প্রৱণতা, বৈষম্য আৰু অক্ষমতা দ্রুতভাৱে বৃদ্ধি কৰিছিল।
(৫) আন্তৰাষ্ট্ৰীয় বিত্তীয় সংস্থাসমূহ আৰু আমেৰিকাৰ উদ্যোগত চলা আঘাত নিৰাময়ৰ জৰিয়তে গণতন্ত্র প্রতিষ্ঠাৰ চেষ্টা বিফল হৈছিল। গণতন্ত্রৰ পৰিৱর্তে বেছিভাগ দেশকে কঠোৰ একনায়কত্ববাদে শাসন কৰিছিল।