Class 11 Swadesh Adhyan Chapter 1 question Answer | Here are the notes, text-based questions and answers, previous year questions and some important questions and answers for Chapter 1 of AHSEC Class 11 Swadesh Adhyan.
অধ্যায় ১: অসমৰ অৱস্থানিক বৈশিষ্ট্য, প্ৰাকৃতিক বিভাগ, জলবায়ু আৰু মৃত্তিকা
পাঠটোৰ সাৰাংশ
এই অধ্যায়টোত অসমৰ ভৌগোলিক অৱস্থান, ভূ-প্ৰকৃতি, জলবায়ু আৰু মাটিৰ বিষয়ে এক বিশদ বিৱৰণ দিয়া হৈছে।
- অৱস্থানিক বৈশিষ্ট্য: সাম্প্ৰতিক অসমৰ ভৌগোলিক আয়তন ৭৮,৪২৩ বৰ্গ কিলোমিটাৰ, যি ভাৰতবৰ্ষৰ মুঠ মাটিকালিৰ ২.৯৩ শতাংশ। ইয়াৰ চাৰিসীমা ভূটান, বাংলাদেশ, অৰুণাচল প্ৰদেশ, নাগালেণ্ড, মণিপুৰ, মিজোৰাম, মেঘালয় আৰু পশ্চিম বংগৰ দ্বাৰা পৰিবেষ্টিত। অসমক ২৪°৩′ উত্তৰ অক্ষাংশৰ পৰা ২৭°৫৮′ উত্তৰ অক্ষাংশলৈ আৰু ৮৯°৫′ পূব দ্ৰাঘিমাংশৰ পৰা ৯৬°১′ পূব দ্ৰাঘিমাংশলৈ বিস্তৃত বুলি জনা যায়।
- প্ৰাকৃতিক বিভাগ: ভূ-প্ৰাকৃতিক গঠন অনুসৰি অসমক তিনিটা প্ৰধান ভাগত ভগোৱা হৈছে:
- মালভূমি অঞ্চল: ইয়াৰ ভিতৰত কাৰ্বি মালভূমি (চেংহেই আৰনাম) আৰু হামৰেণ মালভূমি পৰে। কাৰ্বি মালভূমিৰ আয়তন প্ৰায় ৭৪০০ বৰ্গ কিলোমিটাৰ আৰু ইয়াৰ উচ্চতম স্থান হ’ল সিংহাসন (১৩৫৯ মি) আৰু ডামবুকছ’ (১৩৬৩ মি)।
- ভংগিল পাহাৰীয়া অঞ্চল: ডিমা হাচাও জিলাত অৱস্থিত বৰাইল পাহাৰ শ্ৰেণী এই অঞ্চলৰ অন্তৰ্গত, যি পাটকাই পৰ্বতৰ এটা অংশ। ঠেইপিবাং (১৮৬৫ মি) আৰু মহাদেৱ (১৭৩৯ মি) ইয়াৰ অন্যতম শৃংগ।
- সমভূমি অঞ্চল: ইয়াক ব্ৰহ্মপুত্ৰ উপত্যকা আৰু বৰাক উপত্যকাত (সুৰমা উপত্যকা) ভগোৱা হৈছে। ব্ৰহ্মপুত্ৰ সমভূমিখন প্ৰায় ৭২০ কিলোমিটাৰ দীঘল আৰু গড়ে ৮০ কিলোমিটাৰ বহল। বৰাক সমভূমিৰ আয়তন ৬৯৬২ বৰ্গ কিলোমিটাৰ।
- জলবায়ু: অসমৰ জলবায়ু উপক্ৰান্তীয় মৌচুমী প্ৰকৃতিৰ। গ্ৰীষ্মকালত গড় উষ্ণতা প্ৰায় ২৮° চেলচিয়াছ আৰু শীতকালত গড়ে প্ৰায় ১৩° চেলচিয়াছ। গ্ৰীষ্মকালত গড় বৃষ্টিপাত প্ৰায় ২২০ চেণ্টিমিটাৰ আৰু শীতকালত গড়ে ১২ চেণ্টিমিটাৰ। অসমত চাৰিটা জলবায়বিক সময় দেখা যায়: প্ৰাক-মৌচুমী, মৌচুমী, অধোগামী মৌচুমী আৰু শীতকাল। ব’হাগ মাহত বলা ধুমুহাক ‘বৰদৈচিলা’ বুলি জনা যায়।
- মৃত্তিকা: গুণাগুণ অনুসৰি অসমৰ মৃত্তিকাক চাৰিটা প্ৰধান ভাগত ভগোৱা হৈছে: পলসুৱা মাটি, পাহাৰীয়া মাটি, ৰঙামাটি আৰু কংকৰ বা লেটেৰাইট মাটি। ব্ৰহ্মপুত্ৰ আৰু বৰাক উপত্যকাত পলসুৱা মাটি পোৱা যায়। চাহ খেতিৰ বাবে উজনিৰ ফচফৰাচযুক্ত মাটি উৎকৃষ্ট।
অনুশীলনী (পাঠ্যভিত্তিক প্ৰশ্নোত্তৰ)
১। চমু উত্তৰ দিয়া:
(ক) অসম ৰাজ্যই সমগ্ৰ ভাৰতবৰ্ষৰ কিমান শতাংশ ঠাই আগুৰি আছে?
উত্তৰ: অসম ৰাজ্যই সমগ্ৰ ভাৰতবৰ্ষৰ ২.৯৩ শতাংশ ঠাই আগুৰি আছে।
(খ) অসমৰ সীমান্তত অৱস্থিত বিদেশী ৰাষ্ট্ৰ দুখনৰ নাম লিখা।
উত্তৰ: ভূটান আৰু বাংলাদেশ।
(গ) অসমৰ সীমান্তৱৰ্তী ভাৰতীয় প্ৰশাসন ব্যৱস্থাৰ অন্তৰ্ভুক্ত ৰাজ্যকেইখনৰ নাম একাদিক্রমে লিখা।
উত্তৰ: অৰুণাচল প্ৰদেশ, নাগালেণ্ড, মণিপুৰ, মিজোৰাম, মেঘালয় আৰু পশ্চিম বংগ।
(ঘ) অসমৰ মালভূমি অঞ্চলৰ আয়তন কিমান?
উত্তৰ: অসমৰ মালভূমি অঞ্চলৰ (কাৰ্বি মালভূমি) আয়তন প্ৰায় ৭৪০০ বৰ্গ কিলোমিটাৰ।
(ঙ) কাৰ্বি-ৰেংমা মালভূমিক বৰাইল ভংগিল পৰ্বতমালাৰ পৰা পৃথক কৰা সমভূমিখনৰ নাম কি?
উত্তৰ: কপিলী-ডবকা সমভূমি।
(চ) ৰেংমা পাহাৰত অৱস্থিত অসমৰ উচ্চতম শৃংগটোৰ নাম কি?
উত্তৰ: সিংহাসন (১৩৫৯ মি) আৰু ডামবুকছ’ (১৩৬৩ মি)।
(ছ) পাটকাই পর্বতশাৰী ম্যানমাৰৰ দক্ষিণ অংশত কি নামেৰে জনাজাত?
উত্তৰ: ৰেগু য়’মা।
(জ) হিমালয় পর্বতমালাৰ পাদদেশত ব্ৰহ্মপুত্ৰ উপত্যকাৰ উত্তৰ অংশত অৱস্থিত পূবে জোনাইৰ পৰা পশ্চিমে সোণকোষলৈ বিস্তৃত পলসুৱা ভূমিখণ্ডক কি নামেৰে জনা যায়?
উত্তৰ: ভাৱৰ-টৰাই অঞ্চল।
(ঝ) বৰগংগা অসমৰ কোনখন নদীৰ উপনদী?
উত্তৰ: ব্ৰহ্মপুত্ৰ নদীৰ উত্তৰ পাৰৰ উপনদী।
(ঞ) মাজুলীৰ উত্তৰেৰে বৈ যোৱা ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ সুঁতিটোৰ নাম কি?
উত্তৰ: লুইত।
(ট) বৰাক সমভূমিখনৰ গড় নতি কিমান?
উত্তৰ: বৰাক সমভূমিখনৰ গড় নতি প্ৰতি কিলোমিটাৰত ২০ চেণ্টিমিটাৰ।
২। বৰাইল পৰ্বত শ্ৰেণী কোন দুটা ভূ-তাত্ত্বিক যুগত সৃষ্টি হৈছিল?
উত্তৰ: বৰাইল পৰ্বত শ্ৰেণী ইয়োচিন আৰু অলিগ’চিন ভূ-তাত্ত্বিক যুগত সৃষ্টি হৈছিল।
৩। লুভা জলধাৰাই কোন দুটা যুগৰ শিলাখণ্ডৰে গঠিত দুটা ভূখণ্ডক পৃথক কৰিছে?
উত্তৰ: লুভা জলধাৰাই গণ্ডোৱানা যুগৰ শিলাখণ্ডৰে গঠিত মেঘালয় মালভূমিক টাৰ্চিয়াৰি যুগত সৃষ্টি হোৱা স্তৰীভূত শিলাৰে গঠিত বৰাইল পাহাৰ শ্ৰেণীক পৃথক কৰিছে।
৪। অসমত ‘ভাৱৰ-টৰাই অঞ্চল’ কোন দুখন স্থানৰ মাজত অৱস্থিত?
উত্তৰ: মুৰ্কংচেলেক (জোনাই) অঞ্চলৰ পৰা পশ্চিমে সোণকোষ নদীলৈকে এই অঞ্চল বিস্তৃত।
৫। ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ দক্ষিণ পাৰত অৱস্থিত গিৰিপদী সমভূমিখন কোন দুখন স্থানৰ মাজত দেখা যায়?
উত্তৰ: গোলাঘাট জিলাৰ বাগৰিৰ পৰা পূবলৈ ডিব্ৰুগড় পৰ্যন্ত এই গিৰিপদী সমভূমিখন দেখা যায়।
৬। অসমৰ এখন আৰ্হি মানচিত্ৰ অংকন কৰি মূল ভূ-প্ৰাকৃতিক বিভাগকেইটা চিহ্নিত কৰা।
উত্তৰ: (শিক্ষাৰ্থীসকলে পাঠ্যপুথিৰ পৃষ্ঠা ১৫-ৰ মানচিত্ৰ ১.২-ৰ সহায় লৈ অসমৰ মানচিত্ৰ আঁকি মালভূমি অঞ্চল, ভংগিল পাহাৰীয়া অঞ্চল আৰু সমভূমি অঞ্চল চিহ্নিত কৰিব)।
৭। অসমৰ জলবায়ুক ব্লাডিমিৰ কোপেনে কি জলবায়ৱীয় প্ৰতিৰূপৰ অন্তৰ্ভুক্ত কৰিছে?
উত্তৰ: কোপেনৰ মতে অসমৰ জলবায়ু উপক্ৰান্তীয় খৰাং শীত গুৰুতাপী (Cwa) লক্ষণৰ।
৮। ৰঙালী বিহুৰ আশে-পাশে প্ৰৱাহিত বায়ুক অসমত কি নামেৰে জনা যায়?
উত্তৰ: বৰদৈচিলা।
৯। অসমত মৌচুমী বতাহৰ গতিবেগ নিৰ্ভৰ কৰে—
উত্তৰ: (ঘ) উপৰিউক্ত ক, খ আৰু গ এই আটাইকেইটাৰ ওপৰত।
১০। কৰ্কট ক্ৰান্তি ৰেখা অসমৰ কোন ফালেৰে পাৰ হৈছে?
উত্তৰ: (খ) দক্ষিণ দিশেৰে।
১১। অসমৰ গড় হিচাপত গ্ৰীষ্ম আৰু শীত কালত উষ্ণতাৰ পৰিমাণ কিমান?
উত্তৰ: গ্ৰীষ্মকালত গড় উষ্ণতা প্ৰায় ২৮° চেলচিয়াছ আৰু শীতকালত গড়ে প্ৰায় ১৩° চেলচিয়াছ।
১২। গ্ৰীষ্ম আৰু শীতকালত গড় হিচাপে অসমত বৃষ্টিপাতৰ পৰিমাণ কিমান?
উত্তৰ: গ্ৰীষ্মকালত গড় বৃষ্টিপাত প্ৰায় ২২০ চেণ্টিমিটাৰ আৰু শীতকালত গড়ে ১২ চেণ্টিমিটাৰ।
১৩। অসমৰ জলবায়ু কোনবোৰ কাৰকৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে?
উত্তৰ: অসমৰ জলবায়ু নিৰ্ভৰ কৰা প্ৰধান কাৰকসমূহ হ’ল— (ক) উপক্ৰান্তীয় অৱস্থান, (খ) ভূ-প্ৰকৃতি আৰু বন্ধুরতা, (গ) বংগোপসাগৰৰ চাপবলয়, (ঘ) ক্ৰান্তীয় সামুদ্ৰিক বায়ুপ্ৰৱাহ, (ঙ) স্থানীয় পাহাৰীয়া আৰু উপত্যকাৰ বতাহ।
১৪। অসমৰ কোন অঞ্চলত কংকৰ মিশ্ৰিত ৰঙামাটি পোৱা যায়?
উত্তৰ: কাৰ্বি আংলং, পশ্চিম কাৰ্বি আংলং, ডিমা হাচাও আৰু ব্ৰহ্মপুত্ৰ উপত্যকাৰ উজনি অঞ্চলৰ পাহাৰৰ পাদদেশত কংকৰ মিশ্ৰিত ৰঙামাটি পোৱা যায়।
১৫। অসমত ব্যাপক ধৰণে পোৱা কোনবিধ মাটিত সাধাৰণতে চূণ, আয়’ডিন, পটাছ, ফছফৰাছ আদি নাথাকে?
উত্তৰ: ৰঙামাটি।
১৬। হিউমাচ কি?
উত্তৰ: ভৌতিক আৰু ৰাসায়নিক বিচূর্ণীভৱনৰ ফলত শিলাসমূহ চূর্ণ-বিচূর্ণ হৈ সেইবোৰৰ অৱশেষত উদ্ভিদ আৰু জীৱ-জন্তুৰ অৱশিষ্ট অংশ মিলিত হৈ যি জৈৱিক গোট সৃষ্টি হয়, তাকে হিউমাচ বোলে।
১৭। চাহখেতিৰ বাবে অসমৰ কোনবিধ মাটি উৎকৃষ্ট?
উত্তৰ: ব্ৰহ্মপুত্ৰ আৰু বৰাক উপত্যকাৰ উজনিৰ ভূমিভাগত ফচফৰাচ বেছি পৰিমাণে পোৱা যায়, যি চাহ খেতিৰ বাবে উপযুক্ত।
১৮। নতুন পলসুৱা মাটি অসমৰ কোন দুটা প্লাৱনভূমিত পোৱা যায়?
উত্তৰ: ব্ৰহ্মপুত্ৰ উপত্যকাৰ উত্তৰ আৰু দক্ষিণ দুয়ো পাৰৰ প্লাৱনভূমিত।
১৯। অসমত বহলভিত্তিত বিভক্ত কৰা মাটিৰ শ্ৰেণী কেইপ্ৰকাৰৰ আৰু কি কি?
উত্তৰ: চাৰি প্ৰকাৰৰ: পলসুৱা মাটি, পাহাৰীয়া মাটি, ৰঙামাটি আৰু কংকৰ বা লেটেৰাইট মাটি।
বিগত বৰ্ষৰ AHSEC প্ৰশ্নোত্তৰ (২০১৫-২০২৫)
১. প্ৰশ্ন: অসমৰ দুখন চুবুৰীয়া বিদেশী ৰাষ্ট্ৰৰ নাম লিখা। (AHSEC 2016)
উত্তৰ: ভূটান আৰু বাংলাদেশ।
২. প্ৰশ্ন: ব্ৰহ্মপুত্ৰ উপত্যকাৰ দুখন উপনদীৰ নাম লিখা। (AHSEC 2017)
উত্তৰ: সোৱণশিৰি আৰু মানাহ।
৩. প্ৰশ্ন: অসমৰ মাটিৰ দুটা প্ৰধান ভাগ কি কি? (AHSEC 2018)
উত্তৰ: পলসুৱা মাটি আৰু পাহাৰীয়া মাটি।
৪. প্ৰশ্ন: ‘বৰদৈচিলা’ কি? (AHSEC 2019)
উত্তৰ: ব’হাগ মাহত অসমত বলা প্ৰবল ধুমুহা-বৰষুণক বৰদৈচিলা বুলি কোৱা হয়।
৫. প্ৰশ্ন: বৰাক উপত্যকাৰ দুখন প্ৰধান উপনদীৰ নাম লিখা। (AHSEC 2022)
উত্তৰ: সোণাই আৰু ধলেশ্বৰী।
৬. প্ৰশ্ন: অসমৰ মালভূমি অঞ্চলৰ বিষয়ে চমুকৈ লিখা। (AHSEC 2015)
উত্তৰ: অসমৰ মালভূমি অঞ্চলটো প্ৰকৃততে শ্বিলং বা মেঘালয় মালভূমিৰ অংশ বিশেষ। ইয়াৰ ভিতৰত কাৰ্বি মালভূমি আৰু হামৰেণ মালভূমি প্ৰধান। কাৰ্বি মালভূমিৰ আয়তন প্ৰায় ৭৪০০ বৰ্গ কিলোমিটাৰ। ইয়াৰ উচ্চতম স্থানসমূহ হ’ল সিংহাসন (১৩৫৯ মি) আৰু ডামবুকছ’ (১৩৬৩ মি)।
৭. প্ৰশ্ন: ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ দক্ষিণ পাৰৰ দুখন উপনদীৰ নাম উল্লেখ কৰা। (AHSEC 2020)
উত্তৰ: বুঢ়ীদিহিং আৰু ধনশিৰি।
৮. প্ৰশ্ন: অসমৰ জলবায়ুৰ ওপৰত প্ৰভাৱ পেলোৱা দুটা কাৰক উল্লেখ কৰা। (AHSEC 2023)
উত্তৰ: (ক) উপক্ৰান্তীয় অৱস্থান আৰু (খ) ভূ-প্ৰকৃতি।
৯. প্ৰশ্ন: বৰাক উপত্যকাৰ ভৌগোলিক অৱস্থিতিৰ বিষয়ে লিখা। (AHSEC 2018)
উত্তৰ: বৰাক উপত্যকা অশ্ব-খুৰা আকৃতিৰ। ইয়াৰ উত্তৰে বৰাইল পাহাৰ, পূবে মণিপুৰ পাহাৰ, দক্ষিণে লুছাই (মিজোৰাম) পাহাৰ আৰু পশ্চিমে বাংলাদেশৰ ছিলেট সমভূমি। ইয়াৰ আয়তন ৬৯৬২ বৰ্গ কিলোমিটাৰ।
১০. প্ৰশ্ন: অসমৰ ভূ-প্ৰাকৃতিক বিভাগসমূহ কি কি? (AHSEC 2017)
উত্তৰ: অসমৰ ভূ-প্ৰাকৃতিক বিভাগসমূহ হ’ল: (ক) মালভূমি অঞ্চল, (খ) ভংগিল পাহাৰীয়া অঞ্চল, আৰু (গ) সমভূমি অঞ্চল।
১০টা অতিৰিক্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰশ্নোত্তৰ
১. প্ৰশ্ন: অসমৰ মুঠ মাটিকালি কিমান আৰু ই ভাৰতৰ কিমান শতাংশ?
উত্তৰ: অসমৰ মুঠ মাটিকালি ৭৮,৪২৩ বৰ্গ কিলোমিটাৰ আৰু ই ভাৰতৰ মুঠ মাটিকালিৰ ২.৯৩ শতাংশ।
২. প্ৰশ্ন: ভূ-প্ৰকৃতিৰ ফালৰ পৰা অসমক কেইটা ভাগত ভগোৱা হৈছে আৰু সেইবোৰ কি কি?
উত্তৰ: তিনিটা ভাগত: (ক) মালভূমি অঞ্চল, (খ) ভংগিল পাহাৰীয়া অঞ্চল, আৰু (গ) সমভূমি অঞ্চল।
৩. প্ৰশ্ন: কাৰ্বি মালভূমিৰ দুটা উচ্চতম শৃংগৰ নাম লিখা।
উত্তৰ: সিংহাসন (১৩৫৯ মি) আৰু ডামবুকছ’ (১৩৬৩ মি)।
৪. প্ৰশ্ন: ব্ৰহ্মপুত্ৰ সমভূমিৰ দৈৰ্ঘ্য আৰু গড় প্ৰস্থ কিমান?
উত্তৰ: দৈৰ্ঘ্য প্ৰায় ৭২০ কিলোমিটাৰ আৰু গড় প্ৰস্থ প্ৰায় ৮০ কিলোমিটাৰ।
৫. প্ৰশ্ন: বৰাক উপত্যকাৰ তিনিখন জিলাৰ নাম কি?
উত্তৰ: কাছাৰ, কৰিমগঞ্জ আৰু হাইলাকান্দি।
৬. প্ৰশ্ন: অসমৰ জলবায়ু কি প্ৰকৃতিৰ?
উত্তৰ: উপক্ৰান্তীয় মৌচুমী প্ৰকৃতিৰ।
৭. প্ৰশ্ন: অসমৰ কোনবিধ মাটিত চাহ খেতি ভাল হয়?
উত্তৰ: ব্ৰহ্মপুত্ৰ আৰু বৰাক উপত্যকাৰ উজনিৰ ভূমিভাগত ফচফৰাচ বেছি পৰিমাণে পোৱা যায়, যি চাহ খেতিৰ বাবে উপযুক্ত।
৮. প্ৰশ্ন: ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ উত্তৰ পাৰৰ দুখন আৰু দক্ষিণ পাৰৰ দুখন উপনদীৰ নাম লিখা।
উত্তৰ: উত্তৰ পাৰ: সোৱণশিৰি, জীয়া ভৰলী। দক্ষিণ পাৰ: বুঢ়ীদিহিং, ধনশিৰি।
৯. প্ৰশ্ন: ‘ভাৱৰ-টৰাই’ অঞ্চল বুলিলে কি বুজা?
উত্তৰ: ব্ৰহ্মপুত্ৰ সমভূমিৰ উত্তৰ অংশত পাহাৰৰ পাদদেশত গেদ জমা হৈ সৃষ্টি হোৱা পলসুৱা ভূমিখণ্ডক ভাৱৰ-টৰাই অঞ্চল বোলা হয়।
১০. প্ৰশ্ন: হিউমাচ কেনেকৈ সৃষ্টি হয়?
উত্তৰ: ভৌতিক আৰু ৰাসায়নিক বিচূর্ণীভৱনৰ ফলত শিলাসমূহ চূর্ণ-বিচূর্ণ হৈ সেইবোৰৰ অৱশেষত উদ্ভিদ আৰু জীৱ-জন্তুৰ অৱশিষ্ট অংশ মিলিত হৈ হিউমাচৰ সৃষ্টি হয়।
