ধর্ম-পৃথিৱী সংবাদ
শ্লোক ২৪১:
শৌনক বদতি সূত কহিবা সেহিসে কথা।
যাত আছে কৃষ্ণৰ চৰিত্ৰ।
তাহাৰো কহিবা কথা কৃষ্ণ পাদ পঙ্কজৰ
যিটো মধু পিয়ে প্রতিনিত।।
অসন্ত আলাপ ব্যর্থ আয়ুক্ষয় কৰে মাত্র
তোহ্মাক মানিলো এহি জানি।
তুমি মহাভাগৱত কৃষ্ণ কথা অমৃতক
পিয়ায়ো আহ্মাক মহামানী।।
অৰ্থ:
“শৌনকে সূতক ক’লে—‘যি কথাত কৃষ্ণৰ চৰিত্ৰ আছে, সেই কথা কোৱা। কৃষ্ণৰ চৰণকমলৰ মধু যি নিত্যে পিয়ে, সেই কথাও কহা। অসাৰ আলাপে কেৱল আয়ু নাশ কৰে, ইয়াক জ্ঞানী হৈ মানিলোঁ। তুমি মহাভাগৱত, আমাক কৃষ্ণৰ অমৃতময় কথা পান কৰোৱা।’”
ব্যাখ্যা:
শৌনক ঋষিয়ে সূতক কৃষ্ণৰ লীলা বৰ্ণনা কৰিবলৈ অনুৰোধ কৰিছে। কৃষ্ণকথা অমৃতসমান, আন আলাপ ব্যৰ্থ। ইয়াত ভাগৱত শাস্ত্ৰৰ গুৰুত্ব আৰু কৃষ্ণভক্তিৰ মাহাত্ম্য প্ৰতিফলিত হৈছে।
শ্লোক ২৪২:
পৰীক্ষিত নৃপতিৰ কহিয়ো চৰিত্ৰ যত
নাহিকে ভকত তাঙ্ক তুল।
আতেসে শুনিবে বাঞ্ছা বিষ্ণু বৈষ্ণৱৰ কথা
কৰৈ দুয়ো পাতক নির্ম্মূল।।
সিটো পৰীক্ষিত নৃপ জিনিলন্ত জম্বুদ্বীপ
একলে কৰিয়া মহাগহ।
বান্ধিলন্ত ধৰ্ম্মসেতু মহাৰাজা কিবা হেতু
কৰিলন্ত কলিক নিগ্ৰহ।।
অৰ্থ:
“পৰীক্ষিত ৰজাৰ চৰিত্ৰ কহা, তেওঁৰ সমান ভক্ত নাই। বিষ্ণু আৰু বৈষ্ণৱৰ কথা শুনিলে পাপ নাশ হয়। পৰীক্ষিতে একেলগে জম্বুদ্বীপ জয় কৰি ধৰ্মৰ সেতু স্থাপন কৰিলে। মহাৰাজে কিয় কলিক দমন কৰিলে?”
ব্যাখ্যা:
পৰীক্ষিতৰ ৰাজত্বত ধৰ্মৰ পুনৰ্স্থাপনা আৰু কলিযুগৰ পাপৰ প্ৰতি তেওঁৰ কঠোৰ নীতিৰ উল্লেখ। তেওঁৰ চৰিত্ৰই ভক্তি আৰু ন্যায়ৰ সংমিশ্ৰণ।
শ্লোক ২৪৩:
হুয়া মহা শিষ্ট-শান্ত কিবা হেতু তেজিলন্ত
তৰুণ কালতে প্রাণ তথা।
পাইলা ৰাজা যেন গতি কহিয়োক মহামতি
আহ্মাত সমস্তে তান কথা।।
কহিবাক লৈলা তথা শুনিয়ো শৌনক কথা
অভিমন্যু পুত্ৰৰ চৰিত্ৰ।
উত্তৰৰ জীউ ধন্যা ইৰাৱতী নামে কন্যা
বিবাহ কৰিলা পৰীক্ষিত।।
অৰ্থ:
“শিষ্ট-শান্ত হৈও তৰুণ কালতে পৰীক্ষিতে কিয় প্রাণ ত্যাগ কৰিলে? তেওঁৰ গতি আৰু সমস্ত কথা কহা। অভিমন্যুৰ পুত্ৰ পৰীক্ষিতে উত্তৰাৰ জীয়াৰী ইৰাৱতীক বিবাহ কৰাইছিল।”
ব্যাখ্যা:
পৰীক্ষিতৰ বিবাহ আৰু তেওঁৰ অকাল মৃত্যুৰ ৰহস্যৰ উল্লেখ। ইয়াত তেওঁৰ বংশৰ বিস্তাৰ আৰু পাণ্ডৱ বংশৰ ধাৰাবাহিকতা দেখুওৱা হৈছে।
শ্লোক ২৪৪:
জন্মেজয় আদি কৰি উপজিল পুত্ৰ চাৰি
কৰিলন্ত অশ্বমেধ তিনি।
যাহাৰ যজ্ঞত আসি প্রত্যেক দেৱতাৰাশি
লৈলা ভাগ পূজা ভিন্নে ভিন্নি।।
কৃষ্ণৰ চৰণে চিত্ত নামেসে মধুৰ গীত
সদায়ে নছাড়ে হৰি ৰসে।
সন্তৰ সঙ্গতি নিতি বাঢ়ে ভকতিত প্রীতি
জগত ব্যাপিল যাৰ যশে।।
অৰ্থ:
“পৰীক্ষিতৰ জন্মেজয় আদি চাৰি পুত্ৰ আৰু তিনিটা অশ্বমেধ যজ্ঞৰ কথা। দেৱতাসকলে তেওঁৰ যজ্ঞত ভাগ লৈছিল। কৃষ্ণৰ চৰণত থকা মন, হৰিনামৰ ৰস, সন্ত সঙ্গত ভক্তিৰ বৃদ্ধি—তেওঁৰ যশে জগতত বিয়পিল।”
ব্যাখ্যা:
পৰীক্ষিতৰ পুত্ৰসকলৰ পৰাক্ৰম আৰু ধৰ্মীয় অনুষ্ঠানৰ বৰ্ণনা। কৃষ্ণভক্তি আৰু সৎসঙ্গৰ দ্বাৰা তেওঁৰ যশস্যা বিশ্বব্যাপী হৈছিল।
শ্লোক ২৪৫:
পুত্ৰৱতে পালি প্রজা এহিমতে মহাৰাজা
আছা সৱে হস্তিনাপুৰত।
প্রৱেশিলা ঘোৰ কলি হেন শুনি মহাৱলী
শৰ ধনু ধৰিলা ক্রোধত।।
মৃগেন্দ্ৰৰ পৰাক্ৰম শ্যাম চাৰি তুৰঙ্গম
জুৰি ৰথে চড়িলন্ত তাতে।
বহুবিধ বাদ্য বাজে হয় হস্তী সামৰাজে
কৰিলা প্রয়াণ নৰনাথে।।
অৰ্থ:
“পৰীক্ষিতে পুত্ৰৰ দৰে প্রজা পালন কৰি হস্তিনাপুৰত আছিল। ঘোৰ কলি প্ৰৱেশ কৰাত ক্রোধত তেওঁ শৰ-ধনু ধৰিলে। সিংহৰ দৰে পৰাক্ৰমী, শ্যামবৰ্ণ ঘোঁৰা ৰথত যুৰি, বাদ্য-বাজনাৰে সৈতে ৰাজ্যৰক্ষাৰ বাবে যাত্ৰা কৰিলে।”
ব্যাখ্যা:
কলিযুগৰ অত্যাচাৰৰ বিৰুদ্ধে পৰীক্ষিতৰ ৰণসজ্জা। তেওঁৰ ৰথ, ঘোঁৰা, সৈন্যৰ বিৰাট প্ৰস্তুতিৰ বৰ্ণনা।
শ্লোক ২৪৬:
বৰিলা যতেক নৃপ জিনিলন্ত জম্বুদ্বীপ
লৈলা সাধি সৱে কৰ ভাৰ।
কৃষ্ণ-অর্জুনৰ কীৰ্ত্তি গাৱে শুনি বাঢ়ে প্রীতি
দেন্ত তাক বস্ত্র অলঙ্কাৰ।।
হুয়া দেৱতাৰ দেৱ পাণ্ডৱক কৰা সেৱ
সুহৃদ সাৰথি হুয়া সখি।।
কতো বীৰাসন কৰি হাতত খড়গক ধৰি
নিদ্ৰা এৰি থাকা ৰাতি ৰখি।।
অৰ্থ:
“পৰীক্ষিতে সকলো ৰজাক জয় কৰি জম্বুদ্বীপৰ ভাৰ ল’লে। কৃষ্ণ-অৰ্জুনৰ কীৰ্তি গাই শুনি প্রীতি বাঢ়ে। তেওঁ দেৱতাসকলৰো দেৱ হৈ পাণ্ডৱক সেৱা কৰিছিল। সখি আৰু সাৰথি হৈ ৰাতি জাগি ৰাজ্য ৰক্ষা কৰিছিল।”
ব্যাখ্যা:
পৰীক্ষিতৰ ৰাজ্য বিস্তাৰ আৰু পাণ্ডৱৰ প্ৰতি তেওঁৰ শ্ৰদ্ধা। তেওঁৰ নীতি আৰু কৰ্তব্যনিষ্ঠাৰ উদাহৰণ।
শ্লোক ২৪৭:
মনত পৰম দুখ লোতকে তিতিল মুখ
দেখি ধৰ্ম্মে পুছন্ত ভূমিক।
কিসক মনত ক্লেশ ভৈলাহা বিৱৰ্ণ বেশ
কৰিছা ক্রন্দন দেৱী কিক।।
একে ভৰি ফুৰা ভ্রমি মোকে লাগি কান্দা
তুমি খেদ কৰা কিবা আপোনাক।
শূদ্ৰসৱে হুইবে ৰাজা পীড়িবে অনাথ প্রজা
মিলিবেক লোকত বিপাক।।
অৰ্থ:
“ধৰ্ম্ম (বৃষৰূপী) আৰু পৃথিৱী (ধেনুৰূপী)ৰ সংলাপ। ধৰ্ম্মে কান্দি থকা পৃথিৱীক সুধিলে—‘হে দেৱী, কিয় কান্দিছা? শূদ্ৰে ৰাজ্য শাসন কৰিব, প্রজাক পীড়ন কৰিব, ইয়াতেইনে তোমাৰ দুখ?’”
ব্যাখ্যা:
কলিযুগত ধৰ্মৰ অধঃপতন আৰু পৃথিৱীৰ যন্ত্ৰণাৰ ৰূপক বৰ্ণনা। শূদ্ৰৰ ৰাজত্ব আৰু অৰাজকতাৰ ফলত সমাজত অশান্তিৰ ভৱিষ্যৎবাণী।
শ্লোক ২৪৮:
মনত পৰম দুখ লোতকে তিতিল মুখ
দেখি ধৰ্ম্মে পুছন্ত ভূমিক।
কিসক মনত ক্লেশ ভৈলাহা বিৱৰ্ণ বেশ
কৰিছা ক্রন্দন দেৱী কিক।।
একে ভৰি ফুৰা ভ্রমি মোকে লাগি কান্দা তুমি
খেদ কৰা কিবা আপোনাক।
শূদ্ৰসৱে হুইবে ৰাজা পীড়িবে অনাথ প্রজা
মিলিবেক লোকত বিপাক।।
অৰ্থ:
“ধৰ্ম্মই পৃথিৱীক ক’লে—‘তুমি কিয় কান্দিছা? শূদ্ৰসকলে ৰাজ্য শাসন কৰিব, প্রজাক পীড়ন কৰিব, আৰু ই লোকসমাজত বিপাক আনিব।’”
ব্যাখ্যা:
কলিযুগৰ বৈশিষ্ট্য—অধাৰ্মিক শাসন, নীতিৰ পতন, আৰু সাধাৰণ মানুহৰ দুখৰ চিত্ৰণ। ইয়াত ধৰ্ম আৰু পৃথিৱীৰ সংলাপে যুগধৰ্মা প্রতিফলিত কৰিছে
শ্লোক ২৪৯:
হে মাৱ বসুমতী ঈশ্বৰ কৃষ্ণক প্রতি
কিবা অনুশোচ কৰা তুমি।
ধৰি যিটো অৱতাৰ হৰিলা তোহ্মাৰ ভাৰ
তানে কৰ্ম্ম স্মৰি কান্দা তুমি।।
যাহাৰ চৰিত্ৰচয় মুকুতিকো বিড়ম্বয়
হেন কৃষ্ণে ভৈলাহা বঞ্চিত।
হৰিৰ বিৰহে ভূমি ভৈলা ক্ষীণদেহা তুমি
কিবা তাতে সুস্থ নুহি চিত্ত।।
অৰ্থ:
“হে মাতৃ বসুন্ধৰা, তুমি কৃষ্ণৰ প্ৰতি কিয় শোক কৰিছা? যি অৱতাৰে তোমাৰ ভাৰ হৰণ কৰিলে, তেওঁৰ কৰ্ম স্মৰণ কৰি কান্দিছা। যাৰ চৰিত্ৰই মুক্তিকো লজ্জিত কৰে, সেই কৃষ্ণক তুমি বঞ্চিত বুলি ভাবিছা। হৰিৰ বিচ্ছেদত তোমাৰ দেহ ক্ষীণ হৈছে, তোমাৰ চিত্তই শান্তি পোৱা নাই।”
ব্যাখ্যা:
বসুন্ধৰাই কৃষ্ণৰ বিয়োগত শোক কৰিছে। কৃষ্ণৰ মহিমা আৰু পৃথিৱীৰ প্ৰতি তেওঁৰ কৰুণাৰ স্মৃতিয়ে বসুন্ধৰাক অস্থিৰ কৰিছে। কৃষ্ণৰ অনুপস্থিতিত পৃথিৱীৰ শাৰীৰিক আৰু মানসিক ক্ষয়ৰ ৰূপক বৰ্ণনা।
শ্লোক ২৫০:
তোহ্মাৰ সৌভাগ্য যিবা কালে হৰিলেক কিবা
কহিয়োক দুখৰ বৃত্তান্ত।।
ধৰ্ম্মৰ বচন শুনি বসুমতী মনে গুণি
কান্দি কান্দি তাঙ্ক বুলিলন্ত।।
আপুনি জানাহা বাপ কি কহিবো হৃদিতাপ
গোৱিন্দে বঞ্চিত ভৈল লোক।
কৰি মোত নানা খেড়ি প্রাণকৃষ্ণ গৈলা এৰি
সিহেতু নখণ্ডে মোৰ শোক।।
অৰ্থ:
“হে পিতৃ (ধৰ্ম), তুমি নিজেই জানে, গোৱিন্দৰ বিচ্ছেদে জগতক বঞ্চিত কৰিছে। মোৰ সৈতে নানা খেলা কৰি প্রাণৰ কৃষ্ণই মোক এৰি গ’ল, সেয়ে মোৰ শোক অন্ত হোৱা নাই।”
ব্যাখ্যা:
কৃষ্ণৰ লীলাৰ স্মৃতিয়ে বসুন্ধৰাৰ হৃদয়ত শোকৰ জুই জ্বলাই ৰাখিছে। তেওঁৰ সান্নিধ্য আৰু খেলাৰ স্মৃতিয়ে পৃথিৱীৰ বেদনাৰ কাৰণ হৈছে।
শ্লোক ২৫১:
ব্রহ্মা আদি দেৱলোক কৰৈ তপ চাহান্তোক
আহ্মাক কটাক্ষে লক্ষ্মী মাৱে।
হেন লক্ষ্মী সৱ এৰি হুয়া চৰণৰ চেৰী
নিতান্ত পূজন্তে যাৰ পাৱে।।
অৰুণ পঙ্কজ পাৱ পৰশে উল্লসে গাৱ
মোক্ষতো অধিক মিলৈ সুখ।।
হেন বন্ধু কৃষ্ণে মোক গৈল তেজি নিজলোক
কি কহিবো বিৰহৰ দুখ।।
অৰ্থ:
“ব্ৰহ্মা আদি দেৱতাসকলে তপস্যা কৰে, লক্ষ্মী মাতৃয়ে মোলৈ কটাক্ষ কৰে। এনে লক্ষ্মীও ত্যাগ কৰি কৃষ্ণই মোৰ চৰণৰ চেৰী (সেৱক) হৈ পাৱত পূজা গ্ৰহণ কৰিছিল। তেওঁৰ ৰক্তিম পদ্মৰ দৰে চৰণ স্পৰ্শত মোৰ গাৱ উল্লসিত হৈছিল, মোক্ষতকৈয়ো অধিক সুখ পাইছিলো। এনে বন্ধু কৃষ্ণই নিজলোক এৰি গ’ল, বিৰহৰ দুখ কি ক’ম!”
ব্যাখ্যা:
কৃষ্ণৰ চৰণসেৱাৰ মাহাত্ম্য আৰু তেওঁৰ সান্নিধ্যৰ সুখৰ বৰ্ণনা। লক্ষ্মীৰো পূজ্য কৃষ্ণই পৃথিৱীৰ প্ৰতি কৰুণা দেখুৱাইছিল, যাৰ বিৰহত পৃথিৱীৰ হৃদয় বিদৰিছে।
শ্লোক ২৫২:
পদ্ম যৱ বজ্র ধ্বজে অঙ্কুশ অঙ্কিত খোজে
ভৈলো মঞি অতি অলঙ্কৃত।
স্বৰ্গতো অধিক আতি মোহোৰেসে ভৈলা খ্যাতি
ভৈলো মঞি মহা কৃতকৃত্য।।
ৰোমাঞ্চিত ভৈল গাৱ বাঢ়ি গৈল গৰ্ব্বভাৱ
প্রভুত লভিলো মহামান।
নসহিলা অহঙ্কাৰ কৰি মোক পৰিহাৰ
ভৈলন্ত বান্ধৱ অন্তর্ধান।।
অৰ্থ:
“পদ্ম, যৱ (ধান), বজ্ৰ, ধ্বজ আদি চিহ্নেৰে অঙ্কিত খোজেৰে মই অলংকৃত হৈছিলোঁ। স্বৰ্গতকৈও মোৰ খ্যাতি বাঢ়িছিল, মই মহা কৃতাৰ্থ হৈছিলোঁ। কৃষ্ণৰ চৰণস্পৰ্শত মোৰ গাৱ ৰোমাঞ্চিত হৈছিল, গৰ্ব্ব বাঢ়িছিল। কিন্তু মোৰ অহংকাৰ সহ্য নকৰি, কৃষ্ণই মোক পৰিহাৰ কৰি অন্তৰ্ধান হ’ল।”
ব্যাখ্যা:
কৃষ্ণৰ চৰণৰ চিহ্নে পৃথিৱীৰ গৌৰৱ আৰু তাৰ পিছত অহংকাৰৰ বাবে তেওঁৰ বিচ্ছেদৰ কাহিনী। ইয়াত মানৱীয় দোষ আৰু ঈশ্বৰৰ কৃপাৰ সমন্বয় দেখুওৱা হৈছে।
শ্লোক ২৫৩:
অনেক দুর্জন ৰাজা সাজিয়া প্ৰাৰম্ভে প্রজা
মহন্তক কৰে অপকাৰ।
অসংখ্যাত অক্ষৌহিণী সংহাৰিলা ৰণে জিনি
খণ্ডিলা আহ্মাৰ মহাভাৰ।।
যিহেতু নির্ভয় মনে বাপ তুমি ত্রিভুবনে
চাৰি ভৰি ভ্ৰমিলা আপুনে।
হেন মহা উপকাৰী প্রভু গৈল প্রাণে মৰি
ধৰিবো হৃদয় কোন গুণে।।
অৰ্থ:
“অনেক দুৰ্জন ৰজাই প্রজাক পীড়ন কৰিছিল, মহন্তসকলক অপকাৰ কৰিছিল। অসংখ্য অক্ষৌহিণী সৈন্য সংহাৰ কৰি কৃষ্ণই মোৰ মহাভাৰ খণ্ডালে। তেওঁ ত্ৰিভুবনত চাৰি ভৰিৰে (বৃষৰূপী ধৰ্মৰ) নিৰ্ভয়ে ভ্ৰমিছিল। এনে মহান উপকাৰী প্রভু গ’ল—কোন গুণে হৃদয় ধৰি ৰাখিম?”
ব্যাখ্যা:
কৃষ্ণই পৃথিৱীৰ পৰা অত্যাচাৰী শাসক আৰু অশুভ শক্তিৰ বিনাশ কৰিছিল। তেওঁৰ কৰ্মই পৃথিৱীক উদ্ধাৰ কৰিছিল, কিন্তু এতিয়া তেওঁৰ বিয়োগে শূন্যতা সৃষ্টি কৰিছে।
শ্লোক ২৫৪:
সত্যভামা আদি কৰি যতেক সুন্দৰী নাৰী
কটাক্ষতে গৰ্ব্ব হোৱে হত।
কোন স্ত্রী আছৈ হেন সহিবে বিৰহ তান
হেন নতু দেখো ত্রৈলোক্যত।।
যাৰ পদচিহ্ন পাই ৰোমাঞ্চিত ভৈল কায়
ক্ষণেকে নেদেখি হৃদি দহে।
হেন প্রভু গৈলা তেজি শোক সাগৰত মজি
মৰো হেৰা প্ৰভুৰ বিৰহে।।
অৰ্থ:
“সত্যভামা আদি সুন্দৰী নাৰীসকলে কৃষ্ণৰ কটাক্ষতে গৰ্ব্ব হেৰুৱাইছিল। তেওঁৰ বিৰহ সহিব পৰা কোনো স্ত্ৰী ত্ৰৈলোক্যত নাই। যাৰ পদচিহ্ন পাই মোৰ শৰীৰ ৰোমাঞ্চিত হৈছিল, ক্ষণিকৰ বাবে নেদেখিলে হৃদয় দহে। এনে প্রভুক এৰি মই শোকসাগৰত মজি মৰোঁ।”
ব্যাখ্যা:
কৃষ্ণৰ প্ৰেম আৰু বিৰহৰ তীব্ৰতাৰ বৰ্ণনা। তেওঁৰ প্ৰতি গভীৰ আসক্তি আৰু বিচ্ছেদৰ যন্ত্ৰণাই পৃথিৱীক অস্থিৰ কৰিছে।
শ্লোক ২৫৫:
পৰম সুন্দৰ বেশ দৰশনে হৰৈ ক্লেশ
মোক্ষতো অধিক মিলৈ সুখ।
নয়ন পঙ্কজ পাসি সু-নাসা ঈষত হাসি
দুনাই নেদেখিবো সিটো মুখ।।
লোকৰ অনর্থ হেতু পাপী কলি ধূমকেতু
তোহ্মাৰ ভাঙ্গিলা তিনি পাদ।
আত আমি অনুশোচ তপ ভূতদায়া শৌচ
সমস্তকে কৰিলা উচ্ছাদ।।
অৰ্থ:
“কৃষ্ণৰ সুন্দৰ ৰূপে দৰ্শনত সকলো ক্লেশ হৰণ কৰিছিল, মোক্ষতকৈয়ো সুখ দিছিল। তেওঁৰ পদ্মনয়ন, সুন্দৰ নাসিকা আৰু ঈষৎ হাঁহিৰ মুখ আৰু নেদেখিম। কলিৰ দৰে পাপী ধূমকেতুৱে তোমাৰ তিনিপাদ ভাঙিলে। তপস্যা, দয়া, পবিত্ৰতা—সকলো উচ্ছেদ কৰিলে।”
ব্যাখ্যা:
কলিযুগৰ পাপৰ প্ৰভাৱত ধৰ্মৰ তিনিপাদ (সত্য, তপস্যা, দয়া) নষ্ট হৈছে। কৃষ্ণৰ সুন্দৰ ৰূপৰ স্মৃতিয়ে পৃথিৱীক কলিযুগৰ বাস্তৱতাৰ প্ৰতি সচেতন কৰিছে।
শ্লোক ২৫৬:
তোহ্মাকেসে চিন্তো মনে সিটো প্রভু অবিহনে
কেনমতে বৰ্তিবো সম্প্রতি।
এহি বুলি নমাই মাথ হাঁ কৃষ্ণ প্রাণনাথ
ডাকিয়া কান্দিলা বসুমতী।।
ধাৰায়ে লোতক বহে ধৰ্মৰো হৃদয় দহে
কৰিলন্ত বিলাপ লগতে।
কৃষ্ণগুণ সুমৰন্তে কান্দি কান্দি দুয়ো হন্তে
থাকিলা তথাতে এহিমতে।।
অৰ্থ:
“হে প্ৰভু, তোমাকে চিন্তা নকৰি মই কেনেকৈ বাচি থাকিম? এই বুলি মাথা নমাই বসুন্ধৰাই ‘হাঁ কৃষ্ণ প্রাণনাথ’ বুলি কান্দিলে। ধৰ্মৰ হৃদয়ো দহি ধাৰাসাৰে চকুলো বৈ গ’ল। দুয়ো কৃষ্ণগুণ স্মৰণ কৰি কান্দি কান্দি তাতে ৰ’ল।”
ব্যাখ্যা:
বসুন্ধৰা আৰু ধৰ্মই কৃষ্ণৰ গুণ স্মৰণ কৰি একাত্ম হৈ শোক প্রকাশ কৰিছে। ইয়াত ভক্তি আৰু বিৰহৰ সংমিশ্ৰণে ভাগৱতীয় শোকৰ ৰূপক সম্পূৰ্ণ কৰিছে।
এই শ্লোকবোৰ অসমীয়া ভাষাত ৰচিত আৰু ইয়াত ভগৱান কৃষ্ণৰ মহিমা, মানৱ জীৱনৰ চঞ্চলতা আৰু ভক্তিৰ গুৰুত্বৰ বিষয়ে বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ২৫৭
শুনা সামাজিক কৃষ্ণৰ চৰিত্ৰ
অমৃত ইসে প্রধান।
ধন জন যত পুত্ৰ পৰিবাৰ
ইসৱ বিষ সমান।।
এহিক্ষণে আছে এহিক্ষণে নাই
টাটেক নাটেক মায়া।
পদ্ম-পত্র জল জীৱন চঞ্চল
অথিৰ মনুষ্য কায়া।।
অৰ্থঃ
হে সমাজিক লোকসকল, শুনা, কৃষ্ণৰ চৰিত্ৰ অমৃতৰ দৰে প্ৰধান। ধন-সম্পত্তি, পুত্ৰ-পৰিয়াল আদি সকলোবোৰ বিষৰ দৰে। এখন্তেক আছে, এখন্তেক নাই—ইয়াক মায়াই টনকিয়াল কৰি ৰাখিছে। পদ্মপত্ৰৰ ওপৰত থকা পানীৰ দৰে জীৱন চঞ্চল, আৰু মানৱ শৰীৰ অস্থায়ী।
ব্যাখ্যাঃ
এই শ্লোকত জীৱনৰ অস্থায়িত্ব আৰু মায়াৰ প্ৰভাৱৰ কথা কোৱা হৈছে। ধন-সম্পত্তি, পৰিয়াল আদি সকলো অস্থায়ী, ইয়াৰ পিছত কৃষ্ণৰ চৰিত্ৰহে প্ৰধান আৰু শাশ্বত। মানৱ জীৱন চঞ্চল আৰু অনিশ্চিত, গতিকে কৃষ্ণৰ চৰণত শৰণ লোৱাটোৱেই উত্তম।
শ্লোক ২৫৮
কেতিক্ষণে আসি ধৰিলেক পৰা
বিষম অন্তক বাঘে।
জানিয়া সত্বৰে ধৰিয়ো কৃষ্ণক
চৰণত অনুৰাগে।।
কৃষ্ণ হেন দেৱ আউৰ নপাইবাহা
উপকাৰী কৃপাময়।
নাম মাত্র লৈলে এতেকে কৰন্ত।
সমস্তে পাতক ক্ষয়।।
অৰ্থঃ
কেতিয়াবা মৃত্যুৰ দৰে ভয়ংকৰ বাঘে আক্ৰমণ কৰিব পাৰে। গতিকে জ্ঞানী হৈ সোনকালে কৃষ্ণৰ চৰণত ভক্তি কৰা। কৃষ্ণৰ দৰে দয়ালু আৰু কৃপাময় দেৱতা আৰু নাই। তেওঁৰ নাম মাত্ৰ লৈলে সকলো পাপ নাশ হয়।
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত মৃত্যুৰ অনিশ্চয়তা আৰু কৃষ্ণৰ নামৰ মহিমা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। মৃত্যু যিকোনো সময়ত আহিব পাৰে, গতিকে কৃষ্ণৰ চৰণত শৰণ ল’বলৈ উপদেশ দিয়া হৈছে। কৃষ্ণৰ নাম লোৱাটোৱেই সকলো পাপ নাশ কৰে।
শ্লোক ২৫৯
ভুকুতি মুকুতি পদকো সাধন্ত
শ্ৰৱণ যশ কীৰ্ত্তনে।
হেনয় বান্ধৱ দেৱক নভজে
কোননো অধম জনে।।
আন দেৱ ত্যজি মোকে মাত্র ভজি
ভৈলেক এক শৰণ।
সাধু সেহি জন অৰ্জুনৰ আগে
বুলিলা কৃষ্ণে বচন।।
অৰ্থঃ
কৃষ্ণৰ নাম শ্ৰৱণ, কীৰ্তন আদি কৰিলে ভুক্তি (সাংসাৰিক সুখ) আৰু মুক্তি (মোক্ষ) দুয়োটাই লাভ হয়। এনে কৃষ্ণক বান্ধৱ হিচাপে পাইও যি জনে তেওঁক নভজে, সি নিশ্চয় অধম। আন দেৱতাক ত্যাগ কৰি কেৱল মোক ভজা ব্যক্তিয়েই একশৰণী। অৰ্জুনৰ আগত কৃষ্ণই এই কথা কৈছিল।
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত কৃষ্ণৰ নামৰ মাহাত্ম্য আৰু একশৰণ ভক্তিৰ গুৰুত্ব বৰ্ণনা কৰা হৈছে। কৃষ্ণৰ নাম শ্ৰৱণ-কীৰ্তন কৰিলে সাংসাৰিক সুখ আৰু মোক্ষ দুয়োটাই লাভ হয়। আন দেৱতাক ত্যাগ কৰি কেৱল কৃষ্ণক ভজাটোৱেই শ্ৰেষ্ঠ।
শ্লোক ২৬০
ঈশ্বৰৰ বোলে নযাহা সঞ্জাত
কিনো লোক হতবুদ্ধি।
আনসে কহৱে মৰন্তে নলৱে
জীৱাৰ মহা ঔষধি।।
ভৈলা কৃষ্ণদেৱ আৱেসে উদিত
বিদিত কৰিলা নাম।
কৃষ্ণৰ কিঙ্কৰে কহে নিৰন্তৰে
ডাকি বোলা ৰাম ৰাম।।
অৰ্থঃ
ঈশ্বৰৰ বাণী নুশুনা লোকসকল হতবুদ্ধি। আনসকলে কয়, মৃত্যুৰ সময়ত জীৱনৰ মহা ঔষধি (কৃষ্ণৰ নাম) নলয়। কৃষ্ণদেৱই নিজৰ নাম প্ৰচাৰ কৰিছে। কৃষ্ণৰ সেৱকে সদায় কয়, ডাঙৰকৈ কয় “ৰাম ৰাম”।
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত ঈশ্বৰৰ বাণী নুশুনা লোকসকলক হতবুদ্ধি বুলি কোৱা হৈছে। মৃত্যুৰ সময়ত কৃষ্ণৰ নাম ল’বলৈ উপদেশ দিয়া হৈছে, কিয়নো ইয়েই জীৱনৰ মহা ঔষধি। কৃষ্ণৰ নাম প্ৰচাৰ কৰাটোৱে শ্ৰেষ্ঠ কৰ্ম।
সাৰাংশঃ
এই শ্লোকবোৰত কৃষ্ণৰ নামৰ মাহাত্ম্য, জীৱনৰ অস্থায়িত্ব, মায়াৰ প্ৰভাৱ আৰু ভক্তিৰ গুৰুত্বৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। কৃষ্ণৰ চৰণত শৰণ ল’বলৈ আৰু তেওঁৰ নাম ল’বলৈ মানুহক উপদেশ দিয়া হৈছে, কিয়নো ইয়েই সকলো পাপ নাশ কৰে আৰু মোক্ষ প্ৰদান কৰে।
