গণ আন্দোলনৰ অভ্যুত্থান | AHSEC Class 12 Political Science | Part II | Chapter 7 | Assamese Medium
অধ্যায় ৭: গণ আন্দোলনৰ অভ্যুত্থান
{ অধ্যায়টোৰ সাৰাংশ }
গণ আন্দোলনৰ প্ৰকৃতি:
১৯৭০ আৰু ১৯৮০-ৰ দশকত ভাৰতত বহুতো গণ আন্দোলনৰ উত্থান হৈছিল। এই আন্দোলনবোৰক “নির্দলীয় আন্দোলন” (Non-Party movements) বুলি কোৱা হয় কাৰণ এইবোৰ আনুষ্ঠানিক ৰাজনৈতিক দলৰ বাহিৰত গঢ় লৈ উঠিছিল। জনসাধাৰণে অনুভৱ কৰিছিল যে ৰাজনৈতিক দলবোৰে তেওঁলোকৰ সমস্যাসমূহ সমাধান কৰাত ব্যৰ্থ হৈছে। সেয়েহে, তেওঁলোকে নিজৰ দাবীসমূহ উত্থাপন কৰিবলৈ নতুন পথ বাছি লৈছিল। এই অধ্যায়ত কিছুমান প্ৰধান গণ আন্দোলনৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা হৈছে।
চিপকো আন্দোলন (Chipko Movement):
- আৰম্ভণি: ১৯৭৩ চনত বৰ্তমানৰ উত্তৰাখণ্ডৰ কেইখনমান গাঁৱত এই আন্দোলন আৰম্ভ হৈছিল। যেতিয়া বন বিভাগে গাঁওবাসীক কৃষিৰ সঁজুলি বনাবলৈ গছ কাটিবলৈ অনুমতি নিদি এজন ক্ৰীড়া সামগ্ৰী নিৰ্মাতাক বাণিজ্যিক উদ্দেশ্যত সেই একেডৰা মাটি আবণ্টন দিছিল, তেতিয়া গাঁওবাসীয়ে প্ৰতিবাদ কৰিছিল।
- কৌশল: প্ৰতিবাদকাৰীসকলে, বিশেষকৈ মহিলাসকলে, গছবোৰক আঁকোৱালি ধৰি (হিন্দীত ‘চিপকো’) ঠিকাদাৰসকলক গছ কটাৰ পৰা বিৰত ৰাখিছিল।
- দাবী: এই আন্দোলন কেৱল গছ বচোৱাৰ মাজতে সীমাবদ্ধ নাছিল। ই পৰিৱেশ আৰু অৰ্থনৈতিক শোষণৰ দৰে ডাঙৰ প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰিছিল। তেওঁলোকে দাবী কৰিছিল যে জল, জংঘল, আৰু মাটিৰ দৰে প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ ওপৰত স্থানীয় লোকৰ নিয়ন্ত্ৰণ থাকিব লাগে।
- বিশেষত্ব: মহিলাসকলৰ সক্ৰিয় অংশগ্ৰহণ এই আন্দোলনৰ এক উল্লেখযোগ্য দিশ আছিল।
দলিত পেন্থাৰ (Dalit Panthers):
- আৰম্ভণি: ১৯৭২ চনত মহাৰাষ্ট্ৰত দলিত যুৱক-যুৱতীসকলৰ দ্বাৰা এই সংগঠনটো গঠন কৰা হৈছিল।
- উদ্দেশ্য: স্বাধীনতাৰ পিছতো দলিতসকলৰ ওপৰত চলি থকা অত্যাচাৰ আৰু জাতিগত বৈষম্যৰ বিৰুদ্ধে সংগ্ৰাম কৰাই আছিল ইয়াৰ মূল উদ্দেশ্য। তেওঁলোকে সংবিধানত উল্লেখ থকা সংৰক্ষণ আৰু সামাজিক ন্যায়ৰ আইনসমূহ সঠিকভাৱে কাৰ্যকৰী কৰাৰ দাবী জনাইছিল।
- কাৰ্যকলাপ: দলিত পেন্থাৰসকলে দলিতসকলৰ অধিকাৰ সাব্যস্ত কৰিবলৈ গণ প্ৰতিবাদ আৰু সাহিত্যৰ সৃষ্টিৰ দৰে বিভিন্ন কাৰ্যসূচী গ্ৰহণ কৰিছিল। তেওঁলোকৰ কাৰ্যকলাপৰ ফলত চৰকাৰে ১৯৮৯ চনত দলিতসকলৰ ওপৰত হোৱা অত্যাচাৰ ৰোধ কৰিবলৈ এক কঠোৰ আইন প্ৰণয়ন কৰিবলৈ বাধ্য হৈছিল।
ভাৰতীয় কিষাণ ইউনিয়ন (Bharatiya Kisan Union – BKU):
- আৰম্ভণি: ১৯৮০-ৰ দশকত পশ্চিম উত্তৰ প্ৰদেশ আৰু হাৰিয়ানাৰ সমৃদ্ধ কৃষকসকলৰ মাজত এই আন্দোলন গঢ় লৈ উঠিছিল।
- দাবী: তেওঁলোকে চৰকাৰৰ অৰ্থনৈতিক নীতিৰ বিৰুদ্ধে প্ৰতিবাদ কৰিছিল। তেওঁলোকৰ মূল দাবীসমূহ আছিল— কুঁহিয়াৰ আৰু ঘেঁহুৰ চৰকাৰী মূল্য বৃদ্ধি, সুলভ মূল্যত বিদ্যুৎ যোগান, আৰু কৃষকৰ ঋণ মাফ কৰা।
- কৌশল: BKU-এ ৰেলী, ধৰ্ণা, আৰু ঘেৰাওৰ দৰে কাৰ্যসূচীৰে চৰকাৰৰ ওপৰত হেঁচা প্ৰয়োগ কৰিছিল। তেওঁলোকে নিজকে ৰাজনৈতিক দলৰ পৰা আঁতৰত ৰাখিছিল যদিও ৰাজনৈতিকভাৱে যথেষ্ট প্ৰভাৱশালী আছিল।
সুৰা-বিৰোধী আন্দোলন (Anti-Arrack Movement):
- আৰম্ভণি: ১৯৯০-ৰ দশকৰ আৰম্ভণিতে অন্ধ্ৰপ্ৰদেশৰ নেল্লোৰ জিলাৰ গাঁৱলীয়া মহিলাসকলৰ মাজত এই আন্দোলন স্বতঃস্ফূৰ্তভাৱে আৰম্ভ হৈছিল।
- কাৰণ: গাঁৱৰ পুৰুষসকলৰ মাজত স্থানীয়ভাৱে প্ৰস্তুত কৰা সুৰা (আৰক) সেৱনৰ অভ্যাস বাঢ়ি অহাৰ ফলত তেওঁলোকৰ স্বাস্থ্য আৰু পাৰিবাৰিক অৰ্থনীতি ধ্বংস হৈছিল, আৰু ঘৰুৱা হিংসা বৃদ্ধি পাইছিল।
- ফলাফল: মহিলাসকলে একত্ৰিত হৈ সুৰাৰ দোকান বন্ধ কৰিবলৈ দাবী জনায়। এই আন্দোলনে সমগ্ৰ ৰাজ্যতে বিয়পি পৰে আৰু চৰকাৰক সুৰা বিক্ৰীৰ ওপৰত নিষেধাজ্ঞা আৰোপ কৰিবলৈ বাধ্য কৰায়। এই আন্দোলনে মহিলাৰ অধিকাৰ আৰু ঘৰুৱা হিংসাৰ দৰে বিষয়বোৰকো ৰাজহুৱা আলোচনাৰ কেন্দ্ৰলৈ আনিছিল।
নৰ্মদা বচাও আন্দোলন (Narmada Bachao Andolan – NBA):
- আৰম্ভণি: ১৯৮০-ৰ দশকত নৰ্মদা নদীৰ ওপৰত নিৰ্মাণ কৰিবলৈ লোৱা চৰ্দাৰ সৰোবৰ প্ৰকল্পকে ধৰি বিভিন্ন বান্ধ প্ৰকল্পৰ বিৰুদ্ধে এই আন্দোলন গঢ় লৈ উঠিছিল।
- দাবী: প্ৰথমতে, আন্দোলনটোৱে বান্ধৰ ফলত স্থানচ্যুত হ’বলগীয়া লোকসকলৰ সঠিক পুনৰ্সংস্থাপনৰ দাবী জনাইছিল। পিছলৈ, ই এনে বৃহৎ উন্নয়নমূলক প্ৰকল্পৰ সামাজিক আৰু পৰিৱেশগত প্ৰভাৱৰ ওপৰত প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰে আৰু বান্ধ নিৰ্মাণৰ সম্পূৰ্ণ বিৰোধিতা কৰে।
- বিতৰ্ক: এই আন্দোলনে উন্নয়নৰ আৰ্হি, জনস্বাৰ্থ, আৰু সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ প্ৰক্ৰিয়াত স্থানীয় লোকৰ অংশগ্ৰহণৰ দৰে গুৰুত্বপূৰ্ণ বিতৰ্কৰ সূচনা কৰে।
গণ আন্দোলনৰ পৰা শিক্ষা:
এই গণ আন্দোলনবোৰে ভাৰতীয় গণতন্ত্ৰক অধিক শক্তিশালী কৰিছে। ইহঁতে ৰাজনৈতিক দলবোৰে উপেক্ষা কৰা সমস্যাসমূহ পোহৰলৈ আনিছে, সমাজৰ প্ৰান্তীয় শ্ৰেণীসমূহক কণ্ঠদান কৰিছে, আৰু গণতন্ত্ৰত জনসাধাৰণৰ সক্ৰিয় অংশগ্ৰহণৰ গুৰুত্ব প্ৰতিপন্ন কৰিছে।
অনুশীলনীৰ প্ৰশ্নোত্তৰ
১। তলত উল্লেখ কৰা বিবৃতিবোৰৰ কোনটো অশুদ্ধ?
(c) চিপকো আন্দোলন মাদকদ্ৰব্যৰ বিৰুদ্ধে মহিলাসকলে কৰা আন্দোলন।
উত্তৰ: (c) বিবৃতিটো অশুদ্ধ। চিপকো আন্দোলন পৰিৱেশ ৰক্ষাৰ বাবে কৰা আন্দোলন আছিল।
২। তলত উল্লেখ কৰা কেইটামান বিবৃতি অশুদ্ধ। সেইবোৰ বাছি উলিয়াই পুনৰ শুদ্ধকৈ লিখা।
(ক) সামাজিক আন্দোলনসমূহে ভাৰতৰ গণতান্ত্ৰিক কাম কাজত বাধাৰ সৃষ্টি কৰিছে।
উত্তৰ (শুদ্ধ): সামাজিক আন্দোলনসমূহে ভাৰতৰ গণতন্ত্ৰক অধিক শক্তিশালী কৰিছে কাৰণ ইহঁতে জনসাধাৰণৰ সমস্যাসমূহ পোহৰলৈ আনে।
৩। কুৰি শতিকাৰ সত্তৰৰ দশকৰ আৰম্ভণিতে উত্তৰ প্ৰদেশত চিপকো আন্দোলন আৰম্ভ হোৱাৰ কাৰণসমূহ চিহ্নিত কৰা।
উত্তৰ: চিপকো আন্দোলন আৰম্ভ হোৱাৰ মূল কাৰণ আছিল যে বন বিভাগে স্থানীয় গাঁওবাসীক কৃষিৰ সঁজুলি বনাবলৈ গছ কাটিবলৈ অনুমতি নিদি বাণিজ্যিক উদ্দেশ্যত এজন ক্ৰীড়া সামগ্ৰী নিৰ্মাতাক সেই একেই বনাঞ্চল আবণ্টন দিছিল। ইয়াৰ ফলত গাঁওবাসী ক্ষুব্ধ হৈ পৰে আৰু তেওঁলোকে অনুভৱ কৰে যে তেওঁলোকৰ জীৱিকা আৰু প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ ওপৰত তেওঁলোকৰ অধিকাৰ খৰ্ব কৰা হৈছে।
৪। ভাৰতীয় কিষাণ ইউনিয়ন কৃষকৰ দুৰ্দশাত আলোকপাত কৰা এটা অগ্ৰণী সংগঠন। নব্বৈৰ দশকত ই উত্থাপন কৰা বিষয়সমূহ কি আছিল আৰু ই কিমানদূৰ সফল হৈছিল?
উত্তৰ:
- বিষয়সমূহ: ভাৰতীয় কিষাণ ইউনিয়নে (BKU) কুঁহিয়াৰ আৰু ঘেঁহুৰ চৰকাৰী ক্ৰয় মূল্য বৃদ্ধি, কৃষি সামগ্ৰীৰ আন্তঃৰাজ্যিক চলাচলৰ ওপৰত থকা বাধা আঁতৰোৱা, সুলভ মূল্যত বিদ্যুৎ যোগান, আৰু কৃষকৰ ঋণ মাফ কৰাৰ দৰে বিষয়সমূহ উত্থাপন কৰিছিল।
- সফলতা: BKU-এ ৰেলী, ধৰ্ণা আদিৰ জৰিয়তে চৰকাৰৰ ওপৰত যথেষ্ট হেঁচা প্ৰয়োগ কৰাত সফল হৈছিল। তেওঁলোকে নিজৰ কিছুমান অৰ্থনৈতিক দাবী পূৰণ কৰাবলৈ সক্ষম হৈছিল আৰু কৃষকসকলৰ এক শক্তিশালী ৰাজনৈতিক শক্তি হিচাপে আত্মপ্ৰকাশ কৰিছিল।
৫। অন্ধ্ৰপ্ৰদেশৰ আৰক-বিৰোধী আন্দোলনে দেশৰ কিছুমান গুৰুত্বপূৰ্ণ সমস্যাৰ প্ৰতি মনোযোগ আকৰ্ষণ কৰিছিল। এই সমস্যাসমূহ কি আছিল?
উত্তৰ: আৰক-বিৰোধী আন্দোলনে তলত দিয়া গুৰুত্বপূৰ্ণ সমস্যাসমূহৰ প্ৰতি মনোযোগ আকৰ্ষণ কৰিছিল:
- ঘৰুৱা হিংসা: সুৰাপানৰ ফলত মহিলাৰ ওপৰত হোৱা ঘৰুৱা হিংসাৰ সমস্যাটো পোহৰলৈ আহিছিল।
- গ্ৰাম্য অৰ্থনীতিৰ অৱনতি: সুৰাপানৰ ফলত পৰিয়ালৰ আৰ্থিক অৱস্থা কেনেদৰে বেয়া হয়, সেইটোও ই দেখুৱাইছিল।
- ৰাজনীতি আৰু অপৰাধৰ সম্পৰ্ক: সুৰা ব্যৱসায়ৰ লগত জড়িত মাফিয়া আৰু ৰাজনীতিবিদসকলৰ মাজৰ সম্পৰ্কটোও ই উন্মোচিত কৰিছিল।
- মহিলাৰ অধিকাৰ: ই মহিলাৰ অধিকাৰ আৰু ৰাজনৈতিক প্ৰক্ৰিয়াত তেওঁলোকৰ অংশগ্ৰহণৰ বিষয়টোক গুৰুত্ব দিছিল।
৬। আৰক-বিৰোধী আন্দোলনক তুমি এটা মহিলাৰ আন্দোলন বুলি বিবেচনা কৰানে? কিয়?
উত্তৰ: হয়, আৰক-বিৰোধী আন্দোলনক এক সফল মহিলাৰ আন্দোলন বুলি ক’ব পাৰি। কাৰণ:
- এই আন্দোলনটো মহিলাসকলে স্বতঃস্ফূৰ্তভাৱে আৰম্ভ কৰিছিল।
- সুৰাপানৰ ফলত আটাইতকৈ বেছি ভুক্তভোগী হৈছিল মহিলাসকল, আৰু তেওঁলোকেই ইয়াৰ বিৰুদ্ধে সংগ্ৰামৰ নেতৃত্ব দিছিল।
- এই আন্দোলনে কেৱল সুৰা বন্ধ কৰাৰ দাবীয়েই নহয়, বৰঞ্চ ঘৰুৱা হিংসা, লিংগ বৈষম্য আদি মহিলাৰ লগত জড়িত বহুতো গুৰুত্বপূৰ্ণ বিষয় ৰাজহুৱা আলোচনাৰ কেন্দ্ৰলৈ আনিছিল।
৭। নৰ্মদা বচাও আন্দোলনে নৰ্মদা উপত্যকাত বান্ধ প্ৰকল্পৰ বিৰোধিতা কিয় কৰিছিল?
উত্তৰ: নৰ্মদা বচাও আন্দোলনে বান্ধ প্ৰকল্পৰ বিৰোধিতা কৰিছিল কাৰণ:
- বৃহৎ পৰিসৰৰ স্থানচ্যুতি: এই প্ৰকল্পৰ ফলত লাখ লাখ লোক, বিশেষকৈ আদিবাসীসকল, নিজৰ ঘৰ-বাৰী আৰু মাটি-বাৰীৰ পৰা স্থানচ্যুত হ’বলগীয়া হৈছিল।
- অসম্পূৰ্ণ পুনৰ্সংস্থাপন: চৰকাৰে স্থানচ্যুত লোকসকলৰ বাবে সঠিক পুনৰ্সংস্থাপনৰ ব্যৱস্থা কৰা নাছিল।
- পৰিৱেশগত ক্ষতি: বান্ধ নিৰ্মাণৰ ফলত বৃহৎ পৰিমাণৰ বনাঞ্চল আৰু কৃষিভূমি জলমগ্ন হোৱাৰ আশংকা আছিল, যিয়ে পৰিৱেশৰ ওপৰত বিৰূপ প্ৰভাৱ পেলাব।
- উন্নয়নৰ আৰ্হিৰ ওপৰত প্ৰশ্ন: আন্দোলনে এনে বৃহৎ উন্নয়নমূলক প্ৰকল্পৰ সামাজিক আৰু পৰিৱেশগত মূল্যৰ ওপৰত প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰিছিল।
৮। আন্দোলন আৰু প্ৰতিবাদসমূহে এখন দেশৰ গণতন্ত্ৰক শক্তিশালী কৰেনে? উদাহৰণসহকাৰে তোমাৰ উত্তৰৰ যুক্তিযুক্ততা প্ৰতিপন্ন কৰা।
উত্তৰ: হয়, আন্দোলন আৰু প্ৰতিবাদসমূহে এখন দেশৰ গণতন্ত্ৰক শক্তিশালী কৰে।
- জনসাধাৰণৰ কণ্ঠ: এইবোৰে জনসাধাৰণৰ সমস্যা আৰু দাবীসমূহ চৰকাৰৰ ওচৰত দাঙি ধৰে, যিবোৰ প্ৰায়ে ৰাজনৈতিক দলবোৰে উপেক্ষা কৰে। উদাহৰণস্বৰূপে, চিপকো আন্দোলনে পৰিৱেশৰ বিষয়টোক ৰাষ্ট্ৰীয় গুৰুত্ব দিছিল।
- চৰকাৰক দায়বদ্ধ কৰা: আন্দোলনসমূহে চৰকাৰক জনসাধাৰণৰ প্ৰতি দায়বদ্ধ হ’বলৈ বাধ্য কৰে। তথ্য জনাৰ অধিকাৰৰ বাবে হোৱা আন্দোলনে চৰকাৰী কাম-কাজত স্বচ্ছতা আনিবলৈ বাধ্য কৰাইছিল।
- গণতান্ত্ৰিক অংশগ্ৰহণ বৃদ্ধি: এইবোৰে সাধাৰণ নাগৰিকক ৰাজনৈতিক প্ৰক্ৰিয়াত অংশগ্ৰহণ কৰিবলৈ উৎসাহিত কৰে, যাৰ ফলত গণতন্ত্ৰৰ ভেটি অধিক মজবুত হয়।
৯। দলিত পেন্থাৰে কোনবোৰ বিষয় উত্থাপন কৰিছিল?
উত্তৰ: দলিত পেন্থাৰে মূলতঃ তলত দিয়া বিষয়সমূহ উত্থাপন কৰিছিল:
- দলিতসকলৰ ওপৰত চলি থকা সামাজিক অত্যাচাৰ আৰু জাতিগত বৈষম্যৰ বিৰোধিতা।
- সংবিধানত উল্লেখ থকা সংৰক্ষণ আৰু সামাজিক ন্যায়ৰ আইনসমূহৰ সঠিক ৰূপায়ণৰ দাবী।
- দলিতসকলৰ বাবে শিক্ষা, নিয়োগ আৰু ভূমিৰ অধিকাৰ সাব্যস্ত কৰা।
১০। পাঠটো পঢ়ি তলৰ প্ৰশ্নবোৰৰ উত্তৰ লিখা।
(ক) নতুন সামাজিক আন্দোলন আৰু বৈপ্লৱিক আদৰ্শসমূহৰ মাজত পাৰ্থক্য কি?
উত্তৰ: লেখকৰ মতে, বৈপ্লৱিক আদৰ্শসমূহে সমাজ ব্যৱস্থাৰ সম্পূৰ্ণ ৰূপান্তৰৰ কথা কয়। আনহাতে, নতুন সামাজিক আন্দোলনবোৰ সমাজৰ কোনো এটা নিৰ্দিষ্ট সমস্যা, যেনে— পৰিৱেশ, মহিলাৰ অধিকাৰ আদিৰ ওপৰত কেন্দ্ৰীভূত আৰু ইহঁতে সমাজৰ সম্পূৰ্ণ পৰিৱৰ্তনৰ লক্ষ্য নলয়।
(খ) লিখকৰ মতে সামাজিক আন্দোলনসমূহৰ সীমাবদ্ধতা কি?
উত্তৰ: লিখকৰ মতে, এই আন্দোলনবোৰ অতি “খণ্ড-বিখণ্ড” (fragmented)। ইহঁতে একোটা নিৰ্দিষ্ট বিষয়ত গুৰুত্ব দিয়ে আৰু সমাজৰ বিভিন্ন শ্ৰেণীৰ লোকক একত্ৰিত কৰি এক বৃহৎ আৰু সুস্থিৰ আন্দোলন গঢ়ি তুলিব নোৱাৰে।
(গ) যদি সামাজিক আন্দোলনসমূহে কিছুমান নিৰ্দিষ্ট বিষয় উত্থাপন কৰে তেতিয়াহ’লে তুমি এইবোৰক খণ্ডিত বুলি ক’বা নে বেছি কেন্দ্ৰীভূত বুলি ক’বা? উদাহৰণসহকাৰে কাৰণ দৰ্শোৱা।
উত্তৰ: এই আন্দোলনবোৰক “বেছি কেন্দ্ৰীভূত” বুলি ক’ব পাৰি কাৰণ ইহঁতে একোটা নিৰ্দিষ্ট বিষয়ত গভীৰভাৱে মনোযোগ দিয়ে, যিটোৱে সেই বিষয়টোৰ প্ৰতি জনসচেতনতা বৃদ্ধি কৰাত সহায় কৰে। উদাহৰণস্বৰূপে, নৰ্মদা বচাও আন্দোলনে কেৱল বান্ধ নিৰ্মাণৰ ওপৰত কেন্দ্ৰীভূত হৈ উন্নয়ন আৰু পুনৰ্সংস্থাপনৰ দৰে গুৰুত্বপূৰ্ণ ৰাষ্ট্ৰীয় বিতৰ্কৰ সূচনা কৰিছিল। কিন্তু, একে সময়তে, যেতিয়া এই আন্দোলনবোৰে আন গুৰুত্বপূৰ্ণ সামাজিক সমস্যাৰ লগত নিজকে সংযুক্ত নকৰে, তেতিয়া সি খণ্ডিত হৈ পৰে।
পূৰ্ববৰ্ষৰ AHSEC পৰীক্ষাৰ প্ৰশ্নোত্তৰ (২০১৫-২০২৪)
চমু প্ৰশ্ন (Short Questions)
- ২০১৫: চিপকো আন্দোলনৰ এটা উল্লেখযোগ্য বৈশিষ্ট্য লিখা। (২ নম্বৰ)
উত্তৰ: চিপকো আন্দোলনৰ এটা উল্লেখযোগ্য বৈশিষ্ট্য হ’ল মহিলাসকলৰ সক্ৰিয় আৰু ব্যাপক অংশগ্ৰহণ। - ২০১৬: ভাৰতীয় কিষাণ ইউনিয়নৰ দুজন নেতাৰ নাম লিখা। (২ নম্বৰ)
উত্তৰ: মহেন্দ্ৰ সিং টিকাইত আৰু যুদ্ধবীৰ সিং। - ২০১৭: দলিত পেন্থাৰ কি? (২ নম্বৰ)
উত্তৰ: দলিত পেন্থাৰ হ’ল ১৯৭২ চনত মহাৰাষ্ট্ৰত গঠিত হোৱা দলিত যুৱক-যুৱতীসকলৰ এক সামৰিক সংগঠন, যিয়ে জাতিগত বৈষম্য আৰু অত্যাচাৰৰ বিৰুদ্ধে সংগ্ৰাম কৰিছিল। - ২০১৮: নৰ্মদা বচাও আন্দোলনৰ এগৰাকী নেত্ৰীৰ নাম লিখা। (১ নম্বৰ)
উত্তৰ: মেধা পাটকাৰ। - ২০১৯: চিপকো আন্দোলন ক’ত আৰম্ভ হৈছিল? (১ নম্বৰ)
উত্তৰ: বৰ্তমানৰ উত্তৰাখণ্ডত (তেতিয়াৰ উত্তৰ প্ৰদেশ)। - ২০২০: BAMCEF ৰ সম্পূৰ্ণ ৰূপটো কি? (১ নম্বৰ)
উত্তৰ: Backward and Minority Communities Employees Federation (পিছপৰা আৰু সংখ্যালঘু সম্প্ৰদায়ৰ কৰ্মচাৰী পৰিষদ)। - ২০২২: এটা পৰিৱেশ আন্দোলনৰ উদাহৰণ দিয়া। (১ নম্বৰ)
উত্তৰ: চিপকো আন্দোলন। - ২০২৩: তথ্য জনাৰ অধিকাৰৰ বাবে হোৱা আন্দোলনটো ক’ত আৰম্ভ হৈছিল? (১ নম্বৰ)
উত্তৰ: ৰাজস্থানত। - ২০২৪: সুৰা-বিৰোধী আন্দোলন কোনখন ৰাজ্যত আৰম্ভ হৈছিল? (১ নম্বৰ)
উত্তৰ: অন্ধ্ৰপ্ৰদেশত।
দীঘল প্ৰশ্ন (Long Questions)
- প্ৰশ্ন: চিপকো আন্দোলনৰ বিষয়ে এটা চমু টোকা লিখা। (৪/৬ নম্বৰ)
উত্তৰ: চিপকো আন্দোলন ১৯৭৩ চনত বৰ্তমানৰ উত্তৰাখণ্ডৰ কেইখনমান গাঁৱত আৰম্ভ হোৱা এক পৰিৱেশ ৰক্ষাৰ আন্দোলন। যেতিয়া বন বিভাগে গাঁওবাসীক গছ কাটিবলৈ নিদি বাণিজ্যিক কোম্পানীক অনুমতি দিছিল, তেতিয়া গাঁৱৰ মহিলাসকলে গছবোৰক আঁকোৱালি ধৰি কটাৰ পৰা ৰক্ষা কৰিছিল। এই আন্দোলনে কেৱল গছ ৰক্ষাৰ কথাই নোকোৱাকৈ, জল, জংঘল, মাটিৰ দৰে প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ ওপৰত স্থানীয় লোকৰ অধিকাৰৰ প্ৰশ্নও উত্থাপন কৰিছিল। ইয়াৰ ফলত চৰকাৰে হিমালয় অঞ্চলত ১৫ বছৰৰ বাবে গছ কটা কাৰ্য বন্ধ কৰিবলৈ বাধ্য হৈছিল। সুন্দৰলাল বহুগুণা এই আন্দোলনৰ এজন প্ৰধান নেতা আছিল। - প্ৰশ্ন: ভাৰতত গণ আন্দোলনৰ উত্থানৰ কাৰণসমূহ কি? (৪/৬ নম্বৰ)উত্তৰ: ভাৰতত গণ আন্দোলনৰ উত্থানৰ মূল কাৰণসমূহ হ’ল:
- ৰাজনৈতিক দলৰ প্ৰতি অনাস্থা: জনসাধাৰণে অনুভৱ কৰিছিল যে ৰাজনৈতিক দলবোৰে তেওঁলোকৰ আশা-আকাংক্ষা পূৰণ কৰাত আৰু সমস্যা সমাধান কৰাত ব্যৰ্থ হৈছে।
- অৰ্থনৈতিক অসমতা: চৰকাৰী উন্নয়নমূলক আঁচনিসমূহৰ সুফল সমাজৰ সকলো শ্ৰেণীয়ে সমানে পোৱা নাছিল। দৰিদ্ৰতা আৰু অসমতা বৃদ্ধি পাইছিল।
- সামাজিক অন্যায: দলিত, আদিবাসী, আৰু মহিলাৰ দৰে প্ৰান্তীয় শ্ৰেণীসমূহে সামাজিক বৈষম্য আৰু অত্যাচাৰৰ সন্মুখীন হৈ আছিল।
- গণতান্ত্ৰিক সচেতনতা: জনসাধাৰণ নিজৰ অধিকাৰ সম্পৰ্কে অধিক সজাগ হৈ উঠিছিল আৰু নিজৰ দাবীসমূহ সাব্যস্ত কৰিবলৈ দলবিহীন মঞ্চৰ সন্ধান কৰিছিল।
অতিৰিক্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰশ্নোত্তৰ
১। “নির্দলীয় আন্দোলন” বুলিলে কি বুজা?
উত্তৰ: যিবোৰ সামাজিক বা ৰাজনৈতিক আন্দোলন কোনো আনুষ্ঠানিক ৰাজনৈতিক দলৰ নেতৃত্ব বা নিয়ন্ত্ৰণৰ বাহিৰত স্বতঃস্ফূৰ্তভাৱে গঢ় লৈ উঠে, সেইবোৰক নিৰ্দলীয় আন্দোলন বোলা হয়।
২। চিপকো আন্দোলনৰ মূল শ্ল’গান কি আছিল?
উত্তৰ: “What do the forests bear? Soil, water and pure air.” (অৰণ্যই কি ধাৰণ কৰে? মাটি, পানী আৰু বিশুদ্ধ বায়ু)।
৩। দলিত পেন্থাৰসকলৰ কাৰ্যকলাপ কিহৰ দ্বাৰা অনুপ্ৰাণিত আছিল?
উত্তৰ: তেওঁলোক আমেৰিকাৰ ‘Black Panther’ আন্দোলনৰ দ্বাৰা অনুপ্ৰাণিত আছিল।
৪। মহেন্দ্ৰ সিং টিকাইত কোন আছিল?
উত্তৰ: মহেন্দ্ৰ সিং টিকাইত ভাৰতীয় কিষাণ ইউনিয়নৰ (BKU) এজন প্ৰভাৱশালী নেতা আছিল।
৫। শেতকাৰী সংগঠন কোন ৰাজ্যৰ কৃষক সংগঠন?
উত্তৰ: মহাৰাষ্ট্ৰ।
৬। তথ্য জনাৰ অধিকাৰ আইন (RTI Act) কোন চনত গৃহীত হৈছিল?
উত্তৰ: ২০০৫ চনত।
৭। MKSS ৰ সম্পূৰ্ণ ৰূপ কি?
উত্তৰ: মজদুৰ কিষাণ শক্তি সংগঠন (Mazdoor Kisan Shakti Sangathan)।
৮। নৰ্মদা বচাও আন্দোলনৰ লগত জড়িত এজন বিখ্যাত সমাজকৰ্মীৰ নাম লিখা।
উত্তৰ: বাবা আমটে।
৯। উন্নয়নৰ বিতৰ্কত গণ আন্দোলনবোৰে কি ভূমিকা পালন কৰে?
উত্তৰ: গণ আন্দোলনবোৰে প্ৰায়ে চৰকাৰী উন্নয়নমূলক প্ৰকল্পবোৰৰ সামাজিক আৰু পৰিৱেশগত প্ৰভাৱৰ ওপৰত প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰে আৰু এক বহনক্ষম তথা জনকেন্দ্ৰিক উন্নয়নৰ আৰ্হিৰ পোষকতা কৰে।
১০। মহিলা আন্দোলনৰ এটা প্ৰধান সফলতা কি?
উত্তৰ: মহিলা আন্দোলনৰ হেঁচাৰ বাবেই সংবিধানৰ ৭৩-তম আৰু ৭৪-তম সংশোধনীৰ জৰিয়তে পঞ্চায়ত আৰু পৌৰ নিকায়সমূহত মহিলাৰ বাবে আসন সংৰক্ষণৰ ব্যৱস্থা কৰা হৈছিল।