AHSEC Class 11 Swadesh Adhyan Chapter 3 question Answer | Here are the notes, text-based questions and answers, previous year questions and some important questions and answers for Chapter 3 of AHSEC Class 11 Swadesh Adhyan. স্বদেশ অধ্যয়নৰ তৃতীয় অধ্যায়ৰ টোকা, পাঠ্যভিত্তিক প্ৰশ্নোত্তৰ, বিগত বৰ্ষৰ প্ৰশ্নোত্তৰ আৰু কিছুমান গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰশ্নোত্তৰ আগবঢ়ালোঁ।
অধ্যায় ৩: সম্পদ
পাঠটোৰ সাৰাংশ
এই অধ্যায়টোত সম্পদৰ সংজ্ঞা, শ্ৰেণীবিভাগ, সংৰক্ষণৰ প্ৰয়োজনীয়তা আৰু অসমৰ প্ৰেক্ষাপটত বিভিন্ন প্ৰকাৰৰ সম্পদৰ বিতৰণ, ব্যৱহাৰ আৰু বিকাশৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা হৈছে।
- সম্পদৰ সংজ্ঞা: প্ৰাকৃতিকভাৱে বা কৃত্ৰিম উপায়েৰে তৈয়াৰ কৰা যিকোনো সামগ্ৰী যি মানুহৰ প্ৰয়োজন পূৰণ কৰে, তাকেই সম্পদ বোলা হয়। অধ্যাপক ই. ডব্লিউ. জিমাৰমেনৰ মতে, “সম্পদে কোনো বস্তু বা পদাৰ্থ নুবুজায়, কিন্তু যদি সেই পদাৰ্থ বা বস্তুৰ উপযোগিতা থাকে তেতিয়াহ’লে তাকেই সম্পদ বোলে।” অৰ্থাৎ, কোনো বস্তু সম্পদ হ’বলৈ হ’লে তাৰ উপযোগিতা আৰু উপলব্ধতা থাকিব লাগিব।
- সম্পদৰ শ্ৰেণীবিভাগ: সম্পদক বিভিন্ন ধৰণে ভাগ কৰিব পাৰি:
- জীৱীয় (Biotic) আৰু অজীৱীয় (Abiotic): উদ্ভিদ, জীৱ-জন্তু আদি জীৱীয় সম্পদ আৰু মাটি, পানী, খনিজ পদাৰ্থ আদি অজীৱীয় সম্পদ।
- ক্ষয়শীল (Non-renewable) আৰু পুনৰ্ভৱ (Renewable): কয়লা, খনিজ তেল আদি এবাৰ ব্যৱহাৰ কৰিলে শেষ হৈ যায়, সেয়ে ইহঁত ক্ষয়শীল। আনহাতে, সৌৰশক্তি, জলশক্তি, উদ্ভিদ আদি পুনৰ উৎপাদন বা ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি, সেয়ে ইহঁত পুনৰ্ভৱ।
- মানৱ সম্পদ (Human Resource): মানুহৰ জ্ঞান, বুদ্ধি আৰু প্ৰযুক্তিগত কৌশলেই প্ৰাকৃতিক উপাদানক সম্পদলৈ ৰূপান্তৰ কৰে। সেয়ে মানৱ সম্পদক সকলো সম্পদৰ ভিতৰত শ্ৰেষ্ঠ বুলি গণ্য কৰা হয়।
- সম্পদ সংৰক্ষণ: সম্পদৰ विवेकपूर्ण ব্যৱহাৰ আৰু ভৱিষ্যত প্ৰজন্মৰ বাবে সাঁচি ৰখাকেই সম্পদ সংৰক্ষণ বোলে। ইয়াক দুটা প্ৰধান ভাগত ভগোৱা হয়:
- স্ব-স্থানত সংৰক্ষণ (In-situ): যেনে – ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান, অভয়াৰণ্য।
- স্থানান্তৰিত সংৰক্ষণ (Ex-situ): যেনে – উদ্ভিদ উদ্যান, প্ৰাণী উদ্যান, জিন বেংক।
- অসমৰ সম্পদ:
- ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান আৰু অভয়াৰণ্য: অসমত ৫ খন ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান (কাজিৰঙা, মানাহ, নামেৰী, ওৰাং, ডিব্ৰু-চৈখোৱা) আৰু ১৮ খন বন্যপ্ৰাণী অভয়াৰণ্য আছে। এইবোৰে জৈৱ-বৈচিত্ৰ্য সংৰক্ষণত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে।
- শক্তি সম্পদ: অসমত ক্ষয়শীল শক্তি সম্পদ (কয়লা, পেট্ৰ’লিয়াম) আৰু পুনৰ্ভৱ শক্তি সম্পদ (জলশক্তি, সৌৰশক্তি) দুয়োটাই পোৱা যায়।
- মানৱ সম্পদ: অসমত জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ হাৰ বেছি যদিও শিক্ষা, স্বাস্থ্য আৰু জনমূৰি আয়ৰ দিশত ৰাজ্যখন বহু পিছপৰা। ২০১১ চনৰ তথ্য অনুসৰি, অসমত দৰিদ্ৰ সীমাৰ তলত থকা লোকৰ সংখ্যা ৩১.৯৮ শতাংশ, যি ৰাষ্ট্ৰীয় গড়তকৈ (২১.৯২%) অধিক। সেয়ে মানৱ সম্পদৰ বিকাশত গুৰুত্ব দিয়াৰ প্ৰয়োজন।
অনুশীলনী (পাঠ্যভিত্তিক প্ৰশ্নোত্তৰ)
১।
(ক) কুইনাইন দৰব কি উদ্ভিদৰ পৰা আহৰণ কৰা হয়?
উত্তৰ: চিনকোনা উদ্ভিদৰ পৰা।
(খ) জীৱীয় সম্পদ কি?
উত্তৰ: উদ্ভিদ, জীৱ-জন্তু আৰু অণুজীৱবোৰক জীৱীয় সম্পদ বোলা হয়।
(গ) অসমত ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান কেইখন আছে?
উত্তৰ: পাঠ্যপুথিখনৰ মতে অসমত ৫ খন ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান আছে।
(ঘ) অসমত বন্যপ্ৰাণী অভয়াৰণ্য কিমানখন?
উত্তৰ: পাঠ্যপুথিখনৰ মতে অসমত ১৮ খন বন্যপ্ৰাণী অভয়াৰণ্য আছে।
(ঙ) ক্ষয়শীল সম্পদ কাক কয়?
উত্তৰ: যিবোৰ সম্পদ এবাৰ ব্যৱহাৰ কৰাৰ পিছত নিঃশেষ হৈ যায় আৰু পুনৰ সৃষ্টি কৰিব নোৱাৰি, তেনে সম্পদক ক্ষয়শীল সম্পদ বোলে। যেনে- খনিজ তেল, কয়লা।
২।
(ক) সম্পদ বুলিলে কি বুজা?
উত্তৰ: প্ৰাকৃতিকভাৱে বা কৃত্ৰিম উপায়েৰে তৈয়াৰ কৰা যিবোৰ সামগ্ৰীয়ে মানুহৰ প্ৰয়োজন পূৰণ কৰে আৰু যাৰ উপযোগিতা আছে, তাকে সম্পদ বোলা হয়।
(খ) অধ্যাপক জিমাৰমেনে সম্পদৰ সূত্ৰ কেনেদৰে ব্যাখ্যা কৰিছে?
উত্তৰ: অধ্যাপক ই. ডব্লিউ. জিমাৰমেনৰ মতে, “সম্পদে কোনো বস্তু বা পদাৰ্থ নুবুজায়, কিন্তু যদি সেই পদাৰ্থ বা বস্তুৰ উপযোগিতা থাকে তেতিয়াহ’লে তাকেই সম্পদ বোলে।”
(গ) মানৱ সম্পদক কিয় সকলোবোৰ সম্পদৰ ভিতৰত সৰ্বোচ্চ স্থান দিয়া হয়?
উত্তৰ: মানুহৰ বুদ্ধি, জ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তিগত কৌশলৰ অবিহনে কোনো প্ৰাকৃতিক উপাদান সম্পদলৈ ৰূপান্তৰিত নহয়। মানুহেই সম্পদৰ সৃষ্টিকৰ্তা আৰু ব্যৱহাৰকাৰী, সেয়ে মানৱ সম্পদক সৰ্বোচ্চ স্থান দিয়া হয়।
(ঘ) প্ৰাকৃতিক আৰু মানৱসৃষ্ট সম্পদৰ পাৰ্থক্য কি?
উত্তৰ: প্ৰকৃতিৰ পৰা পোনে পোনে পোৱা সম্পদবোৰ (যেনে- মাটি, পানী, বায়ু) হ’ল প্ৰাকৃতিক সম্পদ। আনহাতে, মানুহে নিজৰ জ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তিৰে প্ৰাকৃতিক উপাদানৰ ৰূপ সলনি কৰি যি নতুন সম্পদ সৃষ্টি কৰে (যেনে- ঘৰ-দুৱাৰ, যন্ত্ৰ-পাতি), সেয়াই মানৱসৃষ্ট সম্পদ।
৩।
(ক) সম্পদক কি কি ধৰণে বিভক্ত কৰিব পাৰি ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰ: সম্পদক বিভিন্ন ধৰণে বিভক্ত কৰিব পাৰি। যেনে-
- উৎপত্তি অনুসৰি: জীৱীয় (উদ্ভিদ, প্ৰাণী) আৰু অজীৱীয় (মাটি, পানী)।
- উপলভ্যতা অনুসৰি: ক্ষয়শীল (খনিজ তেল) আৰু পুনৰ্ভৱ (সৌৰশক্তি)।
- ব্যৱহাৰ অনুসৰি: শক্তি সম্পদ, খনিজ সম্পদ, মানৱ সম্পদ আদি।
(খ) জীৱীয় আৰু অজীৱীয় সম্পদৰ পাৰ্থক্য উদাহৰণ দি ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰ: যিবোৰ সম্পদৰ প্ৰাণ আছে, সেইবোৰ জীৱীয় সম্পদ (যেনে- গছ-গছনি, জীৱ-জন্তু)। আনহাতে, যিবোৰ সম্পদৰ প্ৰাণ নাই, সেইবোৰ অজীৱীয় সম্পদ (যেনে- মাটি, পানী, খনিজ পদাৰ্থ)। জীৱীয় সম্পদবোৰে বংশবৃদ্ধি কৰিব পাৰে, কিন্তু অজীৱীয় সম্পদৰ তেনে ক্ষমতা নাই।
(গ) জীৱীয় সম্পদৰ উৎপাদক আৰু উপভোক্তাবোৰ কোনবিলাক ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰ:
- উৎপাদক: সকলো সেউজীয়া উদ্ভিদ, যিয়ে সালোক সংশ্লেষণৰ দ্বাৰা খাদ্য প্ৰস্তুত কৰে।
- উপভোক্তা: যিসকলে উৎপাদকৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। ইয়াক তিনিটা ভাগত ভগোৱা হয়:
- প্ৰাথমিক উপভোক্তা: তৃণভোজী প্ৰাণী (গৰু, ছাগলী)।
- দ্বিতীয়ক উপভোক্তা: মাংসভোজী প্ৰাণী (বাঘ, সিংহ)।
- তৃতীয়ক উপভোক্তা: উচ্চ মাংসাহাৰী প্ৰাণী (শেন চৰাই)।
(ঘ) ক্ষয়শীল আৰু পুনৰ্ভৱ শক্তিৰ মাজত পাৰ্থক্য নিৰ্ণয় কৰা।
উত্তৰ: ক্ষয়শীল শক্তি সম্পদ এবাৰ ব্যৱহাৰ কৰিলে শেষ হৈ যায় (যেনে- কয়লা, পেট্ৰ’লিয়াম)। আনহাতে, পুনৰ্ভৱ শক্তি সম্পদ বাৰে বাৰে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি আৰু ই সহজে শেষ নহয় (যেনে- সৌৰশক্তি, জলশক্তি)।
(ঙ) উদাহৰণসহ শক্তি সম্পদৰ শ্ৰেণীবিভাগ কৰা।
উত্তৰ: শক্তি সম্পদক দুটা ভাগত ভগোৱা হয়:
- ক্ষয়শীল শক্তি সম্পদ: উদাহৰণ – কয়লা, পেট্ৰ’লিয়াম, প্ৰাকৃতিক গেছ।
- পুনৰ্ভৱ শক্তি সম্পদ: উদাহৰণ – সৌৰশক্তি, জলশক্তি, বতাহ শক্তি।
(চ) অসমত মানৱ সম্পদ বিকাশৰ বাবে কেনে ব্যৱস্থাৰ প্ৰয়োজন বুজাই লিখা।
উত্তৰ: অসমত মানৱ সম্পদ বিকাশৰ বাবে শিক্ষা, স্বাস্থ্য, জনমূৰি আয় আদিৰ দৰে দিশবোৰত বিশেষ গুৰুত্ব দিয়াৰ প্ৰয়োজন। জনসংখ্যা বৃদ্ধি নিয়ন্ত্ৰণ কৰাৰ লগতে নাগৰিকসকলক উপযুক্ত শিক্ষা আৰু প্ৰশিক্ষণ দি কৰ্মসংস্থাপনৰ সুবিধা উলিয়াই দিলেহে মানৱ সম্পদৰ বিকাশ সম্ভৱ হ’ব।
৪। নিম্নলিখিত বিকল্পবোৰৰ শুদ্ধ উত্তৰটো বাছি উলিওৱা
(i) তলৰ কোনটো বিভাগত গছ-গছনি অন্তৰ্ভুক্ত নহয়?
উত্তৰ: (গ) ক্ষয়শীল সম্পদ
(ii) নিম্নোক্ত সম্পদৰ ভিতৰত কোনবিধ ক্ষয়শীল সম্পদ?
উত্তৰ: (খ) কয়লা
(iii) তলত উল্লেখ কৰা প্ৰকৃতিৰ কোনবিধ সামগ্ৰীক আমি বৰ্তমান সম্পদ হিচাপে গণ্য নকৰোঁ?
উত্তৰ: (গ) ভূকেন্দ্ৰত থকা নিকেল
(iv) তলৰ কোনবিধ জীৱই মৃত উদ্ভিদ আৰু জীৱ-জন্তু প্ৰকৃতিত বিলীন হোৱাত মুখ্য ভূমিকা লয়?
উত্তৰ: (ঘ) বেক্টেৰিয়া
(v) ২০১১ চনৰ লোকপিয়ল অনুসৰি অসমত শিক্ষিত লোকৰ শতকৰা হাৰ কিমান?
উত্তৰ: (খ) ৭২.১৯
বিগত বৰ্ষৰ AHSEC প্ৰশ্নোত্তৰ (২০১৫-২০২৫)
১. প্ৰশ্ন: অসমৰ এখন ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানৰ নাম লিখা। (AHSEC 2015)
উত্তৰ: কাজিৰঙা ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান।
২. প্ৰশ্ন: সম্পদ সংৰক্ষণৰ দুটা পদ্ধতি উল্লেখ কৰা। (AHSEC 2016)
উত্তৰ: (ক) স্ব-স্থানত সংৰক্ষণ (In-situ) আৰু (খ) স্থানান্তৰিত সংৰক্ষণ (Ex-situ)।
৩. প্ৰশ্ন: মানৱ সম্পদ বুলিলে কি বুজা? (AHSEC 2017)
উত্তৰ: মানুহৰ জ্ঞান, বুদ্ধি, দক্ষতা আৰু প্ৰযুক্তিগত কৌশলক মানৱ সম্পদ বোলা হয়। মানুহেই আন সকলো সম্পদৰ সৃষ্টিকৰ্তা, সেয়ে মানৱ সম্পদক শ্ৰেষ্ঠ সম্পদ বুলি গণ্য কৰা হয়।
৪. প্ৰশ্ন: অসমৰ দুটা শক্তি সম্পদৰ নাম লিখা। (AHSEC 2018)
উত্তৰ: খনিজ তেল আৰু কয়লা।
৫. প্ৰশ্ন: ‘পুনৰ্ভৱ’ সম্পদৰ এটা উদাহৰণ দিয়া। (AHSEC 2019)
উত্তৰ: সৌৰশক্তি।
৬. প্ৰশ্ন: অসমৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ আৰু আটাইতকৈ সৰু বন্যপ্ৰাণী অভয়াৰণ্য দুখনৰ নাম কি? (AHSEC 2020)
উত্তৰ: আটাইতকৈ ডাঙৰ হ’ল মাৰাট লংগি (৪৫১ বৰ্গ কি.মি.) আৰু আটাইতকৈ সৰু হ’ল দিপৰ বিল (৪.১৪ বৰ্গ কি.মি.)।
৭. প্ৰশ্ন: অসমৰ অৰ্থনীতিত মানৱ সম্পদৰ ভূমিকা আলোচনা কৰা। (AHSEC 2022)
উত্তৰ: অসমৰ অৰ্থনীতিত মানৱ সম্পদৰ ভূমিকা গুৰুত্বপূৰ্ণ। ৰাজ্যখনৰ জনসংখ্যা অধিক যদিও শিক্ষা, স্বাস্থ্য আৰু কৌশলৰ দিশত পিছপৰা। ২০১১ চনৰ তথ্য অনুসৰি, অসমত দৰিদ্ৰতাৰ হাৰ (৩১.৯৮%) ৰাষ্ট্ৰীয় গড়তকৈ বেছি, যি মানৱ সম্পদৰ অনুন্নত অৱস্থাকে সূচায়। শিক্ষিত আৰু দক্ষ মানৱ সম্পদৰ অভাৱে ৰাজ্যখনৰ অৰ্থনৈতিক বিকাশত বাধাৰ সৃষ্টি কৰিছে।
৮. প্ৰশ্ন: সম্পদ সংৰক্ষণ কিয় প্ৰয়োজনীয়? (AHSEC 2018)
উত্তৰ: সম্পদ, বিশেষকৈ ক্ষয়শীল সম্পদবোৰ সীমিত। ভৱিষ্যত প্ৰজন্মৰ প্ৰয়োজন পূৰণৰ বাবে আৰু প্ৰকৃতিৰ ভাৰসাম্য ৰক্ষাৰ বাবে সম্পদৰ অপচয় ৰোধ কৰি विवेकपूर्णভাৱে ব্যৱহাৰ কৰাটো অতি প্ৰয়োজনীয়।
৯. প্ৰশ্ন: জীৱীয় আৰু অজীৱীয় সম্পদৰ মাজত পাৰ্থক্য দেখুওৱা। (AHSEC 2017)
উত্তৰ: জীৱীয় সম্পদৰ প্ৰাণ থাকে (যেনে- উদ্ভিদ, প্ৰাণী) আৰু ইহঁতে বংশবৃদ্ধি কৰিব পাৰে। আনহাতে, অজীৱীয় সম্পদৰ প্ৰাণ নাথাকে (যেনে- মাটি, পানী) আৰু ইহঁতৰ বংশবৃদ্ধি নহয়।
১০. প্ৰশ্ন: অসমৰ জৈৱ-বৈচিত্ৰ্য সংৰক্ষণৰ বাবে লোৱা ব্যৱস্থাসমূহৰ বিষয়ে লিখা। (AHSEC 2023)
উত্তৰ: অসমৰ জৈৱ-বৈচিত্ৰ্য সংৰক্ষণৰ বাবে চৰকাৰে বিভিন্ন ব্যৱস্থা হাতত লৈছে। ইয়াৰ ভিতৰত প্ৰধান হ’ল ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান আৰু বন্যপ্ৰাণী অভয়াৰণ্য স্থাপন। অসমত ৫ খন ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান আৰু ১৮ খন অভয়াৰণ্য আছে। ইয়াৰ উপৰিও ব্যাঘ্ৰ প্ৰকল্প, গঁড় সংৰক্ষণ প্ৰকল্প আদিৰ দৰে বিশেষ আঁচনিৰ জৰিয়তে বিলুপ্তপ্ৰায় প্ৰাণী সংৰক্ষণৰ ব্যৱস্থা কৰা হৈছে।
১০টা অতিৰিক্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰশ্নোত্তৰ
১. প্ৰশ্ন: সম্পদৰ দুটা মূল বৈশিষ্ট্য কি কি?
উত্তৰ: উপযোগিতা আৰু উপলব্ধতা।
২. প্ৰশ্ন: অসমৰ কোনখন ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানক ‘Ramsar site’ হিচাপে ঘোষণা কৰা হৈছে?
উত্তৰ: দিপৰ বিল পক্ষী অভয়াৰণ্য।
৩. প্ৰশ্ন: মানৱ সম্পদ উন্নয়নৰ ‘চতুৰস্তম্ভ’ কি কি?
উত্তৰ: সমতা, স্থায়িত্ব, উৎপাদন আৰু অধিকাৰ।
৪. প্ৰশ্ন: অসমৰ দুখন ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানৰ নাম আৰু সেইবোৰ কেতিয়া স্বীকৃতি দিয়া হৈছিল, লিখা।
উত্তৰ: কাজিৰঙা (১৯৭৪) আৰু মানাহ (১৯৯০)।
৫. প্ৰশ্ন: ‘In-situ’ সংৰক্ষণৰ এটা উদাহৰণ দিয়া।
উত্তৰ: ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান (যেনে- কাজিৰঙা)।
৬. প্ৰশ্ন: অসমত পোৱা দুবিধ ক্ষয়শীল শক্তি সম্পদ কি কি?
উত্তৰ: কয়লা আৰু খনিজ তেল (পেট্ৰ’লিয়াম)।
৭. প্ৰশ্ন: ২০১১ চনৰ সমীক্ষা অনুসৰি ভাৰত আৰু অসমৰ জনমূৰি বাৰ্ষিক ঘৰুৱা উৎপাদনৰ মূল্য কিমান আছিল?
উত্তৰ: ভাৰতৰ ১,১২,৭৬৪ টকা আৰু অসমৰ ৬০,৯৫২ টকা।
৮. প্ৰশ্ন: জীৱীয় সম্পদৰ উপভোক্তাসকলক কেইটা ভাগত ভগোৱা হয়?
উত্তৰ: তিনিটা ভাগত: প্ৰাথমিক, দ্বিতীয়ক আৰু তৃতীয়ক।
৯. প্ৰশ্ন: মানৱ সম্পদৰ মান নিৰূপণ কৰা এটা মাপকাঠী কি?
উত্তৰ: জনমূৰি বাৰ্ষিক ঘৰুৱা উৎপাদনৰ নিৰিখ।
১০. প্ৰশ্ন: অসমৰ কোনখন জিলাত বন্যপ্ৰাণী অভয়াৰণ্যৰ এলেকা সৰ্বাধিক?
উত্তৰ: কাৰ্বি আংলং।
