SCERT Class 6 Social Science Chapter 1 | আমাৰ পৃথিৱী | Lesson 1| Class 6 Social Science | Question And Answer Assam| Assamese Medium | ষষ্ঠ শ্ৰেণীৰ সমাজ বিজ্ঞানৰ প্ৰশ্ন উত্তৰ |
আপোনাৰ বাবে ষষ্ঠ শ্ৰেণীৰ সমাজ বিজ্ঞানৰ “সমাজ বিচিত্ৰা” পাঠ্যপুথিৰ প্ৰথম অধ্যায় “আমাৰ পৃথিৱী” পাঠটিৰ সম্পূৰ্ণ পাঠভিত্তিক প্ৰশ্ন-উত্তৰ, সাৰাংশ আৰু অন্যান্য কাৰ্যকলাপসমূহ তলত আগবঢ়ালোঁ।
আমাৰ পৃথিৱী Class 6
অধ্যায় ১: আমাৰ পৃথিৱী
পাঠটোৰ সাৰাংশ
“আমাৰ পৃথিৱী” পাঠটোত সৌৰজগত আৰু তাত পৃথিৱীৰ স্থানৰ বিষয়ে এক প্ৰাথমিক ধাৰণা দিয়া হৈছে। সূৰ্য হৈছে সৌৰজগতৰ মুৰব্বী আৰু ইয়াৰ চাৰিওফালে আঠোটা গ্ৰহ— বুধ, শুক্ৰ, পৃথিৱী, মংগল, বৃহস্পতি, শনি, ইউৰেনাচ আৰু নেপচুনে একোটা নিৰ্দিষ্ট উপবৃত্তাকাৰ পথেৰে পৰিভ্ৰমণ কৰি থাকে। এই পথবোৰক কক্ষপথ বোলা হয়।
পৃথিৱী সৌৰজগতৰ তৃতীয় গ্ৰহ আৰু ইয়াৰ একমাত্ৰ উপগ্ৰহ হৈছে চন্দ্ৰ। পৃথিৱীখন সম্পূৰ্ণ ঘূৰণীয়া নহয়, ইয়াৰ আকৃতি উপবৃত্তাকাৰ (Geoid), অৰ্থাৎ দুয়োমূৰ সামান্য চেপেটা আৰু মাজভাগ ওফন্দি উঠা। পৃথিৱীৰ পৰিধি প্ৰায় ৪০,০০০ কিলোমিটাৰ।
পৃথিৱীৰ গতি দুই প্ৰকাৰৰ:
- আহ্নিক গতি (Rotation): পৃথিৱীয়ে নিজ মেৰুদণ্ডত পশ্চিমৰপৰা পূবলৈ এপাক ঘূৰিবলৈ ২৩ ঘণ্টা ৫৬ মিনিট ৪ ছেকেণ্ড (প্ৰায় ২৪ ঘণ্টা) সময় লয়। এই গতিৰ ফলত দিন আৰু ৰাতি হয়।
- বাৰ্ষিক গতি (Revolution): পৃথিৱীয়ে সূৰ্যৰ চাৰিওফালে এপাক ঘূৰিবলৈ ৩৬৫ দিন ৫ ঘণ্টা ৫৬ মিনিট ১৬ ছেকেণ্ড (প্ৰায় ৩৬৫ দিন) সময় লয়। এই গতিৰ ফলত ঋতু পৰিৱৰ্তন হয়।
পাঠটোত গোলকৰ সহায়ত পৃথিৱীৰ বিভিন্ন কাল্পনিক ৰেখা, যেনে— মেৰুদণ্ড, বিষুৱৰেখা, অক্ষৰেখা আৰু দ্ৰাঘিমাৰেখাৰ বিষয়েও আলোচনা কৰা হৈছে। এই ৰেখাবোৰে পৃথিৱীৰ কোনো ঠাইৰ অৱস্থান নিৰ্ণয় কৰাত সহায় কৰে।
সম্পূৰ্ণ পাঠভিত্তিক প্ৰশ্ন আৰু উত্তৰ
অনুশীলনী – ১ (পৃষ্ঠা ১৫)
১. তলৰ প্ৰশ্নবোৰৰ উত্তৰ দিয়া-
(ক) সূৰ্যৰ পৰিয়ালটোৰ নাম কি?
উত্তৰ: সূৰ্যৰ পৰিয়ালটোৰ নাম সৌৰজগত (Solar System)।
(খ) পৃথিৱীৰ উপগ্ৰহটোৰ নাম লিখা।
উত্তৰ: পৃথিৱীৰ উপগ্ৰহটোৰ নাম চন্দ্ৰ বা জোন।
২. সৌৰজগতৰ গ্ৰহকেইটাৰ নাম সূৰ্যৰপৰা দূৰত্ব অনুসৰি একাদিক্রমে লিখা।
উত্তৰ: সৌৰজগতৰ গ্ৰহকেইটাৰ নাম সূৰ্যৰপৰা দূৰত্ব অনুসৰি হ’ল-
(১) বুধ (Mercury)
(২) শুক্ৰ (Venus)
(৩) পৃথিৱী (Earth)
(৪) মংগল (Mars)
(৫) বৃহস্পতি (Jupiter)
(৬) শনি (Saturn)
(৭) ইউৰেনাচ (Uranus)
(৮) নেপচুন (Neptune)
৩. চন্দ্ৰটো সূৰ্যৰ তুলনাত বহুগুণে সৰু হ’লেও পৃথিৱীৰপৰা দুয়োটাকে কিয় সমান দেখি?
উত্তৰ: চন্দ্ৰটো সূৰ্যৰ তুলনাত বহুগুণে সৰু। কিন্তু চন্দ্ৰ পৃথিৱীৰ যথেষ্ট ওচৰত আছে, আনহাতে সূৰ্য পৃথিৱীৰ পৰা বহুত দূৰত অৱস্থিত। সেইবাবেই পৃথিৱীৰপৰা চাওঁতে চন্দ্ৰ আৰু সূৰ্য দুয়োটাকে আকাৰত প্ৰায় সমান যেন লাগে।
অনুশীলনী – ২ (পৃষ্ঠা ১৬)
১. তলৰ প্ৰশ্নবোৰৰ উত্তৰ দিয়া-
(ক) বৃহৎ পৃথিৱীৰ ক্ষুদ্ৰ আৰ্হিটো কি?
উত্তৰ: বৃহৎ পৃথিৱীৰ ক্ষুদ্ৰ আৰ্হিটো হ’ল গোলক।
(খ) পৃথিৱীৰ পৰিধি কিমান?
উত্তৰ: পৃথিৱীৰ পৰিধি প্ৰায় ৪০,০০০ কিলোমিটাৰ।
(গ) পৃথিৱীয়ে কোন দিশৰপৰা কোন দিশলৈ ঘূৰে?
উত্তৰ: পৃথিৱীয়ে পশ্চিম দিশৰপৰা পূব দিশলৈ ঘূৰে।
(ঘ) পৃথিৱীৰ মেৰুদণ্ড কাক বোলে?
উত্তৰ: পৃথিৱীৰ কেন্দ্ৰৰে পাৰ হৈ যোৱা আৰু উত্তৰ মেৰু আৰু দক্ষিণ মেৰু সংযোগ কৰা কাল্পনিক ৰেখাডালক পৃথিৱীৰ মেৰুদণ্ড (Axis) বোলে।
২. পৃথিৱীৰ দুই মেৰু আৰু বিষুৱৰেখা দেখুৱাই এটা গোলকৰ ছবি আঁকা।
উত্তৰ: (শিক্ষাৰ্থীসকলে পাঠ্যপুথিৰ চিত্ৰ ১.৬ ৰ সহায়ত ছবিখন আঁকিব লাগে।)
অনুশীলনী – ৩ (পৃষ্ঠা ১৭)
১. তলৰ প্ৰশ্নবোৰৰ উত্তৰ দিয়া-
(ক) অক্ষৰেখা কাক বোলে?
উত্তৰ: বিষুৱৰেখাৰ সমান্তৰালকৈ উত্তৰ আৰু দক্ষিণলৈ কল্পনা কৰা বৃত্তাকাৰ ৰেখাবোৰক অক্ষৰেখা (Parallels) বোলে।
(খ) বিষুৱৰেখাৰ কৌণিক মান কিমান?
উত্তৰ: বিষুৱৰেখাৰ কৌণিক মান হ’ল ০° (শূন্য ডিগ্ৰী)।
(গ) সুমেৰু আৰু কুমেৰুৰ কৌণিক মান কিমান?
উত্তৰ: সুমেৰু বা উত্তৰ মেৰুৰ কৌণিক মান ৯০° উত্তৰ (90°N) আৰু কুমেৰু বা দক্ষিণ মেৰুৰ কৌণিক মান ৯০° দক্ষিণ (90°S)।
২. বিষুৱৰেখাৰ বিষয়ে বৰ্ণনা কৰা।
উত্তৰ: পৃথিৱীৰ উপৰিভাগত দুয়ো মেৰুৰপৰা সমদূৰত পূবা-পশ্চিমাকৈ কল্পনা কৰা আটাইতকৈ দীঘল কাল্পনিক বৃত্তাকাৰ ৰেখাডালকে বিষুৱৰেখা (Equator) বোলে। ইয়াৰ কৌণিক মান ০°। এই ৰেখাডালে পৃথিৱীখনক উত্তৰ গোলার্ধ আৰু দক্ষিণ গোলার্ধ নামেৰে দুটা সমান ভাগত ভাগ কৰিছে।
৩. এটা গোলকৰ ছবি আঁকি তাত প্ৰধান অক্ষৰেখা কেইডাল দেখুওৱা।
উত্তৰ: (শিক্ষাৰ্থীসকলে পাঠ্যপুথিৰ চিত্ৰ ১.৮ ৰ সহায়ত ছবিখন আঁকি তলত দিয়া প্ৰধান অক্ষৰেখাকেইডাল দেখুৱাব লাগে।)
- কৰ্কট-ক্ৰান্তি (২৩°৩০′ উত্তৰ)
- মকৰ-ক্ৰান্তি (২৩°৩০′ দক্ষিণ)
- সুমেৰু বৃত্ত (৬৬°৩০′ উত্তৰ)
- কুমেৰু বৃত্ত (৬৬°৩০′ দক্ষিণ)
- বিষুৱৰেখা (০°)
অনুশীলনী – ৪ (পৃষ্ঠা ১৯)
১. তলৰ প্ৰশ্নবোৰৰ উত্তৰ দিয়া-
(ক) দ্ৰাঘিমাৰেখা কাক বোলে?
উত্তৰ: উত্তৰ মেৰুৰপৰা দক্ষিণ মেৰুলৈকে সংযোগ কৰি কল্পনা কৰা কাল্পনিক অৰ্ধবৃত্তাকাৰ ৰেখাবোৰক দ্ৰাঘিমাৰেখা বোলে।
(খ) দ্ৰাঘিমাংশ কি?
উত্তৰ: দ্ৰাঘিমাৰেখাৰ কৌণিক মান বা জোখক দ্ৰাঘিমাংশ (Longitude) বুলি কোৱা হয়, যাক ডিগ্ৰী (°) হিচাপে প্ৰকাশ কৰা হয়।
(গ) পৃথিৱীৰ পূব আৰু পশ্চিম- এই দুয়ো দিশে মুঠ কিমানডাল দ্ৰাঘিমাৰেখা কল্পনা কৰা হৈছে?
উত্তৰ: পৃথিৱীৰ পূব দিশত ১৮০ ডাল আৰু পশ্চিম দিশত ১৮০ ডাল, অৰ্থাৎ মুঠ ৩৬০ ডাল দ্ৰাঘিমাৰেখা কল্পনা কৰা হৈছে।
(ঘ) মুখ্য দ্ৰাঘিমাৰেখা কাক বোলে?
উত্তৰ: ০° আৰু ১৮০° পূব বা ১৮০° পশ্চিম দ্ৰাঘিমাৰেখা লগ হৈ সৃষ্টি কৰা পূৰ্ণ বৃত্তাকাৰ দ্ৰাঘিমাৰেখাডালকে মুখ্য দ্ৰাঘিমাৰেখা (Prime Meridian) বুলি কোৱা হয়।
২. দ্ৰাঘিমাৰেখাৰ বিষয়ে বৰ্ণনা কৰা।
উত্তৰ: উত্তৰ মেৰু আৰু দক্ষিণ মেৰু সংযোগ কৰি কল্পনা কৰা অৰ্ধবৃত্তাকাৰ ৰেখাবোৰেই হৈছে দ্ৰাঘিমাৰেখা। এই ৰেখাবোৰ বিষুৱৰেখাক ৯০° কোণত ছেদ কৰে। মুঠ ৩৬০ ডাল দ্ৰাঘিমাৰেখা আছে। এই ৰেখাবোৰৰ মাজৰ দূৰত্ব বিষুৱৰ ওচৰত সৰ্বাধিক আৰু মেৰুৰ ফালে ক্ৰমান্বয়ে কমি গৈ মেৰুবিন্দুত লগ লাগে। লণ্ডনৰ গ্ৰীনউইচ মানমন্দিৰৰ ওপৰেদি যোৱা দ্ৰাঘিমাডালক ০° বুলি ধৰি বাকীবোৰৰ মান গণনা কৰা হয়।
৩. অক্ষৰেখা আৰু দ্ৰাঘিমাৰেখাৰ মাজৰ পাৰ্থক্য লিখা।
উত্তৰ:
| অক্ষৰেখা | দ্ৰাঘিমাৰেখা |
|---|---|
| ১. অক্ষৰেখাবোৰ পূৰ্ণবৃত্ত। | ১. দ্ৰাঘিমাৰেখাবোৰ অৰ্ধবৃত্ত। |
| ২. এইবোৰ পৰস্পৰ সমান্তৰাল। | ২. এইবোৰ পৰস্পৰ সমান্তৰাল নহয়। |
| ৩. বিষুৱৰেখাৰ পৰা মেৰুলৈকে এইবোৰৰ পৰিধি কমি যায়। | ৩. প্ৰতিডাল দ্ৰাঘিমাৰেখাৰ দৈৰ্ঘ্য সমান। |
| ৪. বিষুৱৰেখাৰ বাহিৰে আনবোৰ মহাপৰিবৃত্ত নহয়। | ৪. প্ৰতি দুডাল বিপৰীত দ্ৰাঘিমাৰেখাই একোটা মহাপৰিবৃত্ত গঠন কৰে। |
অনুশীলনী – ৫ (পৃষ্ঠা ২১)
১. তলৰ প্ৰশ্নবোৰৰ উত্তৰ দিয়া-
(ক) ‘NASA’ৰ সম্পূৰ্ণ ৰূপটো কি?
উত্তৰ: ‘NASA’ৰ সম্পূৰ্ণ ৰূপটো হ’ল- National Aeronautics and Space Administration।
(খ) সূৰ্যই কাৰ চাৰিওফালে পৰিভ্ৰমণ কৰে?
উত্তৰ: সূৰ্যই হাতীপটি তাৰকাৰাজ্য (Milky Way Galaxy) ৰ কেন্দ্ৰৰ চাৰিওফালে পৰিভ্ৰমণ কৰে।
(গ) পৃথিৱীক নিজ মেৰুদণ্ডত এপাক ঘূৰিবলৈ কিমান সময় লাগে?
উত্তৰ: পৃথিৱীক নিজ মেৰুদণ্ডত এপাক ঘূৰিবলৈ ২৩ ঘণ্টা ৫৬ মিনিট ৪ ছেকেণ্ড সময় লাগে।
(ঘ) অপসূৰ আৰু অনুসূৰ কাক বোলে?
উত্তৰ:
- অপসূৰ (Aphelion): পৃথিৱীয়ে সূৰ্যক প্ৰদক্ষিণ কৰি থাকোঁতে ৪ জুলাই তাৰিখে সূৰ্যৰপৰা আটাইতকৈ দূৰত অৱস্থান কৰে। ইয়াকে পৃথিৱীৰ অপসূৰ অৱস্থান বোলে।
- অনুসূৰ (Perihelion): ৩ জানুৱাৰী তাৰিখে পৃথিৱীয়ে সূৰ্যৰ আটাইতকৈ ওচৰত অৱস্থান কৰে। ইয়াকে পৃথিৱীৰ অনুসূৰ অৱস্থান বোলে।
(ঙ) পৃথিৱীয়ে সূৰ্যৰ চাৰিওফালে এপাক ঘূৰিবলৈ কিমান সময় লাগে?
উত্তৰ: পৃথিৱীয়ে সূৰ্যৰ চাৰিওফালে এপাক ঘূৰিবলৈ ৩৬৫ দিন ৫ ঘণ্টা ৫৬ মিনিট ১৬ ছেকেণ্ড সময় লয়।
২. আহ্নিক গতি কাক বোলে? ইয়াৰ দুটা ফলাফল লিখা।
উত্তৰ: পৃথিৱীয়ে নিজ মেৰুদণ্ডক কেন্দ্ৰ কৰি পশ্চিমৰপৰা পূবলৈ অবিৰামভাৱে ঘূৰি থকা গতিক আহ্নিক গতি বোলে।
ফলাফল:
(ক) আহ্নিক গতিৰ ফলত দিন আৰু ৰাতিৰ সৃষ্টি হয়।
(খ) এই গতিৰ ফলত সাগৰত জোৱাৰ-ভাটাৰ সৃষ্টি হয়।
৩. বাৰ্ষিক গতি কাক বোলে? ইয়াৰ দুটা ফলাফল লিখা।
উত্তৰ: পৃথিৱীয়ে নিজ কক্ষপথেৰে সূৰ্যৰ চাৰিওফালে এপাক ঘূৰা গতিক বাৰ্ষিক গতি বা পৰিভ্ৰমণ গতি বোলে।
ফলাফল:
(ক) বাৰ্ষিক গতিৰ ফলত ঋতুৰ পৰিৱৰ্তন হয়।
(খ) এই গতিৰ ফলত দিন আৰু ৰাতিৰ দৈৰ্ঘ্যৰ তাৰতম্য ঘটে।
৪. পৃথিৱীৰ দুটা ভিন্ন অঞ্চলত কিয় একে সময়তে দিন-ৰাতি নহয়?
উত্তৰ: পৃথিৱীয়ে নিজ মেৰুদণ্ডত অবিৰামভাৱে ঘূৰি থকাৰ বাবে ইয়াৰ যিটো ফাল সূৰ্যৰ পিনে থাকে, সেই ফালটোত পোহৰ পৰে আৰু দিন হয়। ঠিক সেই সময়তে ইয়াৰ বিপৰীত ফালটোত সূৰ্যৰ পোহৰ নপৰে, যাৰ বাবে তাত ৰাতি হয়। এই কাৰণেই পৃথিৱীৰ দুটা ভিন্ন অঞ্চলত একে সময়তে দিন-ৰাতি নহয়।
ভাবি উলিওৱা (পৃষ্ঠা ২২)
(ক) আমি দিনৰ আকাশত তৰা কিয় দেখিবলৈ নাপাওঁ?
উত্তৰ: দিনৰ ভাগত সূৰ্যৰ প্ৰখৰ পোহৰৰ বাবে আমি আকাশত তৰাবোৰ দেখিবলৈ নাপাওঁ, যদিও তৰাবোৰ আকাশত তেতিয়াও থাকে।
(খ) ৰাতিৰ আকাশত চন্দ্ৰ সদায় কিয় দেখা নাযায়?
উত্তৰ: চন্দ্ৰই পৃথিৱীক প্ৰদক্ষিণ কৰি থাকে। কেতিয়াবা দিনৰ ভাগতো চন্দ্ৰ আকাশত থাকে, কিন্তু সূৰ্যৰ পোহৰৰ বাবে আমি তাক দেখা নাপাওঁ। তদুপৰি, চন্দ্ৰৰ কলাৰ বাবে অমাৱস্যাৰ ওচৰ-পাজৰৰ দিনকেইটাত চন্দ্ৰটো আকাশত দেখা নাযায়।
