এই শ্লোকবোৰত ৰজা পৰীক্ষিত আৰু শমীক ঋষিৰ পুত্ৰ শৃঙ্গীৰ মাজৰ ঘটনাৱলী বৰ্ণনা কৰা হৈছে। পৰীক্ষিতে শমীক ঋষিক অপমান কৰাৰ ফলত শৃঙ্গীয়ে তেওঁক শাপ দিয়ে। প্ৰতিটো শ্লোকৰ অসমীয়া অৰ্থ আৰু ব্যাখ্যা তলত দিয়া হ’ল:
শ্লোক ৩২৯
নিগদতি সূত শুনা শৌনক সম্প্রতি।
যেন মহাশাপ ভৈলা নৃপতিক প্রতি।।
এহিমতে আছা পৰীক্ষিত নৃপবৰ।।
মহা পৰিচ্ছেদ যেন দুতি পুৰন্দৰ।।
অৰ্থঃ
সূতে ক’লে, “হে শৌনক, শুনা, কেনেকৈ ৰজা পৰীক্ষিতক মহাশাপ দিয়া হ’ল। পৰীক্ষিত নৃপতি এনেদৰে আছিল, যেনেকৈ ইন্দ্ৰৰ দূত পুৰন্দৰ।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত সূতে পৰীক্ষিত ৰজাৰ বিষয়ে কৈছে আৰু তেওঁক শাপ দিয়াৰ ঘটনাৰ সূচনা কৰিছে।
শ্লোক ৩৩০
ভৃত্য যেন খাটে পৃথিৱীৰ যত ৰাজা।।
পুত্ৰতো অধিক কৰি পালিলন্ত প্রজা।।
ভকতৰ সঙ্গে ৰঙ্গে জম্বুদ্বীপপতি।
লগাইলা লোকত মহা হৰিত ভকতি।।
অৰ্থঃ
“পৃথিৱীৰ সকলো ৰজাই যেনেকৈ ভৃত্যৰ দৰে খাটে, পৰীক্ষিতে পুত্ৰতকৈও অধিক যত্নেৰে প্ৰজা পালন কৰিছিল। ভক্তসকলৰ সৈতে আনন্দেৰে জম্বুদ্বীপৰ পতি হৈ তেওঁ লোকসকলত হৰি ভক্তিৰ প্ৰচাৰ কৰিছিল।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত পৰীক্ষিত ৰজাৰ প্ৰজাপালন আৰু হৰি ভক্তিৰ প্ৰচাৰৰ কথা উল্লেখ কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৩১
নিগ্রহিলা কলি ভৈল সত্যৰ ব্যৱস্থা।
জগত ব্যাপিল নৃপতিৰ যশকথা।।
দিনেক ধনুক ধৰি সসৈন্যে নৃপতি।
বনক গৈলন্ত মৃগ মাৰিবাক প্রতি।।
অৰ্থঃ
“কলিক নিগ্ৰহ কৰি সত্যৰ ব্যৱস্থা কৰিলে, নৃপতিৰ যশকথা জগতত বিয়পি পৰিল। এদিন ধনু ধৰি সৈন্যৰ সৈতে ৰজা মৃগ মাৰিবলৈ বনলৈ গ’ল।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত পৰীক্ষিত ৰজাৰ যশ আৰু তেওঁৰ মৃগয়াৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৩২
পলাই মহা মৃগ গোট বিজুলী চটকে।
তাৰ পাচ লাগি যায় নৃপতি ঘোটকে।।
পীড়িল ভাগৰে খেদি গৈল কতো দূৰ।
ভৈলন্ত নৃপতি ক্ষুধা-তৃষ্ণাত আতুৰ।।
অৰ্থঃ
“এটা ডাঙৰ মৃগ বিজুলীৰ দৰে দৌৰি পলাই গ’ল, তাৰ পিছে পিছে ৰজাৰ ঘোঁৰাও দৌৰিল। ভাগৰে পীড়িত হৈ ৰজাই কিবা দূৰ খেদি গ’ল, আৰু ক্ষুধা আৰু তৃষ্ণাত আকুল হ’ল।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত ৰজাৰ মৃগয়াৰ সময়ত হোৱা ঘটনা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৩৩
বিচাৰি নপান্ত জল হুয়া মহাশ্রান্ত।
আছে আশ্রমেক পাচে তৈতে পশিলন্ত।।
দেখন্ত শমীক ঋষি পদ্মাসন কৰি।
বায়ু মন নিৰোধিয়া আছে ধ্যান ধৰি।।
অৰ্থঃ
“জল বিচাৰি নাপাই মহাশ্ৰান্ত হৈ ৰজাই এটা আশ্ৰমত প্ৰৱেশ কৰিলে। তাত তেওঁ দেখিলে যে শমীক ঋষি পদ্মাসন কৰি বায়ু আৰু মন নিয়ন্ত্ৰণ কৰি ধ্যানত মগ্ন হৈ আছে।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত ৰজাই শমীক ঋষিৰ আশ্ৰমত প্ৰৱেশ কৰাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৩৪
মহাশান্ত চিত্ত আউল জাউল জটাভাৰ।
মিলি গৈল সমাধি চিণ্ডিল অহঙ্কাৰ।।
ভৈল ব্রহ্মময় নাহি গাৱত চেতন।
তৃষ্ণাতুৰ হৈয়া ৰাজা বুলিলা বচন।।
অৰ্থঃ
“শমীক ঋষিৰ চিত্ত মহাশান্ত, আউল-জাউল জটাৰ ভাৰ, সমাধিৰ দ্বাৰা অহংকাৰ চিণ্ডিল। তেওঁ ব্ৰহ্মময় হৈ গৈছে, শৰীৰত চেতনা নাই। তৃষ্ণাতুৰ হৈ ৰজাই কথা ক’লে।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত শমীক ঋষিৰ ধ্যানৰ অৱস্থা আৰু ৰজাৰ তৃষ্ণাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৩৫
শুকাই ওঠ কণ্ঠ মোক কৰা জলদান।
দুনাই দুনাই মাতন্ত নেদন্ত সমিধান।।
তৃষ্ণায়ে পীড়িত নৃপ খুজি নপাই পানী।
কৰিলন্ত কোপ শমীকক মহামানী।।
অৰ্থঃ
“মোৰ ওঠ আৰু কণ্ঠ শুকাই গৈছে, মোক জলদান কৰা। ৰজাই বাৰে বাৰে মাতিলে, কিন্তু ঋষিয়ে কোনো উত্তৰ নিদিলে। তৃষ্ণাত পীড়িত হৈ ৰজাই জল বিচাৰি নাপাই শমীক ঋষিক কোপ কৰিলে।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত ৰজাৰ তৃষ্ণা আৰু ঋষিৰ প্ৰতি কোপৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৩৬
জানো মোক বোলৈ কোন ক্ষত্রিয় অধম।
কিসক পশিলি আসি মোহোৰ আশ্রম।।
তাতেসে অৱজ্ঞা মোক কৰে এতমান।
আখি মুদি বসি ধৰি আছৈ মিছা ধ্যান।।
অৰ্থঃ
“ৰজাই ভাবিলে, ‘মোক কোন ক্ষত্ৰিয় অধম বুলি ভাবে? কিয় মোৰ আশ্ৰমত প্ৰৱেশ কৰিলি? ইয়াতেই মোক এনে অৱজ্ঞা কৰিছে। চকু মুদি মিছা ধ্যান ধৰি আছে।’”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত ৰজাৰ ঋষিৰ প্ৰতি ক্ৰোধ আৰু অপমানৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৩৭
এহি বুলি মৰা সাপ আনি ধনু আগে।
শমীকৰ গলত আৰিলা মহাভাগে।।
হেন মন্দমতি নতু মিলৈ একোকাল।
হস্তিনাপুৰক পাচে গৈলা মহীপাল।।
অৰ্থঃ
“এই বুলি ৰজাই এটা মৰা সাপ আনি ধনুৰ আগত লৈ শমীক ঋষিৰ গলত আৰিলে। এনে মন্দমতি কেতিয়াও দেখা নাযায়। তাৰ পিছত মহীপাল হস্তিনাপুৰলৈ গ’ল।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত ৰজাই ঋষিক অপমান কৰাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৩৮
শমীকৰ তনয় তেজস্বী শৃঙ্গী পাচে।
ঋষিপুত্র সমে খেড়ি খেলাৱন্তে আছে।।
শুনিলন্ত ধ্যানত আচন্তে মোৰ বাপ।
পৰীক্ষিত ৰাজা গলে আৰিলেক সাপ।।
অৰ্থঃ
“শমীক ঋষিৰ পুত্ৰ তেজস্বী শৃঙ্গীয়ে ঋষিপুত্ৰসকলৰ সৈতে খেলি আছিল। তেওঁ শুনিলে যে ধ্যানত থকা মোৰ বাপক পৰীক্ষিত ৰজাই গলত সাপ আৰিলে।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত শৃঙ্গীয়ে পিতৃৰ অপমানৰ কথা শুনাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৩৯
অধৰ কম্পায়া কোপে জাজ্বল্য সমান।
ঋষিসুত মধ্যে ক্রোধে দিলা সমিধান।।
দেখা দেখা কেন নৃপতিৰ অহঙ্কাৰ।
আহ্মাতো লগাইলে হাত ইটো দুৰাচাৰ।।
অৰ্থঃ
“শৃঙ্গীৰ অধৰ ক্ৰোধত কঁপি উঠিল, তেওঁ জাজ্বল্যৰ দৰে ক্ৰোধান্বিত হৈ ঋষিপুত্ৰসকলৰ মাজত উত্তৰ দিলে, ‘দেখা, কেনেকৈ নৃপতিৰ অহংকাৰ! এই দুৰাচাৰে মোৰ পিতৃক অপমান কৰিলে।’”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত শৃঙ্গীৰ ক্ৰোধ আৰু তেওঁৰ প্ৰতিক্ৰিয়া বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৪০
সমীপতে জানিলো মিলিল তাৰ কাল।
ব্রাহ্মণেসে পাতে ক্ষত্রিয়ক দ্বাৰপাল।।
দাস হুয়া স্বামীতে আচৰৈ দ্রোহ ঘোৰ।
গৃহস্থকে মাৰৈ যেন কুকুৰে কামোৰ।।
অৰ্থঃ
“সমীপতে জানিলো যে তাৰ কাল আহিছে। ব্ৰাহ্মণে ক্ষত্ৰিয়ক দ্বাৰপাল কৰে। দাস হৈ স্বামীৰ প্ৰতি ঘোৰ দ্ৰোহ কৰে, যেনেকৈ কুকুৰে গৃহস্থক কামুৰে।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত শৃঙ্গীয়ে ক্ষত্ৰিয়ৰ প্ৰতি ব্ৰাহ্মণৰ শক্তিৰ কথা উল্লেখ কৰিছে।
শ্লোক ৩৪১
দুৰ্জ্জনৰ শাস্তা কৃষ্ণ গৈলা মাত্র এৰি।
এতেকে আহ্মাতে দুষ্টে লগাইলেক খেড়ি।।
দেখা তপোবলে আজি আক কৰো দণ্ড।
এহি বুলি উঠিলা ঋষিৰ সুত চণ্ড।।
অৰ্থঃ
“দুৰ্জনৰ শাস্তা কৃষ্ণই এৰি গৈছে, গতিকে দুষ্টই মোক অপমান কৰিলে। দেখা, আজি মই তপোবলেৰে ইয়াৰ দণ্ড দিম। এই বুলি ঋষিৰ পুত্ৰ চণ্ড উঠিল।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত শৃঙ্গীয়ে কৃষ্ণৰ অনুপস্থিতিত দুষ্টক শাস্তি দিবলৈ সিদ্ধান্ত লৈছে।
শ্লোক ৩৪২
কোপে আৰকত আখি দশন চোবান্ত।
কুশিকৰ জল চুয়া কৰিলা আচান্ত।।
দিবাক লাগিলা নৃপতিক চণ্ডশাপ।
পিতৃক কৰিলি দ্রোহ পৰীক্ষিত পাপ।।
অৰ্থঃ
“ক্ৰোধত শৃঙ্গীৰ চকু ৰঙা হ’ল, দাঁত চোবাই কুশিকৰ জল চুই শাপ দিবলৈ আৰম্ভ কৰিলে। ‘হে পৰীক্ষিত পাপী, তই মোৰ পিতৃক অপমান কৰিলি।’”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত শৃঙ্গীয়ে পৰীক্ষিতক শাপ দিয়াৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৪৩
সপ্তম দিনতে তোক তক্ষকে দংশোক।
বিষবহ্নি লাগিয়া শৰীৰ ভস্ম হৌক।।
আউৰ যেন আনে দ্রোহ নকৰে ঋষিক।
এহি বুলি লৰি গৈয়া দেখিলা পিতৃক।।
অৰ্থঃ
“সপ্তম দিনত তক্ষকে তোক দংশক, বিষৰ জুই লাগি শৰীৰ ভস্ম হ’ব। আৰু যেন কোনোৱে ঋষিক অপমান নকৰে। এই বুলি শৃঙ্গী লৰি গৈ পিতৃক দেখিলে।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত শৃঙ্গীয়ে পৰীক্ষিতক শাপ দিয়াৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৪৪
মৰা সাপগোট আছে গলত মেঢ়াই।
পিতৃৰ অৱস্থা দেখি অগনি উধাই।।
মৰিলন্ত বাপ বুলি শিশুৰ বিষাদ।
কান্দন্ত লোটাৰি পাৰি কৰি আৰ্তনাদ।।
অৰ্থঃ
“মৰা সাপটো গলত মেৰাই আছে, পিতৃৰ অৱস্থা দেখি শৃঙ্গীৰ ক্ৰোধ বাঢ়িল। ‘বাপ মৰিল’ বুলি শিশুৰ বিষাদত তেওঁ কান্দিবলৈ ধৰিলে।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত শৃঙ্গীয়ে পিতৃৰ অৱস্থা দেখি কান্দোনৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৪৫
পুত্ৰৰ বিলাপ আতি আৰ্তনাদ শুনি।।
কিছো কিছো কৰি আখি মেলিলন্ত মুনি।।
গলৰ পেহ্লাইলা পাচে মৃতক সৰ্পক।
পুত্রক বোলন্ত বাপু কান্দস কিসক।।
অৰ্থঃ
“পুত্ৰৰ বিলাপ আৰু আৰ্তনাদ শুনি ঋষিয়ে অলপ অলপকৈ চকু মেলিলে। গলৰ পৰা মৰা সাপটো পেলাই দি পুত্ৰক ক’লে, ‘বাপু, কিয় কান্দিছ?’”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত শমীক ঋষিয়ে পুত্ৰক সান্ত্বনা দিয়াৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
এই শ্লোকবোৰত পৰীক্ষিত ৰজাৰ অনুতাপ, তেওঁৰ কৃষ্ণভক্তি আৰু তক্ষকৰ দ্বাৰা দংশনৰ প্ৰস্তুতিৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। প্ৰতিটো শ্লোকৰ অসমীয়া অৰ্থ আৰু ব্যাখ্যা তলত দিয়া হ’ল:
শ্লোক ৩৪৬
কৰিলে অপ্রিয় কোনে কেন হেন দুখ।
কহিলা বৃত্তান্ত শৃঙ্গী বস্ত্ৰে মুচি মুখ।।
গলে সাপ দিল জল নপাই নৃপ পাপ।
তক্ষকে দংশোক বুলি ময়ো দিলো শাপ।।
অৰ্থঃ
“কোনে কেনেকৈ এনে দুখদায়ক কাম কৰিলে? শৃঙ্গীয়ে বস্ত্ৰেৰে মুখ মুচি বৃত্তান্ত ক’লে, ‘নৃপতি পাপীয়ে জল নাপাই গলত সাপ দিলে, মই তক্ষকে দংশিবলৈ শাপ দিলো।’”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত শৃঙ্গীয়ে পিতৃৰ অপমানৰ প্ৰতিশোধ লৈ পৰীক্ষিতক শাপ দিয়াৰ কথা কৈছে।
শ্লোক ৩৪৭
শুনি শমীকৰ খেদ মিলিল অপাৰ।
গৰিহিলা পুত্ৰক কৰিয়া তিৰস্কাৰ।।
কিনো তই অধম দুর্ব্বোধ শিশু চণ্ড।
অল্প অপৰাধে কৰ প্ৰাণান্তিক দণ্ড৷৷
অৰ্থঃ
“শমীকে শুনি অপাৰ খেদ প্ৰকাশ কৰিলে আৰু পুত্ৰক তিৰস্কাৰ কৰিলে, ‘তই অধম, দুৰ্বোধ শিশু চণ্ড, অল্প অপৰাধত প্ৰাণান্তিক দণ্ড দিলি।’”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত শমীকে পুত্ৰক তিৰস্কাৰ কৰিছে, কিয়নো তেওঁ অল্প অপৰাধত পৰীক্ষিতক শাপ দিছে।
শ্লোক ৩৪৮
সিজিল পাতক তোত ইসি মহাকষ্ট।
হুইবেক অনাথ প্ৰজা ৰাজা ভৈলে নষ্ট।
খটচোৰ ডকাইতে লুটিবে গ্রাম দেশ।
নুহিবে ৰক্ষক লোকে পাইবে মহাক্লেশ।।
অৰ্থঃ
“তই মহাকষ্টৰ পাতক কৰিলি। ৰজা নষ্ট হ’লে প্ৰজা অনাথ হ’ব, খটচোৰ ডকাইতে গ্ৰাম-দেশ লুটিব, ৰক্ষক নোহোৱাকৈ লোকে মহাক্লেশ পাব।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত শমীকে পুত্ৰক ৰজাৰ মৃত্যুৰ ফলত হ’ব পৰা অৰাজকতাৰ কথা কৈছে।
শ্লোক ৩৪৯
অন্যোঅন্যে মৰিবেক কটাকটি কৰি।।
স্ত্রী ধন সৰ্ব্বস্বক নিবে অপহৰি।।
হৈবেক সঙ্গম যেন কুকুৰ বানৰে।
গুচিবে আচাৰ ধৰ্ম্ম সকল লোকৰে।।
অৰ্থঃ
“লোকে কটাকটি কৰি মৰিব, স্ত্ৰী, ধন, সৰ্বস্ব অপহৰণ কৰিব। কুকুৰ-বানৰৰ দৰে সঙ্গম হ’ব, সকলো লোকৰ আচাৰ-ধৰ্ম্ম গুচিব।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত শমীকে ৰজাৰ মৃত্যুৰ ফলত হ’ব পৰা সমাজৰ অৱনতিৰ কথা বৰ্ণনা কৰিছে।
শ্লোক ৩৫০
তোহোৰ নিমিত্তে যত মিলিব বিপাক।
সিসৱ পাতকে আসি পাইবে আহ্মাক।।
মহাভাগৱত ৰাজা পৰম নিস্পাপ।
কিনো মন্দমতি তই তাঙ্ক দেস শাপ।।
অৰ্থঃ
“তোৰ কাৰণে যি বিপাক মিলিব, সেই পাতক মোক পাব। মহাভাগৱত ৰজা পৰম নিষ্পাপ, তই কিনো মন্দমতি হৈ তাক শাপ দিলি।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত শমীকে পুত্ৰক পৰীক্ষিত ৰজাৰ মহান গুণৰ কথা কৈছে আৰু তেওঁক শাপ দিয়াৰ বাবে তিৰস্কাৰ কৰিছে।
শ্লোক ৩৫১
উলটি আহ্মাকো যদি শাপে পৰীক্ষিত।
তেৱেসে আহ্মাৰ হোৱে পাপ প্রায়শ্চিত্ত।।
জানো কৃষ্ণদাসে হেন নকৰে বিঘাত।
অমোচন পাপ ইটো ৰহিল আহ্মাত।।
অৰ্থঃ
“যদি পৰীক্ষিতে মোক শাপ দিয়ে, তেন্তে মোৰ পাপৰ প্ৰায়শ্চিত্ত হ’ব। মই জানো কৃষ্ণদাসে এনে বিঘাত নকৰে, এই অমোচন পাপ মোৰ ওপৰত ৰ’ল।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত শমীকে পুত্ৰক পাপৰ প্ৰায়শ্চিত্তৰ কথা কৈছে।
শ্লোক ৩৫২
কৰৈ উপালম্ভ দম্ভ বোলৈ নিন্দাবাণী।
যদি কদাচিতো আসি মাৰৈ হাতে হানি।।
তথাপিতো নকৰে ভকতে প্রতিকাৰ।
তাতেসে নভৈল ভস্ম সবংশে আহ্মাৰ।।
অৰ্থঃ
“যদি কৃষ্ণদাসে উপালম্ভ, দম্ভ, নিন্দাবাণী কয় বা হাতেৰে মাৰে, তথাপি ভক্তই প্ৰতিকাৰ নকৰে, সেয়েহে মোৰ সপত্নীক ভস্ম নহ’ল।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত শমীকে ভক্তৰ ধৈৰ্য্য আৰু ক্ষমাশীলতাৰ কথা উল্লেখ কৰিছে।
শ্লোক ৩৫৩
নমো নমো হে প্রভু কৃষ্ণ কৃপাময়।
ভকতক তোহ্মাৰ শাপিলে দুৰাশয়।।
অজ্ঞানীৰ দোষ আৱে মৰষিয়ো বাপ।
এহি বুলি শমীকে কৰন্ত অনুতাপ।।
অৰ্থঃ
“নমো নমো হে প্ৰভু কৃষ্ণ, তুমি কৃপাময়। দুৰাশয়ে তোমাৰ ভক্তক শাপ দিলে। হে বাপ, অজ্ঞানীৰ দোষ মাৰ্জনা কৰা। এই বুলি শমীকে অনুতাপ কৰিলে।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত শমীকে কৃষ্ণৰ ওচৰত ক্ষমা বিচাৰিছে।
শ্লোক ৩৫৪
ৰাজাৰ পাশক লাগি পাঞ্চিলা শিষ্যক।
শৃঙ্গী শাপিলেক তাঙ্ক দংশিবে তক্ষক।।
যেন লাগে আৱে হোৱন্তক সাৱধান।
এহি বুলি শমীকে ধৰিলে দুনাই ধ্যান।।
অৰ্থঃ
“শমীকে ৰজাৰ ওচৰলৈ শিষ্যক পঠিয়াই ক’লে, ‘শৃঙ্গীয়ে তেওঁক তক্ষকে দংশিবলৈ শাপ দিছে, তেওঁ সাৱধান হওক।’ এই বুলি শমীকে পুনৰ ধ্যানত মগ্ন হ’ল।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত শমীকে ৰজাক সতৰ্ক কৰাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৫৫
ওঠৰ অধ্যায় কথা এহিমানে গৈলা।
ৰাজাৰ বৃত্তান্ত সূতে কহিবাক লৈলা।।
ঋষিৰ গলত আৰি সাপ পৰীক্ষিত।
গৃহে গৈয়া পাইলা ৰাজা খেদ বিপৰীত।।
অৰ্থঃ
“ওঠৰ অধ্যায়ৰ কথা এয়াত শেষ হ’ল। সূতে ৰজাৰ বৃত্তান্ত ক’বলৈ ধৰিলে। ঋষিৰ গলত সাপ আৰি পৰীক্ষিত ৰজা গৃহলৈ গৈ খেদত আকুল হ’ল।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত পৰীক্ষিত ৰজাৰ অনুতাপৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৫৬
কৰি গৰিহিত কৰ্ম্ম পায়া চিন্তা দুখ।
মনত গুণন্ত ৰাজা বসি অধোমুখ।।
কোননো দুর্দ্দৈৱে হেন কৰাইলে কুমতি।
জানিলো পাইলেক মোক দাৰুণ দুর্গতি।।
অৰ্থঃ
“গৰিহিত কৰ্ম্ম কৰি চিন্তা আৰু দুখ পাই ৰজাই অধোমুখে বহি মনত ভাবিলে, ‘কোন দুৰ্দৈৱে মোক এনে কুমতি কৰালে? মই দাৰুণ দুৰ্গতি পাইছো।’”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত পৰীক্ষিত ৰজাৰ অনুতাপ আৰু দুৰ্গতিৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৫৭
কৃষ্ণক ধিয়ান্ত মুনি পৰম নিস্পাপ।
তাহান কান্ধত দিলো মঞি মৰা সাপ।।
ঈশ্বৰকো অৱহেলা কৰিলো লগতে।
হৈবেক আপদ জানো অচিৰ কালতে৷৷
অৰ্থঃ
“কৃষ্ণক ধ্যান কৰা পৰম নিষ্পাপ মুনিৰ কান্ধত মই মৰা সাপ দিলো। ঈশ্বৰকো অৱহেলা কৰিলো, অচিৰ কালতে আপদ হ’ব।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত পৰীক্ষিত ৰজাই নিজৰ অপৰাধৰ কথা স্বীকাৰ কৰিছে।
শ্লোক ৩৫৮
এতেক বোলন্তে ভৈলা মহা অনুতাপ।
ধিক ধিক মোক বুলি কৰন্ত বিলাপ।।
যেন লাগে এখনে ফলোক পাপ মোৰ।
আউৰ যেন নকৰো ইমত পাপ ঘোৰ।।
অৰ্থঃ
“এই বুলি কৈ থাকোতে ৰজাৰ মহা অনুতাপ হ’ল। ‘ধিক ধিক মোক’ বুলি তেওঁ বিলাপ কৰিলে। ‘মোৰ পাপ এতিয়াই ফলিয়াওক, আৰু মই এনে ঘোৰ পাপ নকৰো।’”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত পৰীক্ষিত ৰজাৰ অনুতাপ আৰু পাপৰ প্ৰতি ঘৃণাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৫৯
ধন জন শৰীৰ যতেক ৰাজ্যভাৰ।
ঋষি শাপবহ্নি সৱে দহোক আহ্মাৰ।।
তেৱেসে পাপীৰ মোৰ হৈবে প্রায়শ্চিত্ত।
নিচিন্তিবো দুনাই দেৱ দ্বিজৰ অহিত।।
অৰ্থঃ
“ধন, জন, শৰীৰ আৰু ৰাজ্যভাৰ, ঋষিৰ শাপৰ জুইয়ে সকলো দহক। তেতিয়াহে মোৰ পাপীৰ প্ৰায়শ্চিত্ত হ’ব। মই দেৱ-দ্বিজৰ অহিত নিচিন্তো।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত পৰীক্ষিত ৰজাই প্ৰায়শ্চিত্তৰ বাবে ঋষিৰ শাপৰ জুইয়ে সকলো দহিবলৈ ইচ্ছা প্ৰকাশ কৰিছে।
শ্লোক ৩৬০
হৃদি খেদে দহৱৈ ৰাজাৰ যেন প্রাণ।
শমীকৰ শিষ্যে সেহিবেলা দিলে জান।।
সপ্তম দিৱসে আসি তোহ্মাক নৃপতি।
শৃঙ্গী শাপে দংশিবেক তক্ষকে সম্প্রতি।।
অৰ্থঃ
“ৰজাৰ প্ৰাণ হৃদয়ৰ খেদে দহিছে। শমীকৰ শিষ্যই তেওঁক জনালে, ‘সপ্তম দিনত শৃঙ্গীৰ শাপমতে তক্ষকে তোক দংশিব।’”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত শমীকৰ শিষ্যই পৰীক্ষিতক শাপৰ কথা জনোৱাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৬১
যেন লাগে চিন্তিয়োক পৰলোক হিত।
হেন শুনি কৃতকৃত্য ভৈলা পৰীক্ষিত।।
মঞি মহাপাপীৰ উচিত ভৈল দণ্ড।
মনতে এৰিলা ৰাজা জম্বুদ্বীপ খণ্ড।।
অৰ্থঃ
“যেন লাগে পৰলোকৰ হিত চিন্তা কৰা। এই কথা শুনি পৰীক্ষিত কৃতকৃত্য হ’ল। ‘মই মহাপাপী, মোৰ উচিত দণ্ড হ’ল।’ ৰজাই মনতে জম্বুদ্বীপ খণ্ড এৰিলে।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত পৰীক্ষিত ৰজাই পৰলোকৰ হিত চিন্তা কৰি জম্বুদ্বীপ এৰাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৬২
পুত্ৰ দাৰা বিষয়ত ভৈলা বিৰকতি।
কৃষ্ণৰেসে কৃপা ইটো মানিলা নৃপতি।।
ইহ পৰলোক মানে সৱে মায়াময়।
বিমৰিষি কৰিলন্ত মনত নিশ্চয়।।
অৰ্থঃ
“পুত্ৰ, দাৰা আৰু বিষয়ত বিৰক্তি হ’ল। ৰজাই কৃষ্ণৰ কৃপা মানিলে। ইহলোক আৰু পৰলোক সকলো মায়াময়, এই কথা মনত নিশ্চয় কৰিলে।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত পৰীক্ষিত ৰজাই সংসাৰৰ প্ৰতি বিৰক্তি প্ৰকাশ কৰিছে আৰু কৃষ্ণৰ কৃপা মানিছে।
শ্লোক ৩৬৩
কৃষ্ণৰ চৰণে সেৱা মোক্ষতো অধিক।।
চিত্তক দঢ়াইলা আতি হৰি ভকতিক।।
জন্মেজয় পুত্ৰক কৰিলা অভিষেক।
দিলা ৰাজ্যভাৰ তেজি আছিল যতেক।।
অৰ্থঃ
“কৃষ্ণৰ চৰণ সেৱা মোক্ষতকৈও অধিক। তেওঁ হৰি ভক্তিত চিত্ত দৃঢ় কৰিলে। জন্মেজয় পুত্ৰক অভিষেক কৰি ৰাজ্যভাৰ দি সকলো ত্যাগ কৰিলে।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত পৰীক্ষিত ৰজাই কৃষ্ণভক্তি আৰু ৰাজ্যভাৰ ত্যাগৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৬৪
চিন্তিল কিমতে মিলে বিশিষ্ট মৰণ।।
কৃষ্ণৰ চৰণে লৈলা একান্তে শৰণ।।
জানি ৰাজা কৃষ্ণ পাদোদকৰ মহত।
বসিলন্ত কুশ পাৰি গঙ্গাৰ তীৰত৷৷
অৰ্থঃ
“তেওঁ চিন্তিলে, ‘কিমতে বিশিষ্ট মৰণ মিলে?’ কৃষ্ণৰ চৰণত একান্ত শৰণ ল’লে। কৃষ্ণৰ পাদোদকৰ মহতএই শ্লোকবোৰত পৰীক্ষিত ৰজাৰ অনুতাপ, তেওঁৰ কৃষ্ণভক্তি আৰু তক্ষকৰ দ্বাৰা দংশনৰ প্ৰস্তুতিৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। প্ৰতিটো শ্লোকৰ অসমীয়া অৰ্থ আৰু ব্যাখ্যা তলত দিয়া হ’ল:
শ্লোক ৩৪৬
কৰিলে অপ্রিয় কোনে কেন হেন দুখ।
কহিলা বৃত্তান্ত শৃঙ্গী বস্ত্ৰে মুচি মুখ।।
গলে সাপ দিল জল নপাই নৃপ পাপ।
তক্ষকে দংশোক বুলি ময়ো দিলো শাপ।।
অৰ্থঃ
“কোনে কেনেকৈ এনে দুখদায়ক কাম কৰিলে? শৃঙ্গীয়ে বস্ত্ৰেৰে মুখ মুচি বৃত্তান্ত ক’লে, ‘নৃপতি পাপীয়ে জল নাপাই গলত সাপ দিলে, মই তক্ষকে দংশিবলৈ শাপ দিলো।’”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত শৃঙ্গীয়ে পিতৃৰ অপমানৰ প্ৰতিশোধ লৈ পৰীক্ষিতক শাপ দিয়াৰ কথা কৈছে।
শ্লোক ৩৪৭
শুনি শমীকৰ খেদ মিলিল অপাৰ।
গৰিহিলা পুত্ৰক কৰিয়া তিৰস্কাৰ।।
কিনো তই অধম দুর্ব্বোধ শিশু চণ্ড।
অল্প অপৰাধে কৰ প্ৰাণান্তিক দণ্ড৷৷
অৰ্থঃ
“শমীকে শুনি অপাৰ খেদ প্ৰকাশ কৰিলে আৰু পুত্ৰক তিৰস্কাৰ কৰিলে, ‘তই অধম, দুৰ্বোধ শিশু চণ্ড, অল্প অপৰাধত প্ৰাণান্তিক দণ্ড দিলি।’”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত শমীকে পুত্ৰক তিৰস্কাৰ কৰিছে, কিয়নো তেওঁ অল্প অপৰাধত পৰীক্ষিতক শাপ দিছে।
শ্লোক ৩৪৮
সিজিল পাতক তোত ইসি মহাকষ্ট।
হুইবেক অনাথ প্ৰজা ৰাজা ভৈলে নষ্ট।
খটচোৰ ডকাইতে লুটিবে গ্রাম দেশ।
নুহিবে ৰক্ষক লোকে পাইবে মহাক্লেশ।।
অৰ্থঃ
“তই মহাকষ্টৰ পাতক কৰিলি। ৰজা নষ্ট হ’লে প্ৰজা অনাথ হ’ব, খটচোৰ ডকাইতে গ্ৰাম-দেশ লুটিব, ৰক্ষক নোহোৱাকৈ লোকে মহাক্লেশ পাব।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত শমীকে পুত্ৰক ৰজাৰ মৃত্যুৰ ফলত হ’ব পৰা অৰাজকতাৰ কথা কৈছে।
শ্লোক ৩৪৯
অন্যোঅন্যে মৰিবেক কটাকটি কৰি।।
স্ত্রী ধন সৰ্ব্বস্বক নিবে অপহৰি।।
হৈবেক সঙ্গম যেন কুকুৰ বানৰে।
গুচিবে আচাৰ ধৰ্ম্ম সকল লোকৰে।।
অৰ্থঃ
“লোকে কটাকটি কৰি মৰিব, স্ত্ৰী, ধন, সৰ্বস্ব অপহৰণ কৰিব। কুকুৰ-বানৰৰ দৰে সঙ্গম হ’ব, সকলো লোকৰ আচাৰ-ধৰ্ম্ম গুচিব।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত শমীকে ৰজাৰ মৃত্যুৰ ফলত হ’ব পৰা সমাজৰ অৱনতিৰ কথা বৰ্ণনা কৰিছে।
শ্লোক ৩৫০
তোহোৰ নিমিত্তে যত মিলিব বিপাক।
সিসৱ পাতকে আসি পাইবে আহ্মাক।।
মহাভাগৱত ৰাজা পৰম নিস্পাপ।
কিনো মন্দমতি তই তাঙ্ক দেস শাপ।।
অৰ্থঃ
“তোৰ কাৰণে যি বিপাক মিলিব, সেই পাতক মোক পাব। মহাভাগৱত ৰজা পৰম নিষ্পাপ, তই কিনো মন্দমতি হৈ তাক শাপ দিলি।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত শমীকে পুত্ৰক পৰীক্ষিত ৰজাৰ মহান গুণৰ কথা কৈছে আৰু তেওঁক শাপ দিয়াৰ বাবে তিৰস্কাৰ কৰিছে।
শ্লোক ৩৫১
উলটি আহ্মাকো যদি শাপে পৰীক্ষিত।
তেৱেসে আহ্মাৰ হোৱে পাপ প্রায়শ্চিত্ত।।
জানো কৃষ্ণদাসে হেন নকৰে বিঘাত।
অমোচন পাপ ইটো ৰহিল আহ্মাত।।
অৰ্থঃ
“যদি পৰীক্ষিতে মোক শাপ দিয়ে, তেন্তে মোৰ পাপৰ প্ৰায়শ্চিত্ত হ’ব। মই জানো কৃষ্ণদাসে এনে বিঘাত নকৰে, এই অমোচন পাপ মোৰ ওপৰত ৰ’ল।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত শমীকে পুত্ৰক পাপৰ প্ৰায়শ্চিত্তৰ কথা কৈছে।
শ্লোক ৩৫২
কৰৈ উপালম্ভ দম্ভ বোলৈ নিন্দাবাণী।
যদি কদাচিতো আসি মাৰৈ হাতে হানি।।
তথাপিতো নকৰে ভকতে প্রতিকাৰ।
তাতেসে নভৈল ভস্ম সবংশে আহ্মাৰ।।
অৰ্থঃ
“যদি কৃষ্ণদাসে উপালম্ভ, দম্ভ, নিন্দাবাণী কয় বা হাতেৰে মাৰে, তথাপি ভক্তই প্ৰতিকাৰ নকৰে, সেয়েহে মোৰ সপত্নীক ভস্ম নহ’ল।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত শমীকে ভক্তৰ ধৈৰ্য্য আৰু ক্ষমাশীলতাৰ কথা উল্লেখ কৰিছে।
শ্লোক ৩৫৩
নমো নমো হে প্রভু কৃষ্ণ কৃপাময়।
ভকতক তোহ্মাৰ শাপিলে দুৰাশয়।।
অজ্ঞানীৰ দোষ আৱে মৰষিয়ো বাপ।
এহি বুলি শমীকে কৰন্ত অনুতাপ।।
অৰ্থঃ
“নমো নমো হে প্ৰভু কৃষ্ণ, তুমি কৃপাময়। দুৰাশয়ে তোমাৰ ভক্তক শাপ দিলে। হে বাপ, অজ্ঞানীৰ দোষ মাৰ্জনা কৰা। এই বুলি শমীকে অনুতাপ কৰিলে।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত শমীকে কৃষ্ণৰ ওচৰত ক্ষমা বিচাৰিছে।
শ্লোক ৩৫৪
ৰাজাৰ পাশক লাগি পাঞ্চিলা শিষ্যক।
শৃঙ্গী শাপিলেক তাঙ্ক দংশিবে তক্ষক।।
যেন লাগে আৱে হোৱন্তক সাৱধান।
এহি বুলি শমীকে ধৰিলে দুনাই ধ্যান।।
অৰ্থঃ
“শমীকে ৰজাৰ ওচৰলৈ শিষ্যক পঠিয়াই ক’লে, ‘শৃঙ্গীয়ে তেওঁক তক্ষকে দংশিবলৈ শাপ দিছে, তেওঁ সাৱধান হওক।’ এই বুলি শমীকে পুনৰ ধ্যানত মগ্ন হ’ল।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত শমীকে ৰজাক সতৰ্ক কৰাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৫৫
ওঠৰ অধ্যায় কথা এহিমানে গৈলা।
ৰাজাৰ বৃত্তান্ত সূতে কহিবাক লৈলা।।
ঋষিৰ গলত আৰি সাপ পৰীক্ষিত।
গৃহে গৈয়া পাইলা ৰাজা খেদ বিপৰীত।।
অৰ্থঃ
“ওঠৰ অধ্যায়ৰ কথা এয়াত শেষ হ’ল। সূতে ৰজাৰ বৃত্তান্ত ক’বলৈ ধৰিলে। ঋষিৰ গলত সাপ আৰি পৰীক্ষিত ৰজা গৃহলৈ গৈ খেদত আকুল হ’ল।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত পৰীক্ষিত ৰজাৰ অনুতাপৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৫৬
কৰি গৰিহিত কৰ্ম্ম পায়া চিন্তা দুখ।
মনত গুণন্ত ৰাজা বসি অধোমুখ।।
কোননো দুর্দ্দৈৱে হেন কৰাইলে কুমতি।
জানিলো পাইলেক মোক দাৰুণ দুর্গতি।।
অৰ্থঃ
“গৰিহিত কৰ্ম্ম কৰি চিন্তা আৰু দুখ পাই ৰজাই অধোমুখে বহি মনত ভাবিলে, ‘কোন দুৰ্দৈৱে মোক এনে কুমতি কৰালে? মই দাৰুণ দুৰ্গতি পাইছো।’”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত পৰীক্ষিত ৰজাৰ অনুতাপ আৰু দুৰ্গতিৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৫৭
কৃষ্ণক ধিয়ান্ত মুনি পৰম নিস্পাপ।
তাহান কান্ধত দিলো মঞি মৰা সাপ।।
ঈশ্বৰকো অৱহেলা কৰিলো লগতে।
হৈবেক আপদ জানো অচিৰ কালতে৷৷
অৰ্থঃ
“কৃষ্ণক ধ্যান কৰা পৰম নিষ্পাপ মুনিৰ কান্ধত মই মৰা সাপ দিলো। ঈশ্বৰকো অৱহেলা কৰিলো, অচিৰ কালতে আপদ হ’ব।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত পৰীক্ষিত ৰজাই নিজৰ অপৰাধৰ কথা স্বীকাৰ কৰিছে।
শ্লোক ৩৫৮
এতেক বোলন্তে ভৈলা মহা অনুতাপ।
ধিক ধিক মোক বুলি কৰন্ত বিলাপ।।
যেন লাগে এখনে ফলোক পাপ মোৰ।
আউৰ যেন নকৰো ইমত পাপ ঘোৰ।।
অৰ্থঃ
“এই বুলি কৈ থাকোতে ৰজাৰ মহা অনুতাপ হ’ল। ‘ধিক ধিক মোক’ বুলি তেওঁ বিলাপ কৰিলে। ‘মোৰ পাপ এতিয়াই ফলিয়াওক, আৰু মই এনে ঘোৰ পাপ নকৰো।’”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত পৰীক্ষিত ৰজাৰ অনুতাপ আৰু পাপৰ প্ৰতি ঘৃণাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৫৯
ধন জন শৰীৰ যতেক ৰাজ্যভাৰ।
ঋষি শাপবহ্নি সৱে দহোক আহ্মাৰ।।
তেৱেসে পাপীৰ মোৰ হৈবে প্রায়শ্চিত্ত।
নিচিন্তিবো দুনাই দেৱ দ্বিজৰ অহিত।।
অৰ্থঃ
“ধন, জন, শৰীৰ আৰু ৰাজ্যভাৰ, ঋষিৰ শাপৰ জুইয়ে সকলো দহক। তেতিয়াহে মোৰ পাপীৰ প্ৰায়শ্চিত্ত হ’ব। মই দেৱ-দ্বিজৰ অহিত নিচিন্তো।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত পৰীক্ষিত ৰজাই প্ৰায়শ্চিত্তৰ বাবে ঋষিৰ শাপৰ জুইয়ে সকলো দহিবলৈ ইচ্ছা প্ৰকাশ কৰিছে।
শ্লোক ৩৬০
শ্লোকঃ
হৃদি খেদে দহৱৈ ৰাজাৰ যেন প্রাণ।
শমীকৰ শিষ্যে সেহিবেলা দিলে জান।।
সপ্তম দিৱসে আসি তোহ্মাক নৃপতি।
শৃঙ্গী শাপে দংশিবেক তক্ষকে সম্প্রতি।।
অৰ্থঃ
“ৰজাৰ প্ৰাণ হৃদয়ৰ খেদে দহিছে। শমীকৰ শিষ্যই তেওঁক জনালে, ‘সপ্তম দিনত শৃঙ্গীৰ শাপমতে তক্ষকে তোক দংশিব।’”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত শমীকৰ শিষ্যই পৰীক্ষিতক শাপৰ কথা জনোৱাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৬১
যেন লাগে চিন্তিয়োক পৰলোক হিত।
হেন শুনি কৃতকৃত্য ভৈলা পৰীক্ষিত।।
মঞি মহাপাপীৰ উচিত ভৈল দণ্ড।
মনতে এৰিলা ৰাজা জম্বুদ্বীপ খণ্ড।।
অৰ্থঃ
“যেন লাগে পৰলোকৰ হিত চিন্তা কৰা। এই কথা শুনি পৰীক্ষিত কৃতকৃত্য হ’ল। ‘মই মহাপাপী, মোৰ উচিত দণ্ড হ’ল।’ ৰজাই মনতে জম্বুদ্বীপ খণ্ড এৰিলে।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত পৰীক্ষিত ৰজাই পৰলোকৰ হিত চিন্তা কৰি জম্বুদ্বীপ এৰাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৬২
শ্লোকঃ
পুত্ৰ দাৰা বিষয়ত ভৈলা বিৰকতি।
কৃষ্ণৰেসে কৃপা ইটো মানিলা নৃপতি।।
ইহ পৰলোক মানে সৱে মায়াময়।
বিমৰিষি কৰিলন্ত মনত নিশ্চয়।।
অৰ্থঃ
“পুত্ৰ, দাৰা আৰু বিষয়ত বিৰক্তি হ’ল। ৰজাই কৃষ্ণৰ কৃপা মানিলে। ইহলোক আৰু পৰলোক সকলো মায়াময়, এই কথা মনত নিশ্চয় কৰিলে।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত পৰীক্ষিত ৰজাই সংসাৰৰ প্ৰতি বিৰক্তি প্ৰকাশ কৰিছে আৰু কৃষ্ণৰ কৃপা মানিছে।
শ্লোক ৩৬৩
কৃষ্ণৰ চৰণে সেৱা মোক্ষতো অধিক।।
চিত্তক দঢ়াইলা আতি হৰি ভকতিক।।
জন্মেজয় পুত্ৰক কৰিলা অভিষেক।
দিলা ৰাজ্যভাৰ তেজি আছিল যতেক।।
অৰ্থঃ
“কৃষ্ণৰ চৰণ সেৱা মোক্ষতকৈও অধিক। তেওঁ হৰি ভক্তিত চিত্ত দৃঢ় কৰিলে। জন্মেজয় পুত্ৰক অভিষেক কৰি ৰাজ্যভাৰ দি সকলো ত্যাগ কৰিলে।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত পৰীক্ষিত ৰজাই কৃষ্ণভক্তি আৰু ৰাজ্যভাৰ ত্যাগৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৬৪
চিন্তিল কিমতে মিলে বিশিষ্ট মৰণ।।
কৃষ্ণৰ চৰণে লৈলা একান্তে শৰণ।।
জানি ৰাজা কৃষ্ণ পাদোদকৰ মহত।
বসিলন্ত কুশ পাৰি গঙ্গাৰ তীৰত৷৷
অৰ্থঃ
“ৰজাই চিন্তা কৰিলে, ‘কিমতে বিশিষ্ট মৰণ মিলে?’ তেওঁ কৃষ্ণৰ চৰণত একান্ত শৰণ ল’লে। কৃষ্ণৰ পাদোদকৰ মহত্ব জ্ঞাত হৈ গঙ্গাৰ তীৰত কুশ পাৰি বহিল।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত পৰীক্ষিত ৰজাই কৃষ্ণৰ চৰণত শৰণ লৈ বিশিষ্ট মৰণৰ বাবে প্ৰস্তুতি চলোৱাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৬৫
কৃষ্ণৰ চৰণ-ৰেণু মিশ্রিত তুলসী।
ভৈলা সর্বোত্তম জল যাহাক পৰশি।।
জগত পৱিত্ৰকাৰী হেনয় গঙ্গাক।
মৰন্তা মনুষ্যে কোনে নেসেৱিবে তাক।।
অৰ্থঃ
“কৃষ্ণৰ চৰণৰ ৰেণু আৰু তুলসী মিশ্ৰিত জল সর্বোত্তম হৈছে, যাক স্পৰ্শ কৰিলে জগত পৱিত্ৰ হয়। হেন গঙ্গাক মৰণাসন্ন মানুহে কোনে নেসেৱে?”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত গঙ্গাৰ মাহাত্ম্য আৰু কৃষ্ণৰ চৰণৰ ৰেণুৰ পৱিত্ৰতাৰ কথা উল্লেখ কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৬৬
মনত নিশ্চয় কৰি গঙ্গাৰ তীৰত।
মুকুন্দৰ পাদপদ্ম ধৰি হৃদয়ত।।
ভৈলন্ত নিঃশঙ্ক শান্তচিত্ত সৰ্ব্বজান।
কৃষ্ণৰ চৰণ ছাড়ি নিচিন্তয় আন।।
অৰ্থঃ
“মনত নিশ্চয় কৰি গঙ্গাৰ তীৰত মুকুন্দৰ পাদপদ্ম হৃদয়ত ধাৰণ কৰি ৰজা নিঃশঙ্ক আৰু শান্তচিত্ত হ’ল। তেওঁ কৃষ্ণৰ চৰণৰ বাহিৰে আন একো নিচিন্তিলে।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত পৰীক্ষিত ৰজাই কৃষ্ণৰ চৰণত একাগ্ৰতাৰে মনোনিবেশ কৰাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৬৭
ৰাজা পৰীক্ষিতক তক্ষকে খাইবে শুনি।
তহিতে আসিলা যত অসংখ্যাত মুনি।।
জগত পৱিত্ৰকাৰী সৱে মহামূর্তি।
শুনা তাসম্বক লেখা দেঞো প্রতি প্রতি।।
অৰ্থঃ
“ৰজা পৰীক্ষিতক তক্ষকে দংশিব বুলি শুনি অসংখ্যাত মুনি তালৈ আহিল। জগত পৱিত্ৰকাৰী সেই মহামূৰ্তিসকলৰ নাম শুনা, মই প্ৰতি প্ৰতি ক’ম।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত ঋষিসকলৰ আগমনৰ কথা উল্লেখ কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৬৮
অগস্তি অঙ্গিৰা ভূগু গৌতম সগৰ।
বশিষ্ঠ অৰিষ্ট নেমি ৰাম পৰাশৰ।।
পিপ্পলাদ দেৱল কৱষ কনিলাষ।
বিশ্বামিত্র মৈত্রেয় উতথ্য ঔৰ্ব্ব ব্যাস।।
অৰ্থঃ
“অগস্তি, অঙ্গিৰা, ভূগু, গৌতম, সগৰ, বশিষ্ঠ, অৰিষ্টনেমি, ৰাম, পৰাশৰ, পিপ্পলাদ, দেৱল, কৱষ, কনিলাষ, বিশ্বামিত্র, মৈত্ৰেয়, উতথ্য, ঔৰ্ব্ব আৰু ব্যাস।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত আগমন কৰা ঋষিসকলৰ নাম উল্লেখ কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৬৯
অত্রি ইন্দ্ৰপ্ৰমদ নাৰদ ঋষিৰাজ।
গাধি মেধাতিথি ইধ্যাবাহ ভৰদ্বাজ।।
পুলহ পুলস্তি পুণ্য প্রভু ভগৱন্ত।
চ্যৱন সৱন আৰ্ষ্টিসেন সৰ্ব্বদন্ত।।
অৰ্থঃ
“অত্ৰি, ইন্দ্ৰপ্ৰমদ, নাৰদ, ঋষিৰাজ, গাধি, মেধাতিথি, ইধ্যাবাহ, ভৰদ্বাজ, পুলহ, পুলস্তি, পুণ্য প্ৰভু ভগৱন্ত, চ্যৱন, সৱন, আৰ্ষ্টিসেন আৰু সৰ্ব্বদন্ত।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত ঋষিসকলৰ নামৰ তালিকা আগবঢ়োৱা হৈছে।
শ্লোক ৩৭০
উতঙ্ক নিশঙ্ক শঙ্খ দুর্বাসা দুৰ্ম্মতি।
কথ কালকঞ্জ ক্রতু কুশীল সুমতি।।
দেৱঋষি ৰাজঋষি ব্রহ্মঋষি যত।
অৰুণ প্ৰমুখ্যে আসি ভৈলা উপগত।।
অৰ্থঃ
“উতঙ্ক, নিশঙ্ক, শঙ্খ, দুৰ্বাসা, দুৰ্ম্মতি, কথ, কালকঞ্জ, ক্রতু, কুশীল, সুমতি আদি দেৱঋষি, ৰাজঋষি আৰু ব্ৰহ্মঋষিসকল অৰুণৰ নেতৃত্বত উপস্থিত হ’ল।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত ঋষিসকলৰ নামৰ তালিকা আগবঢ়োৱা হৈছে।
শ্লোক ৩৭১
দেখি পৰীক্ষিত গাৱচালি সচকিত।
সাদৰে আসন আনি বৈসাইলা তহিত।।
পাদ্য অর্ঘ্যে ধূপে পূজি পূৰি মনস্কাম।
সৱাকো কৰিলা শিৰে নৃপতি প্রণাম।।
অৰ্থঃ
“ঋষিসকলক দেখি পৰীক্ষিত ৰজা সচকিত হৈ গাৱচালি কৰিলে। সাদৰে আসন আনি তেওঁলোকক বহুৱালে। পাদ্য, অৰ্ঘ্য, ধূপেৰে পূজা কৰি মনস্কাম পূৰ্ণ কৰিলে আৰু সকলোকে শিৰেৰে প্ৰণাম কৰিলে।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত পৰীক্ষিত ৰজাই ঋষিসকলক সাদৰে আদৰণি জনোৱাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৭২
গঙ্গাৰ তীৰত পাতি বহল সমাজ।
সুখে বসিলন্ত সৱে মহা ঋষিৰাজ।।
দেখি দুনাই নমস্কাৰ কৰি পৰীক্ষিত।
কৰযোৰে ভৈলন্ত আগতে উপস্থিত।।
অৰ্থঃ
“গঙ্গাৰ তীৰত বহল সমাজ পাতি সকলো মহা ঋষিৰাজ সুখেৰে বহিল। পৰীক্ষিতে দেখি পুনৰ নমস্কাৰ কৰি কৰযোৰে আগত উপস্থিত হ’ল।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত ঋষিসকলৰ সভাৰ আয়োজন আৰু পৰীক্ষিত ৰজাৰ প্ৰণামৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
সাৰাংশঃ
এই শ্লোকবোৰত পৰীক্ষিত ৰজাই কৃষ্ণৰ চৰণত শৰণ লৈ বিশিষ্ট মৰণৰ বাবে প্ৰস্তুতি চলোৱাৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। তেওঁ গঙ্গাৰ তীৰত কুশ পাৰি বহি কৃষ্ণৰ চৰণত মনোনিবেশ কৰে। ঋষিসকল তেওঁৰ ওচৰলৈ আহি সমাজ পাতি বহে। পৰীক্ষিতে ঋষিসকলক সাদৰে আদৰণি জনাই পূজা-অৰ্চনা কৰে। ইয়াত কৃষ্ণভক্তি, গঙ্গাৰ মাহাত্ম্য আৰু ঋষিসকলৰ আগমনৰ কথা উল্লেখ কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৭৩:
মূল শ্লোক:
“বুলিলা বিনয় আসি সাদৰি বচনে।
ভৈলো ধন্যতম তোমাসাৰ আগমনে।।
ভৰিধোৱা পানী থাকৈ যথাত বিপ্ৰৰ।
তাতো থাকিবাক যোগ্য নুহি ক্ষত্রিয়ৰ।।”
অসমীয়া অৰ্থ:
বিনয়ৰে ক’লে, “আপোনালোকৰ আগমনত মই অতি ধন্য হ’লোঁ। বিপ্ৰসকলৰ থকা ঠাইত (ব্ৰাহ্মণৰ বাবে সংৰক্ষিত স্থানত) ক্ষত্ৰিয়ৰ থাকিবলৈ যোগ্যতা নাই।”
ব্যাখ্যা:
ৰজা পৰীক্ষিতে ঋষিসকলক সাদৰি বিনয় ভাৱে কৈছে যে তেওঁলোকৰ আগমনে তেওঁক গৌৰৱান্বিত কৰিইছে। কিন্তু সামাজিক নীতি অনুসৰি ক্ষত্ৰিয়ৰ বাবে ব্ৰাহ্মণৰ স্থানত (যেনে—যাগ-যজ্ঞৰ আসন) থাকিব নোৱাৰে। ইয়াত সামাজিক স্তৰীকৰণ আৰু ৰাজনৈতিক বিনয়ৰ প্ৰতিফলন দেখা যায়।
শ্লোক ৩৭৪:
মূল শ্লোক:
“কৰো গৰিহিত কৰ্ম্ম হিংসা আমি পাপী।
মহা অনুগ্রহ মোক কৰিলা তথাপি।।
দেৱৰো দুৰ্লভ তুমিসৱ মহামুনি।
দেখিবে আসিলা সৱে মোৰ মৃত্যু শুনি।।”
অসমীয়া অৰ্থ:
“মই পাপী, নিন্দনীয় কাম (হিংসা) কৰিছোঁ, তথাপি আপুনি মোক মহান অনুগ্ৰহ দেখুৱালে। দেৱতাসকলৰো দুষ্প্ৰাপ্য আপুনি মহামুনিসকল। মোৰ মৃত্যুৰ বাৰ্তা শুনি আপোনালোকে দৰ্শন দিলে।”
ব্যাখ্যা:
পৰীক্ষিতে ঋষিসকলৰ প্ৰতি কৃতজ্ঞতা প্ৰকাশ কৰি কৈছে যে তেওঁৰ অপৰাধ (হিংসামূলক কাৰ্য) সত্ত্বেও ঋষিসকলে তেওঁক সন্মান দান কৰিছে। ঋষিসকলৰ দৰ্শন দেৱতাসকলৰ বাবেও দুৰ্লভ—এই কথাই ঋষিৰ মৰ্যাদা আৰু ৰজাৰ বিনয়ী মনোভাবক ফুটি তুলিছে।
শ্লোক ৩৭৫:
মূল শ্লোক:
“গৃহ অন্ধকুপত পৰিলো মঞি পাপ।
কৃষ্ণৰেসে প্রসাদত পাইলো ঋষিশাপ।।
জানন্ত বিফলে মৰে ভৃত্যুৰ সন্ততি।
শাপ দিয়াই উপজাইলা মোৰ বিৰকতি।।”
অসমীয়া অৰ্থ:
“মই পাপত গৃহৰূপী অন্ধকূপত পৰিছিলোঁ। কৃষ্ণৰ অনুগ্ৰহতহে ঋষিৰ শাপ পাইছোঁ। ভৃত্যৰ সন্তানে নিষ্ফল মৰে, এই কথা জ্ঞাত হৈ ঋষিয়ে শাপ দি মোৰ বিৰক্তি (বৈৰাগ্য) জন্মাইছে।”
ব্যাখ্যা:
ইয়াত পৰীক্ষিতে স্বীকাৰ কৰিছে যে তেওঁৰ মোহ আৰু গৃহবন্ধন (বিষয়াসক্তি) এৰাবলৈ কৃষ্ণই ঋষিৰ শাপক এক প্ৰকাৰৰ অনুগ্ৰহ হিচাপে প্ৰেৰণ কৰিছে। ঋষিৰ শাপে তেওঁক সংসাৰৰ প্ৰতি বিৰক্তি জন্মাই ভগৱানৰ প্ৰতি আকৰ্ষিত কৰিছে।
শ্লোক ৩৭৬:
মূল শ্লোক:
“ভয় যেৱে নুপজৈ বৈৰাগ্য নুহিতাৱে।
বিৰকতি নভৈলে নভজে হৰিপাৱে।।
হেনজানি প্রভু কৃষ্ণ ইষ্টদেৱ মোৰ।
শাপছলে ছেদিলন্ত সংসাৰ দুৰ্ঘোৰ।।”
অসমীয়া অৰ্থ:
“ভয় নথকা অৱস্থাত বৈৰাগ্য জন্মে নাই। বিৰক্তি (সংসাৰৰ প্ৰতি ঘৃণা) নহ’লে হৰিৰ চৰণত ভক্তি নজন্মে। ইয়াক জ্ঞাত হৈ মোৰ ইষ্টদেৱ কৃষ্ণই শাপৰ ছলত এই দুৰ্ঘোৰ সংসাৰ ছেদিলে।”
ব্যাখ্যা:
সংসাৰৰ ভয় (মৃত্যু, বন্ধন আদি) আৰু বিষয়াসক্তিৰ প্ৰতি বিৰক্তি নোহোৱাকৈ ভক্তি সম্ভৱ নহয়। কৃষ্ণই শাপৰ মাধ্যমেই পৰীক্ষিতক সংসাৰৰ মায়া এৰাই মুক্তিৰ পথ দেখুৱাইছে।
শ্লোক ৩৭৭:
মূল শ্লোক:
“তোৰা ঋষি সমস্তে সাক্ষাতে সৃষ্টিকৰ।
সৱাৰো চৰণে কৰো এতেক গোচৰ।।
ভৈলোহো শৰণাগত শুনা সৱে বাপ।
নকৰিবা ব্যর্থ আউৰ ইটো ঋষিশাপ৷৷”
অসমীয়া অৰ্থ:
“আপোনালোক ঋষিসকল সাক্ষাৎ সৃষ্টিকৰ্তা। সকলোৰে চৰণত এই নিবেদন—মই শৰণাগত হ’লোঁ, হে পিতৃসকল! এই শাপক আৰু ব্যৰ্থ নকৰিব।”
ব্যাখ্যা:
পৰীক্ষিতে ঋষিসকলক সৃষ্টিকৰ্তাৰ সমতুল্য বুলি মানি তেওঁলোকৰ চৰণত শৰণাগত হৈ কৈছে—শাপক প্ৰত্যাহ্বান নজনাবলৈ, কাৰণ ইয়েই তেওঁৰ মুক্তিৰ উপায়।
শ্লোক ৩৭৮:
মূল শ্লোক:
“নুহি শাপ ইটো মোৰ পৰম প্রসাদ।
গৃহ শৰীৰক মোৰ কৰিলে উচ্ছাদ।।
আন বিষয়ক মনে দেখো বিষ্ঠা তুল।
নেৰো আউৰ বান্ধৱ কৃষ্ণৰ পদমূল।।”
অসমীয়া অৰ্থ:
“এই শাপ মোৰ পৰম প্ৰসাদ। ইয়ে মোৰ গৃহ আৰু শৰীৰক উচ্ছেদ কৰিলে। আন বিষয় (বিষয়াসক্তি) মনত বিষ্ঠাৰ দৰে দেখোঁ। কৃষ্ণৰ চৰণমূলক বন্ধু হিচাপে এৰি নিদিওঁ।”
ব্যাখ্যা:
শাপক তেওঁ আশীৰ্বাদ বুলি মানিছে, কাৰণ ইয়ে তেওঁৰ গৃহবন্ধন আৰু শৰীৰৰ মোহ নাশ কৰিছে। বিষয়াসক্তিৰ প্ৰতি ঘৃণা জন্মি কৃষ্ণৰ প্ৰতি একনিষ্ঠ ভক্তি স্থাপন হৈছে।
শ্লোক ৩৭৯:
মূল শ্লোক:
“ঋষিশাপে আসি মোক তক্ষকে দংশোক।
আক লাগি কিছু চিন্তা নকৰিবা মোক।।
যেনমতে হোৱৈ মোৰ হৰিক স্মৰণ।
কৈয়ো কৃষ্ণকথা লৈলো সৱাতে শৰণ।।”
অসমীয়া অৰ্থ:
“ঋষিৰ শাপ অনুসৰি তক্ষকে (সাপে) মোক দংশক। ইয়াৰ বাবে চিন্তা নকৰিবা। যাতে মোৰ শেষ মুহূর্তত হৰিৰ স্মৰণ হয়, সকলোকে কৃষ্ণকথা শুনি শৰণ লৈছোঁ।”
ব্যাখ্যা:
পৰীক্ষিতে মৃত্যুৰ ভয় ত্যাগ কৰি কৃষ্ণস্মৰণত মনোনিবেশ কৰিছে। তেওঁৰ একমাত্ৰ ইচ্ছা—মৃত্যুৰ সময়ত কৃষ্ণৰ নাম স্মৰণ কৰি মুক্তি লাভ কৰা।
শ্লোক ৩৮০:
মূল শ্লোক:
“এহিমাত্র আশীর্বাদ দিয়া ঋষিলোক।
নিজকর্মে জন্ম মোৰ যৈতে তৈতে হোক।।
সততে থাকোক কৃষ্ণচৰণত ৰতি।
নছাড়োক চিত্তে সদা সন্তৰ সঙ্গতি।।”
অসমীয়া অৰ্থ:
“হে ঋষিসকল! এই একেটা আশীৰ্বাদ দিয়ক—জন্ম য’তে হওক, কৃষ্ণচৰণত ৰতি থাকক। চিত্তই সদায় সন্তসঙ্গ নেৰাক।”
ব্যাখ্যা:
পৰীক্ষিতে পুনৰ্জন্মৰ পৰা মুক্তি নিবিচাৰে, কেৱল কৃষ্ণভক্তি আৰু সৎসঙ্গৰ বৰ মাগিছে। ইয়াৰ দ্বাৰা তেওঁৰ আধ্যাত্মিক লক্ষ্য স্পষ্ট হয়।
শ্লোক ৩৮১:
মূল শ্লোক:
“যেন নপাসৰো আমি ঈশ্বৰ মাধৱ।
জন্মে জন্মে হৌক মোৰ বৈষ্ণৱে বান্ধৱ।।
নুগুচোক সমস্ততে মিত্ৰতা আহ্মাৰ।
মাগো এহি বৰ হেৰা কৰো নমস্কাৰ।।”
অসমীয়া অৰ্থ:
“যেন মই ঈশ্বৰ মাধৱক নাপাহৰোঁ। জন্মে জন্মে বৈষ্ণৱসকল মোৰ বান্ধৱ হওক। সকলো ঠাইতে মোৰ মিত্ৰতা নুগুচোক। এই বৰ মাগিছোঁ, নমস্কাৰ জনাইছোঁ।”
ব্যাখ্যা:
ইয়াত পৰীক্ষিতে কৃষ্ণক স্মৰণ ৰখাৰ লগতে বৈষ্ণৱসকলৰ সান্নিধ্য আৰু সকলো প্ৰাণীৰ প্ৰতি মৈত্ৰীভাৱ প্ৰাৰ্থনা কৰিছে। ইয়াৰে তেওঁৰ সৰ্বব্যাপী প্ৰেম আৰু ভক্তিমূলক জীৱনৰ আকাংক্ষা প্ৰকাশ পাইছে।
শ্লোক ৩৮২:
মূল শ্লোক:
“জানা ঋষিসৱ সাক্ষী হৈবা গঙ্গামাৱ।
হুয়া এক শৰণ ধৰিলো কৃষ্ণপাৱ।।
কৃষ্ণ বিনে মোৰ ইষ্টদেৱ নাহি আন।
ৰাখিলা গৰ্ভতে পশি প্রভু মোৰ প্রাণ।।”
অসমীয়া অৰ্থ:
“হে ঋষিসকল! গঙ্গাদেৱী সাক্ষী হ’ব—মই একান্ত শৰণাগত হৈ কৃষ্ণৰ চৰণ ধৰিছোঁ। কৃষ্ণ বাদে মোৰ আৰু ইষ্টদেৱ নাই। গৰ্ভত প্ৰৱেশ কৰি প্ৰভুৱে মোৰ প্ৰাণ ৰক্ষা কৰিলে।”
ব্যাখ্যা:
পৰীক্ষিয়ে কৃষ্ণক একমাত্ৰ আশ্ৰয় বুলি ঘোষণা কৰিছে। গৰ্ভত অশ্বত্থামাৰ ব্ৰহ্মাস্ত্ৰৰ পৰা ৰক্ষা পোৱাৰ ঘটনাৰে কৃষ্ণৰ অপাৰ কৃপাৰ কথা সোঁৱৰাইছে।
শ্লোক ৩৮৩:
মূল শ্লোক:
“উপজিল প্রেম আতি এতেক বোলন্তে।
ধাৰায়ে বহয় নীৰ নয়নৰ হন্তে।।
আছিলন্ত তম্ভি কৃষ্ণ চৰণত ধৰি।
পাৰিলন্ত কুশক পূৰ্ব্বক আগ কৰি।।”
অসমীয়া অৰ্থ:
“এইবোৰ কৈ থাকোঁতে তেওঁৰ হৃদয়ত প্ৰেম উথলি উঠিল। চকুৰ পৰা পানীৰ ধাৰা বৈ গ’ল। কৃষ্ণৰ চৰণ ধৰি থিয় দি কুশাঙ্কুৰি আগত ৰাখিলে।”
ব্যাখ্যা:
পৰীক্ষিতৰ ভক্তিভাৱ এনে তীব্ৰ যে তেওঁৰ চকুলো বৈ যায়। কৃষ্ণৰ চৰণত ধৰি থকা অৱস্থাত তেওঁ কুশাঙ্কুৰি (যজ্ঞৰ বাবে পবিত্ৰ ঘাঁহ) সংগ্ৰহ কৰে—ইয়াত তেওঁৰ আধ্যাত্মিক প্ৰস্তুতিৰ ইংগিত।
শ্লোক ৩৮৪:
মূল শ্লোক:
“বসিলন্ত তাতে ৰাজা উত্তৰক মুখে।
কৃষ্ণৰ চৰণ চিন্তিবাক লৈলা সুখে।।
প্রশংসিয়া দেৱগণে চায়া একদৃষ্টি।
কৰিলন্ত শিৰত বিপুল পুষ্পবৃষ্টি।।”
অসমীয়া অৰ্থ:
“ৰজাই উত্তৰমুৱা হৈ তাতে বহিল। কৃষ্ণৰ চৰণ চিন্তাত সুখ লভিল। দেৱতাসকলে তেওঁক প্ৰশংসা কৰি একদৃষ্টিৰে চাই মূৰত পুষ্পবৃষ্টি কৰিলে।”
ব্যাখ্যা:
পৰীক্ষিতৰ ভক্তি দেখি দেৱতাসকলে তেওঁক পুষ্পবৃষ্টিৰে সন্মানিত কৰে। উত্তৰমুৱা হৈ বহাটোৱে মোক্ষৰ দিশ (উত্তৰ) আৰু কৃষ্ণচিন্তাৰ প্ৰতি একাগ্ৰতা সূচায়।
শ্লোক ৩৮৫:
মূল শ্লোক:
“কৰিল দুন্দুভি ধ্বনি পৰম হৰিষি।
সাধু সাধু বুলি প্রশংসিলা সৱে ঋষি।।
সম্বুধি বোলন্ত শুনা ৰাজঋষিবৰ্য্য।।
পাণ্ডুৰ বংশৰ ইটো নুহিকে আশ্চর্য্য।।”
অসমীয়া অৰ্থ:
“পৰম আনন্দত দুন্দুভি (দেৱবাদ্য) বাজিল। সকলো ঋষিয়ে ‘সাধু সাধু’ বুলি প্ৰশংসা কৰিলে। সম্বোধন কৰি ক’লে—’হে ৰাজঋষিশ্ৰেষ্ঠ! পাণ্ডু বংশৰ ইয়াত আচৰিত নহ’ব।'”
ব্যাখ্যা:
পাণ্ডৱ বংশৰ পৰম্পৰাগত ভক্তিৰ কথা সোঁৱৰাই ঋষিসকলে পৰীক্ষিতক সাধু বুলি অভিনন্দন জনায়। দুন্দুভিৰ ধ্বনিৰে স্বৰ্গীয় অনুমোদন প্ৰকাশ কৰা হৈছে।
এই শ্লোকবোৰত পৰীক্ষিত ৰজাৰ কৃষ্ণভক্তি, ঋষিসকলৰ উপদেশ আৰু কলিযুগত কৃষ্ণনামৰ মাহাত্ম্যৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। প্ৰতিটো শ্লোকৰ অসমীয়া অৰ্থ আৰু ব্যাখ্যা তলত দিয়া হ’ল:
শ্লোক ৩৮৬
একান্ত ভকত তাৰা কৃষ্ণৰ চৰণে।
পাঞ্চ পাণ্ডৱৰ গুণ বর্ণাইবো কেমনে।
কৃষ্ণৰ বিয়োগ মাত্র শুনিলা শ্ৰৱণে।
এৰিলন্ত মহাৰাজ লক্ষ্মী তাৱক্ষণে।।
অৰ্থঃ
“পাঞ্চ পাণ্ডৱ একান্ত ভক্ত, কৃষ্ণৰ চৰণত শৰণ লৈছে। তেওঁলোকৰ গুণ কেনেকৈ বৰ্ণাবো? কৃষ্ণৰ বিয়োগৰ কথা মাত্ৰ শুনি মহাৰাজে লক্ষ্মীক তৎক্ষণাৎ ত্যাগ কৰিলে।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত পাঞ্চ পাণ্ডৱৰ কৃষ্ণভক্তি আৰু কৃষ্ণৰ বিয়োগত তেওঁলোকৰ বিৰক্তিৰ কথা উল্লেখ কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৮৭
যাক সেৱা কৰে লক্ষ লক্ষ ৰাজাগণ।
কিৰীটিৰ অগ্রে মাত্র চৌৱৈ সিংহাসন।।
দেৱৰো দুর্লভ জম্বুদ্বীপ হেন ৰাজ।
সমস্তকে তেজি পাঞ্চো ভাই ভৈলা বাজ।।
অৰ্থঃ
“যাক লক্ষ লক্ষ ৰজাই সেৱা কৰে, যি কিৰীটিৰ আগত সিংহাসন চৌৱায়, দেৱতাসকলৰ বাবেও দুৰ্লভ জম্বুদ্বীপৰ ৰাজ্য ত্যাগ কৰি পাঞ্চ ভাই বাজ হ’ল।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত পাঞ্চ পাণ্ডৱে ৰাজ্য ত্যাগ কৰাৰ কথা উল্লেখ কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৮৮
ধৰিলা হিয়াত আনি কৃষ্ণৰ চৰণ।
ৰামকৃষ্ণ নাম মাত্র মুখত বচন।।
অৱধূত বেশে গৈলা উত্তৰ দিশক।
কতেক বর্ণাইবো আমি পাঞ্চপাণ্ডৱক।।
অৰ্থঃ
“তেওঁলোকে হৃদয়ত কৃষ্ণৰ চৰণ ধাৰণ কৰি ৰাম-কৃষ্ণ নাম মুখত লৈ অৱধূত বেশে উত্তৰ দিশলৈ গ’ল। মই পাঞ্চ পাণ্ডৱক কিমান বৰ্ণাবো?”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত পাঞ্চ পাণ্ডৱৰ কৃষ্ণভক্তি আৰু তেওঁলোকৰ ত্যাগৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৮৯
তাহান সন্ততি তুমি নৃপ পৰীক্ষিত।
কৃষ্ণ হেন দেৱত নিশ্চয় ভৈলা চিত্ত।।
ঋষিৰ শাপক তুমি কৰিলা প্রসাদ।
তিলেকে কৰিল মোহ বিষয় উচ্ছাদ।।
অৰ্থঃ
“হে নৃপ পৰীক্ষিত, তুমি তেওঁলোকৰ সন্ততি। তুমি কৃষ্ণৰ প্ৰতি নিশ্চয় চিত্ত হৈছা। ঋষিৰ শাপক তুমি প্ৰসাদ বুলি মানিলা, তিলেকে বিষয়ৰ মোহ উচ্ছেদ কৰিলা।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত পৰীক্ষিত ৰজাৰ কৃষ্ণভক্তি আৰু ঋষিৰ শাপক প্ৰসাদ বুলি মানি লোৱাৰ কথা উল্লেখ কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৯০
কৃষ্ণৰ চৰণ ৰসে মগ্ন ভৈল চিত্ত।
কিনো মহাসাধু ধন্য ধন্য পৰীক্ষিত।।
নিশ্চয় জানিলো পাইলা সংসাৰৰ সীমা।
বণাইবাক পাৰৈ কোনে তোহ্মাৰ মহিমা।।
অৰ্থঃ
“কৃষ্ণৰ চৰণ ৰসত তুমি মগ্ন হৈছা। হে পৰীক্ষিত, তুমি মহাসাধু, ধন্য ধন্য। মই নিশ্চয় জানিলো যে তুমি সংসাৰৰ সীমা পাইছা। তোৰ মহিমা কোনে বৰ্ণাব পাৰে?”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত পৰীক্ষিত ৰজাৰ কৃষ্ণভক্তি আৰু তেওঁৰ মহিমাৰ কথা উল্লেখ কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৯১
ৰাজাক এতেক বুলি মহাঋষিগণ।
কৰিলন্ত পাচে অন্যো অন্যে সম্ভাষণ।।
যাৱে গতি পাৱৈ ৰাজা শৰীৰক এৰি।
তাৱদেকে থাকো আমি নৃপতিক বেঢ়ি।।
অৰ্থঃ
“মহাঋষিসকলে ৰজাক এই বুলি কৈ পৰস্পৰ সম্ভাষণ কৰিলে, ‘যেতিয়ালৈকে ৰজাই শৰীৰ ত্যাগ কৰি গতি পায়, তেতিয়ালৈকে আমি তেওঁক বেঢ়ি থাকিম।’”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত ঋষিসকলে পৰীক্ষিত ৰজাক সহায় কৰাৰ কথা উল্লেখ কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৯২
ঋষি সমস্তৰ সিটো উদাৰ বচনে।
সম্যকে অমৃত সিঞ্চে নৃপতিৰ মনে।।
কৃষ্ণৰ চৰিত্ৰচয় শুনিবে ইচ্ছায়।
বুলিলন্ত দুনাই ৰাজা অৱনত কায়।।
অৰ্থঃ
“ঋষিসকলৰ উদাৰ বচনে ৰজাৰ মনত অমৃত সিঞ্চিল। কৃষ্ণৰ চৰিত্ৰ শুনিবলৈ ইচ্ছা কৰি ৰজাই পুনৰ অৱনত কায়ে ক’লে।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত ঋষিসকলৰ উপদেশে ৰজাৰ মনত শান্তি আৰু কৃষ্ণচৰিত্ৰ শুনাৰ ইচ্ছা জাগ্ৰত কৰাৰ কথা উল্লেখ কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৯৩
সাক্ষাতে তোমৰা মূর্তিমন্ত বেদগণ।
ভৈলা আসি মোৰ উপকাৰে উপসন।।
এতেকে তোহ্মাত পুছো কোন মহাধৰ্ম্ম।
কহিয়োক লোকৰ কৰ্ত্তব্য কোন কৰ্ম্ম।।
অৰ্থঃ
“তোমালোক সাক্ষাৎ মূৰ্তিমন্ত বেদ, মোৰ উপকাৰৰ বাবে উপস্থিত হৈছা। গতিকে তোমালোকক সুধিছো, কোন মহাধৰ্ম্ম? লোকৰ কৰ্তব্য কোন কৰ্ম্ম?”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত পৰীক্ষিত ৰজাই ঋষিসকলক ধৰ্ম আৰু কৰ্তব্যৰ বিষয়ে সুধিছে।
শ্লোক ৩৯৪
কেনমতে হোৱে সৰ্ব্বপাপত উদ্ধাৰ।
কোন কৰ্ম্মে পাৱৈ লোক সংসাৰৰ পাৰ।।
বিশেষত কি কৰিবে ম্রিয়মান লোকে।
বিমৰিষি কহিয়োক মোত ঋষিলাোকে।।
অৰ্থঃ
“কেনেকৈ সকলো পাপৰ পৰা উদ্ধাৰ পোৱা যায়? কোন কৰ্ম্মে সংসাৰৰ পাৰ পোৱা যায়? বিশেষকৈ মৃত্যুমুখী লোকে কি কৰিব লাগে? হে ঋষিসকল, মোক বিমৰ্ষি কৈ দিয়ক।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত পৰীক্ষিত ৰজাই ঋষিসকলক পাপৰ পৰা উদ্ধাৰ আৰু সংসাৰৰ পাৰ পোৱাৰ উপায়ৰ বিষয়ে সুধিছে।
শ্লোক ৩৯৫
শুনি মুনিসৱে বোলে যাৰ যেন মতি।
কেহো বোলৈ তপতে পৰম পাই গতি।।
কেহো বোলৈ মহাসিদ্ধি সাধে যজ্ঞদানে।
কেহো বোলৈ পৰম মুকুতি তীর্থস্নানে।।
অৰ্থঃ
“ঋষিসকলে শুনি ক’লে, ‘যি যেনেকৈ বুজে, কেহে কয় যে তপস্যাৰ দ্বাৰা পৰম গতি পোৱা যায়। কেহে কয় যে যজ্ঞ আৰু দানৰ দ্বাৰা মহাসিদ্ধি সাধে। কেহে কয় যে তীৰ্থস্নানৰ দ্বাৰা পৰম মুক্তি পোৱা যায়।’”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত ঋষিসকলে বিভিন্ন ধৰ্মমতৰ কথা উল্লেখ কৰিছে।
শ্লোক ৩৯৬
কেহো বোলৈ মহাযজ্ঞে তড়ৈ সংসাৰক।
কেহো বোলৈ এৰাই মহাজ্ঞানেসে নৰক।।
সৱে হন্তে কহে আপোনাৰ নানা মত।
হেন শুনি স্বস্থ নোহে ৰাজাৰ মনত।।
অৰ্থঃ
“কেহে কয় যে মহাযজ্ঞৰ দ্বাৰা সংসাৰ তৰিব পাৰি। কেহে কয় যে মহাজ্ঞানৰ দ্বাৰা নৰক এৰাব পাৰি। সকলোৱে আপোনাৰ নানা মত কয়। এই কথা শুনি ৰজাৰ মনত শান্তি নহ’ল।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত ঋষিসকলৰ বিভিন্ন মতামত শুনি ৰজাৰ মনত শান্তি নোহোৱাৰ কথা উল্লেখ কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৯৭
উচপিচ কৰন্তে নাহিকে একমতি।
পৰম দুষ্কৰ পথ সৱাৰো সন্মতি।।
হেন শুনি নৃপতিৰ নাহি চিত্তশান্ত।
পৰম সুগম একো উপায় নপান্ত৷৷
অৰ্থঃ
“ঋষিসকলে উচপিচ কৰিলে, একমত নহ’ল। সকলোৰে সন্মতি যে পৰম দুষ্কৰ পথ। এই কথা শুনি ৰজাৰ চিত্ত শান্ত নহ’ল, তেওঁ পৰম সুগম কোনো উপায় নাপালে।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত ঋষিসকলৰ মতভেদ আৰু ৰজাৰ মনৰ অশান্তিৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৯৮
কৃষ্ণৰ চৰণ চিন্তি থাকিলন্ত ৰহি।
ঋষিসৱো নিশবদ ভৈলা কথা কহি।।
যেৱে সৱে সমাজ নিজম পৰি আছে।
আতপৰে যেন ভৈল শুনিয়োক পাচে।।
অৰ্থঃ
“কৃষ্ণৰ চৰণ চিন্তি ৰজা ৰৈ থাকিল। ঋষিসকলো নিশব্দ হৈ কথা ক’বলৈ ৰৈ থাকিল। যেতিয়া সকলো সমাজ নিজম হৈ আছে, তাৰ পিছত যেনেকৈ হ’ল শুনা।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত সমাজৰ নিশব্দতা আৰু পৰৱৰ্তী ঘটনাৰ সূচনা কৰা হৈছে।
শ্লোক ৩৯৯
শুনা সামাজিক জন মহাভাগৱত।
আতপৰে আউৰ ধৰ্ম্ম নাহি সংসাৰত৷৷
দুৰ্ঘোৰ কলিত আন ধৰ্ম্মে নপাই গতি।
হেন জানি কৃষ্ণৰ কথাক কৰা ৰতি।।
অৰ্থঃ
“হে সামাজিক জন, শুনা, মহাভাগৱতৰ পৰা আন ধৰ্ম্ম নাই। দুৰ্ঘোৰ কলিত আন ধৰ্ম্মে গতি নাপায়। গতিকে কৃষ্ণৰ কথাত ৰতি কৰা।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত কলিযুগত কৃষ্ণভক্তিৰ গুৰুত্বৰ কথা উল্লেখ কৰা হৈছে।
শ্লোক ৪০০
দিনে দিনে আয়ু হৰৈ মৃত্যু চাপে পাশ।
একেতিলে কালে কৰিবেক সৰ্ব্বনাশ।।
থাকিবে শৰীৰ সৱে পৰি দান্ত তৰি।
পুত্ৰ ভাৰ্য্যা এৰি যাইবে যাতনাক লড়ি।।
অৰ্থঃ
“দিনে দিনে আয়ু হ্ৰাস হৈছে, মৃত্যু ওচৰ চাপিছে। একেটা সময়তে সৰ্বনাশ কৰিব। শৰীৰ থাকিব, দাঁত তৰি পৰি থাকিব, পুত্ৰ-ভাৰ্য্যা এৰি যাতনা সহি যাব লাগিব।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত মৃত্যুৰ অনিশ্চয়তা আৰু সংসাৰৰ দুখৰ কথা উল্লেখ কৰা হৈছে।
শ্লোক ৪০১
কিঙ্কৰে কৰিবে শাস্তি ঘোৰ যমপুৰ।
মহা অহম্মম গৰ্ব্ব সৱে হৈবে চুৰ।।
হেন জানি লৈয়ো ঝাণ্টে কৃষ্ণত শৰণ।
যাৱে নতু মিলে আসি দুৰ্ঘোৰ মৰণ।।
অৰ্থঃ
“কিঙ্কৰে ঘোৰ যমপুৰত শাস্তি দিব। মহা অহংকাৰ আৰু গৰ্ব্ব সকলো চুৰ হ’ব। গতিকে ঝাণ্টে কৃষ্ণত শৰণ লোৱা, যেতিয়ালৈকে দুৰ্ঘোৰ মৰণ নাহে।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত কৃষ্ণত শৰণ লোৱাৰ উপদেশ দিয়া হৈছে।
শ্লোক ৪০২
কৃষ্ণ বিনে নাহি আন যাতনাত ত্রাণ।
কৃষ্ণেসে সুহৃদ নিজ আত্মা প্রিয় প্রাণ।।
কাম্পৈ তৰতৰি মৃত্যু শুনি যাৰ নাম।
হেন জানি বোলা নিৰন্তৰে ৰাম ৰাম।।
অৰ্থঃ
“কৃষ্ণৰ বাহিৰে আন কোনো যাতনাৰ পৰা ত্ৰাণ নাই। কৃষ্ণেই সুহৃদ, নিজ আত্মা, প্ৰিয় প্ৰাণ। মৃত্যুৰ সময়ত তৰতৰি কঁপি থকা শুনি যাৰ নাম, গতিকে নিৰন্তৰে ৰাম-ৰাম বোলা।”
ব্যাখ্যাঃ
ইয়াত কৃষ্ণনামৰ মাহাত্ম্য আৰু তেওঁৰ নাম লোৱাৰ উপদেশ দিয়া হৈছে।
সাৰাংশঃ
এই শ্লোকবোৰত পৰীক্ষিত ৰজাৰ কৃষ্ণভক্তি, ঋষিসকলৰ উপদেশ আৰু কলিযুগত কৃষ্ণনামৰ মাহাত্ম্যৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। পৰীক্ষিত ৰজাই ঋষিসকলক ধৰ্ম আৰু কৰ্তব্যৰ বিষয়ে সুধিছে, কিন্তু ঋষিসকলৰ মতভেদত তেওঁৰ মনত শান্তি নাই। শেষত কৃষ্ণনামৰ মাহাত্ম্য আৰু কৃষ্ণত শৰণ লোৱাৰ উপদেশ দিয়া হৈছে। ইয়াত কলিযুগত কৃষ্ণভক্তিৰ গুৰুত্ব আৰু সংসাৰৰ দুখৰ পৰা মুক্তি পোৱাৰ একমাত্ৰ উপায় হিচাপে কৃষ্ণনামৰ প্ৰচাৰৰ কথা উল্লেখ কৰা হৈছে।
