ভাষা বিকাশ হৈছে এক জটিল প্ৰক্ৰিয়া যিটো গোটেই শৈশৱ আৰু প্ৰাপ্তবয়স্ক জীৱনলৈকে সংঘটিত হয়। ইয়াৰ লগত শব্দভাণ্ডাৰ, ব্যাকৰণ, বাক্য গঠন, প্ৰাগমেটিক্সকে ধৰি বিভিন্ন ভাষা দক্ষতা আহৰণ জড়িত হৈ থাকে। এই উত্তৰত মই প্ৰাথমিক শিশুকালত (০-৫ বছৰ) আৰু পিছৰ শিশুকালত (৬-১২ বছৰ বয়স) (Development of language during early childhood and later childhood.) ভাষাৰ বিকাশৰ বিষয়ে আলোচনা কৰিম।
শিশুৰ ভাষাৰ বিকাশ প্ৰাথমিক শিশুকালৰ (Development of language during early childhood)
জীৱনৰ প্ৰথম কেইমাহমানৰ ভিতৰতে কেঁচুৱাই শব্দ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে, যেনে কুহুমীয়া আৰু বাক-বাক শব্দৰ পূৰ্বসূৰী। প্ৰায় ৬ মাহ বয়সৰ ভিতৰত কেঁচুৱাই পুনৰাবৃত্তিমূলক ব্যঞ্জন-স্বৰৰ ধ্বনি (যেনে, “বা-বা-বা” বা “মা-মা-মা”) কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে আৰু চিনাকি শব্দ আৰু ধ্বনি চিনিব পাৰে। এই বয়সত তেওঁলোকে যোগাযোগৰ মৌলিক ইংগিত যেনে চকুৰ সংস্পৰ্শ আৰু মাতৰ সুৰও বুজিবলৈ আৰম্ভ কৰে।
প্ৰায় ১ বছৰ বয়সত শিশুৱে প্ৰথম শব্দ ক’বলৈ আৰম্ভ কৰে আৰু মৌলিক শব্দভাণ্ডাৰ গঢ়ি তোলে। তেওঁলোকে সহজ আদেশো বুজিবলৈ আৰম্ভ কৰে, যেনে “ইয়ালৈ আহক” বা “মোক বলটো দিয়ক”। ১৮-২৪ মাহৰ ভিতৰত শিশুৰ শব্দভাণ্ডাৰ সাধাৰণতে প্ৰায় ৫০টা শব্দ হয় আৰু শব্দক একত্ৰিত কৰি সৰল বাক্যত পৰিণত কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে। তেওঁলোকে সৰ্বনাম ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে, যেনে “মই”, “আপুনি”, আৰু “মই”।
৩ বছৰ বয়সলৈকে শিশুৰ শব্দভাণ্ডাৰ যথেষ্ট বৃদ্ধি পাইছে, আৰু তেওঁলোকে শিকি অহা ব্যাকৰণৰ নিয়ম ব্যৱহাৰ কৰি অধিক জটিল বাক্য গঠন কৰিব পাৰে। “অন” আৰু “অণ্ডাৰ” আদি বিভক্তিও বুজিবলৈ আৰু ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে আৰু সহজ প্ৰশ্ন সুধি উত্তৰ দিব পাৰে।
৪ৰ পৰা ৫ বছৰ বয়সৰ ভিতৰত শিশুৰ ভাষা দক্ষতাৰ দ্ৰুত বিকাশ অব্যাহত থাকে। তেওঁলোকে অধিক জটিল বাক্য গঠন ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে আৰু নিজৰ চিন্তা আৰু অনুভৱ অধিক ফলপ্ৰসূভাৱে প্ৰকাশ কৰিব পাৰে। তেওঁলোকেও অধিক বিমূৰ্ত ভাষা ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে আৰু প্ৰসংগ ভিত্তিত শব্দৰ অৰ্থ বুজিবলৈ আৰম্ভ কৰে।
ভাষা বিকাশ প্ৰাথমিক শিশু বিকাশৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ দিশ। প্ৰাথমিক শৈশৱৰ ভাষাৰ বিকাশৰ কিছুমান মূল পৰ্যায় আৰু মাইলৰ খুঁটি ইয়াত উল্লেখ কৰা হ’ল:
বাবলিং (৬-১২ মাহ): বাবলিঙত পুনৰাবৃত্তিমূলক ব্যঞ্জন আৰু স্বৰবৰ্ণৰ ধ্বনি, যেনে “বা-বা-বা” বা “দা-দা-দা” কৰা হয়।
প্ৰথম শব্দ (১২-১৮ মাহ): প্ৰায় ১২-১৮ মাহ বয়সত শিশুৱে সাধাৰণতে প্ৰথম শব্দ, যেনে “মামা” বা “দাদা” ক’বলৈ আৰম্ভ কৰে।
শব্দভাণ্ডাৰ সম্প্ৰসাৰণ (১৮-২৪ মাহ): ১৮-২৪ মাহৰ ভিতৰত শিশুৰ শব্দভাণ্ডাৰ দ্ৰুতগতিত সম্প্ৰসাৰিত হয়, আৰু তেওঁলোকে দুটা শব্দৰ বাক্যাংশ ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে, যেনে “অধিক ৰস” বা “বাই-বাই”।
ব্যাকৰণৰ বিকাশ (২-৩ বছৰ): ২-৩ বছৰ বয়সত শিশুৱে অধিক জটিল বাক্য ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে আৰু ব্যাকৰণৰ মৌলিক নিয়মবোৰ বুজিবলৈ আৰম্ভ কৰে।
কথন দক্ষতা (৩-৫ বছৰ): ৩-৫ বছৰ বয়সত শিশুৱে কাহিনী ক’বলৈ আৰম্ভ কৰে আৰু আনৰ সৈতে কথা-বতৰা পাতিবলৈ আৰম্ভ কৰে, অধিক উন্নত ভাষা দক্ষতা ব্যৱহাৰ কৰে।
প্ৰাথমিক শৈশৱত ভাষাৰ বিকাশ বিভিন্ন কাৰকৰ দ্বাৰা প্ৰভাৱিত হয়, যেনে ভাষাৰ সংস্পৰ্শ, সামাজিক পাৰস্পৰিক ক্ৰিয়া-কলাপ, জ্ঞানমূলক বিকাশ আদি। অভিভাৱক আৰু যত্ন লোৱাসকলে তেওঁলোকৰ সন্তানৰ সৈতে কথা পাতি আৰু পঢ়ি, কথা-বতৰাত লিপ্ত হৈ, আৰু শিশুসকলক সহায়ক আৰু উৎসাহজনক পৰিৱেশত ভাষা অন্বেষণ আৰু খেলাৰ সুযোগ প্ৰদান কৰি ভাষা বিকাশত সহায় কৰিব পাৰে। প্ৰাথমিক শৈশৱৰ সময়ছোৱাত ভাষা বিকাশত সহায় কৰি পিতৃ-মাতৃ আৰু যত্ন লোৱাসকলে শিশুসকলক শক্তিশালী যোগাযোগ দক্ষতা গঢ়ি তোলাত সহায় কৰিব পাৰে যিয়ে তেওঁলোকৰ গোটেই জীৱন ভালদৰে সেৱা আগবঢ়াব।
শিশুৰ ভাষাৰ বিকাশ – পিছৰ শৈশৱৰ (Development of language during later childhood)
পিছৰ শৈশৱৰ সময়ছোৱাত শিশুৱে ভাষা দক্ষতা পৰিশোধন কৰি শব্দভাণ্ডাৰ সম্প্ৰসাৰণ কৰি থাকে। গল্প কোৱা, বুজাই দিয়া, বুজাই দিয়া আদি বিভিন্ন উদ্দেশ্যত ভাষা ব্যৱহাৰ কৰাত তেওঁলোক অধিক দক্ষ হৈ পৰে। ইয়াৰ উপৰিও তেওঁলোকে অধিক উন্নত ব্যাকৰণ আৰু বাক্য গঠনৰ দক্ষতা বিকাশ কৰে, যেনে অধিক জটিল বাক্য গঠন ব্যৱহাৰ কৰা আৰু প্ৰবচন আৰু ৰূপক ভাষা বুজি পোৱা।
শিশুসকলে প্ৰাথমিক বিদ্যালয়ৰ বছৰত ভৰি দিয়াৰ লগে লগে তেওঁলোকে নতুন ধাৰণা শিকিবলৈ আৰু নিজৰ ধাৰণাসমূহ অধিক ফলপ্ৰসূভাৱে প্ৰকাশ কৰিবলৈ ভাষা ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে। ইয়াৰ উপৰিও তেওঁলোকে ধাতুভাষিক সচেতনতাও গঢ়ি তোলে, যিটো হ’ল ভাষাৰ বিষয়ে নিজেই চিন্তা আৰু চিন্তা কৰাৰ ক্ষমতা। ইয়াৰ ভিতৰত ভাষাৰ নিয়ম বুজি পোৱা আৰু ব্যৱহাৰ কৰাৰ লগতে বিভিন্ন উপভাষা আৰু উচ্চাৰণ বুজাও অন্তৰ্ভুক্ত।
শৈশৱৰ শেষলৈকে বেছিভাগ শিশুৱে ভাষা দক্ষতাৰ এক শক্তিশালী ভেটি গঢ়ি তুলিছে যিয়ে তেওঁলোকক শিকিবলৈ আৰু বৃদ্ধি কৰি যোৱাৰ সময়ত ভালদৰে সেৱা আগবঢ়াব। কিন্তু মন কৰিবলগীয়া যে ভাষাৰ বিকাশ হৈছে গোটেই জীৱনজুৰি সংঘটিত হোৱা এক অবিৰত প্ৰক্ৰিয়া, আৰু প্ৰাপ্তবয়স্কসকলে পঢ়া, লিখা আৰু আনৰ সৈতে কথা-বতৰাত লিপ্ত হোৱাৰ জৰিয়তে নিজৰ ভাষা দক্ষতা পৰিশোধন কৰি নিজৰ শব্দভাণ্ডাৰ সম্প্ৰসাৰণ কৰি যাব পাৰে।
৬-১২ বছৰ বয়সৰ পৰা বিস্তৃত পিছৰ শৈশৱৰ সময়ছোৱাত শিশুৱে নিজৰ ভাষা দক্ষতা বিকাশ আৰু পৰিশোধন কৰি থাকে। তেওঁলোকে প্ৰাথমিক শৈশৱত আহৰণ কৰা ভাষাৰ ভেটিৰ ওপৰত নিৰ্মাণ কৰি ভাষাক অধিক জটিল আৰু অত্যাধুনিকভাৱে ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে। এই উত্তৰত মই পৰৱৰ্তী শৈশৱৰ সময়ত ভাষাৰ বিকাশৰ বিষয়ে অধিক বিশদভাৱে আলোচনা কৰিম।
শব্দভাণ্ডাৰ বিকাশ
পিছৰ শৈশৱৰ সময়ছোৱাত শিশুৱে নতুন শব্দ আৰু ইয়াৰ অৰ্থ শিকি শব্দভাণ্ডাৰ সম্প্ৰসাৰণ কৰি থাকে। পঢ়া, আনৰ কথা শুনা আৰু কথা-বতৰাত লিপ্ত হোৱাৰ জৰিয়তে তেওঁলোকে নতুন শব্দৰ সন্মুখীন হয়। শিশুৰ শব্দভাণ্ডাৰ প্ৰাথমিক শৈশৱৰ তুলনাত এই সময়ছোৱাত অধিক দ্ৰুতগতিত বৃদ্ধি পায়, আৰু অচিনাকি শব্দৰ অৰ্থ বুজিবলৈ প্ৰসংগ সূত্ৰ ব্যৱহাৰ কৰাত তেওঁলোক অধিক দক্ষ হৈ পৰে।
ব্যাকৰণ আৰু বাক্য গঠন বিকাশ
শিশুৰ ব্যাকৰণ আৰু বাক্য গঠনৰ দক্ষতা পৰৱৰ্তী শৈশৱৰ সময়তো গঢ় লৈ উঠে। তেওঁলোকে যৌগিক আৰু জটিল বাক্যকে ধৰি অধিক জটিল বাক্য গঠন ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে। ইয়াৰ উপৰিও তেওঁলোকে অধিক বৈচিত্ৰ্যপূৰ্ণ ক্ৰিয়াকাল, যেনে ভৱিষ্যত কাল, আৰু অধিক নিখুঁত ভাষা ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে।
প্ৰাগমেটিক্স উন্নয়ন
প্ৰাগমেটিক্সে সামাজিক পৰিস্থিতিত ভাষাৰ ব্যৱহাৰক বুজায় আৰু ই পৰৱৰ্তী শৈশৱৰ ভাষাৰ বিকাশৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ দিশ। শিশুসকলে নিজৰ চিন্তা, অনুভৱ আৰু উদ্দেশ্য প্ৰকাশৰ বাবে ভাষা ব্যৱহাৰ কৰাত অধিক দক্ষ হৈ উঠে, লগতে আনৰ সৈতে সামাজিক যোগাযোগত লিপ্ত হয়। তেওঁলোকে নিজৰ ভাষাটো বিভিন্ন প্ৰসংগ আৰু দৰ্শকৰ লগত খাপ খুৱাবলৈ শিকে আৰু সামাজিক ইংগিত, যেনে মুখৰ অভিব্যক্তি, মাতৰ সুৰ, শৰীৰৰ ভাষা বুজিবলৈ আৰু ব্যাখ্যা কৰাত অধিক পাকৈত হৈ পৰে।
ধাতুভাষিক সজাগতা
পিছৰ শৈশৱত শিশুৱে ধাতুভাষিক সচেতনতা গঢ়ি তোলে, যিটো হ’ল ভাষাৰ বিষয়ে চিন্তা কৰাৰ ক্ষমতা আৰু ভাষাৰ নিয়ম সচেতনভাৱে ব্যৱহাৰ কৰাৰ ক্ষমতা। ব্যাকৰণ আৰু বাক্য গঠনকে ধৰি ভাষাৰ গাঁথনি আৰু নিয়মৰ প্ৰতি অধিক সচেতন হৈ শব্দৰ অৰ্থ আৰু ভাষা কেনেকৈ তথ্য প্ৰেৰণৰ ব্যৱহাৰ কৰা হয় তাৰ ওপৰত চিন্তা-চৰ্চা কৰিব পাৰে।
দ্বিভাষিকতা
দ্বিভাষিক পৰিয়াল বা সম্প্ৰদায়ত ডাঙৰ-দীঘল হোৱা শিশুসকলৰ বাবে পিছৰ শৈশৱটো এনেকুৱা এটা সময় যেতিয়া তেওঁলোকৰ দ্বিভাষিকতা অধিক উচ্চাৰিত হয়। দুয়োটা ভাষাতে তেওঁলোকে অধিক দক্ষতা গঢ়ি তোলে, আৰু বিভিন্ন প্ৰসংগত বা বিভিন্ন মানুহৰ লগত বিভিন্ন ভাষা ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিব পাৰে।
সামৰণিত ক’ব পাৰি যে পিছৰ শৈশৱৰ সময়ছোৱাত শিশুৱে বিভিন্ন ধৰণেৰে ভাষা দক্ষতা বিকাশ আৰু পৰিশোধন কৰি থাকে। তেওঁলোকে নিজৰ শব্দভাণ্ডাৰ সম্প্ৰসাৰণ কৰে, অধিক জটিল ব্যাকৰণ আৰু বাক্য গঠন ব্যৱহাৰ কৰে, অধিক ধাতুভাষিক সজাগতা গঢ়ি তোলে আৰু সামাজিক পৰিস্থিতিত ভাষা ব্যৱহাৰ কৰাত অধিক পাকৈত হয়। বিদ্যালয়ত সফলতা, সামাজিক যোগাযোগ, আৰু ভৱিষ্যতৰ শৈক্ষিক আৰু পেছাদাৰী সাধনাৰ বাবে এই ভাষা দক্ষতা অতি প্ৰয়োজনীয়।